Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 03 września 2015 r.

W pozwie złożonym w dniu 03 lipca 2015 r. (data prezentaty biura podawczego Sądu) powód Ł. W., reprezentowany przez pełnomocnika będącego radcą prawnym, wniósł o zasądzenie na swoją rzecz od pozwanego A. Towarzystwo (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 4.045,50 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 02 lipca 2015 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnie pobranej opłaty likwidacyjnej. Nadto powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz od strony pozwanej kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 29 października 2010 r. zawarł z pozwaną umowę ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym (...) 2008 H (...) potwierdzoną polisą ubezpieczeniową nr (...). W ramach tej umowy powód zobowiązał się uiszczać składkę regularną w kwocie 300,00 zł miesięcznie. Umowa została rozwiązana w dniu 15 listopada 2013 r., a pozwana dokonała wówczas umorzenia środków zgromadzonych na rachunku bankowym przypisanym do umowy powoda według wyceny jednostek uczestnictwa z dnia 15 listopada 2013 r. Z umorzonych środków pozwana pobrała opłatę likwidacyjną w wysokości 4.045,50 zł.

Powód podniósł, że postanowienia Ogólnych warunków ubezpieczenia (dalej jako OWU) oraz treść polisy - regulujące prawo pozwanej do pobrania opłaty likwidacyjnej i jej wysokość - nie były ustalane indywidualnie z powodem, a w konsekwencji nie wiążą go, gdyż kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają jego interesy jako konsumenta. Jako podstawę przedmiotowego zarzutu powód wskazał art. 385 ¹ § 1 k.c. oraz przytoczył liczne orzecznictwo w tym zakresie.

Powód podniósł także, że narusza dobre obyczaje taki wzorzec umowy, który przewiduje, że w razie rezygnacji przez ubezpieczonego z kontynuowania umowy ubezpieczenia traci on środki uzyskane wskutek wykupu jednostek uczestnictwa. Zdaniem powoda użyta przez pozwaną klauzula przewidująca ryczałtowo określoną opłatę likwidacyjną jest niedozwoloną klauzulą umowną i jako taka nie wiąże powoda. Powód podkreślił również, że kwestionowane przez niego postanowienia umowne są niemalże tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ( pozew – k. 1-8).

Pozwany A. Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. w odpowiedzi na pozew wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wedle norm przepisanych.

Ustosunkowując się do wywiedzionego roszczenia pozwana Spółka w pierwszej kolejności przyznała, iż łączyła ją z powodem umowa ubezpieczenia na życie potwierdzona polisą nr (...). Powód w sposób dobrowolny zawarł przedmiotową umowę, zostały mu przedstawione ogólne warunki ubezpieczenia wraz z załącznikami, a pozwany jako profesjonalista na rynku ubezpieczeń na życie dopełnił wszelkich obowiązków informacyjnych wobec powoda jako konsumenta.

Jednocześnie pozwana przyznała, iż powód wpłacił na rachunek przedmiotowej umowy łącznie 35 składek regularnych, zaś wartość zgromadzonych przez niego środków pieniężnych wyniosła łącznie 10.112,68 zł, przy czym z tej kwoty pozwana pobrała opłatę likwidacyjną w wysokości 4.045,50 zł.

W ocenie pozwanej, postanowienia dotyczące opłaty likwidacyjnej nie stanowią klauzul abuzywnych, gdyż pobrana opłata likwidacyjna miała przede wszystkim na celu kompensować ubezpieczycielowi stratę stanowiącą koszty poniesione na obsługę polisy, która została rozwiązana przed terminem. Wskazała, że przy zawarciu umowy ubezpieczenia poniosła koszty akwizycji w kwocie 3.505,50 zł, na którą to kwotę składało się wynagrodzenie wypłacone agentowi ubezpieczeniowemu w kwocie 3.420,00 zł oraz prowizja wypłacona (...) Sp. z o.o. w C. w kwocie 85,50 zł, a także koszty wystawienia polisy i rozwiązania umowy w kwocie 540,00 zł.

Strona pozwana podnosiła nadto ogólne zarzuty zmierzające do wykazania, iż zakwestionowane zapisy wzorca umownego nie wypełniają dyspozycji art. 385 ¹ § 1 k.c. W ocenie pozwanego Towarzystwa (...) pobranie od powoda opłaty likwidacyjnej znajdowało podstawę w art. 742 k.c. i art. 746 § k.c. Dla wykazania swych racji pozwana powołała się również na przepisy art. 18 ust. 2 i art. 13 ust. 4 pkt 2 i 5 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej a nadto § 2 pkt 19 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 28 grudnia 2009 r. w sprawie szczególnych zasad rachunkowości zakładów ubezpieczeń i zakładów reasekuracji. ( odpowiedź na pozew – k. 39-42v.).

Stanowiska stron nie zmieniły się do zamknięcia rozprawy w dniu 03 września 2015 r. ( protokół rozprawy z dnia 03 września 2015 r. – k. 62-62v.).

Sąd Rejonowy ustalił, co następuje:

W dniu 29 października 2010 r. konsument Ł. W. zawarł z A. Towarzystwo (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. (dalej jako: (...)) umowę ubezpieczenia na życie, potwierdzoną polisą (...) Program (...) 2008 H (...) nr (...) z dnia 29 października 2010 r.

Powyższa umowa ubezpieczenia na życie została zawarta na podstawie Ogólnych Warunków Ubezpieczenia na Życie z Ubezpieczeniowym Funduszem Kapitałowym o oznaczeniu (...)OWU-0410 (dalej zwanymi: „OWU”) oraz załącznika do OWU o oznaczeniu (...)0410-12. Umowa z Ł. W. została zawarta za pośrednictwem agenta ubezpieczeniowego spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w C..

Strony umowy ustaliły, że przez okres 10 lat Ł. W. będzie opłacał comiesięczną składkę w wysokości 300,00 zł płatną do 29 dnia każdego miesiąca kalendarzowego ( dowody : wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia – k. 50-50v.; polisa - k. 12-12v..; ogólne warunki ubezpieczenia z załącznikami - k. 13-27; załącznik do OWU – k. 29-31; okoliczności bezsporne - ustalone na podstawie art. 230 k.p.c. w oparciu o niezaprzeczone twierdzenia stron).

Zgodnie z treścią OWU umowa ubezpieczenia miała na celu długoterminowe gromadzenie środków finansowych przez nabywanie jednostek uczestnictwa ze środków pochodzących ze składek. Przedmiotem umowy było ubezpieczenie życia Ł. W. oraz długoterminowe gromadzenie środków finansowych przez nabywanie jednostek uczestnictwa ze środków pochodzących ze składek (§ 3 OWU). Zakres ubezpieczenia obejmował takie zdarzenia, jak śmierć ubezpieczonego oraz dożycie przez ubezpieczanego stu lat (§ 4 OWU). Pozwany został uprawniony do pobrania od powoda następujących opłat: wstępnej, za zarządzanie, administracyjnej, transakcyjnej, od wykupu, za przewalutowanie, za ryzyko, za wznowienie umowy ubezpieczenia, za cesję, za obniżenie składki regularnej, oraz opłaty likwidacyjnej (§ 18 ust. 1 pkt 1- 11 OWU). Wysokość opłaty likwidacyjnej została ustalona procentowo i miała być pobierana z subkonta składek regularnych, poprzez umorzenie jednostek uczestnictwa, przed całkowitą wypłatą, w razie wygaśnięcia umowy ubezpieczenia w sytuacjach wskazanych w § 12 ust. 2, § 25 ust. 2 pkt. 2, 3 i 5 OWU oraz od tej części wypłaty z subkonta składek regularnych, która powoduje, że wartość subkonta składek regularnych staje się niższa od kwoty odpowiadającej statusowi polisy opłaconej.

Zgodnie z treścią pkt. 15 załącznika do ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym o oznaczeniu (...)OWU-0410 opłata likwidacyjna

pobierana jest z subkonta składek regularnych, przed całkowitą wypłatą, w razie wygaśnięcia umowy ubezpieczenia w sytuacjach wskazanych w OWU oraz od tej części częściowej wypłaty z subkonta składek regularnych, która powoduje, że wartość subkonta składek regularnych staje się niższa od kwoty odpowiadającej statusowi polisy opłaconej, przed wskazaną poniżej rocznicą polisy, w następującej wysokości:

1 99%

2 99%

3 80%

4 70%

5 60%

6 50%

7 40%

8 30%

9 20%

10 10%

Ł. W. potwierdził, że otrzymał ogólne warunki ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym wraz z załącznikiem i regulamin funduszy. ( dowody : : wniosek o zawarcie umowy ubezpieczenia – k. 50-50v.; polisa - k. 12-12v..; ogólne warunki ubezpieczenia z załącznikami - k. 13-27; załącznik do OWU – k. 29-31; okoliczności bezsporne - ustalone na podstawie art. 230 k.p.c. w oparciu o niezaprzeczone twierdzenia stron).

Z uwagi na złożenie przez Ł. W. dyspozycji całkowitej wypłaty środków zgromadzonych na jego subkoncie składek regularnych, w dniu 15 listopada 2013 r. dotychczas łącząca strony umowa ubezpieczenia na życie wygasła na podstawie § 25 ust 2 pkt 4 OWU. A. dokonał umorzenia środków zgromadzonych na rachunku bankowym przypisanym do umowy Ł. W. według wyceny jednostek uczestnictwa z dnia 15 listopada 2015 r. Z umorzonych środków w wysokości 10.112,68 zł A. pobrał opłatę likwidacyjną w wysokości 4.045,50 zł oraz opłatę za wykup w kwocie 101,28 zł. ( dowód : pismo strony pozwanej z dnia 16 czerwca 2015 r. – k. 32; okoliczności bezsporne ustalone na podstawie art. 230 k.p.c. w oparciu o niezaprzeczone twierdzenia stron).

Pismem z dnia 29 czerwca 2015 r. (data doręczenia A.) Ł. W. wezwał A. do zwrotu pobranej opłaty likwidacyjnej w kwocie 4.045,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia następnego po dniu pobrania przezeń opłaty likwidacyjnej. Jednocześnie Ł. W. zakreślił A. termin 3 dni na spełnienie tego świadczenia. Przedmiotowe pismo zostało odebrane przez pozwaną Spółkę w dniu 29 czerwca 2015 r. ( dowód : wezwanie do zapłaty – k. 33; okoliczności bezsporne ustalone na podstawie art. 230 k.p.c. w oparciu o niezaprzeczone twierdzenia stron).

Powyższy stan faktyczny – zasadniczo bezsporny pomiędzy stronami - Sąd ustalił przede wszystkim na podstawie wskazanych wyżej dokumentów przedłożonych przez strony. Przedmiotowe dokumenty nie były kwestionowane przez żadną ze stron, a nadto nie budziły wątpliwości Sądu co do ich prawdziwości i wiarygodności. W związku z powyższym, Sąd uznał, że dowody z tych dokumentów tworzą spójny, nie budzący wątpliwości w świetle wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego, a przez to w pełni zasługujący na wiarę materiał dowodowy.

Nadto czyniąc ustalenia faktyczne Sąd uwzględnił zgodne twierdzenia stron w trybie art. 229 k.p.c. oraz twierdzenia strony, którym przeciwnik nie przeczył w trybie art. 230 k.p.c.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemalże w całości. Za niezasadne należało jedynie uznać powództwo w zakresie części żądania odsetek ustawowych od kwoty głównej dochodzonej pozwem.

W okolicznościach faktycznych niniejszej sprawy pozostawało poza sporem, iż strony zawarły umowę ubezpieczenia na życie potwierdzoną polisą o oznaczeniu (...), której podstawą było skuteczne zgłoszenie oferty zawarcia tejże umowy w postaci wniosku powoda zamieszczonego na gotowym formularzu autorstwa strony pozwanej.

Bezsporny był również fakt wygaśnięcia przedmiotowej umowy wskutek dyspozycji ubezpieczonego Ł. W. zgodnie z § 25 ust. 2 pkt 4 OWU. Poza sporem była również okoliczność, iż powód zawarł przedmiotową umowę jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. i wpłacił na rzecz pozwanego opłatę w łącznej wysokości 10.112,68 zł, z której to kwoty A. pobrał opłatę likwidacyjną w wysokości 4.045,50 zł oraz opłatę za wykup w kwocie 101,28 zł.

Nie było także sporu między stronami co do tego, że kwestionowane postanowienia umowne nie były indywidualnie negocjowane z pozwanym, lecz zostały niejako narzucone we wzorcu umownym przez jego autora – przedsiębiorcę.

Sporna między stronami była natomiast kwalifikacja postanowień ogólnych warunków ubezpieczenia uprawniająca pozwane Towarzystwo (...) do naliczenia opłaty likwidacyjnej w związku z wygaśnięciem stosunku ubezpieczenia w konkretnej dacie obowiązywania umowy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że analizowana w niniejszej sprawie umowa jest umową mieszaną, z elementami klasycznego modelu umowy ubezpieczenia na życie i postanowieniami charakterystycznymi dla umów, których celem jest inwestowanie kapitału (punkt 3 działu I załącznika do Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o działalności ubezpieczeniowej, t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 950 ze zm.). Z uwagi na sumę ubezpieczenia przewidziana umową ochrona ubezpieczeniowa ma jednak charakter symboliczny, tak więc w umowie dominuje aspekt kapitałowy. Powyższe istotnie uzasadnia twierdzenie pozwanego, że cel umowy zakłada istnienie długotrwałego i stabilnego stosunku prawnego łączącego strony w celu zgromadzenia jak najwyższego kapitału i wygenerowania możliwie najlepszego efektu ekonomicznego dla ubezpieczającego, co zapewnia także ubezpieczycielowi określone korzyści.

Jednakże, już na wstępie należy stanowczo podkreślić, że chybione jest wyrażone przez pozwane Towarzystwo (...) zapatrywanie, jakoby pobranie od powoda opłaty likwidacyjnej znajdowało podstawę w dyspozycjach przepisów art. 742 k.c. i art. 746 § k.c. Powyższe stanowisko jest w ocenie Sądu z gruntu nietrafne, ponieważ wskazywane przez pozwaną wydatki związane z zawarciem umowy z powodem nie zostały bynajmniej poczynione „w celu należytego wykonania zlecenia”, jak tego wymagają powoływane przepisy. Nie sposób bowiem uznać za element „należytego wykonania zlecenia” samego już tylko zawarcia przedmiotowej umowy ubezpieczenia (tym bardziej zaś uiszczenia na rzecz podmiotu trzeciego wynagrodzenia z tego tytułu) i samego wystawienia polisy. Jest bowiem oczywiste, że wykonywanie zlecenia w rozumieniu art. 742 k.c. i art. 746 § k.c. rozpoczyna się niewątpliwie dopiero po zawarciu umowy zlecenia, w żadnym razie nie polega zaś na samym jej zawarciu ani - tym bardziej - na dokonaniu czynności zmierzających do jej zawarcia.

Dokonując analizy argumentów podnoszonych przez powoda należy wskazać, że stosownie do treści art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nie uzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). W myśl art. 385 ² k.c., oceny zgodności postanowienia umowy z dobrymi obyczajami dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy, biorąc pod uwagę jej treść.

Klauzulę generalną zawartą w art. 385 ¹ k.c. uzupełnia przykładowa lista „niedozwolonych postanowień umownych” zamieszczona w art. 385 ³ k.c. Obejmuje ona - najczęściej spotykane w praktyce – klauzule uznawane za sprzeczne z dobrymi obyczajami i zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków i ryzyka między stronami umowy, prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Chodzi tu przede wszystkim o takie klauzule, które stawiają konsumenta, z góry, w oderwaniu od konkretnych okoliczności, w gorszym (trudniejszym) położeniu. Przepis art. 385 ³ k.c. ustanawia domniemanie, że klauzula umowna o określonej treści jest „zakazanym postanowieniem umownym”. To „domniemanie” działa „w razie wątpliwości”, a zatem wówczas, gdy pojawią się wątpliwości co do tego, czy dopuszczalne jest posłużenie się określoną klauzulą w obrocie. Wątpliwości te należy przesądzić, z mocy art. 385 ³ k.c., na rzecz uznania danego postanowienia za niedozwolone. W innych przypadkach przedsiębiorca musi wykazać, że wprowadzona do umowy klauzula, chociaż o „niedozwolonym” brzmieniu, nie kształtuje praw (obowiązków) konsumenta „w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy”.

Zauważyć należy, że brzmienie ogólnych warunków ubezpieczenia stanowiących podstawę umowy ubezpieczenia wiążącej strony w niniejszej sprawie (tj. OWU o oznaczeniu (...)OWU-0410 i załącznika do OWU o oznaczeniu (...)0410-12) jest analogiczne do innych ogólnych warunków ubezpieczenia wydanych przez pozwanego, a poddanych już ocenie w ramach postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 czerwca 2012 roku VI ACa 87/12 oraz wyrok w pierwszej instancji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w W. z dnia 7 października 2011 roku XVII Amc 1704/09 i z dnia 4 czerwca 2012 XVII Amc 974/11).

W powołanym wyroku Sąd Apelacyjny stwierdził, iż wysokość opłaty likwidacyjnej powinna być uzależniona jedynie od kosztów, jakie ponosi ubezpieczyciel w związku z wygaśnięciem umowy ubezpieczenia i wykupem jednostek uczestnictwa. Opłata likwidacyjna w wysokości 99% środków wypłaconych z subkonta składek regularnych jest niezwykle wygórowana, niezależna od poniesionych przez pozwaną kosztów, nadmiernie obciążająca konsumenta, a tym samym rażąco naruszająca jego interesy. Wyrok ten dotyczył również postanowienia zastosowanego pierwotnie w niniejszej sprawie we wzorcu stanowiącym załącznik do ogólnych warunków ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym o treści, iż opłata likwidacyjna pobierana jest w wysokości wskazanej w tabeli poniżej:

Na uwagę zasługuje okoliczność, iż powyższe postanowienie zostało wpisane w dniu 16 października 2012 roku do rejestru klauzul niedozwolonych Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod pozycją nr (...).

Nadto ponownie wskazać należy, iż wyrokiem z dnia 4 czerwca 2012 roku w sprawie XVII AmC 974/11, Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za niedozwolone i zakazał stosowania przez A. Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W. w obrocie z konsumentami postanowień wzorca umowy o treści analogicznej jak brzmienie ogólnych warunków ubezpieczenia stanowiących podstawę umowy ubezpieczenia na życie wiążącej strony niniejszego postępowania. Natomiast wyrokiem z dnia 04 kwietnia 2013 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie o sygn. akt VI ACa 1324/12 oddalił apelację od powyższego wyroku, zaś przedmiotowe postanowienie w dniu 14 maja 2013 roku zostało wpisane do rejestru klauzul abuzywnych pod nr (...) i (...).

Z kolei przepis art. 479 ⁴³ k.p.c. rozszerza prawomocność wyroku wydanego w sprawie o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone na osoby trzecie. Skutek tzw. prawomocności rozszerzonej powstaje w chwili wpisania treści postanowienia wzorca umowy do rejestru postanowień wzorców umownych uznanych za niedozwolone.

Ponadto stwierdzić należy, że z uwagi na charakter łączącego strony stosunku prawnego z całą pewnością należy wykluczyć kwalifikację opłaty likwidacyjnej jako świadczenia głównego. W doktrynie wskazuje się, że pojęcie „główne świadczenia stron" należy interpretować ściśle, w nawiązaniu do pojęcia elementów umowy przedmiotowo istotnych ( essentialia negotii).

W przedmiotowej sprawie świadczeniem głównym ze strony powoda jest zapłata składki ubezpieczeniowej, zaś świadczeniem głównym ze strony pozwanej – wypłata określonych sum pieniężnych w razie śmierci ubezpieczonego w okresie ubezpieczenia lub dożycia przez ubezpieczonego wieku 100 lat, a także długoterminowe gromadzenie środków finansowych przez nabywanie Jednostek Uczestnictwa za środki pochodzące ze składek powoda, o czym mowa w § 3 i 4 OWU.

Co więcej, należy podnieść, iż umowa ubezpieczenia jest bezsprzecznie umową wzajemnie zobowiązującą, a zatem świadczenia stron winny być ekwiwalentne. W konsekwencji już tylko z wzajemnego charakteru umowy ubezpieczenia na życie wynika, że postanowienia umowy przewidujące obowiązek zapłaty opłaty likwidacyjnej są abuzywne, ponieważ nakładają na konsumenta obowiązek świadczenia bez określenia, jakie świadczenie wzajemne należy mu się od pozwanego. Postanowienia przewidujące obowiązek zapłaty opłaty likwidacyjnej są więc abuzywne, ponieważ we wzorcu umownym nie zostało przewidziane ekwiwalentne i wzajemne świadczenie pozwanego. W tym stanie rzeczy, ma miejsce zachwianie równowagi kontraktowej stron umowy prowadzące do znacznie większego obciążenia konsumenta obowiązkami, a zatem stawiające go z góry w gorszym położeniu. Powyższą konstatację uzasadnia również okoliczność, iż w czasie trwania umowy pozwany pobierał od powoda liczne inne opłaty wymienione w § 18 ust. 1 OWU. Nadto powód zapłacił także opłatę od wykupu w wysokości 101,28 zł. Nie można zatem nie zauważyć, że już tylko liczba opłat obciążających pozwanego wskazuje na znaczną dysproporcje obowiązków stron analizowanej umowy.

W świetle wypracowanej wykładni pojęcia „rażącego naruszenia interesu konsumenta”, słuszny jest zarzut powoda, iż postanowienie umowne zastrzegające po upływie 3, a przed upływem 4 rocznicy polisy, opłatę likwidacyjną równą 70% środków zgromadzonych na rachunku stanowi niedozwolone zastrzeżenie umowne.

Należy podkreślić, że pozwana Spółka w umowie nie uzasadniła zastrzeżenia konkretnej wartości opłaty likwidacyjnej w stosunku do wartości zgromadzonych środków. Zdaniem Sądu należy przyjąć, że poprzez opłatę likwidacyjną ubezpieczyciel nałożył na ubezpieczonego swoistą sankcję za rezygnację z dalszego kontynuowania umowy.

Ponadto wypada zauważyć, że złożone wraz z odpowiedzią na pozew wyliczenie kosztów poniesionych przez pozwanego jest spóźnione i bezprzedmiotowe dla rozstrzygnięcia, ponieważ w przygotowanym przez siebie wzorcu umownym pozwana nie uzależniła wysokości opłaty likwidacyjnej od wysokości poniesionych kosztów a posłużyła się procentowym ryczałtem.

Należy również zwrócić uwagę, iż analiza dowodów zgromadzonych w niniejszej sprawie nie pozwala w żaden sposób twierdzić, że powód kiedykolwiek zobowiązywał się do pokrycia kosztów akwizycji poniesionych przez pozwane Towarzystwo (...). Ogólne warunki ubezpieczenia, wniosek o zawarcie umowy, jak i sama umowa nie zawierają żadnego zobowiązania powoda do zapłaty kosztów, na które powołuje się strona pozwana w odpowiedzi na pozew.

Jakkolwiek podzielić należy pogląd strony pozwanej, iż samo zastrzeżenie opłaty likwidacyjnej nie jest rozwiązaniem niesłusznym, to w sprawie za rażąco wygórowaną uznać należy wysokość tej opłaty. Nie jest to bynajmniej kwestia klarowności przyjętego sposobu obliczenia opłaty, lecz problem głębszy, dotyczący tego, jak wysokie koszty przy rozwiązaniu umowy konsument musi ponieść.

Powołanie się przez pozwane Towarzystwo (...) na art. 18 ustawy o działalności ubezpieczeniowej jest o tyle nietrafne, że przepis ten dotyczy kalkulacji składki ubezpieczeniowej w klasycznym stosunku ubezpieczeniowym. Umowa ubezpieczenia ma charakter gwarancyjny, przy czym gwarancja wypłaty świadczenia ubezpieczeniowego przez ubezpieczyciela związana jest z wielkością przedsiębiorstwa, wielością podmiotów uczestniczących w umowach ubezpieczenia z danym przedsiębiorstwem i związaną z tą okolicznością repartycją ekonomicznego ciężaru ubezpieczenia. Oczywistym jest bowiem, że ochrona ubezpieczeniowa w klasycznym sensie polega na wypłacie, w razie zajścia wypadku ubezpieczeniowego, świadczenia nieekwiwalentnego ekonomicznie w stosunku do zapłaconej przez ubezpieczonego składki. Tę okoliczność ma na względzie art. 18 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej nakazując ubezpieczycielowi kalkulację składki na poziomie zapewniającym wykonanie zobowiązań z umów ubezpieczenia zawartych ze wszystkimi ubezpieczonymi. Regulacja ta traci sens w odniesieniu do umów ubezpieczenia z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, gdzie faktycznie przedmiotem świadczenia ubezpieczeniowego są środki zainwestowane przez ubezpieczonego wraz z ewentualnie wypracowanym przez nie zyskiem. Ubezpieczony w tym układzie powierza ubezpieczycielowi pieniądze w celu inwestycji i to te środki tworzą kapitał, który obracany przez ubezpieczyciela może przynieść zysk. Ryzyko zaangażowania kapitału obciąża ubezpieczonego i tylko jego, gdyż zasada repartycji ryzyka ubezpieczeniowego, przy takim modelu konstrukcyjnym umowy nie znajduje zastosowania. Ten model opiera się na węźle łączącym ubezpieczonego z zarządzającym jego pieniędzmi (model inwestor – zarządzający), a zajście wypadku ubezpieczeniowego zasadniczo nie dotyka innych ubezpieczonych, skoro świadczeniem zakładu jest wartość środków zainwestowanych przez danego ubezpieczonego do chwili zajścia wypadku. Żądanie zwrotu całości zainwestowanej kwoty, przy stwierdzeniu braku związania zastrzeżeniem opłaty likwidacyjnej nie stanowi naruszenia tego przepisu. Żądanie takie nie może naruszyć przepisów art. 153 i 154 ustawy o działalności ubezpieczeniowej. Przepisy te nakładają bowiem określone obowiązki na ubezpieczyciela, nie zaś na ubezpieczonego.

W konsekwencji jako trafny należy ocenić zarzut ukształtowania postanowień ogólnych warunków umowy w zakresie opłaty likwidacyjnej w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami i z rażącym naruszeniem interesów powoda.

Uzasadniając powyższą konkluzję, prócz argumentów przedstawionych już wyżej, trzeba dodać, że obciążenie powoda tak wysoką opłatą likwidacyjną prowadzi do przerzucenia na konsumenta kosztów funkcjonowania przedsiębiorstwa w pierwszych latach po zawarciu umowy. Takie działanie narusza dobry obyczaj w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., ponieważ powód w momencie zawarcia umowy nie został poinformowany ani o obowiązku poniesienia przedmiotowych kosztów, ani tym bardziej o ich wysokości w chwili zawarcia umowy (w szczególności co do wysokości wynagrodzenie agenta), jak i w okresach późniejszych. Należy przy tym zauważyć, że powód jako konsument nie jest stroną umowy zawieranej pomiędzy pozwanym Towarzystwem (...) a agentem ubezpieczeniowym, czy też spółką, w której dany agent ubezpieczeniowy świadczy swe usługi. Powód zatem nie ma żadnego wpływu na elementy tego stosunku prawnego, który de facto przekłada się również na jego interes ekonomiczny.

Powyższa okoliczność wskazuje, że powstały stosunek zobowiązaniowy został ukształtowany w sposób nierównorzędny i rażąco niekorzystny dla konsumenta, a postanowienie nakładające na powoda obowiązek zapłaty opłaty likwidacyjnej w wysokości 4.045, 50 zł nie wiąże go. W tym zakresie tutejszy Sąd podziela stanowisko prezentowane w judykaturze, iż w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. "rażące naruszenie interesów konsumenta" oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast "działanie wbrew dobrym obyczajom" w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku. Obie, wskazane w tym przepisie, formuły prawne służą do oceny tego, czy standardowe klauzule umowne zawarte we wzorcu umownym przekraczają zakreślone przez ustawodawcę granice rzetelności kontraktowej twórcy wzorca w zakresie kształtowania praw i obowiązków konsumenta (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2005 r. I CK 832/04, Biul. SN 2005/11/13).

W oparciu o wyżej wyłożone racje Sąd na podstawie art. 385 ¹ § 1 i 2 k.c., art. 385 ³ pkt. 12 k.c., a także art. 410 § 2 k.c. zasądził od strony pozwanej na rzecz powoda kwotę 4.045,50 zł tytułem zwrotu świadczenia nienależnego.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. i art. 455 k.c. Powód wezwał pozwaną Spółkę do zwrotu nienależnie pobranej kwoty pismem z dnia 25 czerwca 2015 r. ( k. 33). Pozwana otrzymała to wezwanie (jak wynika z jej pieczęci) w dniu 29 czerwca 2015 r. W ocenie Sądu, termin 3 dni na spełnienie żądanego świadczenia był - ze względu na sumę i podstawę prawną roszczenia – zasadny. Skoro termin wyznaczony na spełnienie świadczenia upłynął w dniu 02 lipca 2015 r., zatem strona pozwana pozostawała w opóźnieniu dopiero od dnia 03 lipca 2015 r. a nie jak błędnie przyjmuje to powód w dniu 02 lipca 2015 r. Od daty 03 lipca 2015 r. należało zatem zasądzić na rzecz powoda odsetki w wysokości ustawowej. W pozostałym zakresie Sąd oddalił roszczenie o odsetki ustawowe z uwagi na jego bezzasadność.

Mając na uwadze wszystkie przedstawione powyżej okoliczności faktyczne i rozważania prawne, Sąd orzekł jak w punktach I. oraz II. sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. W myśl przepisu art. 100 zd. 2 k.p.c. sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Sąd doszedł do przekonania, iż powód uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania (powództwo zostało oddalone jedynie w zakresie żądania ustawowych odsetek w wymiarze 1 dnia). Niewątpliwie zatem przegraną w niniejszej sprawie jest strona pozwana.

Na kwotę zasądzoną od strony pozwanej na rzecz powoda tytułem zwrotu kosztów procesu składają się: koszty zastępstwa procesowego powoda przez radcę prawnego w kwocie 600,00 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U z 2013, poz. 490 ze zm.) powiększone o opłatę skarbową od dokumentu pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz opłata sądowa od wniesionego pozwu w kwocie 203,00 zł.

Wobec powyższego, Sąd orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

Odpisy wyroku wraz z uzasadnieniem proszę doręczyć pełnomocnikowi powoda (bez pouczenia o apelacji) oraz pełnomocnikowi strony pozwanej (bez pouczenia o apelacji).