Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie :

Przewodniczący SSO Marzena Głuchowska

Protokolant Barbara Wypych

po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2016 r. w Kaliszu

odwołania M. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 4 sierpnia 2016 r. Nr (...)

w sprawie M. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o emeryturę

Oddala odwołanie

UZASADNIENIE

W dniu 17.05.2016 r. do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. został złożony wniosek o przyznanie prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach dla M. N..

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.decyzją z dnia 04.08.2016 r. w sprawie (...)odmówił M. N.prawa do emerytury. Zdaniem ZUS w O.odwołująca nie spełnia przesłanek wskazanych w art. 184 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 748.) tj. nie wykazała 20 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r.

Od powyższej decyzji wniosła odwołanie M. N., w którym podniosła, iż wykonywana przez nią praca w okresie od 29.06.1977 r. do 15.06.1980 r. w gospodarstwie rolnym rodziców, powinna być uwzględniona do ogólnego stażu pracy.

W odpowiedzi na odwołanie ZUS w O. podtrzymał argumentację wcześniej przedstawioną w zaskarżonej decyzji, podniósł, iż odwołująca nie udowodniła 20 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r. oraz wniósł o oddalenie odwołania M. N..

Sąd Okręgowy/Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kaliszu ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca urodziła się dnia (...) Na dzień 01.01.1999 r. organ rentowy uznał odwołującej okres zatrudnienia wynoszący 18 lat 6 miesiące i 23 dni. Organ rentowy nie uznał odwołującej do stażu ogólnego pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 29.06.1977 r. do 15.06.1980 r. Organ rentowy uznał odwołującej okres pracy w szczególnych warunkach wynoszący 17 lat 5 miesięcy i 5 dni – młodszy specjalista ds. administracji w (...).

Odwołująca nie należy do OFE. Odwołująca posiadała status pracownika. Obecnie odwołująca pobiera rentę rodzinna po mężu.

W niniejszej sprawie odwołująca zmierzała do wykazania okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 29.06.1977 r. do 15.06.1980 r.

Rodzice odwołującej H. i M. S. byli roczniki 1935 i 1931. Ojciec odwołującej żyje, matka zmarła w 2000 r. Rodzice odwołującej mieli gospodarstwo rolne o powierzchni 2.35 ha w miejscowości D.. Ojciec pracował na kolei na stanowisku mistrza napraw trakcji, matka zajmowała się domem. Na gospodarstwie uprawiano zboża, ziemniaki, buraki. Hodowano inwentarz: 4 sztuki bydła plus 3 cielaki, 14 sztuk trzody, drób.

Matka odwołującej chorowała. Nie pobierała renty z tytułu niezdolności do pracy. Świadczenie przyznano jej w 2000 r.

Małżonkowie S. mieli dzieci: G. rocznik 1955, Z. rocznik 1958, M. rocznik 1961, P. rocznik 1966. G. po ukończeniu szkoły podstawowej w 1970 r. uczyła się w pięcioletnim Technikum Rolniczym w P.. W 1975 r. wyszła za mąż i mieszkała z mężem u rodziców. Urodziła dziecko w czerwcu 1976 r. i potem wyprowadziła się do teściów. Mąż G. pracował zawodowo poza rolnictwem. Z., po ukończeniu szkoły podstawowej w 1973 r., uczęszczała do zasadniczej szkoły przy Fabryce (...), potem w 1976 r. zaczęła pracować zawodowo w tym zakładzie. Mieszkała u rodziców i przejęła gospodarstwo rolne. Z. chorowała na serce i po kilku latach pracy przeszła na rentę. Wyszła za mąż w 1979 r. i razem z mężem mieszkała na gospodarstwie rodziców. P. w spornym okresie był uczniem szkoły podstawowej. Obecnie nie żyje.

Odwołująca po ukończeniu szkoły podstawowej w 1976 r. - w okresie od września 1976 r. do 29.04.1980 r. uczyła się w (...) w O.. Była to szkoła w systemie dziennym. Odwołująca zamieszkiwała w domu rodzinnym. Dojeżdżała do szkoły 9 km w jedną stronę. Musiała dojść do dworca 1,5 do 3 km, zależnie od wybranej trasy i warunków pogodowych.

Odwołująca powoływała się na pracę w gospodarstwie rolnym ubiegając się w 1999 r. o zaliczenie do stażu pracy pracowniczego – pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Dołączyła wtedy zeznania świadków z maja 1999 r.

Odwołująca pomagała rodzicom w pracy w gospodarstwie rolnym, wykonywała prace przy żniwach, wykopkach, sianokosach, noszeniu wody dla zwierząt.

Odwołująca nie wykonywała stałej codziennej pracy w gospodarstwie rolnym w okresie spornym z uwagi na pobieranie w tym czasie nauki w szkole dziennej, stałe dojazdy do szkoły, konieczność przygotowywania się do lekcji.

(dowód: częściowo zeznania odwołującej, częściowo zeznania świadków F. S. i E. K.).

Sąd odmówił wiary zeznaniom odwołującej i świadków F. S.oraz E. k. w części dotyczącej tego iż odwołująca w okresie od 1977-1980r. wykonywała stałą codzienną pracę w gospodarstwie rolnym, z uwagi na to, iż odwołująca nie miała możliwości wykonywania takiej pracy stale, a nadto nie było takiej potrzeby na wymienionym gospodarstwie rolnym.

Możliwość uzyskania emerytury przez kobiety przed ukończeniem 60 roku życia przewidywał do 31.12.2008 r. przepis art. 32 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. Z 2015 r. poz. 748). Obecnie osoby urodzone po 31.12.1948 r., które osiągnęły wiek wymieniony w art. 32 i pracowały w szczególnych warunkach mogą przejść na emeryturę na warunkach przewidzianych w art. 184 wymienionej ustawy. Muszą, m.in. spełniać warunek wykazania stażu pracy 20 lat dla kobiet i 15 lat pracy w szczególnych warunkach na dzień 01.01.1999 r. Przepis ten wymagał także dla spełnienia warunków do świadczenia, rozwiązania stosunku pracy i braku przynależności do OFE. Warunek rozwiązania stosunku pracy nie obowiązuje od 01.01.2013 r.

Dla celów ustalenia uprawnień do wcześniejszej emerytury za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Wiek emerytalny takich osób, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie, których osobom przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie ustawy oraz Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.02.1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., nr 8, poz. 43 ze zmianami), a także na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie wymienionych aktów.

Pierwszym z warunków jest brak przynależności do OFE i odwołująca ten warunek spełnia. Kolejnym warunkiem jest ukończenie 55 roku życia. Odwołująca osiągnęła wymagany przez przepisy wiek w dniu (...). Następnym warunkiem jest przepracowanie wymaganego okresu zatrudnienia tj. co najmniej 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Odwołująca wykazała okresy składkowe i nieskładkowe za okres 18 lat 6 miesięcy i 23 dni na dzień 01.01.1999 r. Odwołująca nie wykazuje 20 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r.

Spór w niniejszej sprawie sprowadza się do tego, czy odwołująca na dzień 01.01.1999 r. wykazuje ogólny staż pracy wynoszący 20 lat. Zauważyć należy, iż emerytura w obniżonym wieku z uwagi na pracę w szczególnych warunkach przewidziana jest obecnie, oprócz emerytur pomostowych, jedynie dla grona osób, które w określonej dacie spełniły warunki stażowe. Tą datą jest 01.01.1999 r. Spełnienie warunku 20 lat zatrudnienia na tę datę dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn dotyczyć będzie z upływem czasu coraz mniejszej grupy osób - fizycznie stanie się niemożliwe wykazanie stażu pracy w takim wymiarze. Zdaniem Sądu z tego powodu rygorystycznie podejść należy do ustalania ogólnego stażu pracy ubezpieczonych, tak jak czyni się do badania stażu w szczególnych warunkach.

Co do doliczenia do stażu pracy okresu pracy w gospodarstwie rolnym stwierdzić należy.

Z treści art. 5 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe, z tym, że okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nie przekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Art. 10 powołanej wyżej ustawy przewiduje natomiast możliwość uwzględnienia przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości przypadających przed dniem 01.01.1983 r. okresów pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, ale jedynie, gdy okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

Powołany powyżej art. 10 ustawy pozwala na uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przypadającego w czasie, kiedy nie funkcjonowało ubezpieczenie społeczne rolników (tj. przed 01.01.1983 r.). Podstawowe znaczenie ma zatem ustalenie czy wykonywanie określonych czynności w gospodarstwie rolnym można uznać za okresy pracy w tym gospodarstwie. We wskazanym przepisie nie ma jednak definicji pracy w gospodarstwie rolnym. Przyjmuje się w związku z tym, iż ustalenia czy, pracę danej osoby w gospodarstwie rolnym można uznać za pracę mogącą być uwzględnioną przy ustalaniu prawa do emerytury, dokonywać należy w oparciu o przepisy regulujące ubezpieczenie społeczne rolników. Za okresy pracy w gospodarstwie rolnym, uważa się więc okresy wykonywania pracy na takich warunkach, jakie po dniu 01.01.1983 r. dawałyby podstawę do objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników (tak w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 lipca 2001 r., II UKN 466/00 OSNPUSiSP 2003, nr 7, poz. 186).

Ubezpieczenie społeczne rolników regulowane jest przepisami ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U z 1998 r., nr 7, poz.25 ze zmianami). Przyjmuje się powszechnie, iż o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno-rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: po pierwsze - wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 pkt 2 powołanej ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i po drugie - czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie (art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy emerytalnej). Takie stanowisko zajęto w wyrok SN z dnia 28.02.1997 r., II UKN 96/96,(OSNP,1997/23/473), wyrażonym wprawdzie na gruncie poprzednio obowiązującej ustawy, ale nadal aktualnym.

Zgodnie z treścią wskazanego powyżej art. 6 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników za domownika uważa się osobę bliską rolnikowi, która ukończyła 16 lat, pozostaje z rolnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym lub zamieszkuje na terenie jego gospodarstwa rolnego albo w bliskim sąsiedztwie i stale pracuje w tym gospodarstwie rolnym i nie jest związana z rolnikiem stosunkiem pracy. W poprzednio obowiązującej ustawie z dnia 14.12.1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin domownika definiowano jako członka rodziny rolnika, pozostającego we wspólnym gospodarstwie domowym z rolnikiem, mającego co najmniej 16 lat, nie podlegającego obowiązkowi ubezpieczenia na podstawie innych przepisów, a ponadto osobę, dla której praca w gospodarstwie rolnym stanowi główne źródło utrzymania.

W rozpoznawanej sprawie z dokonanych ustaleń faktycznych wynika, iż rodzice odwołującej mieli małe gospodarstwo rolne. Jedno z rodziców wykonywało stałą pracę poza rolnictwem. Charakter gospodarstwa wskazuje, iż prace polowe wykonywane były okresowo, natomiast praca przy oprzęcie inwentarza była cały rok. Na gospodarstwie było kilka osób, które pracę mogły wykonywać: matka odwołującej, ojciec po ukończeniu pracy, rodzeństwo. Nadto w spornym okresie odwołująca uczyła się w szkole ponadpodstawowej w systemie dziennym, dojeżdżając do szkoły. odwołująca miała ograniczone możliwości wykonywania pracy z uwagi na konieczność dojazdów do szkoły, pobyty w szkole, konieczność przygotowania do zajęć. Odwołująca nie miała możliwości wykonywania stałej, codziennej pracy w gospodarstwie rolnym.

W przypadku doliczenia okresów wakacyjnych i tak odwołująca nie wykazuje wymaganego stażu pracy.

Ostatnim warunkiem uzyskania prawa do emerytury na podstawie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych jest przepracowanie co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na dzień 01.01.1999 r. i odwołująca ten warunek spełnia - praca na kolei w administracji.

Odwołująca nie wykazała okresu 20 lat zatrudnienia na dzień 01.01.1999 r.

Odwołująca nie spełniła zatem warunków wymienionych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych do nabycia prawa do emerytury.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc. Sąd orzekł jak w wyroku o oddaleniu odwołania.