Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2013 roku.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim w IV Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący SSO Sławomir Gosławski

Sędziowie SO Ireneusz Grodek (spr.)

SO Tomasz Ignaczak

Protokolant Dagmara Szczepanik

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Piotrkowie Trybunalskim S. K.

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2013 roku

sprawy D. S.

oskarżonego z art.280§1 kk w zw. z art.275§1 kk w zw. z art.11§2 kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie

z dnia 25 lipca 2013 roku sygn. akt II K 965/12

na podstawie art.437§1 kpk, art.455 kpk, art.624§1 kpk, art.17 ust.1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 roku o opłatach w sprawach karnych (tekst jednolity: Dz. U. Nr 49 poz. 223 z 1983 roku z późniejszymi zmianami)

-

zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że z podstawy prawnej skazania eliminuje przepisy art.278§1 i 5 kk;

-

w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

-

zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adwokata W. U. kwotę 516,60 (pięćset szesnaście 60/100) złotych tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym;

-

zwalnia oskarżonego od opłaty za drugą instancję i zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym.

Sygn. akt IV Ka 538 / 13

UZASADNIENIE

D. S. został oskarżony o to, że w dniu 1 stycznia 2012 r. w B., woj. (...), na terenie prywatnej posesji przy ul. (...), jako nieletni, działając wspólnie i w porozumieniu z dorosłymi B. K. i A. M. (1), co do których zakończono postępowanie, oraz działając w ramach podziału ról, używał przemocy fizycznej w postaci zadawania ciosów ręką w twarz i po głowie oraz przytrzymywał pokrzywdzonego za ubranie, a następnie zabrał w celu przywłaszczenia portfel o wartości 10 złotych wraz z zawartością w postaci gotówki w kwocie 300 złotych, dowodu osobistego na nazwisko pokrzywdzonego, karty bankomatowej banku (...), dowodu rejestracyjnego skutera na szkodę E. W.

tj. o czyn z art. 280 § 1 kk w zw. z art. 275 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk.

Wyrokiem z dnia 25 lipca 2013 r. Sąd Rejonowy w Bełchatowie min.:

- w ramach zarzucanego D. S. czynu uznał go za winnego tego, że w dniu 1 stycznia 2012 r. w B., woj. (...), w godzinach wieczornych na terenie prywatnej posesji przy ul. (...), jako nieletni, działając wspólnie i w porozumieniu oraz w ramach podziału ról z dorosłymi B. K. i A. M. (1), skazanymi za czyn prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bełchatowie z dnia 21.11.2012 roku w sprawie sygn. akt II K 572/12, dokonał rozboju na osobie E. W. w ten sposób, że stosowali przemoc fizyczną w postaci zadawania mu ciosów rękami w twarz i po głowie oraz przytrzymywaniu pokrzywdzonego za ubranie, zabrali mu w celu przywłaszczenia: portfel o wartości 10 złotych wraz z zawartością w postaci gotówki w kwocie 300 złotych, dowód osobisty na nazwisko pokrzywdzonego, kartę bankomatową banku (...), dowód rejestracyjny skutera na szkodę E. W., tj. przestępstwa wypełniającego dyspozycję art. 280 § 1 kk w zw. z art. 278 § 1 i § 5 kk w zw. z art. 275 § 1 kk w zw. z art. 276 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i na podstawie art. 280 § 1 kk w zw. z art. 11 § 3 kk w zw. z art. 33 § 2 i § 3 kk wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności i 80 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych;

- na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk w zw. z art. 70 § 2 kk i art. 73 § 2 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 4 lat, oddając go w tym czasie pod dozór kuratora sądowego;

- na podstawie art. 72 § 1 pkt 5 kk zobowiązał oskarżonego do powstrzymywania się od nadużywania alkoholu;

- zwolnił oskarżonego od kosztów sądowych.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego, zaskarżając go w całości, stawiając zaskarżonemu orzeczeniu zarzut błędu w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, w ślad za zeznaniami pokrzywdzonego E. W., że oskarżony D. S. dokonał przestępstwa rozboju na osobie pokrzywdzonego podczas, gdy z wyjaśnień oskarżonego konsekwentnie nie przyznającego się do winy wynika, iż nie brał udziału w dokonaniu rozboju, znajdując się w pewnej odległości od zajścia, zaś sam pokrzywdzony w tym dniu znajdował się pod znacznym działaniem alkoholu, co miało wpływ na prawidłowe odtworzenie przez niego przebiegu zdarzenia. Skarżący w konkluzji wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od zarzucanego przestępstwa, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie do ponownego rozpoznania.

W toku rozprawy apelacyjnej w dniu 25 października 2013 r. obrońca oskarżonego poparł apelację i wnioski w niej zawarte oraz wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w postępowaniu odwoławczym. Prokurator wniósł o nieuwzględnienie apelacji obrońcy i utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się bezzasadna. Jego wywody opierały się na wybiórczej interpretacji zebranych w sprawie dowodów, nie przedstawiając argumentów tej rangi, by podważyć prawidłowość rozumowania Sądu I instancji. Dokonane przez wspomniany Sąd ustalenia odpowiadają wynikom przewodu sądowego, stanowiąc efekt rozsądnej analizy przeprowadzonych w jego takcie dowodów oraz rozważenia wszystkich okoliczności zaistniałych sprawie. Stanowisko Sądu zostało też logicznie – z uwzględnieniem wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i prawidłowego rozumowania – uzasadnione w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Skarżący nie wykazał, aby rozumowanie to uchybiało kryteriom, o jakich mowa w art. 7 kpk. Nie można zgodzić się zwłaszcza z tezami obrońcy, jakoby Sąd I instancji bezzasadnie odmówił wiarygodności wyjaśnieniom D. S.. Rację ma co prawda skarżący podnosząc, iż stanowisko prezentowane przez pokrzywdzonego w poszczególnych jego relacjach cechowała niejednolitość w zakresie odtwarzania szczegółów zdarzenia ( podczas którego znajdował się w stanie nietrzeźwości ), co nakazywało ostrożność przy ich ocenie. Rzecz jednak w tym, iż Sąd I instancji rozbieżności te nie tylko zauważał, ale także wykazał, dlaczego mimo nich zeznania E. W. mogą stanowić podstawę ustaleń co do sprawstwa D. S. w zakresie przypisanego mu czynu. Nadto podkreślić należy, iż relacje pokrzywdzonego nie były jedynymi dowodami o tym świadczącymi. Również inne potwierdzały bowiem albo wprost, albo pośrednio, tę część zeznań E. W., w których wskazywał na „ własnoręczne ” wypełnienie znamion występku rozboju przez D. S.. Przypomnieć zwłaszcza należy, iż obydwaj pozostali współdziałający z nim przyznali się ostatecznie do dokonania zarzuconego czynu i dobrowolnie poddali karze. A. M. (2) zaś, przesłuchany w niniejszej sprawie przed sądem jako świadek, wprost zeznał, iż D. S. stosował wobec pokrzywdzonego przemoc podczas dokonywanego zaboru mienia i dokumentów. Wyjaśnienia D. S., w których negował nie tylko własny udział w przestępstwie, ale również w ogóle fakt jego dokonania, słusznie więc uznane zostały za niewiarygodne. Oceniane we wzajemnym powiązaniu dowody w postaci: zeznań pokrzywdzonego oraz jego żony, częściowo relacji pozostałych współoskarżonych ( w takim zakresie, w jakim przyznawali się do winy ), zeznań pracownicy sklepu, w którym oskarżeni posługiwali się skradzionymi pieniędzmi oraz nagrania monitoringu tego sklepu, oceniane we wzajemnym ich powiązaniu, uprawniały Sąd I instancji do takich ustaleń, jak poczynione w zaskarżonym wyroku.

Jakkolwiek podniesiony w apelacji zarzut okazał się bezzasadny, to mając na uwadze, iż apelacja wniesiona została co do winy, stosownie do art. 447 § 1 kpk, kontroli odwoławczej poddano także pozostałe rozstrzygnięcia zaskarżonego wyroku.

Sąd Rejonowy zasadnie uznał, iż mimo nieosiągnięcia przez oskarżonego ( w dacie popełnienia czynu ) wieku 17 lat, zachodziły warunki do pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej przy zastosowaniu regulacji zawartej w art. 10 § 2 kk. Przepis ten stwarza taką możliwość wobec tych nieletnich, którzy po ukończeniu 15. roku życia dopuścili się jednego z enumeratywnie wyliczonych w nim przestępstw, wśród których ustawodawca wymienił także występek z art. 280 § 1 kk. Warunkiem jest, by przemawiały za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, a w szczególności, gdy poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne. D. S. dopuścił się popełnienia przypisanego mu czynu zaledwie na kilka dni przed swoimi 17. urodzinami. Czyn ten cechował się bardzo wysokim stopniem społecznej szkodliwości. Popełniony został wspólnie i w porozumieniu z dwojgiem innych, starszych od oskarżonego, współsprawców. Przestępstwa dokonano na terenie posesji E. W., z naruszeniem jego miru domowego. Sprawcy pobili i ograbili go w jego własnym mieszkaniu pomimo, iż chwilę wcześniej podarował jednemu z nich piwa oraz papierosy, a samego oskarżonego przyjmował w domu jako gościa. W „ nagrodę ”, widząc możliwość łatwego sposobu wzbogacenia się, sprawcy wykorzystali stan upojenia alkoholowego i łatwowierność pokrzywdzonego. Pobudki działania oskarżonego były wyjątkowo niskie – chodziło o zdobycie środków na zakup kolejnej partii alkoholu. Dla ociągnięcia tego celu, zaraz po opuszczeniu przez pokrzywdzonego sklepu, sprawcy postanowili bez oporów moralnych, iż pokrzywdzony zostanie pobity i ograbiony. Przy czym D. S. w realizacji znamion przestępstwa nie odgrywał drugorzędnej roli, skoro jego udział obejmował także stosowanie przemocy. Pomimo lekkiego upośledzenia umysłowego oskarżony miał w pełni zachowaną zdolność zrozumienia znaczenia przedsiębranego czynu i pokierowania swoim postępowaniem ( vide opinia psychiatryczna ). O świadomości bezprawności tego zachowania świadczy spójna i klarowna linia obrony, jaka wyłaniała się z jego wyjaśnień ( negująca zachowaniom mogącym być poczytane za wypełnienie znamion przypisanego czynu ). Pamiętać też należy, iż do popełnienia przestępstwa doszło zaledwie na kilka dni przed osiągnięciem przez niego granicznego wieku 17. lat. D. S. cechuje przy tym bardzo wysoki poziom demoralizacji. Wobec niego wielokrotnie, ale bez pożądanych rezultatów, stosowano środki wychowawcze.

Jeśli chodzi o kwalifikację prawną przypisanego oskarżonemu czynu, nie zmieniając ustaleń faktycznych, w oparciu o art. 455 kpk, sąd odwoławczy dokonał jej korekty, eliminując z podstawy prawnej skazania przepisy art. 278 § 1 i 5 kk. Ich przywołanie Sąd Rejonowy uzasadniał tym, iż w ramach popełnionego rozboju doszło także do kradzieży karty uprawniającej do podjęcia pieniędzy z automatu bankowego. Tymczasem przestępstwo rozboju, będąc kwalifikowaną formą kradzieży, powiązane jest normatywnie z każdą z jej postaci wymienionych w art. 278 kk. W związku z tym, nawet jeśli przedmiotem rozboju była karta bankomatowa, nie zachodziła potrzeba dodatkowego wyodrębnienia w kwalifikacji prawnej czynu art. 278 § 1 i 5 kk, albowiem pomiędzy tymi przepisami, a art. 280 kk, nie dochodzi do kumulatywnego zbiegu, o jakim mowa w art. 11 § 2 kk ( por. wyrok SA w Katowicach z 8 kwietnia 2010 r., II AKa 76/10, opubl. LEX; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 5 sierpnia 2004 r., II Aka 220/2004, opubl. LEX; a także Dąbrowska-Kardas Małgorzata, Kardas Piotr w komentarzu do art. 280 kk w: Zoll Andrzej (red.), Barczak-Oplustil Agnieszka, Bogdan Grzegorz, Ćwiąkalski Zbigniew, Dąbrowska-Kardas Małgorzata, Kardas Piotr, Majewski Jarosław, Raglewski Janusz, Rodzynkiewicz Mateusz, Szewczyk Maria, Wróbel Włodzimierz: Kodeks karny. Część szczególna. Tom III. Komentarz do art. 278-363 k.k., opubl. Zakamycze, 2006; LEX/el. oraz przywołane tam piśmiennictwo ). Wobec powyższego Sąd Okręgowy poprawił kwalifikację prawną czynu ramach podstawy prawnej skazania, eliminując z niej przepisy art. 278 § 1 i § 5 kk. Zamieszczenie w niej pozostałych przepisów nie budzi zastrzeżeń Sądu Okręgowego. Dodać jedynie należało, iż w razie pociągnięcia nieletniego do odpowiedzialności karnej w oparciu o przepis art. 10 § 2 kk, w przypadkach, gdy przypisany mu czyn wyczerpuje znamiona innych jeszcze przepisów części szczególnej kodeksu karnego, aniżeli te wymienione enumeratywnie w art. 10 § 2 kk, Sąd Okręgowy stoi na stanowisku dopuszczalności uwzględnienia w podstawie prawnej skazania wszystkich wchodzących w grę przepisów, a więc także tych, których art. 10 § 2 kk nie przywołuje. Gwarancyjny charakter art. 10 § 2 kk polega jedynie na tym, że do odpowiedzialności karnej nie może być pociągnięty nieletni, który nie popełniłby żadnego z czynów zabronionych wymienionych w tym przepisie. Artykuł 10 § 2 kk nie zmusza natomiast do wypaczania kwalifikacji prawnej czynu i nie ma żadnych podstaw, aby uznać go za wprowadzający ograniczenie w stosowaniu art. 11 § 2 kk ( tak A. Zoll w komentarzu do art. 10 kk w: Kodeks Karny. Część Ogólna. Komentarz. Tom I. Komentarz do art. 1 – 116 kk, Zakamycze 2004; analogicznie R. Zawłocki w komentarzu do art. 10 kk w: Kodeks karny. Część ogólna. Tom II. Komentarz do art. 32–116, red. dr Michał Królikowski, prof. dr hab. Robert Zabłocki, rok wydania: 2011, wydawnictwo: C.H.Beck, Wydanie: 2 ) Jeśli zatem nieletni dopuści się czynu wyczerpującego znamiona jednego z przestępstw wymienionych w art. 10 § 2 kk, to konsekwencją tego stanu rzeczy jest to, że – stosownie do treści tego przepisu – nieletni „ może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie ”, a więc ze wszelkimi konsekwencjami z tego kodeksu wynikającymi, zatem również z uwzględnieniem reguł statuowanych w art. 11 § 2 kk. W związku z powyższym Sąd Okręgowy nie podziela poglądu przeciwnego spotykanego w orzecznictwie ( por. wyrok SA w Lublinie z 25 maja 1995 r., II Akr 47/95, OSA 1995, z. 4, poz. 23, wyrok SA we Wrocławiu z 19 czerwca 2001 r., II Aka 218/2001, OSA 2001, z. 10, poz. 63 ), opierającego się na założeniu, iż w razie rzeczywistego zbiegu przepisów ustawy, gdy czyn nieletniego, odpowiadającego na podstawie art. 10 § 2 kk, wykracza poza znamiona przepisu wymienionego w art. 10 § 2 kk, sięgnięcie do pozostałych zbiegających się przepisów dla pełnej charakterystyki prawnej, poprzez kumulatywną kwalifikację prawną czynu, nie jest możliwe wobec konieczności przestrzegania wyjątkowego charakteru odpowiedzialności karnej nieletniego i wynikającego z niego zakazu interpretacji rozszerzającej.

Wymierzonej oskarżonemu kary nie sposób uznać za rażąco surowej. Kara pozbawienia wolności orzeczona została w najniższym z możliwych rozmiarze. Nie przekroczono dolnego progu ustawowego zagrożenia przewidzianego w art. 280 § 1 kk, a przy tym jej wykonanie warunkowo zawieszono. Kara grzywny nieznacznie tylko te granice przekracza ( jeśli chodzi o ilość orzeczonych stawek dziennych ), zaś wysokość jednej stawki określono na najniższym, z możliwych, poziomie.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 618 § 1 pkt 11 kpk oraz § 2 ust. 3, § 19 pkt 2 w zw. z § 14 ust. 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2002 r., nr 163, poz. 1348 ze zm.) zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adwokata W. U. kwotę 420 złotych zł tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu, powiększoną o 23 % przy uwzględnieniu stawki podatku VAT – łącznie 516,60 złotych.

Z uwagi na sytuację trudną sytuację majątkową oskarżonego, Sąd na podstawie art. 624 § 1 kpk oraz art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r., nr 49, poz. 223 ze zm.) zwolnił go od opłaty za druga instancję oraz zwrotu wydatków poniesionych przez Skarb Państwa w postępowaniu odwoławczym.