Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Strona powodowa Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo – Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. domagała się w pozwie z dnia 6 września 2011 r. (data stempla pocztowego) zasądzenia solidarnie od pozwanych E. R. i W. O. kwoty 3 073,40 zł z odsetkami umownymi wg zmiennej stopy procentowej, obowiązującej w danym okresie, ustalanej przez Zarząd Kasy dla pożyczek przeterminowanych, wynoszącej czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP, od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że powód w ramach prowadzonej przez siebie działalności udzielił M. O. (1) pożyczki odnawialnej na podstawie umowy o linię pożyczkową w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym z dnia 5 kwietnia 2006 r. Na mocy umowy pożyczkobiorca uzyskał uprawnienie do wielokrotnego zadłużenia się w ciężar rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego do kwoty 1 500 zł. W dniu 19 lutego 2008 r. pożyczkobiorca zmarł, nie regulując należności wynikających z zawartej umowy. Pozwane siostry pożyczkobiorcy jako jego spadkobierczynie stały się dłużniczkami solidarnymi powoda w zakresie niezapłaconej przez spadkodawcę pożyczki. Powód wskazał, że wysokość zadłużenia pozwanych stanowi sumę następujących kwot: 1 499,87 zł kapitału pożyczki i 1 573,53 zł odsetek zwykłych i karnych (pozew, k. 1-2; koperta, k. 25).

W odpowiedzi na pozew złożonej na rozprawie dnia 10 kwietnia 2012 r. W. O. i E. R. wniosły o oddalenie powództwa z uwagi na brak legitymacji biernej po stronie pozwanej (spadkobiercą jest zstępna pożyczkobiorcy) oraz zasądzenie kosztów procesu wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, a ewentualnie oddalenie powództwa z uwagi na przedawnienie roszczeń i ich sprzeczność z zasadami współżycia społecznego (odpowiedź na pozew, k. 49-54; protokół rozprawy z 10.04.2012 r., k. 62).

Pismem z dnia 23 czerwca 2016 r. (data stempla pocztowego) wobec śmierci pozwanej E. R. w dniu 2 sierpnia 2012 r. strona powodowa cofnęła pozew przeciwko ww. pozwanej w zakresie należności głównej i należnych odsetek ze zrzeczeniem się roszczenia (pismo z 23.06.2016 r., k. 105; koperta, k. 107).

Postanowieniem z dnia 8 lipca 2016 r. Sąd umorzył postępowanie w sprawie co do E. R. (postanowienie z 08.07.2016 r., k. 108-108 verte).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

M. O. (1) został przyjęty w poczet członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. dnia 9 czerwca 2004 r. (deklaracja członkowska nr (...), k. 40)

Dnia 5 kwietnia 2006 r. M. O. (1) zawarł ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. umowę o linię pożyczkową nr (...). Na jej podstawie (...) udzielił pożyczkobiorcy uprawnienia do wielokrotnego zadłużenia się w ciężar rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego do kwoty 1 500 zł. Umowa została zawarta na okres jednego roku, tj. 05.04.2006 r. do 05.04.2007 r. Po upływie tego okresu umowa miała zostać automatycznie przedłużona na kolejny okres roczny, nie dłużej jednak niż do dnia 5 kwietnia 2009 r. Pożyczka oprocentowana była wg zmiennej stopy procentowej ustalonej przez Zarząd (...) wynoszącej w dniu zawarcia umowy 12 % w skali roku, z zastrzeżeniem, że maksymalna stopa procentowa nie może przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Pożyczkobiorca zobowiązał się do zapłaty prowizji w wysokości 1,5 % liczonej od kwoty przyznanego limitu pożyczki oraz do spłaty pożyczki w postaci comiesięcznych wpłat na rachunek w wysokości 10 % wykorzystanej kwoty pożyczki w ramach limitu, nie mniejszej niż 150 zł, najpóźniej w ostatnim roboczym dniu miesiąca. W umowie i regulaminie linii pożyczkowej zastrzeżono, iż w przypadku nieregulowania w terminie zadłużenia, należność z tego tytułu stawała się w dniu następnym należnością przeterminowaną. Od należności przeterminowanych miały być pobierane odsetki wg stopy procentowej obowiązującej w danym okresie dla należności przeterminowanej ustalonej przez Zarząd (...) wynoszącej na dzień zawarcia umowy 22 % (maksymalnie czterokrotność wartości kredytu lombardowego NBP). W regulaminie linii pożyczkowej zastrzeżono dodatkowo, że w razie ustania członkostwa roszczenie o zwrot pożyczki stawało się wymagalne z dniem ustania członkostwa (umowa z 05.04.2006 r., k.8-10; wyciąg z regulaminu linii pożyczkowej, k. 22; regulamin linii pożyczkowej, k. 32-32 verte; uchwała nr 12 z dnia 25.03.2009 r., k. 23-23 verte; uchwala nr 4 z dnia 12.05.2009 r., k. 24; uchwała nr 3 z dnia 09.02.2010 r.; historia rachunku, k. 71-82).

Zgodnie ze statutem Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. przedmiotem działalności Kasy jest m. in. gromadzenie środków pieniężnych wyłącznie swoich członków, udzielanie swoim członkom kredytów i pożyczek oraz przeprowadzanie na zlecenie swoich członków rozliczeń finansowych. Członkami Kasy mogą być osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych, będące (...) Stowarzyszenia (...). Warunkiem przyjęcia na członka jest złożenie pisemnej deklaracji. C. w Kasie ustaje na skutek: wystąpienia, wykluczenia, wykreślenia lub śmierci członka (statut, k. 33-39 verte).

M. O. (1) zmarł w dniu 19 lutego 2008 r. w Z.. W dniu 18 grudnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny wydał postanowienie w sprawie sygn. akt 900/13, na mocy którego to postanowienia spadek po M. O. (1) nabyły siostry W. O. i E. R. po ½ części spadku każda z nich. Postanowienie uprawomocniło się dnia 31 stycznia 2015 r. (postanowienie z 18.12.2014 r., k. 114).

Dnia 31 stycznia 2011 r. powód wystosował do pozwanych jako spadkobierców pożyczkobiorcy wezwania do zapłaty kwoty 2 880,02 zł wynikającej z umowy pożyczki zawartej przez M. O. (1) dnia 5 kwietnia 2006 r. Wskazano, że na wysokość zadłużenia składa się: 1 499,87 zł kapitału pożyczki oraz 1 380,15 zł odsetek zwykłych (naliczonych zgodnie z treścią umowy) i karnych (wynikających z zaległości w spłacie rat oraz naliczonych od kwoty całego niespłaconego kapitału od dnia następującego po dniu wypowiedzenia umowy). Wezwanie doręczono E. R. dnia 10 lutego 2011 r., a W. O. dnia 3 lutego 2011 r. (wezwania do zapłaty potwierdzeniem doręczenia, k. 17-20 verte).

E. R. zmarła w dniu 2 sierpnia 2012 r. (odpis skrócony aktu zgonu, k. 91).

Sąd ustalił stan faktyczny w pierwszej kolejności w oparciu o twierdzenia stron co do faktów niezakwestionowanych przez stronę przeciwną w trybie art. 229 k.p.c. i 230 k.p.c. Stosownie do pierwszego z powołanych przepisów nie wymagają dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości, a w myśl kolejnego, gdy strona nie wypowie się co do twierdzeń strony przeciwnej o faktach, Sąd, mając na uwadze wyniki całej rozprawy, może fakty te uznać za przyznane. Sąd oparł się również na podstawie wyżej wymienionych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy. Mając zaś na uwadze, iż treść owych dowodów nie była kwestionowana przez strony, a ich prawdziwość i rzetelność nie budziła wątpliwości Sądu, mogły one stanowić podstawę orzekania.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód ostatecznie dochodził w niniejszym postępowaniu zasądzenia od W. O., jako spadkobiercy M. O. (1), kwoty 3 073,40 zł z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, wynikającej z łączącej powoda i M. O. (2) umowy pożyczki zawartej 5 kwietnia 2006 r. Pozwana W. O. nie kwestionowała, że jej zmarłego brata łączyła z powodem umowa o pożyczkę, ani też wysokości roszczenia, jednak wskazała, że nie posiada ona legitymacji biernej w niniejszej sprawie, a ponadto należność dochodzona pozwem uległa przedawnieniu.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że podnoszony przez pozwaną zarzut braku legitymacji biernej nie mógł zostać uwzględniony.

W myśl art. 353 § 1 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić. Stosownie do art. 922 § 1 k.c. prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej. Zgodnie z art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą solidarną odpowiedzialność za długi spadkowe. Jeżeli jeden ze spadkobierców spełnił świadczenie, może on żądać zwrotu od pozostałych spadkobierców w częściach, które odpowiadają wielkości udziałów. W myśl natomiast art. 1031 § 1 k.c. w razie prostego przyjęcia spadku spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe bez ograniczenia. Zgodnie natomiast z art. 1034 § 1 k.c. do chwili działu spadku spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność solidarną za długi spadkowe.

W związku z powyższym wskazać należy, że zgodnie z w/w przepisami spadkowymi pozwana W. O. i E. R. jako spadkobierczynie zmarłego M. O. (1) wstąpiły w ogół jego praw i obowiązków. Są zatem odpowiedzialne za zobowiązania zmarłego pożyczkobiorcy, w tym za niespłaconą pożyczkę udzieloną mu przez powoda (art. 922 k.c. w zw. z art. 931 § 1 k.c.) co do zasady, zaś ich odpowiedzialność w tym zakresie - wobec niedokonania działu spadku po zmarłym M. O. (1) - jest solidarna. Niemniej jednak wobec śmierci E. R. powód cofnął pozew przeciwko niej, dochodząc całej należności od W. O., co jest dopuszczalne. Zgodnie bowiem z art.366 § 1 k.c. kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). Z powyższej definicji wynika, iż to wierzyciel decyduje o tym kto ma zobowiązanie spełnić i w jakiej części.

Niemniej jednak powództwo należało oddalić z uwagi na skuteczność podniesionego przez stronę pozwaną zarzutu przedawnienia.

Zgodnie z art. 117 § 1 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Ogólne terminy przedawnienia roszczeń określa art. 118 k.c., w myśl którego, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Przedawnienie roszczeń majątkowych polega na tym, iż po upływie jego terminu ten, przeciw komu przysługuje roszczenie, może się uchylić od jego zaspokojenia. Skutkiem przedawnienia jest zatem przekształcenie się zobowiązania w tzw. zobowiązanie naturalne, które cechuje niemożność jego przymusowej realizacji.

Stosownie do art. 120 § 1 k.c. bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Zgodnie natomiast z art. 123 § 1 k.c., bieg przedawnienia przerywa się: przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje; przez wszczęcie mediacji.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że powód w ramach prowadzonej działalności dnia 5 kwietnia 2006 r. udzielił M. O. (1) pożyczki. Dnia 19 lutego 2008 r. pożyczkobiorca zmarł i w tej dacie, zgodnie z postanowieniami statutu powoda, ustało członkostwo M. O. (1) w (...). W związku z powyższym w przedmiotowej sprawie roszczenie powoda stało się wymagalne, zgodnie z zapisami regulaminu linii pożyczkowej, z chwilą śmierci pożyczkobiorcy tj. 19 lutego 2008 r.

Odnośnie natomiast kwestii długości okresu przedawnienia wskazać należy, że zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego – Izby Cywilnej z dnia 21 stycznia 2011 r. (sygn. akt. III CZP 125/10) utworzona i działająca na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo- kredytowych (Dz.U. z 1996 r. Nr 1 poz. 2 ze zm.; dalej „ustawa o skok”) jest przedsiębiorcą w rozumieniu uchylonego już art. 4792 § 1 k.p.c. Sam fakt wpisania w ustawie o skok, że spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe nie prowadzą działalności zarobkowej nie wystarcza do przyjęcia że nie jest to działalność gospodarcza. Działalnością gospodarczą jest bowiem także działalność niezarobkowa, zmierzająca jedynie do pokrywania własnymi dochodami ponoszonych kosztów. W działalności, w której dominuje podporządkowanie regułom ekonomicznym, motyw zysku (zarobku) zastępowany jest motywem racjonalnego (ekonomicznego) gospodarowania, co oznacza zamiar uzyskania maksymalnego efektu – niekoniecznie zysku – przy danym nakładzie środków albo zamiar minimalnego zużycia tych środków w celu wykonania wyznaczonego zadania. Należy zaznaczyć, że w piśmiennictwie oraz w obrocie za działalność gospodarczą uważa się także tzw. działalność non for profit lub non profit, skupioną głównie na wspieraniu dobra publicznego lub prywatnego (w tym na realizacji własnych celów statutowych), oderwaną od celu zarobkowego. Zawarta w art. 3 ust. 2 ustawy o skok gwarancja niezarobkowego charakteru działalności kas – uzupełniona regulacją zawartą w art. 16 – dyktowana jest więc przede wszystkim dążeniem do ochrony interesów członków oraz do zachowania przez kasy ich spółdzielczego charakteru, a zatem nie stanowi argumentu na rzecz tezy, że kasy nie prowadzą działalności gospodarczej. Uznać zatem należy, iż powód prowadzi działalność gospodarczą, a dochodzone przez niego roszczenie jest roszczeniem związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą i ma do niego zastosowanie 3-letni termin przedawnienia.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd przyjął, iż roszczenia wynikające z umowy pożyczki zawartej przez M. O. (1), przedawniły się w całości z dniem 19 lutego 2011 r., wobec czego podniesiony zarzut przedawnienia należało uznać za skuteczny. Podkreślić przy tym należy, że powód nie wykazał, aby nastąpiła przerwa albo zawieszenie biegu terminu przedawnienia; pozew w niniejszej sprawie został wniesiony w dniu 6 września 2011 r. a więc już po upływie terminu przedawnienia roszczenia.

Należy również wskazać, iż sytuacji, w której doszło do przedawnienia roszczenia głównego, przedawnieniu uległo również roszczenie o związane z nim odsetki.

Mając powyższe na uwadze Sąd orzekł jak w punkcie I sentencji wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie II sentencji wyroku na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. uznając powoda za stronę przegrywającą sprawę w całości. Na koszty postępowania poniesione przez pozwaną W. O. składało się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł oraz wynagrodzenie profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego kwocie 600 zł, którego wysokość została ustalona zgodnie z § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r., poz. 490 ze zm.).