Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie :

Przewodniczący: SSO Maciej Schulz

Sędziowie: SO Anna Kalbarczyk

SO Anita Jarząbek - Bocian (spr.)

protokolant: p.o. protokolant sądowy Aneta Kniaziuk

przy udziale prokuratora Jerzego Kopeć

po rozpoznaniu dnia 18 stycznia 2017 r.

sprawy M. M. (1) syna J. i M. ur. (...) w W.

oskarżonego o przestępstwo z art.190 § 1 kk w zw. z art. 31 § 2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Północ w Warszawie

z dnia 21 marca 2016 r. sygn. akt IV K 1032/13

zmienia zaskarżony wyrok, w ten sposób, że uniewinnia oskarżonego M. M. (1) od popełnienia przypisanego mu czynu z art. 190 § 1 kk; zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. L. K. kwotę 516,60 zł obejmującą wynagrodzenie za obronę oskarżonego z urzędu w instancji odwoławczej oraz podatek od towarów i usług; koszty postępowania w sprawie przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

SSO Maciej Schulz SSO Anna Kalbarczyk SSO Anita Jarząbek - Bocian

Sygn. akt VI Ka 911/16

UZASADNIENIE

M. M. (1) został oskarżony o to, że od dnia 18 stycznia 2011 roku do dnia 11 czerwca 2013 roku w W. w lokalu nr (...) przy ul. (...) znęcał się psychicznie i fizycznie nad swoją córką A. M. w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, złośliwie niepokoił utrudniając tym zamieszkiwanie, używał siły fizycznej w ten sposób, że uderzał, popychał, szarpał, używał w stosunku do niej słów uznanych powszechnie za obelżywe, groził jej za pomocą noża pozbawieniem życia i zdrowia oraz znęcał się psychicznie i fizycznie nad swoją żoną T. M. w ten sposób, że będąc pod wpływem alkoholu wszczynał awantury, złośliwie niepokoił utrudniając tym zamieszkiwanie, używając siły fizycznej w ten sposób, że uderzał, popychał, szarpał, dusił, używał w stosunku do niej słów uznanych powszechnie za obelżywe oraz groził jej za pomocą noża pozbawieniem życia i zdrowia, przy czym czynu tego dopuścił się mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność rozpoznania znaczenia swojego czynu i pokierowania swoim postępowaniem, tj. o czyn z art. 207 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k.

Wyrokiem z dnia 21 marca 2016 roku w sprawie o sygn. akt IV K 1032/13 Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Północ w Warszawie uznał oskarżonego M. M. (1) za winnego tego, że w dniu 24 maja 2013 roku w W. w lokalu nr (...) przy ul. (...) groził córce A. M. przy pomocy noża pozbawieniem życia i zdrowia, przy czym czynu tego dopuścił się mając w znacznym stopniu ograniczoną zdolność rozpoznania znaczenia swojego czynu i pokierowania swoim postępowaniem, tj. czynu z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 31 § 2 k.k. i za to skazał go i wymierzył mu karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Na poczet orzeczonej kary zaliczył oskarżonemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w dniu 9 września 2013 roku.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego i zarzucił w niej obrazę szeregu przepisów postępowania mającą wpływ na treść wyroku, jak również błąd w ustaleniach faktycznych. Wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Zarzuty apelacji i przytoczone na ich poparcie argumenty nie znalazły uznania Sądu Odwoławczego i nie miały wpływu na zmianę zaskarżonego wyroku. Sąd Rejonowy prawidłowo przeprowadził postępowanie, nie dopuścił się obrazy przepisów prawa procesowego wskazanych w apelacji i, co do zasady, właściwie ustalił stan faktyczny w oparciu o całokształt materiału dowodowego ocenionego swobodnie, zgodnie z zasadami logiki oraz wiedzy i doświadczenia życiowego.

Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy dostrzegł inne uchybienie Sądu Rejonowego, które - wobec kierunku zaskarżenia - skutkować musiało zmianą zaskarżonego wyroku i uniewinnieniem oskarżonego M. M. (1) od popełnienia przypisanego mu czynu. Zgodnie bowiem z art. 190 § 1 k.k. kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. W opisie czynu, za który M. M. (1) został skazany w I instancji, zabrakło zatem znamienia „wzbudzenia w pokrzywdzonej uzasadnionej obawy spełnienia groźby”. Sąd Rejonowy w opisie czynu, który przypisał oskarżonemu, nie wskazał, że groźby kierowane pod adresem A. M. wzbudziły w niej uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione. Tak opisany czyn nie stanowi zatem czynu zabronionego z art. 190 § 1 k.k., gdyż zgodnie z treścią art. 115 § 1 k.k., czynem zabronionym jest zachowanie o znamionach określonych w ustawie karnej. Jest przy tym oczywistym, iż znamiona przestępstwa muszą być zamieszczone w sentencji wyroku, w opisie przypisanego czynu: dokładne ustalenie czynu przypisanego przez sąd winno bowiem znaleźć się w samym wyroku i powinno obejmować wszystkie elementy czynu mające znaczenie dla prawidłowej kwalifikacji prawnej. Opis czynu zawarty w wyroku skazującym nie może bowiem pomijać żadnego z tych elementów działania sprawcy, który dla kwalifikacji tej ma istotne znaczenie. Brak wskazania w opisie czynu przypisanego wszystkich znamion danego czynu zabronionego uniemożliwia zakwalifikowanie go jako przestępstwa (por. wyrok SA w Krakowie, z dn.10.05.2012r., sygn. akt II AKa 51/12, KZS 2012/6/32). Stąd też zawarcie tego ustalenia w sporządzonych przez Sąd I instancji pisemnych motywach zaskarżonego wyroku nie mogło błędu tego konwalidować. Tymczasem nie ulega przecież żadnej wątpliwości, iż dla bytu przestępstwa z art. 166 kk (obecnie art. 190 § 1 kk – dopisek SO) wymienione w nim przesłanki, a to groźba popełnienia przestępstwa i obawa zagrożonego, iż ta groźba popełnienia przestępstwa będą spełniona, muszą wystąpić łącznie (por. wyrok SN z dnia 21 stycznia 1998r., VKKN 19/97, opbul. Prok. i Pr. 1998 n 7 poz. 4, Legalis; post. SN z 25.5.2006 r., IV KK 403/05, OSNwSK 2006, Nr 1, poz. 1123; tak też w wyr. SN z 9.12.2002 r., IV KKN 508/99, Legalis). Wynika to z tego, że przestępstwo określone w art. 190 § 1 kk należy do kategorii przestępstw materialnych, a do jego dokonania koniecznym jest właśnie, aby groźba wzbudziła w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona (por. np. Komentarz do Kodeksu karnego pod. red. Warylewskiego, wyd. 2, str. 8, Lealis; Kodeks karny, 2007, s. 322; A. Michalska-Warias, [w:] Bojarski, Michalska-Warias, Piórkowska-Flieger, Szwarczyk, Kodeks karny, 2011, s. 419).

Sąd Okręgowy nie był uprawniony do zmiany wyroku poprzez uzupełnienie opisu czynu przypisanego oskarżonemu, byłoby to bowiem sprzeczne z zakazem reformationis in peius wyrażonym w art. 434 § 1 kpk. Zakaz orzekania na niekorzyść oskarżonego w wypadku braku środka odwoławczego wniesionego na jego niekorzyść oznacza, że ani w postępowaniu odwoławczym, ani w postępowaniu ponownym, jego sytuacja nie może ulec pogorszeniu w jakimkolwiek zakresie, w tym również w sferze ustaleń faktycznych powodujących negatywne skutki w sytuacji prawnej oskarżonego. W wyniku rozpoznania środka odwoławczego wniesionego jedynie na korzyść, nie jest możliwe, aby sąd odwoławczy zmienił ustalenia faktyczne i w ślad za nimi opis czynu w taki sposób, by ustawowe znamiona przestępstwa, za które sprawca został skazany zostały wypełnione (wyczerpane) (por. wyrok SN z 1.12.2010 r., IV KK 185/10, Legalis, OSNwSK 2010 nr 1, poz. 2396; postanowienie SN z dnia 26.10.2016 r., II KK 273/16, Lex). Za brakiem możliwości dokonywania w takiej konfiguracji prawnej nowych ustaleń faktycznych przez sąd odwoławczy, jak i bezskuteczności uchylania w tym celu wyroku do ponownego rozpoznania konsekwentnie opowiada się Sąd Najwyższy uznając, iż bez znaczenia jest, czy materiał dowodowy w sposób oczywisty pozwala na dokonanie takich ustaleń, a pominięcie ich było wynikiem rażącego błędu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lipca 2005r. w sprawie I KZP 20/05, Lex nr 153332). Zapatrywanie to w pełni podziela Sąd Odwoławczy. Skoro zatem czyn przypisany M. M. (1) nie zawierał wszystkich znamion czynu zabronionego, to zgodnie z art. 414 § 1 zd. 2 k.p.k. w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. zaskarżony wyrok należało zmienić poprzez uniewinnienie oskarżonego od popełnienia przypisanego mu czynu z art. 190 § 1 kk.

Na podstawie odrębnych przepisów przyznano adwokatowi L. K. wynagrodzenie za obronę oskarżonego z urzędu w instancji odwoławczej. Koszty postępowania przejęto zaś na rachunek Skarbu Państwa.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy orzekł jak w wyroku.