Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 grudnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSA Ewa Staniszewska

Sędziowie: SSA Mariola Głowacka /spr./

del. SSO Ryszard Marchwicki

Protokolant: st. sekr. sąd. Katarzyna Kaczmarek

po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2016 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z powództwa Z. B.

przeciwko Bankowi (...) we W.

o ustalenie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Zielonej Górze

z dnia 29 października 2015 r. sygn. akt I C 54/15

1. oddala apelację;

2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów

zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Ryszard Marchwicki Ewa Staniszewska Mariola Głowacka

UZASADNIENIE

Powód Z. B. pozwem skierowanym przeciwko Bankowi (...) we W. po ostatecznym sprecyzowaniu roszczeń, co nastąpiło na rozprawie w dniu 22 października 2015r., wniósł o stwierdzenie nieistnienia umów kredytowych, których Bank dokonał przelewu, gdyż zostały one spłacone.

Pozwany Bank (...)we W. zarówno w odpowiedzi na pozew jak i w dalszym toku postępowania wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrot kosztów sądowych.

Sąd Okręgowy w Zielonej Górze wyrokiem z dnia 29 października 2015r, oddalił powództwo i nie obciążył powoda kosztami procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że na wniosek z dnia 2 września 1993r. Banku (...) we W. przysługująca mu wierzytelność wobec powoda z tytułu umowy kredytowej została zabezpieczona hipoteką umowną zwykłą na nieruchomości powoda dla której Sąd Rejonowy w Rawiczu prowadzi księgę wieczystą nr (...). Bank(...) we W. Oddział w R. w dniu 25 stycznia 1999r. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) przeciwko dłużnikom Z. B. i D. B. w związku z zadłużeniem z tytułu umowy kredytowej, któremu następnie na mocy postanowienia z dnia 19 września 2014r. Sąd Rejonowy w Lesznie XI Zamiejscowy Wydział Cywilny z siedzibą w R. w sprawie XI Co 1440/13 nadał klauzulę wykonalności na rzecz wierzyciela Banku(...) we W.. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Lesznie M. K. zawiadomieniem z dnia 25 listopada 2014r. poinformował powoda o wszczęciu postępowania egzekucyjnego z wniosku Banku (...) we W. na podstawie tytułu wykonawczego - bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 25 stycznia 1999r. sygnatura akt (...), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 11 marca 1999r. na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Lesznie Wydział Zamiejscowy w R. z dnia 19 września 2014r.w sprawie XI Co 1440/13.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że Bank (...)we W. na podstawie umowy z dnia 27 czerwca 2014r. sprzedał na rzecz (...) (...)Funduszu (...)w W. zarządzanego przez (...) Towarzystwo (...)Spółkę Akcyjną w W. wierzytelności z tytułu umów kredytowych nr (...) z dnia 27 września 1993r., nr (...) z dnia 2 listopada l993r., nr (...)z dnia 30 sierpnia 1993r., nr (...) z dnia 19 listopada 1993r. oraz nr (...) z dnia 2 września 1993r, Powód w pismach z dnia 2 lipca 2014r. otrzymał od pozwanego Banku(...) we W. zawiadomienia dotyczące dokonanego przelewu wierzytelności z tytułu umów kredytowych nr (...) z dnia 27 września 1993r., nr (...) z dnia 2 listopada 1993r., nr(...) z dnia 30 sierpnia 1993r., nr (...) z dnia 19 listopada 1993r. oraz nr (...)z dnia 2 września 1993r. na rzecz (...) (...) Funduszu (...) w W., które to przeniesienie stało się skuteczne z dniem 27 czerwca 2014r. (...) Towarzystwo (...)Spółka Akcyjna w W. w wezwaniu do zapłaty z dnia 14 sierpnia 2014r. poinformował powoda o nabyciu wierzytelności z tytułu umowy kredytowej nr (...) z dnia 27 września 1993r., wobec czego stał się on wierzycielem powoda. Jednocześnie wezwał powoda do uregulowania istniejącego zadłużenia z tytułu powyższej umowy, które na dzień 8 sierpnia 2014r. wynosiło 22.257,66 zł.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd pierwszej instancji uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy wskazał, że powód domagał się w niniejszym postępowaniu stwierdzenia nieistnienia umów kredytowych nr (...) z dnia 27 września 1993r., nr(...) z dnia 2 listopada 1993r., nr(...) z dnia 30 sierpnia 1993r., nr (...) z dnia 19 listopada 1993r. oraz nr(...)z dnia 2 września 1993r. na rzecz (...) (...)Funduszu(...)w W., których Bank dokonał przelewu, gdyż - zdaniem powoda - zostały one spłacone. Jednocześnie domagał się również stwierdzenia nieistnienia umowy kredytowej nr (...) w związku z tym, że była to konwersja, a kredyt ten był fikcyjny, gdyż powód nigdy nie otrzymał z tego tytułu żadnych pieniędzy. Pozwany zarzucił brak legitymacji biernej, gdyż na mocy umowy z dnia 27 czerwca 2014r. dokonał przelewu wierzytelności na rzecz (...) (...)Funduszu(...) w W.. Ponadto pozwany wskazał, że wierzytelność wynikająca z umowy nr (...) z dnia 2 września 1993r. stwierdzona bankowym tytułem egzekucyjnym nr (...) istnieje i może być dochodzona przez Bank, gdyż jest ona zabezpieczona hipoteką.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy rozważył podniesiony przez pozwanego zarzut braku legitymacji biernej strony pozwanej, ponieważ uznanie, że stronie pozwanej nie przysługuje legitymacja skutkowałoby oddaleniem powództwa bez konieczności rozważania zasadności dalszych zarzutów. Legitymacja materialna, jako manifestacja prawa podmiotowego lub interesu prawnego do wytoczenia powództwa, stanowi przesłankę materialną powództwa, a jej brak stoi na przeszkodzie udzieleniu ochrony prawnej. Brak legitymacji materialnej (czynnej lub biernej) skutkuje co do zasady oddaleniem powództwa. W sytuacji, gdy legitymacja materialna i procesowa zespalają się, oddalenie powództwa następuje w istocie z braku legitymacji materialnej, którego rezultatem jest także brak legitymacji procesowej, będący wtórną przyczyną oddalenia powództwa. W odróżnieniu od zdolności sądowej i zdolności procesowej kodeks postępowania cywilnego nie zawiera definicji legalnej legitymacji procesowej. W nauce prawa postępowania cywilnego, jak i w praktyce sądowej przyjmuje się jednak na ogół, że legitymacja procesowa jest właściwością podmiotu w stosunku do którego sąd może rozstrzygnąć o istnieniu albo nieistnieniu indywidualno konkretnej normy prawnej przytoczonej w powództwie. Podmiotami dysponującymi legitymacją procesową są np. podmioty posiadające interes prawny w ustaleniu istnienia albo nieistnienia prawa lub stosunku prawnego, którego nie są podmiotem. Legitymacja procesowa jest więc zawsze powiązana z normami prawa materialnego. Sąd dokonuje oceny istnienia legitymacji procesowej strony w chwili orzekania co do istoty sprawy, a stwierdziwszy brak legitymacji procesowej (zarówno czynnej, jak i biernej), oddala powództwo. Zgodnie z art. 509 § 1 i 2 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. W wyniku cesji sytuacja prawna dłużnika nie zmienia się co do zakresu odpowiedzialności, gdyż wierzytelność nie ulega zmianie, a dochodzi tylko do jej modyfikacji podmiotowej. W miejsce dotychczasowego wierzyciela wchodzi bowiem osoba trzecia (nabywca wierzytelności), co jest skutkiem przelewu. Nabywca nabywa wierzytelność w takiej treści, jaka przysługiwała zbywcy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 5 września 2001r. I CKN 379/2000, wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 8 listopada 2006r, IACa 1043/2006). Bank zgodnie z art. 92 a ust. 1 pkt 1 Prawa bankowego może zawrzeć umowę przelewu wierzytelności z funduszem sekurytyzacyjnym.

Sąd pierwszej instancji uznał, że wierzytelności z tytułu umów kredytowych nr (...) z dnia 27 września 1993r., nr (...) z dnia 2 listopada 1993r., nr (...) z dnia 30 sierpnia 1993r., nr(...) z dnia 19 listopada 1993r, oraz nr(...) z dnia 2 września 1993r. zostały skutecznie zbyte przez stronę pozwaną na rzecz (...) (...)Funduszu (...)w W. zarządzanego przez (...) Towarzystwo (...) Spółkę Akcyjną w W., który w tym zakresie stał się następcą prawnym cedenta (sukcesja syngularna), a co za tym idzie podmiotem uprawnionym do dochodzenia spełnienia świadczenia pieniężnego na swoją rzecz. Legitymacja procesowa jest przesłanką jurysdykcyjną i jako taka jest przesłanką zasadności powództwa, brak legitymacji procesowej stanowi przyczynę oddalenia powództwa. Legitymacja procesowa przysługuje podmiotowi w stosunku do którego sąd może rozstrzygnąć o istnieniu lub nieistnieniu normy prawnej indywiduaino-konkretnej przytoczonej w pozwie. Pozwany zgłaszając zarzut braku legitymacji biernej w istocie wskazał na brak „legitymacji do sprawy" podnosząc, że przytoczona w pozwie norma prawna indywidualno-konkretna stron procesu nie dotyczy, co sprowadza się do zanegowania wystąpienia materialnej przesłanki zasadności powództwa. Strona pozwana wykazała, że doszło do skutecznego przeniesienia w/w wierzytelności z tytułu umów kredytowych w stosunku do powoda na rzecz (...) (...) Funduszu (...)w W.. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że pozwany nie posiada legitymacji biernej, gdyż w momencie zawarcia umowy cesji doszło do zmiany podmiotowej wierzytelności. Sąd wskazał, że na podstawie przedmiotowej umowy cesji, której powód domaga się uznania za bezskuteczną, doszło skutecznie do przeniesienia przedmiotowych wierzytelności na rzecz (...) (...)Funduszu (...)w W. i ze względu na to pozwanemu nie przysługują już względem powoda żadne roszczenia z tytułu umów kredytowych.

Sąd pierwszej instancji podkreślił, że pozwany ma prawo dochodzenia od powoda wierzytelności z tytułu umowy kredytowej nr (...) stwierdzonej bankowym tytułem egzekucyjnym nr (...), gdyż wierzytelność ta jest zabezpieczona hipoteką. Zgodnie z art. 77 ustawy o księgach wieczystych i hipotece przedawnienie wierzytelności zabezpieczonej hipoteką nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia z nieruchomości obciążonej. R. (...) cytowanego przepisu stanowi wzmocnienie pozycji prawnej wierzyciela hipotecznego w stosunku do właściciela obciążonej nieruchomości. Przepis ten wyłącza skutki przedawnienia zabezpieczonej wierzytelności w takim zakresie w jakim wierzycielowi, na podstawie hipoteki, przysługuje prawo do zaspokojenia z obciążonej nieruchomości. W myśl art. 77 zdanie pierwsze ustawy o księgach wieczystych i hipotece hipoteka pozostaje w mocy niezależnie od tego, jak długo istnieje i jest wymagalna zabezpieczona wierzytelność. W konsekwencji Sąd Okręgowy uznał, że pozwany mógł dochodzić przysługującej mu wierzytelności.

Sąd podkreślił przy tym, że stanowisko powoda w tej kwestii jest sprzeczne, ponieważ raz twierdzi, że doszło do przedawnienia, drugi raz wskazuje na nieistnienie przedmiotowej wierzytelności, czego w żaden sposób nie wykazał. Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił powództwo jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd pierwszej instancji rozstrzygnął na podstawie art. 102 k.p.c. poprzez odstąpienie od obciążania strony przegrywającej, a więc powoda kosztami procesu. Sąd może zastosować w sprawie art. 102 k.p.c., gdy na rzecz strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. Zdaniem Sądu po stronie powoda takie okoliczności istnieją, gdyż otrzymuje on dochód w wysokości 733 zł miesięcznie, a do tego ma na utrzymaniu żonę i 3,5 letnią córkę, wobec czego Sąd odstąpił od obciążania go kosztami procesu.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód Z. B. zaskarżając wyrok w całości. W uzasadnieniu apelacji powód podniósł, że nie posiada żadnych wierzytelności w Banku (...)we W., ponieważ kredyty zaciągnięte w w/w Banku zostały w całości uregulowane konwersjami z dnia 25 listopada 1992r. i z 2 września 1993r. W ocenie skarżącego Bank(...) bezpodstawnie wszczął przeciwko niemu egzekucję komorniczą. Powód podnosząc powyższe argumenty wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji powoda w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Ostatecznie powód na rozprawie apelacyjnej w dniu 7 grudnia 2016r. zmodyfikował stanowisko zawarte w wywiedzionej apelacji i oświadczył, że przedmiot zaskarżenia na etapie postępowania drugoinstancyjnego stanowi jedynie umowa kredytu (...) z dnia 2 września 1993r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

Na wstępie wskazać należy, że postępowanie apelacyjne, jakkolwiek jest postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednakże zachowuje charakter postępowania rozpoznawczego. Oznacza to, że Sąd odwoławczy ma pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. Podkreślić też należy, że Sąd ten nie może poprzestać jedynie na ustosunkowaniu się do zarzutów apelacyjnych. Merytoryczny bowiem charakter orzekania Sądu drugiej instancji polega na tym, że ma on obowiązek poczynić własne ustalenia i ocenić je samodzielnie z punktu widzenia prawa materialnego, a więc dokonać subsumcji. Z tego też względu Sąd ten może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie stwierdzone w postępowaniu apelacyjnym naruszenia prawa materialnego popełnione przez Sąd pierwszej instancji i to niezależnie od tego, czy zostały one podniesione w apelacji, jeśli tylko mieszczą się w granicach zaskarżenia (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2000r. III CKN 812/98). Ponadto Sąd drugiej instancji orzeka nie tylko na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego przez Sąd pierwszej instancji, ale także w postępowaniu apelacyjnym. Stąd też istnieje możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego, o ile strony złożą stosowne twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe dopuszczalne w świetle art. 381 k.p.c. Sąd odwoławczy może także na podstawie 232 zdanie drugie k.p.c. w zw. z z art. 391 § 1 k.p.c. dopuścić z urzędu dowód niewskazany przez stronę (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2015r. I PZ 28/14).

Z uwagi na nowe okoliczności podniesione przez powoda po raz pierwszy w postępowaniu drugoinstancyjnym Sąd Apelacyjny na podstawie art. 382 k.p.c. uzupełnił postępowanie dowodowe i na rozprawach apelacyjnych w dniach 9 listopada 2016r.i 7 grudnia 2016r. wysłuchał powoda Z. B.. Powód wyjaśnił, że w dniu 2 września 1993r. zawarł z Bankiem (...)w R. dwie umowy o kredyt. Jedna to ta znajdująca się w aktach niniejszej sprawy na k. 106 tj. umowa o kredyt gotówkowy - konwersja zadłużenia, natomiast druga zawarta umowa o kredyt nie została uruchomiona. Powód wskazał, że z drugiej umowy o kredyt nie dostał żadnego potwierdzenia uruchomienia, żadnych środków finansowych oraz nie posiada jej egzemplarza. Powód wyjaśnił, że druga umowa kredytowa została zawarta na taką samą kwotę, jak umowa znajdująca się w aktach sprawy na k. 106 i stanowiła normalny kredyt z rocznym, stałym oprocentowaniem. Powód wiedząc, że została ustanowiona hipoteka na zabezpieczenie wierzytelności bankowej nie wnosił żadnych środków odwoławczych od dokonanego wpisu w księdze wieczystej, ponieważ dyrektor banku obiecał mu, że ureguluje tę sprawę. Powód oświadczył, że zabezpieczenie hipoteczne zostało ustanowione na jego nieruchomości na zabezpieczenie kredytu, który nie został uruchomiony, dlatego też powód wniósł o ustalenie w niniejszym postępowaniu nieistnienia drugiej umowy zawartej z Bankiem (...)w R. w dniu 2 września 1993r.

Mając to na względzie Sąd odwoławczy rozważał cały materiał dowodowy zebrany tak w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, jak i w postępowaniu odwoławczym, a w konsekwencji doszedł do wniosku, że należy odmówić wiarygodności wyjaśnieniom powoda złożonym na rozprawach apelacyjnych co do zawarcia w dniu 2 września 1993r. drugiej umowy o kredyt. W szczególności Sąd nie dał wiary, że w dniu 2 września 1993r. D. i Z. B. zawarli z Bankiem(...)w R. dwie umowy o kredyt (oprócz tej znajdującej się w aktach niniejszej sprawy na k. 106 i 219 ) i w konsekwencji nie przychylił się do twierdzeń powoda, jakoby druga umowa miała stanowić podstawę zabezpieczenia hipotecznego ustanowionego na nieruchomości powoda. Umowa o kredyt gotówkowy została zawarta na wniosek powoda z dnia 31 sierpnia 1993r. (k. 218 akt). Na odwrocie tegoż wniosku jest adnotacja, że powód w dniu 2 września 1993r. przyjął informację ustną o decyzji (k. 218). Informacja ta zaś zawierała wysokość kwoty zadłużenia, oprocentowanie, odnotowano „zabezpieczenie hipoteczne", termin spłaty 5 lat, raty półroczne, I rata płatna do 15 lipca 1998r. Tej treści postanowienia zostały zawarte w umowie z dnia 2 września 1993r., która znajduje się na k. 106 i 219 akt i której zawarcia powód nie kwestionuje. Wbrew więc wyjaśnieniom powoda wniosek, a w konsekwencji ustanowione zabezpieczenie nie dotyczył drugiej umowy, lecz umowy zawartej w dniu 2 września 1993r. znajdującej się na k. 106 i 219 akt Nadto analiza akt księgi wieczystej Kw nr (...) bezsprzecznie dowodzi, że powód już od dnia 3 września 1993r. miał świadomość tego, że na nieruchomości stanowiącej współwłasność powoda i jego małżonki D. B. została ustanowiona hipoteka na rzecz Banku (...) w R. (k. 69 akt księgi wieczystej nr (...)). Ponadto w zawiadomieniu, którym poinformowano powoda o ustanowionym obciążeniu hipotecznym nieruchomości, powód został w sposób prawidłowy pouczony o przysługującym mu środku zaskarżenia, na wypadek gdyby nie zgadzał się z dokonanym wpisem (k. 68 akt księgi wieczystej nr (...)). W ocenie Sądu Apelacyjnego pouczenie było dokładne i precyzyjnie wskazywało kroki, jakie powód z małżonką powinni podjąć w celu zaskarżenia wpisów rewizją. Powód nie zaskarżył w/w wpisów, a na późniejszym etapie wielokrotnie wnosił o wydanie odpisów z przedmiotowej księgi wieczystej (wniosek z dnia 15 grudnia 1993r. - k. 72, z dnia 13 stycznia 1997r. - k. 73, z dnia 19 stycznia 1998r, - k. 74, z dnia 18 stycznia 2002r. - k. 116, z dnia 9 grudnia 2003r. - k. 195, z dnia 17 listopada 2004r., z dnia 6 marca 2009r. - k. 83, z dnia 25 stycznia 2010r. ~ k. 88). W protokole opisu i oszacowania nieruchomości powoda i D. B. sporządzonym w dniu 3 grudnia 2002r. odnotowano wpis hipoteki na rzecz Banku w dniu 2 września 1993r. (k. 240 akt). Powód nie kwestionował tego dokumentu w zakresie informacji odnotowanych co do stwierdzonych praw i ciężarów. Powyższe okoliczności dowodzą, że powód od dnia 3 września 1993r. dysponował wiedzą jakie obciążenia hipoteczne zostały ustanowione na nieruchomości stanowiącej współwłasność powoda i jego małżonki D. B.. Wskazać przy tym trzeba, że wyjaśnienia powoda nie dawały podstawy do ustaleń z jakich powodów nie zaskarżył on wpisu hipoteki, skoro - jak twierdzi - jego podstawę stanowił kredyt, który nigdy nie został uruchomiony, a powód nie otrzymał żadnych środków finansowych z tego kredytu. W świetle zarówno zasad logiki jak i zasad doświadczenia życiowego nie znajduje jakiegokolwiek uzasadnienia zachowanie powoda polegające na zaniechaniu podjęcia działań mających na celu wykreślenie wpisu hipotek w sytuacji, gdy powód twierdzi, że hipoteka ta została ustanowiona w związku z kredytem, którego nie otrzymał i który nawet nie został uruchomiony przez Bank. Powód również nie potrafił wyjaśnić dlaczego nie dysponuje egzemplarzem drugiej umowy, która miała zostać zawarta według jego twierdzeń w dniu 2 września 1993r. Powód przekonywująco nie wyjaśnił przyczyny tak dobrego, szczegółowego zapamiętania zdarzeń związanych z zawarciem drugiej umowy kredytu, które miały mieć miejsce w dniu 2 września 1993r., a więc ponad 23 lata temu. Z zasad doświadczenia życiowego wynika, że tak długi upływ czasu powoduje zatarcie niektórych czy wszystkich faktów związanych z danym zdarzeniem. Jeżeli już to po upływie tylu lat pamięta się samo zdarzenie, ale nie pamięta się jego szczegółów. Powód zaś bardzo szczegółowo przedstawił zdarzenia związane mające mieć miejsce w związku z zawarciem drugiej umowy kredytu. Jednocześnie nie pamiętał dlaczego nie posiada egzemplarza drugiej umowy kredytowej, dlaczego przez tyle lat nie zwracał się do banku o udostępnienie jemu tej umowy. Analizując przedstawione przez powoda w postępowaniu odwoławczym stanowisko należało brać pod uwagę całość kontekstu sytuacyjnego, a przede wszystkim okoliczności w jakich warunkach druga umowa o kredyt miała zostać zawarta oraz tło, jakie dla ewentualnego zawarcia umowy miał fakt, że powód na dzień zawierania omawianej umowy posiadał już znaczne zadłużenia kredytowe. W rezultacie Sąd Apelacyjny uznał, że w dniu 2 września 1993r. Z. i D. B. zawarli jedną umowę o kredyt gotówkowy — konwersja zadłużenia (znajdującą się na k. 106 akt) i przysługująca wierzytelność Banku wobec powoda została zabezpieczona hipoteką umowną zwykłą na nieruchomości powoda, dla której Sąd Rejonowy w Rawiczu prowadzi księgę wieczystą nr PO 1 (...).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powód na kanwie rozpoznawanej sprawy nie sprostał ciężarowi dowodzenia, który nakłada na niego, jako na stronę inicjującą postępowanie sądowe, art. 6 k.c. W pierwszej kolejności podkreślić należy, że każde twierdzenie strony powinno być poparte dowodami. Przedmiotem dowodu są fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, istotność ta wynika z przedmiotu postępowania i wiąże się z twierdzeniami faktycznymi stron. Obowiązek wskazywania dowodów obciąża przede wszystkim strony i zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu, wynikającą z przepisu art. 6 k.c., ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Zasadę tę w postępowaniu cywilnym realizuje przepis art. 232 k.p.c., który stanowi, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów z których wywodzą skutki prawne. Z powyższych regulacji prawnych wynika, że rządząca postępowaniem cywilnym zasada kontradyktoryjności przerzuca ciężar odpowiedzialności za wynik procesu na strony, które są dysponentami tego postępowania i powinny wykazywać inicjatywę w przedstawianiu dowodów na poparcie swoich twierdzeń. W związku z tym powód ma obowiązek dowieść faktów z których wywodzone jest dochodzone przez niego roszczenie, a zatem musi przede wszystkim wykazać zasadność tego roszczenia (istnienie po stronie pozwanej obowiązku spełnienia żądanego świadczenia). Wskazać bowiem należy, że instytucja ciężaru dowodu w znaczeniu materialnym służy do kwalifikacji prawnej negatywnego wyniku postępowania dowodowego. Przepis regulujący rozkład ciężaru dowodu określa, jaki wpływ na wynik procesu ma nieudowodnienie pewnych faktów; inaczej mówiąc kto poniesie wynikające z przepisów prawa materialnego negatywne konsekwencje ich nieudowodnienia. Natomiast funkcją reguły ciężaru dowodu jest umożliwienie (i nakazanie) sądowi merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy w sytuacji, gdy nie udało się ustalić leżących u podstaw sporu faktów. W każdym bowiem wypadku spełnienia przesłanek procesowych sąd cywilny obowiązany jest wydać merytoryczne rozstrzygnięcie, niezależnie od tego, czy postępowanie dowodowe przyniosło jakikolwiek efekt (sąd nie może odmówić rozstrzygnięcia ze względu na niemożliwość ustalenia stanu faktycznego). Przepis art. 6 k.c. nakazuje rozstrzygnąć sprawę na niekorzyść osoby opierającej swoje powództwo lub obronę na twierdzeniu o istnieniu jakiegoś faktu prawnego, jeżeli fakt ten nie został udowodniony. Udowodnienia faktu, o którym mówi ten przepis, nie stanowi obowiązku prawnego. Konsekwencją niewykazania przez stronę prawdziwości jej twierdzeń o istotnych faktach jest to, że fakty te nie będą stanowiły podstawy rozstrzygnięcia sądowego, przez co strona nie osiągnie korzystnego dla siebie orzeczenia. Natomiast dla oceny wywiązania się strony ze spoczywającego na niej ciężaru dowodu obojętne jest to, kto przedstawił środki dowodowe pozwalające na ustalenie danego faktu.

Przepis art. 6 k.c. mówi o ustalaniu faktów poprzez ich udowodnienie, czyli przekonanie sądu działającego w zgodzie z zasadą swobodnej oceny dowodów, że należy uznać za prawdziwe zdanie o tym fakcie i uczynić ten fakt podstawą ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę. Chodzi więc nie o przedstawienie przez strony środków dowodowych (dowodzenie w znaczeniu formalnym), ale o wynik operacji myślowej dokonywanej przez sąd - o ocenę, czy przedstawione środki dowodowe pozwalają uznać twierdzenie strony o faktach za prawdziwe (tak: Gutowski M. [red.] Kodeks cywilny Tom I. Komentarz do art. 1- 449 ¹¹, Wydawnictwo C.H. Beck). Co do zasady powód powinien udowodnić fakty pozytywne, które stanowią podstawę jego powództwa, tj. okoliczności prawo tworzące, a pozwany, jeżeli faktów tych nie przyznaje, ma obowiązek udowodnienia okoliczności niweczących prawo powoda (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2007r. II CSK 332/07).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd Apelacyjny uznał, że tej regule dowodzenia powód nie sprostał. Pozwany zaprzeczył, żeby dnia 2 września 1993r. powód zawarł z Bankiem dwie umowy kredytowe i to na taką samą kwotę. Bank wyjaśnił, że nie było takiej praktyki, żeby w tym samym dniu zawierać z kredytobiorcą dwie umowy o kredyt. Nadto w dokumentach Banku nie ma żadnej informacji o tym, że w dniu 2 września 1993r., obok umowy znajdującej się w aktach niniejszej sprawy na k. 106, została zawarta jeszcze jedna umowa o kredyt. Poza twierdzeniami samego skarżącego, które nie są dowodem, w zgromadzonym materiale dowodowym nie ma żadnych dokumentów, które potwierdziłyby, że w dniu 2 września 1993r. powód zawarł z Bankiem (...) w R. dwie umowy o kredyt. W szczególności szczegółowa analiza akt księgi wieczystej P01R/(...) oraz akt sprawy o sygn. XI Co 1440/13 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Lesznie XI Zamiejscowy Wydział w R. w której Bank(...) we W. wniósł o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu przeciwko Z. B., nie potwierdza wersji forsowanej przez powoda. Powód na powyższą okoliczność zaoferował wyłącznie własne twierdzenia, nie zaoferował Sądowi dowodu z zeznań osoby czy osób, które w imieniu Banku tą drugą umowę miałyby podpisać czy też wiedzieć, iż powód ją podpisał. Powód nie zaoferował nadto na fakt zawarcia z bankiem drugiej umowy o kredyt żadnego dokumentu, gdyż egzemplarza tej drugiej umowy nie posiada. W rezultacie Sąd Apelacyjny uznał, że powoływane w postępowaniu apelacyjnym przez powoda dodatkowe okoliczności nie mogły doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku i uznania, że w dniu 2 września 1993r. Z. i D. B. zawarli z Bankiem (...) w R. dwie umowy o kredyt, a podstawą wpisu hipoteki z tytułu wierzytelności przysługującej pozwanemu stanowi druga umowa.

Ustalenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jako znajdujące uzasadnienie w materiale zgromadzonym w aktach sprawy, Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, a wnioski z nich płynące aprobuje, Biorąc powyższe pod rozwagę apelację powoda, na podstawie art. 385 k.p,c., oddalono.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu. Od powoda jako przegrywającego sprawę na podstawie art. 98 § l i 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. zasądzono na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 2.700 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 6 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (j.t.Dz. U. 2013. 490).

Ryszard Marchwicki Ewa Staniszewska Mariola Głowacka