Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 października 2013r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2013r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania W. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 24 lipca 2013r. znak: (...)

o odsetki

oddala odwołanie.

Sygn. akt IV U 1851/13

UZASADNIENIE

Skarżący W. W. wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 24 lipca 2013r., znak (...), odmawiającej mu wypłaty odsetek od przyznanej emerytury. Wnioskodawca domagał się zmiany tej decyzji przez nakazanie zapłaty odsetek za okres od dnia 28 lutego 2012r. do dnia wypłaty, która nastąpiła w dniu 6 czerwca 2013r. Skarżący wywodził, że prawo do emerytury uzyskał wprawdzie w oparciu o wyrok Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 19 marca 2013r., w którym nie stwierdzono odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, jednak pozwany powinien był dokonać odpowiednich ustaleń już na etapie postępowania prowadzonego przez siebie, w tym mógł zażądać od ubezpieczonego przedłożenia dowodów. Zamiast tego organ rentowy selektywnie podszedł do poszczególnych okresów zatrudnienia i nie uwzględnił części okresów pracy, pomimo ich udokumentowania.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie, gdyż wskazując na przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r., Nr. 153 poz. 1227 ze zmianami, powoływanej dalej jako „ustawa emerytalna”) i ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2009r. Nr 205 poz. 1585 ze zmianami, powoływanej dalej jako „ustawa systemowa”) twierdził, że nie ponosi odpowiedzialności za opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia. Pozwany wyjaśnił, że wykonał przywołany przez skarżącego wyrok Okręgowego w E. z dnia 19 marca 2013r. w sprawie IV U 1928/12 w terminie wynikającym z art. 118 ustawy emerytalnej, kierując wyrównanie świadczenia do wypłaty ze świadczeniem za czerwiec 2013r. w dniu 3 czerwca 2013r. Było to poprzedzone doręczeniem w dniu 18 kwietnia 2013r. przez tutejszy Sąd Okręgowy odpisu prawomocnego wyroku, zmieniającego decyzję odmowną z dnia 17 kwietnia 2012r., następnie zobowiązaniem ubezpieczonego do przedłożenia oświadczenia o zamiarze osiągania przychodu oraz zaświadczenia potwierdzającego osiągnięty przychód lub pobrany zasiłek dla bezrobotnych, odpowiedź skarżącego na które wpłynęła w dniu 7 maja 2013r., i wydaniem w dniu 24 maja 2013r. decyzji o przyznaniu emerytury. Pozwany twierdził ponadto, że dopiero w toku procesu skarżący udowodnił piętnastoletni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, czyniąc to przy pomocy zeznań świadków, który to dowód w postępowaniu przed organem rentowym nie był dopuszczalny.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2012r. znak (...) pozwany odmówił skarżącemu prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym wobec nieudokumentowania na dzień 1 stycznia 1999r. sumy 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o przeprowadzenie dowodów m.in. z dokumentów i zeznań świadków na okoliczność pracy, w tym pracy w warunkach szczególnych. W oparciu o analizę dokumentów załączonych do odwołania pozwany był skłonny uznać za udowodnioną sumę 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na dzień 1 stycznia 1999r., tj. pod warunkiem przedłożenia oryginałów lub uwierzytelnionych odpisów tychże dokumentów, w tym legitymacji ubezpieczeniowej. Ostatecznie w toku postępowania tę przesłankę prawa do emerytury przyznano. W dalszym ciągu pozwany nie uznawał, że skarżący udowodnił 15 lat pracy w warunkach szczególnych (udokumentował 11 lat, 4 m-ce i 15 dni takiej pracy). Wskazywano, że wnioskodawca nie przedłożył świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych ani innych dowodów na tę okoliczność, jak np. zakresy czynności lub angaże. Stanowisko w (...) w O. – zbrojarz konstrukcji żelbetonowych – nie jest zgodne z przepisami resortowymi, jak również nie można jednoznacznie stwierdzić stałości, wymiaru oraz charakteru prac wykonywanych na tym stanowisku.

(bezsporne, ponadto decyzja w aktach ZUS oraz z akt IV U 1928/12: odwołanie z załącznikami, odpowiedź na odwołanie i pisma procesowe skarżącego z dnia 14 listopada 2012r. i organu rentowego z dnia 7 grudnia 2012r.)

W punkcie II. wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 19 marca 2013r. w sprawie IV U 1928/12, po przeprowadzeniu rozprawy w dniach 22 listopada 2012r. oraz 26 lutego i 19 marca 2013r., zmieniono opisaną wyżej decyzję pozwanego z dnia 17 kwietnia 2012r. w ten sposób, że przyznano skarżącemu prawo do emerytury od dnia 28 lutego 2012r. Wyrok nie rozstrzyga o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Postępowanie dowodowe prowadzone było w dniu 26 lutego 2013r. i polegało na dopuszczeniu dowodu z dokumentów oraz przesłuchaniu pięciu wnioskowanych przez skarżącego świadków. Należy zaznaczyć, że postępowanie w sprawie IV U 1928/12 dotyczyło również decyzji pozwanego o ustaleniu wysokości kapitału początkowego, jednak dowód z zeznań świadków dopuszczono tylko na okoliczność pracy skarżącego w warunkach szczególnych. Strony nie składały wniosku o uzasadnienie wyroku, który wobec tego jest prawomocny od dnia 10 kwietnia 2013r.

(bezsporne, ponadto protokoły rozpraw i wyrok w aktach IV U 1928/12)

W dniu 18 kwietnia 2013r. doręczono pozwanemu odpis prawomocnego wyroku z dnia 19 marca 2013r. W dniu 7 maja 2013r. wpłynęła odpowiedź ubezpieczonego na zobowiązanie organu rentowego do przedłożenia oświadczenia o zamiarze osiągania przychodu oraz zaświadczenia potwierdzającego osiągnięty przychód lub pobrany zasiłek dla bezrobotnych. W dniu 24 maja 2013r. pozwany wydał decyzję określającą wysokość emerytury. Świadczenie z wyrównaniem od lutego 2012r. skierowano do wypłaty w dniu 3 czerwca 2013r., a otrzymane zostało przez wnioskodawcę w dniu 6 czerwca 2013r.

(bezsporne, ponadto potwierdzenie odbioru w aktach IV U 1928/12 oraz pisma i decyzja w aktach ZUS)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Należy zauważyć, że stan faktyczny niniejszej sprawy, rozumiany jako przebieg postępowania dotyczącego decyzji z dnia 17 kwietnia 2012r., jest bezsporny, strony różniły się tylko co do oceny prawnej, tj. w istocie co do tego, czy już na etapie postępowania administracyjnego zachodziła podstawa do przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury.

Wobec tego trzeba wyjaśnić, że zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy systemowej jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Z kolei z art. 118 ust. 1, 1a i 2 wynika, że organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji z uwzględnieniem możliwości przyznania świadczenia w kwocie zaliczkowej. W razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Jeżeli w wyniku decyzji zostało ustalone prawo do świadczenia oraz jego wysokość, organ rentowy dokonuje wypłaty świadczenia w terminie określonym w ust. 1, czyli 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Należy zaznaczyć, że ugruntowany jest pogląd judykatury, iż brak orzeczenia sądu jako organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia, jako że celem tego przepisu jest tylko skrócenie postępowania administracyjnego i sądowego, gdyż wykonując wyrok o przyznaniu prawa do świadczenia lub jego wysokości, organ rentowy zobowiązany będzie do wypłaty odsetek na mocy stwierdzenia jego odpowiedzialności przez sąd bez potrzeby powtarzania postępowania administracyjnego i ewentualnie sądowego.

W ocenie Sądu nie można w niniejszej sprawie przypisać organowi rentowemu odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Nawet jeśliby przyjąć, że pozwany mógł ustalić już w postępowaniu administracyjnym – przy pomocy wezwania wnioskodawcy do przedłożenia dowodów – że suma okresów składkowych i nieskładkowych skarżącego na dzień 1 stycznia 1999r. wynosi co najmniej 25 lat., nie było podstaw do przyjęcia na etapie wydawania decyzji z dnia 17 kwietnia 2012r., że ubezpieczony legitymował się wymaganym również na dzień 1 stycznia 1999r. okresem 15 lat pracy w warunkach szczególnych. W tym miejscu należy więc wyjaśnić, że z art. 184 ustawy emerytalnej wynika, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, a więc w dniu 1 stycznia 1999r., osiągnęli po pierwsze okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz po drugie okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. w sprawie IV U 1928/12 wynoszący 25 lat. Przy tym emerytura taka przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie na dochody budżetu państwa środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu. Stosownie do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz. 43 ze zmianami) pracownik, który wykonywał pracę w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku. Skarżący niewątpliwie spełniał w dacie decyzji o odmowie przyznania emerytury kryterium dotyczące wymaganego wieku i tego, że nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego. Organ rentowy, skoro stwierdził, że nie udowodniono przesłanki 15 lat stażu pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999r., nie miał obowiązku dalszego badania ostatniej przesłanki przyznania wnioskowanego prawa, tj. legitymowania się (również na dzień 1 stycznia 1999r.) sumą 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Odnośnie wykonywania przez wnioskodawcę pracy w szczególnych warunkach w okresie wymaganych 15 lat trzeba wyjaśnić, że zgodnie z § 2 ust. 2 powoływanego wcześniej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. okresy pracy m.in. w szczególnych warunkach stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Świadectwo pracy z adnotacją o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach, bądź bez niej, nie jest jednak bezwzględną przesłanką do zaliczenia danej pracy jako wykonywanej w szczególnych warunkach. Świadectwo nie jest wiążące dla organu rentowego i może podlegać weryfikacji. Decydujące znaczenie ma zawsze fakt rzeczywistego wykonywania pracy w szczególnych warunkach, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Dopiero więc w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie okresów pracy w warunkach szczególnych także w oparciu o inne dowody niż świadectwo z zakładu pracy, nawet jeśli pracownik nie posiada świadectwa w określonej w przepisie formie, albo jego treść budzi wątpliwości, które uzasadniały kwestionowanie tego świadectwa przez organ rentowy w fazie administracyjnej postępowania. Trzeba podkreślić, że możliwości dowodzenia pracy w warunkach szczególnych nie poszerza o dowód z zeznań świadków rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412).

Poza sporem było, że skarżący nie dysponował świadectwami pracy w warunkach szczególnych za okresy przekraczające uznane przez pozwanego nieco ponad 11 lat takiej pracy, wobec czego pozwany mógł mieć uzasadnione wątpliwości co do przyczyn, dla których nie wydano wnioskodawcy tego rodzaju świadectw pracy z innych okresów zatrudnienia. Mogło to przecież wynikać nie tylko z określenia zajmowanego stanowiska, ale i z faktu wykonywania innych obowiązków, które nie stanowiły pracy w warunkach szczególnych, a przez to mogła nie być spełniona przesłanka stałości takiej pracy bądź wykonywania jej w pełnym wymiarze czasu pracy. Możliwa jest wprawdzie wyjątkowo już na etapie postępowania administracyjnego taka ocena „zwykłego” świadectwa pracy, że organ rentowy uzna tę pracę za pracę w warunkach szczególnych, jednak tylko wówczas, gdy inne dowody (a więc np. zakresy obowiązków, angaże, opinie), ale nie wyjaśnienia wnioskodawcy i nie zeznania świadków, w sposób oczywisty, nie budzący żadnych dalszych wątpliwości, wykażą stałość takiej pracy i jej wykonywanie w pełnym wymiarze czasu pracy. Należy podkreślić, że w zawiadomieniu z dnia 12 marca 2012r. (k.57 akt ZUS) wzywano ubezpieczonego do przedłożenia nie tylko świadectw pracy w warunkach szczególnych, ale i innych dokumentów potwierdzających taką pracę z wyjaśnieniem, że mogą być one sporządzone przez archiwa na podstawie dokumentacji osobowej, które to zobowiązanie pozostało bez odpowiedzi wnioskodawcy. Tymczasem skarżący dalsze dowody w postaci dokumentów załączył dopiero do odwołania, a ponadto składał jeszcze na rozprawie w dniu 22 listopada 2012r. Uzasadnione wobec tego było to, że dopiero po dołączeniu akt osobowych, przesłuchaniu świadków i złożeniu przez nich w dniu 26 lutego 2013r. opinii, świadectwa pracy i umowy o pracę, zmieniło się stanowisko pozwanego, który rozstrzygnięcie pozostawił do uznania Sądu (protokoły rozpraw z dnia 26 lutego i 19 marca 2013r.). Z powyższego wynika, że w realiach opisywanego postępowania nie sposób uznać, iż pozwany powinien był przyznać wnioskodawcy prawo do emerytury już na etapie postępowania administracyjnego, bowiem wątpliwości co do charakteru pracy skarżącego były słuszne i wymagały przeprowadzenia takich dowodów, którymi w tymże postępowaniu administracyjnym organ albo nie dysponował z uwagi na ograniczoną inicjatywę dowodową ubezpieczonego, albo których przeprowadzenie przez pozwanego nie byłoby dopuszczalne.

Nie zachodzą również podstawy do ewentualnego przyjęcia, że wyrok z dnia 19 marca 2013r. wykonano z przekroczeniem trzydziestodniowego terminu określonego w powołanym wcześniej art. 118 ustawy emerytalnej, jako że w świetle art. 104 ustawy emerytalnej pozwany przed wypłatą świadczenia pozwany był zobowiązany zbadać, czy ubezpieczony osiąga przychody skutkujące zmniejszeniem lub zawieszeniem tejże wypłaty.

Skoro nie ujawniły się okoliczności, z których można by skutecznie wywodzić powinność pozwanego wydania już na etapie postępowania administracyjnego decyzji przyznającej ubezpieczonemu prawo do emerytury, a przy tym wyrok z dnia 19 marca 2013r., przyznający to prawo, został wykonany w przepisanym terminie, oceniana w niniejszej sprawie decyzja z dnia 24 lipca 2013r. o odmowie wypłaty odsetek odpowiada prawu. Skutkowało to oddaleniem odwołania na podstawie art. 477 ¹⁴§1 kpc.