Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 29 kwietnia 2016 r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego ubezpieczonego (...) Oddział w B. orzekł , iż do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego w/ w- nego i obliczenia wskaźnika wysokości podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kalendarzowych to jest od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989 r., wwpw wyniósł 106, 98 % , przy czym wskaźnik roku 1986 to 80, 14 %.

Od powyższej decyzji odwołanie wniósł ubezpieczony J. S. domagając się przywrócenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego za 1986 r . na poziomie 136 %.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie . W uzasadnieniu podnosił, iż pozwany prawidłowo przyjął w odniesieniu do roku 1986 ( za okres od kwietnia do października ) do ustalenia wwpw ubezpieczonego za ten rok wynagrodzenie zastępcze S. M. (1) i brak jest podstaw prawnych do przyjęcia kwoty wynikającej z RP – 7 z dnia 4 lipca 1997 r.

W odpowiedzi na zobowiązanie sądu organ rentowy w piśmie z dnia 2 września 2016 r. wskazał, iż do podstawy wymiaru w 1986 r. przyjęto w zastępstwie jako korzystniejsze wynagrodzenia S. M. (1) z okresu od 2 kwietnia 1986 do 30 czerwca 1986 r. w kwocie 86 250, 30 zł oraz za okres od 1 lipca 1986 r. do 15 października 1986 r. w kwocie 12 094, 20 natomiast wynagrodzenie minimalne za okres od 1 stycznia 1986 do 31 marca 1986 r. ( 16 200 zł ) oraz od 10 listopada 1986 r. do 31 grudnia 1986 r. ( 9180 zł ) łącznie w kwocie 25 380 zł, ogółem wyliczono dochód ubezpieczonego za rok 1986 w kwocie 231724, 50 zł , co daje wskaźnik roku 80, 14 %. Okresu od 1 kwietnia do 1 kwietnia 1986 r. oraz od 16 października 1986 r. do 9 listopada 1986 r. nie uwzględniono z uwagi na urlop bezpłatny ubezpieczonego .

Ubezpieczony zobowiązany zarządzeniem sądu z dnia 15 lipca 2016 r. do wyjaśnienia, którą z decyzji wydanych przez ZUS skarży ( tą z 28 kwietnia 2016 r. dotyczącą wysokości kapitału początkowego czy tą z 9 maja 2016 r. dotyczącą emerytury ), pod rygorem przyjęcia , iż odwołanie dotyczy wyłącznie pierwszej ze wskazanych decyzji , nie udzielił odpowiedzi we wskazanym terminie ( zobowiązanie doręczono mu w dniu 20 lipca 2016 r. , termin minął zatem z dniem 27 lipca 2016 r. ) . W konsekwencji sąd ( w oparciu o treść odwołania ) przyjął, iż złożone odwołanie odnosi się do decyzji z dnia 29 kwietnia 2016 r.

Sąd Okręgowy ustalił co następuje :

Decyzją z dnia 7 lutego 2002 r. przyznano ubezpieczonemu J. S. prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy od 30 października 2001 . Do podstawy wymiaru za 1986 r. przyjęto wynagrodzenie w wysokości (...) na podstawie zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu wystawionego przez (...) Kombinat Budowlany (...) w likwidacji. W zaświadczeniu tym w odniesieniu do zarobków ubezpieczonego za 1986 r. odnotowano : „ zakład pracy zobowiązany jest do naliczania i odprowadzania składek ZUS , w/ w – ny przebywał na budowie eksportowej od dnia 1 kwietnia 1986 r. do 9 listopada 1986 r. , za ten okres przyjęto zarobki pracownika na równorzędnym stanowisku w kraju ob. W. P. (1) kart pracy i płacy oraz „ kart zasiłkowych „ zasiłku chorobowego „.

/ dowód : k. 21/18 akt rentowych ZUS /

W dniu 25 września 2012 r. ubezpieczony złożył wniosek o emeryturę wcześniejszą z tytułu wykonywania prac w warunkach szczególnych. Przeliczając podstawę wymiaru do przyznania ewentualnej emerytury , decyzją kolegium z dnia 20 listopada 2012 r. ustalono nowe wynagrodzenie . Uznając, iż brak jest możliwości ustalenia prawidłowego wynagrodzenia ( z uwagi na błędny okres wynagrodzenie innego pracownika W. P. przyjętego jako wynagrodzenie zastępcze za okres od 1 kwietnia do 9 listopada 1986 r. zamiast za okres faktycznej pracy ubezpieczonego na umowie eksportowej przypadający od 2 kwietnia do 15 października 1986 r. ) , w decyzji z dnia 22 listopada 2012 r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenie minimalne z uwzględnieniem urlopów bezpłatnych . Dochód za 1986 r. wyniósł 60 213, wskaźnik roku 1986 określono na 20, 82 %.

/ częściowo bezsporne, nadto pismo ZUS k. 48, zeznania świadka D. R. – zapis AV k. 52 akt sprawy, decyzja z załącznikiem k. 15 akt kapitałowych ubezpieczonego, notatka na posiedzenie kolegialne k. 11 akt emerytalnych ubezpieczonego /

W dniu 29 kwietnia 2016 r. na wniosek ubezpieczonego wydano decyzję zamienną o ponownym ustaleniu kapitału początkowego , gdzie do podstawy wymiaru przyjęto przedłożone korzystniejsze wynagrodzenie zastępcze za pracownika S. M. (1) również z uwzględnieniem urlopów bezpłatnych . Dochód wyniósł 231 724, 50 zł , wskaźnik roku 80, 14 %. W dniu 9 maja 2016 r. ubezpieczonemu przyznano emeryturę z uwzględnieniem kapitału początkowego ustalonego decyzją z dnia 29 kwietnia 2016 r.

/ okoliczności bezsporne, nadto zeznania świadka D. R. - zapis AV k. 52 akt sprawy /

Ubezpieczony J. S. pozostawał zatrudniony w (...) Kombinacie (...) w latach 1978 – 1990, przy czym początkowo pracował na stanowisku murarza - tynkarza , a od 28 października 1982r. na stanowisku murarza brygadzisty w (...) 3 . W okresie od 2 kwietnia 1986 r. do 15 października 1986 r. ubezpieczony pracował na budowie eksportowej w Niemczech. W okresie tym wykonywał prace na rzecz (...) Przedsiębiorstwa (...) - na Budowie P. der Akademie – (...) NRD. W okresie od 16 października 1986 r. do 3 listopada 1986 r. po zakończeniu kontraktu eksportowego z dniem 15 października 1986 r. ubezpieczony do 3 listopada 1986 r. korzystał z dodatkowych dni wolnych. Równocześnie w okresie od 1 kwietnia 1986 r. do 9 listopada 1986 r. w/ w- ny korzystał z urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie ( (...) ) . W dniu 10 listopada 1986 r. (...) zawarło z ubezpieczonym umowę o pracę, w której wskazano , iż jest obowiązany stawić się do pracy w dniu 10 listopada 1986 r.

/ dowód : angaże k. 7 – 12 , świadectwo pracy k. 24, 26, umowa o pracę zawarta z ubezpieczonym 10 listopada 1986 r. k. 14 akt osobowych ubezpieczonego - k. 32 akt sprawy, świadectwo pracy k. 38 akt kapitałowych ZUS /

W. P. (1) ( którego wynagrodzenia przyjęto jako zastępcze w zaświadczeniu o wynagrodzeniu i zatrudnieniu z 1997 r. ) pracował w (...) w latach 1974 – 1993 na stanowisku murarza i murarza - brygadzisty. W lipcu 1986 r. jego stawka godzinowa na stanowisku murarza – brygadzisty w (...) 6 wynosiła 95 zł / godz.

/ dowód : angaż k. 22 / 88 oraz świadectwo pracy k. 32 akt osobowych w/ w- nego - k. 56 akt sprawy /

S. M. (1) w (...) pozostawał zatrudniony w latach 1974 – 1992 na stanowisku murarza. Stawka godzinowa w/ w- nego w listopadzie 1986 r . wynosiła 85 zł.

/ dowód : angaż k. 21 , świadectwo pracy k. 31 akt osobowych w/ w- nego k. 59 akt sprawy /

Różnica wynikająca z odjęcia od łącznej kwoty 393 642 zł wynagrodzenia ubezpieczonego za 1986 r. wskazanego na druku RP – 7 z 1997 r ( wynagrodzenia ubezpieczonego oraz przyjętego wynagrodzenia zastępczego W. P. ) kwoty 254 690 , 67 zł wynagrodzenia tegoż pracownika ( W. P. ) za okres od 1 kwietnia 1986 r do 9 listopada 1986 r. ( jako zatrudnionego na równorzędnym stanowisku w kraju ) w wysokości 138 951 , 33 zł stanowi kwotę wynagrodzenia dotyczącą wyłącznie ubezpieczenia. Po dodaniu do tej kwoty zarobków W. P. za prawidłowy okres to jest od 2 kwietnia 1986 r. do 15 października 1986 r. z uwzględnieniem urlopów bezpłatnych ubezpieczonego ( 1 kwietnia oraz od 16 października do 9 listopada 1986 r. ) otrzymana suma stanowiąca dochód ubezpieczonego wynosi 366 867, 91 zł co daje wskaźnik roku 1986 w wysokości 126, 88 %.

/ dowód : pismo ZUS k. 62 , karta zarobkowa ubezpieczonego oraz W. P. za 1986 r. – k. 56 akt sprawy , wyliczenia ZUS - przy aktach kapitałowych /

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie przedłożonych do sprawy dokumentów ( w postaci dokumentacji osobowej i kartotek płacowych ubezpieczonego oraz pracowników, których wynagrodzenia przyjmowano jako zastępcze – W. P. i S. M. ) , a także na podstawie wyjaśnień i wyliczeń organu rentowego , wreszcie w oparciu o korespondujące z dokumentacją zeznania świadka. Sąd uznał za nieistotne dla oceny istotnych z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy kwestii powielane przez ubezpieczonego uwagi co do tego , iż nie zna on pracownika o nazwisku W. P. ( co miałoby jak można wnioskować , oznaczać, iż przyjęto błędne wynagrodzenie zastępcze ) . Okoliczność ta nie ma jakiegokolwiek znaczenia , jeżeli się zważy na fakt, iż kryterium przyjęcia wynagrodzenia zastępczego stanowi nie znajomość jednego pracownika z drugim, a zajmowanie takiego samego lub zbliżonego stanowiska, w konsekwencji uzyskiwanie identycznej bądź podobnej wysokości wynagrodzenia w danym okresie. Za niewiarygodne sąd uznał również twierdzenia ubezpieczonego jakoby nie korzystał z urlopu bezpłatnego w dniach 1 kwietnia 1986 oraz od 16 października 1986 do 9 listopada 1986 r. , przeczy im bowiem dokumentacja znajdująca się w aktach osobowych ubezpieczonego . A z tej wynika, iż na budowie eksportowej ubezpieczony przebywał od 2 kwietnia do 15 października 1986 r. ( pozostałe dni – do 3 listopada 1986 r. były jego dodatkowymi dniami wolnymi, a cały okres od 1 kwietni a do 9 listopada 1986 r. był objęty urlopem bezpłatnym udzielonym ubezpieczonemu przez zakład macierzysty ).

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia wysokości wskaźnika podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonego za rok 1986 . Odwołanie ubezpieczonego w tym przedmiocie ( do samego końca domagającego się przyjęcia, iż wwpw za wskazany wyżej rok wynosi 136 % , bo w takie wysokości ustalono ten wskaźnik w roku 2002 ) , zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części .

Na wstępie należy wskazać, iż stosownie do treści art. 173 ust 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. W myśl art. 174 ust. 1 kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Ust. 2 stanowi, iż przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-3 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Zgodnie z treścią ust. 3 podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na

zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres

kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Stosownie do treści § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno- rentowe / Dz.U.2011.237.1412 / środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia. W myśl § 22 ust. 1 tegoż rozporządzenia jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia,

Zgodnie jednak z utrwalonymi poglądami orzecznictwa i doktryny w tym zakresie w toku postępowania sądowego strona może dowodzić wysokości wynagrodzenia na potrzeby ustalenia wysokości podstawy wymiaru świadczenia wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w przepisach Kodeksu postępowania cywilnego; zatem dowodem tej okoliczności mogą być zarówno dokumenty dotyczące wynagrodzenia osób zatrudnionych w tym samym okresie, w tym samym zakładzie pracy i przy pracy tego samego rodzaju co ubezpieczony, jak też zeznania tych osób, zaś rzeczą sądu winna być rzetelna analiza przedstawionych dowodów ( patrz wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III AUa 509/0 LEX nr 253495 ).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy należy stwierdzić, iż oczywiście błędnym było arbitralne przyjęcie przez organ rentowy, wobec dostrzeżonych przezeń po kilkunastu latach nieścisłości w okresach zatrudnienia ubezpieczonego na budowie eksportowej i korzystania przez niego z urlopu bezpłatnego w macierzystym zakładzie w kraju w roku 1986 , minimalnych wynagrodzeń za ten okres jego zatrudnienia i ustalenie wysokości wwpw za wskazany rok na poziomie początkowo 20, 82 % ( w decyzji z 2012 r. ) i 80 , 14 % w decyzji i będącej przedmiotem niniejszego postępowania. Rzeczywiście, wynagrodzenie wskazane w zaświadczeniu RP 7 z 1997 r. nie może być miarodajne z uwagi na sposób ujęcia w nim wynagrodzenia zastępczego ( za cały okres urlopu bezpłatnego ubezpieczonego , zamiast za okres zatrudnienia na budowie eksportowej przypadający od 2 kwietnia do 15 października 1986 r. ). Pozwany wobec zaistniałych wątpliwości winien był podjąć próbę ich wyjaśnienia , gromadząc chociażby dokumentację płacową i osobową ubezpieczonego oraz pracowników , których wynagrodzenia przyjęto jako zastępcze. Do tego obligował go § 29 przywołanego wyżej rozporządzenia. Przepis ten stanowi , iż w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe w postępowaniu przed organem rentowym mogą być również dopuszczone dodatkowe dowody, jeżeli są one niezbędne do załatwienia sprawy. W tym przypadku organ rentowy wzywa zainteresowanego lub inny podmiot do przedłożenia tych dodatkowych dowodów, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni i nie dłuższy niż 60 dni, licząc od dnia doręczenia wezwania. Jeżeli wezwanie do przedłożenia dodatkowych dowodów jest kierowane do innego podmiotu niż zainteresowany, organ rentowy każdorazowo informuje o tym zainteresowanego. Zgodnie z ust. 2 jeżeli środek dowodowy nie został dostarczony w wyznaczonym terminie, organ rentowy wydaje decyzję w sprawie świadczeń na podstawie posiadanych dowodów, z zastrzeżeniem § 4 ust. 6 . Powyższego pozwany nie uczynił , doprowadzając tym samym do zainicjowania postępowania sądowego. Z materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie wynika natomiast jednoznacznie, iż ubezpieczony ( wbrew jego twierdzeniom ) na budowie eksportowej w NRD pracował jedynie od 2 kwietnia do 15 października 1986 r. W okresie od 1 kwietnia do 9 listopada tego roku korzystał w (...) z urlopu bezpłatnego , przy czym po powrocie z Niemiec korzystał z kilkunastu dodatkowych dni wolnych ( w okresie od 16 października do 3 listopada 1986 r. ). Wszelkie inne twierdzenia ubezpieczonego , w świetle jasnej treści dokumentów w postaci świadectw pracy wystawionych przez zakład macierzysty ( (...) ) oraz (...) Przedsiębiorstwo (...) ubezpieczonego , można tłumaczyć jedynie upływem czasu i niepamięcią . W takim stanie rzeczy, możliwym było zatem przyjęcie wynagrodzenia zastępczego jedynie za okres rzeczywistego zatrudnienia na kontrakcie eksportowym ( od 2 kwietnia do 15 października 1986 r. ) . Stosownie bowiem do treści § 10 rozporządzenia RM z 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy emerytur i rent, jeżeli w okresie , z którego wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia , pracownik był zatrudniony za granica , do ustalenia podstawy przyjmuje się za okresy tego zatrudnienia - jeżeli okres zatrudnienia za granica przypada przed dniem 1 stycznia 1991 r. – kwoty wynagrodzenia przysługującego w tych okresach pracownikowi zatrudnionemu w kraju w takim samym lub podobnym charakterze , w jakim pracownik wykonujący pracę za granica zatrudniony był przed wyjazdem za granicę. Nie ma zatem racji ubezpieczony, negując dopuszczalność uwzględnienia jako zastępczego wynagrodzenia uzyskiwanego w tym okresie przez W. P.. To właśnie bowiem ten pracownik (...) zajmował w tym przedziale czasowym czyli w czasie kiedy ubezpieczony przebywał za granica na kontrakcie eksportowym stanowisko analogiczne do tego na jakim zatrudniony był ubezpieczony to jest murarza - brygadzisty. Wskazywany przez ubezpieczonego jako znany mu S. M. (1) owszem pozostawał zatrudniony na stanowisku murarza ( i był mu znany ) , ale nie był brygadzistą. Nieprzypadkowym było zatem przyjęcie ( acz nieprecyzyjne, bo obejmujące cały okres urlopu bezpłatnego ubezpieczonego ) przez zakład pracy przy wystawianiu ubezpieczonemu w 1997 r. druku RP – 7 jako zastępczych wynagrodzeń W. P. . Zakład Ubezpieczeń Społecznych trafnie przyjął wynagrodzenia pracownika zatrudnionego na identycznym stanowisku co ubezpieczony ( w tym samym charakterze ) i żadnego znaczenia nie ma tutaj okoliczność, czy ubezpieczony znał ta osobę czy tez nie ( bo pracowała w innej brygadzie lub w innym oddziale (...) ) .Co więcej , ubezpieczony zdaje się zupełnie nie dostrzegać, iż przyjęcie wynagrodzeń W. P. ( w miejsce S. M. ) jest dla niego bardziej korzystne, albowiem stawka godzinowa pierwszego z wymienionych w roku 1986 r. była wyższa od stawki godzinowej drugiego z nich w tym samym czasie ( w pierwszym przypadku wynosiła 95 zł , a następnie 100 zł za godzinę, w drugim jedynie 85 zł/godz. ). W ocenie sądu przedstawiony przez organ rentowy w ostatnim z pism ( k. 62 akt sprawy ) sposób obecnego wyliczenia wwpw ubezpieczonego za rok 1986 ( podparty szczegółowymi wyliczeniami przy aktach kapitałowych ) jest racjonalny i prawidłowy . Ubezpieczony natomiast domagając się przyjęcia wwpw za poziomie 136 % nie podał żadnych rzeczowych argumentów mających przemawiać za utrzymaniem takiej jego wysokości za rok 1986 . Należało - jak to aktualnie uczynił organ rentowy - odjąć od wynagrodzenia wskazanego w wystawionym ubezpieczonemu w 1997 r. zaświadczeniu o zatrudnieniu i wynagrodzeniu jako pełne wynagrodzenie za rok 1986 to jest od kwoty 393 642 zł odjąć wyliczoną w oparciu o dokumenty źródłowe ( karty płac ) kwotę 254 690 , 67 zł stanowiącą wynagrodzenie W. P. za okres od 1 kwietnia 1986 r do 9 listopada 1986 r. . Otrzymana różnica w wysokości 138 951 , 33 zł stanowi kwotę wynagrodzenia dotyczącą wyłącznie ubezpieczonego. Po dodaniu do tej kwoty zarobków W. P. za prawidłowy okres to jest okres zatrudnienia ubezpieczonego na budowie eksportowej za granica ( od 2 kwietnia 1986 r. do 15 października 1986 r. ) z uwzględnieniem urlopów bezpłatnych ubezpieczonego ( 1 kwietnia oraz od 16 października do 9 listopada 1986 r. ) otrzymuje się sumę stanowiąca dochód ubezpieczonego – kwotę 366 867, 91 zł , co daje wwpw za ten rok w wysokości 126, 88%.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c zmienił decyzję w przeważającym zakresie przyjmując wwpw za 1986 na poziomie wyliczonym obecnie przez organ rentowy to jest w wysokości 126 , 88 %. I oddalił na podstawie (...) § 1 k.p.c. dalej idące żądania ubezpieczonego jako bezzasadne.