Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Białymstoku

V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Elżbieta Rosłoń

Protokolant: Irena Prochowicz

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2013 roku w Białymstoku

na rozprawie

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę

na skutek odwołania J. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 19 czerwca 2013 roku

Nr (...)

I.  Zmienia zaskarżoną decyzję i przyznaje J. S.
od dnia 1 marca 2013 roku prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach.

II.  Orzeka, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

sygn. akt V U 1302/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19.06.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.odmówił przyznania J. S.prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym z tytułu pracy w szczególnym warunkach, z uwagi na niespełnienie warunków nabycia tego prawa, przewidzianych przepisami ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Organ rentowy wskazał, że z przedstawionych dokumentów wynika, iż wnioskodawca na dzień 1.01.1999 r. udowodnił staż pracy w szczególnych warunkach w wymiarze 16 lat 5 miesięcy i 20 dni natomiast nie udowodnił 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych na ten dzień. Udowodniony staż wynosi 24 lata 3 miesiące i 13 dni okresów składkowych oraz 23 dni okresów nieskładkowych co łącznie daje staż ubezpieczenia wynoszący 24 lata 4 miesiące i 6 dni. Organ rentowy do ogólnego stażu pracy nie uwzględnił pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 16.09.1968 r. do 31.08.1974 r. z uwagi na to, że wnioskodawca w w/w okresie podczas nauki w Szkole (...)w C.a następnie w Pedagogicznej Szkole (...)w Ł.mieszkał w internacie. W związku z powyższym organ uznał, że wnioskodawca w powyższym okresie nie wykonywał pracy w gospodarstwie rolnym rodziców.

Wnioskodawca J. S. złożył odwołanie od tej decyzji. Wniósł o jej zmianę
i przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury od dnia 1.05.2013 r. Na rozprawie w dniu 27.11.2013 r. wniósł o przyznanie tego prawa od 1.03.2013 r. – k. 18 odw.

W uzasadnieniu odwołania wskazał, że wnosił o uznanie przez organ rentowy
8 miesięcy pracy w gospodarstwie rolnym rodziców spośród 12 miesięcy tj. pracy w czasie wakacji szkolnych przypadających w trakcie nauki poza domem, kiedy faktycznie, bez przerwy pracował w tym gospodarstwie. Powołał wyrok Sądu Najwyższego wydany w sprawie II UKN 155/00 z dnia 19.12.2000 r.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie. Powołał się
na argumentację taką jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje.

J. S.urodził się (...)r. Na dzień 1.01.1999 r. posiada udokumentowany i udowodniony przed organem rentowym ogólny staż pracy wynoszący 24 lata 4 miesiące i 6 dni, w tym staż pracy w szczególnych warunkach wynoszący 16 lat 5 miesięcy i 20 dni. Nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, w dniu (...)r. ukończył 60 lat.

Dnia 27.03.2013 r. złożył wniosek o emeryturę, po rozpoznaniu którego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydał w dniu 19.06.2013 r. decyzję, obecnie zaskarżoną, którą odmówił mu prawa do emerytury w wieku obniżonym z uwagi na brak udowodnionego
co najmniej 25 – letniego stażu ubezpieczeniowego. Organ ten uznał za udowodniony okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie 24 lata 4 miesiące i 6 dni. Do ogólnego stażu pracy nie uwzględnił pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od 16.09.1968 r. do 31.08.1974 r. ponieważ w w/w okresie wnioskodawca uczył się w Szkole (...)w C.a następnie w Pedagogicznej Szkole (...)w Ł.i mieszkał w internacie. W związku z tym organ uznał, że wnioskodawca w powyższym okresie nie wykonywał pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Pozostałe przesłanki nabycia prawa pozostały udowodnione przez wnioskodawcę i nie były przedmiotem sporu.

Prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze przewidziane jest w art. 32 ustawy z dnia
l7 grudnia l998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.
Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) zwanej dalej ustawą emerytalną. Ustawa ta
w przepisach przejściowych zawiera szczególną regulację dotyczącą niektórych ubezpieczonych zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed dniem 1.01.1999 r.

Przepis art. 184 ustawy emerytalnej przewiduje prawo do wcześniejszej emerytury
dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., którym przysługuje emerytura
po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn).

Ponadto emerytura ta przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych
na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W rozpoznawanej sprawie nie budzi wątpliwości osiągnięcie przez wnioskodawcę zarówno określonego wieku emerytalnego jak i posiadanie przez niego 15 lat zatrudnienia warunkach szczególnych – art. 1 ustawy z dnia 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2006 r., Nr 97, poz. 674 ze zm.) oraz nieprzystąpienie do otwartego funduszu emerytalnego. Kwestią sporną pozostaje posiadanie przez niego 25 lat okresu składkowego i nieskładkowego na dzień 1.01.1999 r. Organ rentowy nie uznał okresu pracy wykonywanej przez wnioskodawcę w gospodarstwie rolnym rodziców w czasie wakacji szkolnych po ukończeniu 16 roku życia przypadających w okresie od 16.09.1968 r. do 31.08.1974 r.

Stosownie do treści art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również, traktując jako okresy składkowe, przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 roku okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7 tej ustawy, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W orzecznictwie ugruntował się już pogląd, że o uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do świadczeń emerytalno – rentowych okresów pracy w gospodarstwie rolnym przesądza wystąpienie dwóch okoliczności: wykonywanie czynności rolniczych powinno odbywać się zgodnie z warunkami określonymi w definicji legalnej „domownika” z art. 6 ustawy z dnia 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U z 2008 r. nr 50, poz. 291 z późn. zm.) oraz czynności te muszą być wykonywane w wymiarze nie niższym niż połowa ustawowego czasu pracy, tj. minimum 4 godziny dziennie.

Zdaniem Sądu Okręgowego organ rentowy niezasadnie nie zaliczył J. S. do wymaganych 25 lat stażu ubezpieczeniowego jego pracy w gospodarstwie rolnym
w wymienionych wyżej okresach wakacyjnych po ukończeniu 16 roku życia.

W tym zakresie Sąd dał wiarę zeznaniom zarówno wnioskodawcy, przesłuchanego
w charakterze strony, jak i zeznaniom świadków. Zeznania te znajdują również potwierdzenie
w dokumentach złożonych do akt organu rentowego.

Z informacji Starostwa Powiatowego w M. wynika, że w zasobie geodezyjnym
w rejestrze gruntów wsi D. z 1960 r. rodzice wnioskodawcy – A. i S. małżonkowie S. wpisani byli jako władający gospodarstwem rolnym o pow. 11,678 ha. pod poz. rejestrową nr 132. Z kolei w rejestrze gruntów tej wsi z 1976 r. S. S. (2) – matka wnioskodawcy była wpisana jako właściciel tego gospodarstwa. Następnie umową z dnia 15 czerwca 1978 r. przeniosła ona własność i posiadanie tego gospodarstwa na rzecz swojego syna C. S. – k. 38 akt ZUS.

Z zaświadczenia zameldowania na pobyt stały wydanego przez Urząd Gminy J.
na podstawie rejestru mieszkańców wynika, że wnioskodawca zamieszkiwał w D.pod nr domu (...) od 16.09.1952 r. do 10.10.1977 r. Oprócz niego zamieszkiwała tam jego matka S. S. (2), brat C. S.i siostra A. S.– k. 39 akt ZUS.

Ze świadectwa ukończenia (...) Szkoły Zawodowejz dnia 20.06.1970 r. wynika, że wnioskodawca ukończył naukę w Szkole (...)w C.– k. 40 akt ZUS. Ze świadectwa dojrzałości (...) Szkoły (...)w Ł.z dnia 4.06.1974 r. wynika, że wnioskodawca ukończył 4- letnią naukę w tej szkole – k. 41-42 akt ZUS.

Jednocześnie z oświadczenia wnioskodawcy złożonego do akt ZUS wynika, że w czasie nauki zarówno w szkole w C. jak i w Ł. mieszkał on w internacie. Niemniej jednak każdego tygodnia po zakończeniu zajęć jak i podczas wakacji wracał do domu i pomagał matce w prowadzeniu gospodarstwa rolnego, pracując przy wszystkich pracach w gospodarstwie rolnym. Było to tym bardziej konieczne gdyż ojciec wnioskodawcy zmarł w 1960 r. a wnioskodawca był najstarszym synem i w miarę upływu czasu przejmował obowiązki związane z pracą w gospodarstwie rolnym. Również w czasie roku szkolnego matka występowała o zwolnienie go z zajęć szkolnych na czas wykonania pilnych, związanych z porą roku prac polowych – k. 37 akt ZUS. Stanowisko wnioskodawcy w tym zakresie było konsekwentne, podtrzymane również w trakcie postępowania dowodowego prowadzonego przed sądem.

J. S.przesłuchany w charakterze strony zeznał, że w 1960 r. zmarł jego ojciec
i trzeba było w prowadzeniu gospodarstwa rolnego wspierać matkę, która była jedynym żywicielem rodziny. Na jej utrzymaniu pozostawało sześcioro dzieci, z których 2 starsze siostry wnioskodawcy uczyły się poza domem a wnioskodawca był starszy spośród dwóch synów.
W 1967 r. po zakończeniu nauki w szkole podstawowej podjął on naukę w 3-letniej Szkole (...)w C., którą ukończył w 1970 r. Podczas nauki w soboty przyjeżdżał do domu do D.. W tym czasie w domu mieszkała jego matka i młodsze rodzeństwo- 2 siostry i brat. Zeznał, że po przyjeździe do domu pracował w gospodarstwie rolnym wykonując te czynności, które były wymagane zgodnie z porą roku. Również w każde wakacje pracował w gospodarstwie rolnym, które miało obszar około 12 ha , z czego 6 ha to były grunty orne a 6 ha to były łąki położone na terenach podmokłych nad rzeką B.. Przy sianokosach, przy koszeniu pomagali wówczas wynajęci ludzie, niemniej jednak pozostałe czynności wykonywał wnioskodawca wraz z rodziną. Przy żniwach pracowali sami, bez pomocy innych osób. Wnioskodawca pracował od rana do wieczora. W czasie nauki w szkole w C.i później w Ł.nie był na żadnym wyjeździe wakacyjnym gdyż trzeba było pracować w gospodarstwie rolnym a ponadto nie było na to pieniędzy. Pracował wraz z matką i młodszym rodzeństwem gdyż dwie starsze siostry podjęły w międzyczasie pracę i rzadziej przyjeżdżały do domu – k. 19.

Okoliczności dotyczące pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym matki potwierdzili również przesłuchani w sprawie świadkowie.

R. S., sąsiad ze wsi D., 3 lata młodszy od wnioskodawcy zeznał, że ojciec wnioskodawcy zmarł w 1960 r. Matka wnioskodawcy gospodarzyła sama
a ponieważ chorowała, wnioskodawca i jego rodzeństwo musieli pracować w polu. Na wynajęcie robotników do wszystkich prac nie było pieniędzy. Każde wakacje wnioskodawca przyjeżdżał do domu i całe lato pracował w gospodarstwie. Pracował przy sianokosach, żniwach, ponieważ gospodarstwo nie było zmechanizowane większość prac wykonywał ręcznie. Pracował od rana do wieczora. Świadek zeznał, że jego ojciec uczył wnioskodawcę i jego rodzeństwo stawiać stogi, gdyż ich ojciec już nie żył a oni sami pracowali w gospodarstwie – k. 18 odw.

C. S. – brat wnioskodawcy zeznał, że kiedy wnioskodawca szedł do szkoły poza domem to ojciec już nie żył. Na 12 – hektarowym gospodarstwie został świadek wraz z matką bo pozostałe rodzeństwo uczyło się poza domem. Wnioskodawca przyjeżdżał do domu na każde wakacje i pomagał przy sianokosach, żniwach, sadzeniu buraków i machorki. Codziennie szedł do pracy w gospodarstwie rolnym i wykonywał te prace, które trzeba było wykonać w danym dniu. Pozostałe rodzeństwo również pomagało w pracach związanych z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, tym bardziej, że matka była chorowita – k. 18 odw.

W ocenie Sądu zeznania wnioskodawcy jak i świadków są spójne i logiczne, a zatem nie ma podstaw, by odmówić im waloru wiarygodności. Świadkowie mieli bezpośrednią wiedzę
na okoliczności, co do których składali zeznania. Bazując na zasadzie bezpośredniości Sąd stwierdził, że zeznania te były wiarygodne i szczere. Wynika z nich, że w okresie nauki
w Szkole (...)w C., po ukończeniu 16 roku życia tj. od(...)r., jak również w (...) Szkole (...)w Ł.- do 31.08.1974 r. wnioskodawca w czasie wakacji szkolnych pracował w gospodarstwie rolnym w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy. Powyższe ustalenie skutkuje zaliczeniem brakującego okresu 7 miesięcy i 24 dni do stażu ubezpieczenia wnioskodawcy a tym samym pozwala na stwierdzenie, że wnioskodawca spełnia wszystkie wymogi do nabycia dochodzonego prawa do emerytury.

Należy przy tym zaznaczyć, że w wyroku z dnia 19.12.2000 r. (II UKN 155/00) Sąd Najwyższy orzekł, że przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy
w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych ( art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych , Dz. U. Nr 162, poz. 1118 ze zm.).

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc odwołanie należało uwzględnić, zmienić zaskarżoną decyzję i orzec jak w sentencji, przyznając prawo do emerytury od miesiąca, w którym został złożony wniosek o emeryturę.

Jednocześnie Sąd stwierdził, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Zgodnie z treścią art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

Należy podkreślić, że materiał dowodowy był niewystarczający do zaliczenia spornego okresu pracy w gospodarstwie rolnym. Przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych przed sądem stwarzają większe możliwości dowodowe oraz nie zawierają ograniczeń w stosunku do regulacji ogólnej postępowania dowodowego. Sąd po wykorzystaniu możliwości dowodowych przesłuchał odwołującego oraz świadków i na tej podstawie ustalił ostatecznie sporne okoliczności uznając, że odwołanie było uzasadnione.