Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie V Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. T.

przeciwko Towarzystwu (...) S.A. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie

z dnia 18 grudnia 2015 r., sygn. akt II C 2721/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od Towarzystwa (...) S.A. w W. na rzecz A. T. kwotę 1.200 (tysiąc dwieście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt V Ca 760/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 14 listopada 2013 r. A. T. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W. kwoty 30.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 25 września 2013 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia. Ponadto powódka wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanej zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na pozew z dnia 19 marca 2014 r. Towarzystwo (...) (...) S. A. z siedzibą w W. wniosło o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 18 grudnia 2015 r. Sąd: 1. zasądził na rzecz powódki A. T. od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 20.000,00 zł (dwadzieścia tysięcy złotych) z odsetkami ustawowymi od dnia 25 września 2013 r. do dnia zapłaty; 2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie; 3. zasądził na rzecz powódki A. T. od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 491,78 zł (czterysta dziewięćdziesiąt jeden złotych siedemdziesiąt osiem groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu; 4. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie od powódki A. T. kwotę 1.625,34 zł (jeden tysiąc sześćset dwadzieścia pięć złotych trzydzieści cztery grosze) tytułem zwrotu tymczasowo poniesionych kosztów procesu; 5. nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Warszawy - Woli w Warszawie od pozwanego Towarzystwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwotę 3.299,93 zł (trzy tysiące dwieście dziewięćdziesiąt dziewięć złotych dziewięćdziesiąt trzy grosze) tytułem zwrotu tymczasowo poniesionych kosztów procesu.

Sąd ustalił w sprawie stan faktyczny: W dniu 08 listopada 2003 r. ok. godziny 21 ⁰⁰ w miejscowości W. na trasie S. - U. miał miejsce wypadek komunikacyjny. S. S., prowadząc samochód marki P. o nr rej. (...) nie zachował należytej ostrożności i nie dostosował wynoszącej 120 km/h prędkości do panujących warunków drogowych, przez co w czasie wykonywania manewru skrętu prowadzony przez niego pojazd wypadł z drogi na lewe pobocze i na łąkę, gdzie koziołkował i dachował. W wypadku śmierć poniósł siedzący na przednim fotelu, obok kierowcy P. D.. P. D. nie miał zapiętych pasów bezpieczeństwa. Prowadzący pojazd S. S. nie posiadał prawa jazdy kategorii B. Na tylnym siedzeniu pojazdem podróżowały cztery osoby. Sprawca wypadku był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej przez (...) S.A. z siedzibą w W., które w 2012 r. zostało przejęte przez Towarzystwo (...) S.A. z siedzibą w W.. Zmarły P. D. pozostawił po sobie siostrę A. D., obecnie T., którą łączyła z nim silna więź emocjonalna. Wskutek śmierci P. D. u A. T. wystąpił stan reakcji dezadaptacyjnej depresyjnej, który utrzymywał się u niej przez półtora roku utrudniając jej funkcjonowanie. Powódka bardzo przeżyła śmierć brata przez dłuższy czas nie mogła wrócić do normalnego funkcjonowania. Wyrokiem wydanym dnia 12 września 2005 r. Wojskowy Sąd Garnizonowy w L. uznał S. S. za winnego popełnienia w dniu 08 listopada 2003 r. przestępstwa stypizowanego w art. 177 § 2 Kodeksu karnego.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo było zasadne w przeważającej części.

Sąd powołał art. 805 § 1 i 2 k.c. , art. 821 k.c., art. 822 § 1i 2 k.c. Sąd wskazał, że pozwane towarzystwo ubezpieczeń, w myśl art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 16 lipca 2003 r.) ponosiło odpowiedzialność za skutki zdarzenia, w wyniku którego śmierć poniósł młodszy brat powódki. W sprawie niniejszej jak wskazał Sąd podstawą roszczenia zgodnie z ugruntowanym w orzecznictwie Sądu Najwyższego poglądem, był art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. Sąd powołał art. 23 k.c. i wskazał, że za dobro osobiste podlegające ochronie z art. 23 k.c. uznać należy również więź emocjonalną pomiędzy członkami rodziny. Jak wskazał Sąd stosownie zaś do treści art. 448 k.c, w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu czyje dobro osobiste zostało naruszone odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Jak wskazał Sąd powodując w dniu 08 listopada 2003 r. wypadek komunikacyjny S. S. naruszył dobro osobiste powódki, jakie stanowiła więź emocjonalna, która łączyła ją z tragicznie zmarłym bratem P. D.. Materiał dowodowy niniejszej sprawy w ocenie Sądu, w szczególności dokumenty zgromadzone w aktach sprawy karnej toczącej się przed Wojskowym Sądem Garnizonowym w L. pod sygn. 82/05, nie pozostawiał wątpliwości, że S. S. naruszył powyższe dobro osobiste powódki bezprawnie i z własnej winy. Sąd zauważył, że wyżej wymieniony został uznany przez Wojskowy Sąd Garnizonowy winnym przestępstwa stypizowanego w art. 177 § 2 Kodeksu karnego. Stąd też należało w ocenie Sądu znać, że powódce przysługuje w stosunku do pozwanego roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia za krzywdę wyrządzoną jej poprzez przerwanie więzi łączącej ją z bratem. Odnosząc się do zarzutu pozwanego, iż nie odpowiada on za naruszenie dóbr osobistych osób pośrednio poszkodowanych w wyniku zaistniałego wypadku komunikacyjnego, a więc powódki, Sąd wskazał, że zgodnie z treścią art. 34 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz.U. z 16 lipca 2003 r.) z ubezpieczeń OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie za szkodę, której następstwem jest m.in. śmierć poszkodowanego. W wyniku śmierci P. D. doszło do naruszenia dóbr osobistych powódki, a więc wnioskowanie, iż ubezpieczyciel nie odpowiada za naruszenie dóbr osobistych, gdyż nie zostało ono expressis verbis wyrażone w przepisie prawa określającym rodzaje szkód za jakie odpowiada ubezpieczyciel, jest w ocenie Sądu niezasadne. Zgodnie z literalną oraz celowościową wykładnią przedmiotowej ustawy, ubezpieczyciel odpowiada za wszelkie szkody będące następstwem śmierci w wyniku ruchu pojazdu. Oznacza to jak wskazał Sąd, iż ubezpieczyciel odpowiada zarówno za szkodę majątkową, jak i szkodę niematerialną, czyli krzywdę, która może powstać w wyniku naruszenia dóbr osobistych doznanych przez poszkodowanych w wyniku zdarzenia związanego z ruchem pojazdów.

Sąd uznał biorąc pod uwagę kryteria przyznawania zadośćuczynienia wskazywane w orzecznictwie, że powódce wyrządzono krzywdę, która uzasadnia zasadzenie na jej rzecz zadośćuczynienia w kwocie 20.000 zł. W przekonaniu Sądu taka suma pieniężna odzwierciedla zarówno charakter, jak i czas trwania doznanych przez powódkę cierpień psychicznych. Kwota ta stanowi jak wskazał Sąd z obiektywnego punktu widzenia uwzględniającego obecny stopień zamożności społeczeństwa, odczuwalną ekonomicznie wartość i należycie zrekompensuje powódce nieodwracalną stratę w postaci zerwania łączącej ją z bratem więzi emocjonalnej. Sąd wskazał, że stan, który wystąpił u powódki po śmierci jej brata ustąpił nie pozostawiając trwałych następstw na zdrowiu powódki i dlatego uznał dochodzone roszczenie za bezzasadne w zakresie 10.000 zł.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003. Nr 124. poz. 1152 ze zm.) Jak wskazał Sąd zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Powódka dokonała zgłoszenia szkody pismem z dnia 16 sierpnia 2013 r., Sąd uznał, że żądanie zasądzenia odsetek ustawowych od dnia 25 września 2013 r. zasługuje na uwzględnienie. Sąd podkreślił, że kwestionując zasadność roszczenia o zasądzenie odsetek strona pozwana nie zaprzeczyła, że wezwanie zostało jej doręczone.

Sąd uznał za chybiony podniesiony przez pozwaną stronę zarzut, w myśl którego zmarły P. D. przyczynił się do swej śmierci, i w konsekwencji naruszenia dobra osobistego powódki, wsiadając do samochodu prowadzonego przez osobę nie posiadającą do tego uprawnień (brak prawa jazdy kat. B) wraz czterema osobami, nie licząc kierowcy, i nie zapinając pasów bezpieczeństwa. Sąd powołał art. 362 k.c. i wskazał, że przyczynienie się poszkodowanego rozumiane jest jako każde jego zachowanie pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą odpowiedzialność ponosi inny podmiot. Sąd podkreślił, iż decyzja o obniżeniu odszkodowania jest uprawnieniem Sądu nie jego obowiązkiem. Komentując ten zarzut pozwanego Sąd podkreślił, iż w prawie cywilnym obowiązuje ogólna zasada statuowana w art. 6 k.c. i wskazał, że w k.p.c. przytoczona reguła znajduje odzwierciedlenie w treści art. 232 zdanie 1 k.p.c. i to pozwany był obowiązany udowodnić przed Sądem w toku postępowania dowodowego, że P. D. przyczynił się do swojej śmierci w wypadku z dnia 08 listopada 2003 r. Jak wskazał Sąd aby mógłby obniżyć należące się powódce zadośćuczynienie, pozwany musiałby wykazać, że P. D. przyczynił się do wyrządzenia powódce krzywdy właśnie zachowując się w powyżej opisany sposób, a więc wsiadając do samochodu prowadzonego przez nieuprawnioną osobę, którą podróżowało za dużo osób oraz nie zapinając pasów bezpieczeństwa. W przekonaniu Sądu I Instancji pozwany nie sprostał udowodnieniu okoliczności, z których wywodził skutki prawne. Nie przedstawił bowiem żadnego dowodu świadczącego o tym, że P. D. wiedział, że S. S. nie posiada prawa jazdy kat. B. Jak wskazał Sąd zgromadzony w niniejszej sprawie materiał dowodowy nie pozwalał stwierdzić również tego, że P. D. przyczynił się do swojej śmierci poprzez niezapięcie pasów bezpieczeństwa. Pozwana strona w ocenie Sądu nie przedstawiła żadnych dowodów świadczących o przyczynieniu się zmarłego do swojej śmierci w wypadku i w konsekwencji krzywdy wyrządzonej jego siostrze. Sąd nie znalazł więc podstaw do obniżenia wysokości zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz powódki.

O kosztach procesu Sąd orzekł, na podstawie art. 100 k.p.c., z uwagi na fakt częściowego tylko uwzględnienia żądań strony powodowej. Roszczenie powódki zostało uwzględnione w 67%, i Sąd dokonał stosunkowego rozdzielenia kosztów. W pkt 4 i 5 wyroku Sąd, na podstawie art. 83 ust. 2 w zw. z art. 113 ust. 1 Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010. Nr 90, poz. 594 t. jedn.), nakazał stronom uiścić na rzecz Skarbu Państwa zwrot tymczasowo poniesionych przez niego kosztów procesu w kwocie 4.925,27 zł. Sąd, kierując się rezultatem procesu, nakazał uiścić powódce na rzecz Skarbu Państwa kwotę 1.625,34 zł, zaś pozwanemu kwotę 3.299,93 zł. które stanowią odpowiednio 33% i 67% kwoty 6.633.76 zł poniesionej tymczasowo przez Skarb Państwa.

Apelację od wyroku złożyła pozwana zaskarżając wyrok w części, tj. w pkt I wyroku co do wysokości zasądzonej od pozwanej na rzecz powódki A. T. kwoty ponad 10 000 zł tytułem zadośćuczynienia, i co do rozliczenia przez Sąd kosztów procesu;

Zaskarżonemu wyrokowi pozwana zarzuciła naruszenie:

- art. 448 § 1 k.c. w zw. z art. 24 k.c poprzez uznanie, iż w ustalonym stanie faktycznym sprawy kwota 20 000 zł stanowi kwotę odpowiednią tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powódki;

przepisu prawa procesowego:

- art. 217 §1 i §2 KPC w zw. z art. 227 §1 KPC poprzez oddalenie wniosku dowodowego pozwanej w przedmiocie dopuszczenia dowodu z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania karnego prowadzonego przed Sądem Garnizonowym w L., sygn. akt: Sg 82/05, tj. : protokołu oględzin pojazdu marki P., protokołu oględzin i otwarcia zwłok zmarłego, opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i rekonstrukcji oraz wyroku Sądu wraz z uzasadnieniem;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczne z doświadczeniem życiowym oraz logiką uznanie, że poszkodowany P. D. nie przyczynił się do swojej śmierci;

- art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku podstawy prawnej oddalenia wniosku dowodowego o przeprowadzenie dowodu z części dokumentów wskazanych przez stronę pozwaną na okoliczność stopnia przyczynienia się poszkodowanego, co uniemożliwia kontrolę orzeczenia Sądowi II instancji;

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa A. T. ponad kwotę 10 000 zł, zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy oraz zaprezentowaną w uzasadnieniu wyroku przez Sąd Rejonowy ocenę prawną i przyjmuje je za własne.

Sąd I Instancji mając na uwadze zebrany w sprawie materiał dowodowy, w tym przede wszystkim dowód z opinii biegłych dwóch specjalności prawidłowo ustalił i przyjął, że zmarły młodszy brak powódki nie przyczynił się do swojej śmierci poprzez niezapięcie pasów bezpieczeństwa. Pozwany zresztą wyników tej opinii nie kwestionował. Nie wiadomo na jakiej podstawie pozwany przyjmuje i twierdzi, że trzypunktowe pasy bezpieczeństwa samochodu P. chronią przed bezwładnościowym przemieszczeniem ciała w kabinie, skoro biegli specjaliści, szczegółowo to uzasadniając, doszli do wniosków przeciwnych. Z całą pewnością nie przemawia bowiem za tym wywód apelującego dotyczący niezapięcia pasów przez pasażerów siedzących z tyłu pojazdu, zmarły brat powódki siedział bowiem na przednim siedzeniu pasażera obok kierowcy. Mając na uwadze okoliczności niniejszej sprawy i prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe, prawidłowo ustalony stan faktyczny brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że śmiertelny dla brata powódki skutek wypadku stanowi efekt jego zachowań. Sąd Rejonowy szczegółowo i wyczerpująco wypowiedział się w zakresie braku podstaw do przyjęcia, że zmarły miał świadomość, że kierujący nie posiada uprawnień do prowadzenia samochodu, również więc i z tego powodu brak jest podstaw do przypisywania mu przyczynienia się do skutków zdarzenia. W sprawie niniejszej nie ma również podstaw do przyjęcia, że liczba pasażerów miała jakikolwiek wpływ na zaistnienie skutku śmiertelnego u pasażera siedzącego „z przodu”.

Okoliczności, na które miałyby być dopuszczone dowody z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy karnej, a mianowicie, że poszkodowany P. D. nie miał zapiętych pasów bezpieczeństwa, podróżował samochodem, w którym łącznie było sześć osób, a kierowca S. S. nie posiadał uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi nie były w tym postępowaniu kwestionowane. Ponadto podkreślenia wymaga, że opinia biegłych wskazuje, że były one brane przez nich pod uwagę. Nie wiadomo przy tym jakie to istotne z punktu widzenia rozpoznania niniejszej sprawy fakty, nie uwzględnione przez Sąd, miałyby być wykazane za pomocą dokumentu z protokołu oględzin pojazdu marki P., protokołu oględzin i otwarcia zwłok zmarłego, opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i rekonstrukcji oraz wyroku Sądu wraz z uzasadnieniem. Sąd nie uniemożliwił pozwanej wykazania okoliczności istotnych z punktu widzenia niniejszej sprawy dopuszczając zawnioskowany dowód z łącznej opinii biegłych specjalistów z zakresu rekonstrukcji wypadków komunikacyjnych oraz medycyny sądowej. Ponadto wskazać należy, że Sąd dopuścił dowody z dokumentów z akt SG 82/05 w postaci notatki urzędowej, protokołu oględzin pojazdu, oględzin miejsca wypadku oraz dokumentacji fotograficznej. Biegli sporządzili opinię na podstawie akt sprawy oraz akt sprawy Wojskowego Sądu Garnizonowego w L. SG 82/05. Biegli co wynika z ich opinii wzięli pod uwagę dokumenty w postaci: protokołu z oględzin miejsca wypadku, opinię w zakresie dotyczącym uszkodzenia pojazdu opinię biegłego z zakresu medycyny sądowej dotyczącą obrażeń osób jadących samochodem P. nr rej. (...), mieli też na uwadze protokół oględzin zwłok P. D.. Biegli jednoznacznie i stanowczo stwierdzili, że brak jest przesłanek o charakterze technicznym i medycznym do stwierdzenia, że zapięcie pasów przez P. D. wiązałoby się z doznaniem obrażeń o mniejszym nasileniu niż zaistniałe. W ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw do kwestionowania opinii biegłych, zresztą nie czyni tego też apelujący. Sąd I Instancji poczynił więc w sposób prawidłowy ustalenia mając na względzie wynik opinii.

Konkludując w sprawie niniejszej Sąd Okręgowy nie dopatrzył się naruszenia wskazywanych przepisów postępowania. Uzasadnienie Sądu Rejonowego odpowiada wymogom wynikającym z art. 328 § 2 k.p.c. Pozwany nie wykazał również aby ustalenia sądu i ocena materiału dowodowego nastąpiła z naruszeniem art. 233 k.p.c., przedstawiając wyłącznie własną wizję stanu faktycznego nie mającą oparcia w materiale dowodowym. Brak jest również podstaw do stawiania Sądowi zarzutu niedopuszczenia wniosków dowodowych skoro po pierwsze dokumenty, na które się powołuje pozwany częściowo dopuszczone zostały wprost przez Sąd, a ponadto dokumenty te wzięte były pod uwagę przez biegłych przy sporządzaniu opinii, która z kolei stanowiła podstawę do dokonania ustaleń faktycznych i nie była kwestionowana przez pozwanego. Pozwany tak jak wskazał to Sąd Rejonowy nie wykazał, aby P. D. przyczynił się do szkody jaką poniosła powódka.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia przez Sąd I Instancji prawa materialnego również należy uznać go za bezzasadny. Wskazać należy, że Sąd II instancji ingerować może w wysokość zasądzonego zadośćuczynienia tylko wówczas gdy jest ono rażąco zawyżone lub zaniżone, a z sytuacją taką nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie (por wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 6 czerwca 2003 r. (IV CKN 213/200, LexPolonica nr 1633109), wyrok SN z roku 2003. II CK 531/2003, wyrok Sądu Najwyższego - z dnia 22 marca 2001 r. ,V CKN 1360/2000 LexPolonica nr 379762). Sąd Rejonowy ustalając kwotę należnego zadośćuczynienia wziął pod uwagę wszystkie kryteria wskazywane w judykaturze i dał temu wyraz w uzasadnieniu. Przyznana powódce kwota 20 000 złotych jest adekwatna do doznanej przez nią krzywdy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy oddalił apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania w instancji odwoławczej Sąd Okręgowy rozstrzygnął zgodnie z wynikiem postępowania na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od pozwanego na rzecz powódki poniesione przez nią koszty zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej na podstawie § 2 pkt 4 w zw. z § 10 ust.1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).