Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział II Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Rafał Kubiak

Sędzia: SO Ewa Blumczyńska ( spr.)

Sędzia: SR del. Sylwester Ksiądz

Protokolant: st. sekr. sąd. Dorota Nadolska

po rozpoznaniu w dniu 27 stycznia 2017 r. w Poznaniu

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Sp. z o.o.

przy uczestnictwie J. B.

o ustanowienie służebności przesyłu

na skutek apelacji wniesionej przez obie strony

od postanowienia Sądu Rejonowego w Środzie Wielkopolskiej

z dnia 28 kwietnia 2016 r.

sygn. akt I Ns 28/14

p o s t a n a w i a:

uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi Rejonowemu w Środzie Wielkopolskiej do ponownego rozpoznania pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania odwoławczego.

SSO Ewa Blumczyńska SSO Rafał Kubiak SSR del. Sylwester Ksiądz

II Ca 1097/

UZASADNIENIE

Wnioskodawca (...) Sp. z o.o., reprezentowany przez pełnomocnika – radcę prawnego - domagał się ustanowienia na nieruchomości uczestnika postępowania J. B. położonej w Ś.. oznaczonej jako działka nr (...) zapisanej w księdze wieczystej KW (...) Sądu Rejonowego w Ś. służebności przesyłu polegającej na prawie do korzystania z nieruchomości zgodnie z przeznaczeniem znajdujących się na tej nieruchomości urządzeń energetycznych, umożliwiającym w szczególności władanie, używanie, korzystanie i pobieranie pożytków z urządzeń elektroenergetycznych oraz prawie swobodnego dostępu i dojazdu do tych urządzeń wszelkimi środkami transportu pracowników służb eksploatacyjnych w celu usuwania awarii, wykonywania prac eksploatacyjnych i konserwatorskich, remontowych, modernizacji, wymiany urządzeń i przewodów oraz wyprowadzania nowych obwodów energetycznych z urządzeń już istniejących; obowiązku znoszenia przez każdoczesnego właściciela nieruchomości obciążonej ograniczeń i zakazów wynikających z istnienia urządzeń elektroenergetycznych, w tym zakazu wznoszenia w jej obrębie budynków mieszkalnych, a także korzystaniu z nieruchomości w sposób zgodny z obowiązującymi przepisami dotyczącymi urządzeń elektroenergetycznych, ochrony zdrowia i życia ludzkiego oraz środowiska i uzgadnianiu z właścicielem urządzeń elektroenergetycznych lokalizacji wszelkich obiektów, jak również zmian w klasyfikacji nieruchomości w obrębie objętym służebnością przesyłu z jednoczesnym zasądzeniem na rzecz uczestnika postępowania jednorazowego wynagrodzenia za ustanowioną służebność ustalonego przez powołanego w sprawie biegłego.

Nadto wnioskodawca domagał się od uczestnika postępowania zasądzenia kosztów postępowania, w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że uczestnikowi postępowania przysługuje prawo własności nieruchomości opisanej we wniosku, a na przedmiotowej nieruchomości usytuowane są urządzenia przesyłowe, stanowiące część sieci przesyłowej należącej do wnioskodawcy, a tym samym zasadne jest ustanowienie na przedmiotowej nieruchomości służebności przesyłu.

W odpowiedzi na wniosek uczestnik J. B., działając przez pełnomocnika – radcę prawnego, wnosił o oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawcy na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz opłaty od pełnomocnictwa.

Uczestnik argumentował, że w 2007 r. zawarł z wnioskodawcą umowę usunięcia kolizji oraz o przyłączenie do sieci. Jednak z uwagi na występujące po stronie wnioskodawcy opóźnienia, uczestnik podjął decyzję o rozwiązaniu umowy. Stąd, że uczestnik postępowania dokonując pobudowania urządzeń na nieruchomości wnioskodawcy bez jego wcześniejszej zgody działał niezgodne z prawem, a tym samym niezasadny jest wniosek o ustanowienie na rzecz wnioskodawcy służebności przesyłu.

Wnioskodawca w piśmie z dnia 30.04.2014 r. zaprzeczył, aby wybudował urządzenia przesyłowe na terenie uczestnika, bez uzyskania od niego zgody. Wnioskodawca zaznaczył, że taka zgoda została przez J. B. wyrażona w oświadczeniu z dnia 12.10.2007 r. oraz, że zgoda właściciela nieruchomości wyrażona na założenie i przeprowadzenie na jego terenie ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania mediów co do zasady zastępuje decyzję i zezwolenie starosty. Potwierdza to w ocenie wnioskodawcy legalność podjętych działań oraz czyni koniecznym uregulowanie sytuacji prawnej gruntu, na którym posadowiona jest stacja transformatorowa.

Nadto wnioskodawca w piśmie z dnia 23.02.2016 r. kwestionował zasadność przyznania na rzecz uczestnika postępowania jednorazowego odszkodowania z tytułu obniżenia wartości nieruchomości w kwocie 6.517,00 zł. Wnioskodawca argumentował, iż powołany w sprawie biegły miał jedynie określić wysokość jednorazowego wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, o co wnosił zarówno wnioskodawca jak i uczestnik postępowania. Uczestnik od czasu posadowienia na jego gruncie stacji transformatorowej (a więc od 2011 r.) miał możliwość wystąpienia o wypłatę rekompensaty, czego jednak uczestnik nie uczynił.

Na rozprawie dnia 08.10.2015 r. pełnomocnik uczestnika wniósł o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia sprawy z powództwa J. B. przeciwko (...) Sp. z o.o.

Postanowieniem z dnia 26.11.2015 r. sąd oddalił wniosek uczestnika o zawieszenie postępowania.

Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2016r. Sąd Rejonowy w Środzie Wlkp. :

1. na nieruchomości położonej w Ś. oznaczonej jako działka o numerze (...) zapisanej w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Ś. pod numerem (...) ustanowił na rzecz uczestnika (...) Spółka z o. o. w P. służebność przesyłu polegającą na prowadzeniu eksploatacji sieci przesyłowej w postaci naziemnej linii elektroenergetycznej średniego napięcia 15kV należącej do uczestniczki oraz stacji transformatorowej, korzystania z wyżej opisanej nieruchomości w celu umożliwiającym władanie znajdującymi się na nieruchomości urządzeniami elektroenergetycznymi w pasach eksploatacyjnych przebiegających w sposób wskazany na mapie sporządzonej przez biegłego sądowego J. M. w opinii z dnia 30 października 2014 r. stanowiącej integralną część postanowienia, obowiązku znoszenia istnienia urządzeń przesyłowych, kabla elektroenergetycznego, prawie korzystania, władania, używania i pobierania pożytków z urządzeń elektroenergetycznych, prawie swobodnego dostępu i dojazdu do tych urządzeń wszelkimi środkami transportu pracowników służb eksploatacyjnych w celu usuwania awarii, wykonywania prac eksploatacyjnych i konserwatorskich, remontowych, modernizacji, wymiany urządzeń i przewodów, oraz wprowadzania nowych obwodów energetycznych z urządzeń już istniejących, w tym przyłączania do sieci energetycznej nowych podmiotów z istniejącej infrastruktury.

2. zasądził od uczestnika (...) Spółka z o. o. w P. na rzecz wnioskodawcy J. B. kwotę 9. 641 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie powyższej służebności.

3. kosztami sądowymi obciążył wnioskodawcę i uczestnika w równych częściach i w związku z tym:

a) zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 350 zł tytułem kosztów sądowych,

b) nakazał ściągnąć od wnioskodawcy i uczestnika na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Środzie Wlkp. kwoty po 1. 590, 62 zł tytułem kosztów sądowych.

4. koszty zastępstwa zniósł wzajemnie.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia Sądu Rejonowego :

J. B. jest właścicielem nieruchomości gruntowej położonej w Ś. oznaczonej jako działka nr (...) zapisanej w księdze wieczystej KW (...) Sądu Rejonowego w Ś.. Działka nr (...) o powierzchni 785 m ^{( 2 )}stanowi niezabudowany obszar gruntu. Teren nieruchomości jest płaski, bez deniwelacji. Obszar nieruchomości jest w nieznacznej części ogrodzony i zabezpieczony przed dostępem osób niepowołanych. Na frontowej części działki, z jednego jej skraju, posadowiona jest kompaktowa stacja transformatorowa 15/0,4 kV, od której wzdłuż frontowej granicy i dalej w kierunku północno – wschodnim tuż przy granicy z działką nr (...) biegnie podziemna linia elektroenergetyczna średniego napięcia. Sposób posadowienia na nieruchomości urządzeń przesyłowych znacznie ogranicza sposób użytkowania gruntu, lecz nie nastąpiła trwała zmiana sposobu korzystania z całej nieruchomości i istnieje możliwość użytkowania nieruchomości z pewnymi ograniczeniami lecz zgodnie z jej przeznaczeniem. Nieruchomość położona jest na terenie miasta w rejonie istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej. Działka nr (...) nie jest objęta obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Działka znajduje się na terenach z wiodącą funkcją przemysłowo - gospodarczą.

W dniu 18 stycznia 2007 r. (...) S.A. w P. (poprzednik prawny wnioskodawcy) zawarł z J. B. umowę nr (...) o usunięcie kolizji oraz o przyłączenie do sieci. Przedmiotem umowy było:

1.  sprzedaż na rzecz (...) S.A. działki nr (...) przeznaczonej pod zabudowę stacji transformatorowej,

2.  pobudowanie na działce stacji transformatorowej i wprowadzenie do niej kabli SN i nn wyprowadzonych ze stacji nr (...);

3.  usunięcie kolizji istniejących linii napowietrznej SN i nn oraz linii kablowej nn z projektowaną zabudową,

4.  przyłączenie instalacji klienta w obiekcie stacja paliw zlokalizowanym na działce nr (...) do sieci (...) S.A.;

5.  określenie praw i obowiązków stron związanych z realizacją i finansowaniem usunięcia kolizji oraz przyłączenia.

W chwili zawierania umowy na nieruchomości J. B. posadowiona była stacja transformatorowa wieżowa, która kolidowała z planami właściciela gruntu budowy stacji benzynowej. Na mocy przedmiotowej umowy stacja transformatorowa miała zostać zdemontowana i na gruncie miała zostać posadowiona nowa.

W dniu 12.10.2007 r. J. B. złożył pisemne oświadczenie wyrażające zgodę na realizację całego zakresu prac określonych w projekcie polegającym na usunięciu odcinka linii napowietrznej SN 15 kV, demontażu stacji transformatorowej wieżowej nr (...), budowie linii kablowej SN 15 kV, budowie stacji transformatorowej UK (...), wyprowadzeniu ze stacji linii kablowych do zasilania istniejących obiektów na odcinku przebiegającym przez jego nieruchomość.

Ostatecznie do realizacji umowy z dnia 18.01.2007 r. nie doszło. Nowa stacja transformatorowa została w 2011 roku na nieruchomości J. B. zamontowana lecz w innym niż pierwotnie zakładanym miejscu.

Wcześniej pismem z dnia 17.06.2010 r. J. B. wypowiedział (...) S.A. umowę z dnia 18.01.2007 r. w trybie natychmiastowym bez zachowania okresów wypowiedzenia. Jako przyczynę wypowiedzenia wskazano niedochowanie przez operatora terminów wynikających z umowy.

Wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości położonej w Ś. wynosi 9.450 zł. Ustalając wynagrodzenie przyjęto, iż obszar niezbędny do obsługi stacji transformatorowej wynosi 33 m ^{( 2 )}a dla podziemnego przewodu elektroenergetycznego o długości 53,5 m przyjęty obszar wynosi 59 m ^{( 2 )}z uwzględnieniem pasa technologicznego wynoszącego 1,1 m. Wynagrodzenie to zawiera w sobie dwa elementy tj. odszkodowanie z tytułu obniżenia wartości nieruchomości – odpowiednio dla gruntu pod stacją transformatorową 5.139 zł oraz dla części nieruchomości nad podziemnym przewodem SN 1.378 zł oraz wynagrodzenie za dalsze korzystanie z gruntu 3.124 zł.

Dnia 22.09.2015 r. J. B. wniósł do Sądu Rejonowego w Ś. pozew przeciwko (...) Sp. z o.o. o ochronę własności.

Przy powyższych ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy zważył, co następuje :

Bezspornym w sprawie było, że wnioskodawca jest przedsiębiorcą przesyłowym, który jest właścicielem podziemnej linii energetycznej średniego napięcia oraz kompaktowej stacji transformatorowej 150/0,4 kV, a przedmiotowe urządzenia znajdują się na nieruchomości uczestnika. W ocenie Sądu postępowanie dowodowe wykazało zasadność wniosku o ustanowienie służebności przesyłu opartego o art. 305 ¹ k.c. Jednocześnie, że z opinii biegłego geodety wynikało w jakiej części nieruchomości urządzenia przesyłowe zostały posadowione, jaki zajmują obszar i czy wpływają na sposób użytkowania czy korzystania z nieruchomości. Nadto cytując art. 305 ² § 1 k.c., że jeżeli właściciel nieruchomości odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna dla właściwego korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 §1 k.c., przedsiębiorca może żądać jej ustanowienia za odpowiednim wynagrodzeniem Sąd Rejonowy wskazał, że uczestnik odmawiał ustanowienia służebności w drodze umownej. Poza tym, że biegły ustalił wynagrodzenie za ustanowienie służebności, którego wnioskodawca i ostatecznie uczestnik nie kwestionowali a wnioskodawca jedynie podnosił, że w skład tego wynagrodzenia nie powinien wchodzić składnik w postaci obniżenia wartości nieruchomości z uwagi na fakt, iż urządzenia zostały posadowione na nieruchomości uczestnika już podczas obowiązywania przepisów zezwalających na wystąpienie o wypłatę rekompensaty, lecz pomimo tego uczestnik nie wystąpił z właściwym powództwem.

Sąd Rejonowy uznając powyższy zarzut za niezasadny podniósł, że w art. 305 ² §1 k.c. brak kryteriów określenia rozmiarów wynagrodzenia oznacza, że ustawodawca pozostawił sądowi swobodę polegającą na indywidualizacji cen w tym zakresie, formułowanych na podstawie określonego stanu faktycznego, które mogą wynikać z ogólnych reguł porządku prawnego oraz, że płatne jednorazowo wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu powinno stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, których właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Powinno ono też pokryć wszystkie niedogodności, jakie w przyszłości dotkną właściciela obciążonej nieruchomości w związku z ustanowieniem służebności. Jednocześnie, że przy ustalaniu wysokości tego wynagrodzenia należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy, interes stron, społeczno – gospodarczy charakter służebności i rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości obciążonej. Określenie w ustawie tego świadczenia jako wynagrodzenia wskazuje, że powinno odpowiadać wartości świadczenia spełnionego przez właściciela nieruchomości obciążonej na rzecz podmiotu uprawnionego w ramach służebności lub osiągniętej przez niego korzyści. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Przy tym, że wartość nieruchomości jest determinowana przez położenie, przeznaczenie, kształt, sposób zagospodarowania, walory, estetyczne jej samej i otoczenia. Zmiana w obrębie tych parametrów wpływa na wartość nieruchomości, zwiększając ją lub obniżając oraz, że brak jest podstaw do twierdzenia, iż wynagrodzenie to nie może być obliczone na podstawie różnicy między wartością nieruchomości bez obciążenia oraz wartością tej samej nieruchomości z obciążeniem spowodowanym ustanowieniem określonej służebności. Nie ma żadnych przeszkód, by wynagrodzenie za ustanowioną służebność, zarówno ustalone przez strony umownie, jak i określone orzeczeniem sądu, kompensowało właścicielowi ten uszczerbek w jego majątku, który jest konsekwencją obniżenia się wartości nieruchomości, jako składnika jego majątku w związku z jej obciążeniem służebnością. Przy tym, że Sąd ustalając wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu wziął również pod uwagę okoliczność, iż urządzenia przesyłowe znajdujące się na nieruchomości uczestnika nie zaspokajają wyłącznie jego potrzeb, lecz również użytkowników, z czego w ostatecznym rozrachunku wnioskodawca czerpie korzyść ekonomiczną. Ustanowienie służebności przesyłu powoduje z jednej strony znaczące ograniczenie prawa własności właściciela nieruchomości, z drugiej zaś strony ustanawia trwałe uprawnienie dla przedsiębiorstwa przesyłowego do korzystania z nieruchomości obciążonej pozwalające przedsiębiorcy przesyłowemu na prowadzenie działalności w określonej skali i w określony sposób przynoszący zysk. Stąd też wynagrodzenie za ustanowienie służebności powinno stanowić ekwiwalent strat poniesionych i korzyści, których właściciel zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem, w tym uwzględniać obniżenie wartości nieruchomości. Przy tym, że wynagrodzenie za ustanowienie służebności przesyłu obejmuje dwa składniki, tj. zarówno wynagrodzenie za korzystanie z nieruchomości w zakresie określonym treścią służebności przesyłu, jak i obniżenie wartości nieruchomości na skutek lokalizacji urządzeń przesyłowych. Tym samym kwestia obniżenia wartości nieruchomości na skutek usytuowania na niej urządzeń przesyłowych stanowi przedmiot oceny sądu podczas ustalania wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, jako jeden ze składników tegoż wynagrodzenia.

W świetle powyższego Sąd Rejonowy zważył, że nie można było zgodzić się ze stanowiskiem wnioskodawcy, iż na kanwie niniejszej sprawy roszczenie o wynagrodzenie z tytułu ustanowienia służebności przesyłu stanowi odrębne roszczenie od roszczenia o naprawienie szkody poniesionej na skutek posadowienia urządzeń przesyłowych.

W kontekście tej oceny Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt. 1 i 2 postanowienia zasądzając od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania wynagrodzenie z ustanowienie służebności w kwocie 9.450 zł.

Jako podstawę orzeczenia o kosztach postępowania Sąd Rejonowy powołał art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia złożyły obie strony.

Wnioskodawca zaskarżając postanowienie w części zarzucił naruszenie :

1.  prawa procesowego w postaci art. 233 k.p.c. w zw. z art. 328 ust. 2 k.p.c., polegającego brak jasnych i precyzyjnych rozważań w uzasadnieniu postanowienia, które były podstawą uznania, że uczestnikowi należne jest wynagrodzenie w kwocie obejmującej szkodę trwała co miało wpływ na wynik sprawy poprzez zasądzenie zawyżonego wynagrodzenia.

2.  prawa materialnego w postaci art. 305' i art. 3052 k.c. § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 361, 362 i 363 k.c. poprzez przyjęcie, iż składnikiem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu jest odszkodowanie [„ekwiwalent") za obniżenie wartości nieruchomości [szkoda trwała), w sytuacji w której prawo własności nieruchomości zostało nabyte przez Wnioskodawców z istniejącą infrastrukturą przesyłową tym samym o niższej wartości a ponadto w sytuacji w której wnioskodawca nie udowodnił istnienia szkody, i tym samym naruszenie art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że uczestnik winien wykazać, że wnioskodawca nabył nieruchomość za cenę niższą (tj. że nie nabył po cenie wyższej).

Przy powyższych zarzutach apelujący wniósł o :

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zmniejszenie przyznanego wynagrodzeni

z tytułu ustanowienia służebności przesyłu bez uwzględnienia składnika w postaci zmniejszenia wartości nieruchomości, tj. o kwotę 6517 zł, i przyznanie wynagrodzenia w kwocie 3124 zł

2.  zasądzenie od uczestnika na jego rzecz kosztów postępowania za II instancję wg norm

przepisanych oraz zasądzenie na rzecz uczestnika kosztów zastępstwa procesowego.

Uczestnik zaskarżając postanowienie w całości zarzucił naruszenie :

1.  naruszenie przepisów postępowania, które miało istotny wpływ na treść

postanowienia, a mianowicie art. 233 i 328 § 2 kodeksu postępowania cywilnego przez:

- dokonanie dowolnej oceny całości materiału dowodowego, bez jego wszechstronnego rozważenia przez błędne przyjęcie, iż w rozpatrywanej sprawie nastąpiło nabycie prawa służebności przesyłu, a tym samym nieuwzględnienie podniesionego zarzutu braku podstaw do pobudowania sieci przesyłowej na nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania,

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy poprzez brak wykazania w uzasadnieniu postanowienia podstaw do ustanowienia służebności przesyłu na nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania.

- sprzeczność ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego przez przyjęcie, że sieć przesyłowa została pobudowana za zgodą uczestnika postępowania . pomijając fakt odstąpienia od umowy i braku takiej zgody.

- nie wzięcie pod uwagę faktu, że toczy się w tymże Sądzie sprawa z pozwu uczestnika postępowania przeciwko wnioskodawcy o ochronę własności nieruchomości, na której została pobudowana sporna sieć;

2. naruszenie przepisów prawa materialnego, w szczególności:

- 305' kodeksu cywilnego polegający na nieuwzględnieniu podniesionego zarzutu braku zgody uczestnika postępowania na pobudowanie sieci na nieruchomości i ustanowieniu służebności przesyłu.

Przy powyższych zarzutach apelujący wniósł o :

1.  zmianę zaskarżonego postanowienia i oddalenie wniosku.

2.  zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania

według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego

Sąd Okręgowy zważył, co następuje :

Apelacja uczestnika okazała się uzasadniona a apelacja wnioskodawcy z uwagi na treść przedmiotowego rozstrzygnięcia stała sie bezprzedmiotowa.

Na wstępie koniecznym było odniesienie się do sformułowanych w apelacji zarzutów naruszenia przepisów postępowania, w szczególności dotyczących prawidłowości ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd Rejonowy, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych, bowiem jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania mogą być podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.

Zatem odnosząc się do zarzutu nie uwzględnienia faktu, że toczy się w tamt. Sądzie sprawa z pozwu uczestnika postępowania przeciwko wnioskodawcy o ochronę własności przedmiotowej nieruchomości w zakresie na której została pobudowana sporna sieć wskazać należy, że tak sformułowany zarzut daje podstawę do przyjęcia naruszenia przepisów postępowania w postaci art. 177 § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 13 § 2 kpc.

Zgodnie z tym uregulowaniem sąd może zawiesić postępowanie z urzędu, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego.
W doktrynie określa się tę zależność jako prejudycjalną, mająca miejsce, gdy kwestia będąca przedmiotem innego postępowania stanowi element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy. Zatem szczególna zależność, stanowiącą istotę prejudycjalności zachodzi wówczas, gdy dla rozstrzygnięcia jednej sprawy konieczne jest uprzednie rozstrzygnięcie innej albo od wyniku prawomocnie rozstrzygniętej sprawy zależy wynik innej sprawy ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 stycznia 2015r., IV CSK 181/14). W rezultacie przyjąć należy, że zawieszenie postępowania w oparciu o omawianą podstawę powinno nastąpić wówczas, gdy łącznie występuje przesłanka zależności, oraz z uwagi na fakultatywność zawieszenia, względy celowości i interes strony.

Kontekst powyższego daje podstawę do wniosku, że rozstrzygnięcie w procesie
o ochronę prawa własności nie nosi cechy tak rozumianej prejudycjalności w sprawie
o ustanowienie służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorcy, którego własność stanowią urządzenia przesyłowe już posadowione na nieruchomości, a taka sytuacja ma miejsce
w niniejszej sprawie. Bezspornym bowiem jest między stronami, że urządzenia przesyłowe znajdują się już na przedmiotowej nieruchomości. Przesłanką ustanowienia służebności przesyłu jest bowiem jej „konieczność” dla właściwego korzystania z urządzeń, a celem uregulowanie sytuacji prawnej przedsiębiorcy przesyłowego w relacji z właścicielem nieruchomości. Zatem dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie jest konieczne uzyskanie orzeczenia w sprawie usunięcia urządzeń przesyłowych, bo chociaż niewątpliwie może mieć ono wpływ na los już ustanowionej służebności to pozostaje bez wpływu na przesłanki ustanowienia służebności i nie kształtuje treści rozstrzygnięcia w tej sprawie. Nadto inna jest podstawa faktyczna, poza jedynym faktem wybudowania urządzeń przesyłowych, oraz inny jest cel obu postępowań. Z uwagi bowiem na konstytutywny charakter orzeczenia
o ustanowieniu służebności przesyłu stosunku zależności nie tworzy. Ograniczenie prawa własności w zakresie korzystania z nieruchomości znajduje bowiem oparcie w ustawie, w takich granicach jakie wyznacza przesłanka „konieczności” w rozumieniu art. 305 (2) par.1 kc dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych i tytuł prawny dla przedsiębiorcy przesyłowego do korzystania z cudzej nieruchomości.

W świetle powyższego zarzut ten okazał się bezzasadny.

Natomiast uzasadniony okazał się zarzut naruszenia art. 233 i 328 § 1 kpc. Sąd Rejonowy bowiem w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia – jak słusznie podniósł apelujący – w ogóle nie odniósł sie do zarzutu podnoszonego przez niego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym - bezpodstawnego pobudowania sieci przesyłowej na nieruchomości stanowiącej własność uczestnika postępowania wobec braku jego zgody i przyjęciu, iż
w rozpatrywanej sprawie nastąpiło nabycie przez wnioskodawcę prawa służebności przesyłu. Przy tym zaznaczenia wymaga, że z niekwestionowanych przez apelującego ustaleń faktycznych wynika, że uczestnik jest właścicielem przedmiotowej nieruchomości oraz, że na jednej z wyodrębnionych geodezyjnie działek o nr (...) o pow. 785 m kw usytuowane zostały : kompaktowa stacja trasformatorowa , od której wzdłuż frontowej granicy i dalej w kierunku północno – wschodnim tuz przy granicy z działką (...) ) biegnie podziemna linia elektroenergetyczna średniego napięcia. Działka nr (...) nie jest objęta obowiązującym miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Nadto, że w dniu 18.01. 2007r. (...) SA w P. ( poprzednik prawny wnioskodawcy) zawarł z uczestnikiem postępowania umowę, której przedmiotem była:

1.  sprzedaż na rzecz (...) S.A. działki nr (...) przeznaczonej pod zabudowę stacji transformatorowej,

2.  pobudowanie na działce stacji transformatorowej i wprowadzenie do niej kabli SN i nn wyprowadzonych ze stacji nr (...);

3.  usunięcie kolizji istniejących linii napowietrznej SN i nn oraz linii kablowej nn z projektowaną zabudową,

4.  przyłączenie instalacji klienta w obiekcie stacja paliw zlokalizowanym na działce nr (...) do sieci (...) S.A.;

5.  określenie praw i obowiązków stron związanych z realizacją i finansowaniem usunięcia kolizji oraz przyłączenia.

Przy tym, że w chwili zawierania umowy na nieruchomości posadowiona była stacja transformatorowa wieżowa, która kolidowała z planami inwestycyjnymi właściciela nieruchomości. Ponadto, że na mocy tej umowy stacja transformatorowa miała zostać zdemontowana i na gruncie miała zostać posadowiona nowa.

Sąd odwoławczy uzupełniając powyższe okoliczności ustalił, że w § 4 tej umowy strony określiły warunki konieczne dla usunięcia kolizji projektowanej zabudowy
z istniejącym uzbrojeniem elektroenergetycznym ( k.39 – 43 akt) oraz, że ostatecznie do realizacji umowy nie doszło. Przy tym, że oświadczenia uczestnika złożone w dniu
12 października 2007r. odnosiło się do planowanej przez wnioskodawcę budowy, modernizacji, remontu obiektu elektroenergetycznego pod nazwą usunięcie kolizji
i przyłączenie do sieci stacji paliw którego realizację zaplanowano na lata 2007 - 2008 na działkach nr (...) nieruchomości położonej w Ś. ul. (...) (bez podania nr księgi wieczystej nieruchomości prowadzonej przez tamt. Sąd). Ponadto, że uczestnik wyraził zgodę na realizację całego zakresu prac określonych w.w. projektem na odcinku przebiegającym przez jego nieruchomość, w tym na usunięcie odcinka linii napowietrznej SN 15 kV, demontaż stacji transformatorowej wieżowej nr (...), budowę linii kablowej SN 15 kV, budowę stacji transformatorowej UK (...), wyprowadzenie ze stacji linii kablowej do zasilania istniejących obiektów, w tym na wejście wnioskodawcy na jego nieruchomość w celu wykonania w.w inwestycji oraz prac demontażowych zgodnie z opracowanym projektem. ( k. 59 akt).

Analiza treści powyższego oświadczenia daje podstawę do przyjęcia, że uczestnik wyrażał zgodę na inwestycje i czynności wnioskodawcy określone umową z dnia 18 stycznia 2007r. Nie odnosi się, co prawda to oświadczenie do umowy poprzez określenie jej daty zawarcia i podania numeru, ale przedmiot oświadczenia dotyczy bez wątpienia zakresu objętego powyższą umową.

W świetle powyższego przyjąć należało, że zgoda dotyczyła inwestycji jako całości, a nie poszczególnych jej elementów i nierozerwalnie była związana z umową.

Zatem powoływanie sie przez wnioskodawcę na uprawnienie władania sporną działką w oparciu o zgodę właściciela wymagało ze strony Sądu Rejonowego rozważenia czy było ono uprawnione i skuteczne przy oczywiście uwzględnieniu również materiału dowodowego przedstawionego przez uczestnika celem ustalenia, czy istotne dla rozstrzygnięcia okoliczności faktyczne nie były przedmiotem postępowania administracyjnego w oparciu
o art. 124 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651 z póź.zm).

Nadto Sąd Rejonowy winien mieć na względzie, że przesłankami ustanowienia służebności przesyłu, jak już wspomniano jest jej „konieczność” dla właściwego korzystania z urządzeń o których mowa w art. 49 § 1 kc stanowiących własność przedsiębiorcy i w tych granicach może być ograniczone prawo własności.

Kontekst powyższego daje podstawę do przyjęcia, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy. Nie odniósł się bowiem w ogóle do zarzutów uczestnika postępowania. Tymczasem zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa, do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy sąd pierwszej instancji : rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy, zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania, pominął całkowicie merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktyczne i prawnej niż zgłoszona w pozwie lub nie uwzględnił (nie rozważył) wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia powoda (por. post. SN z 26.11.2012 r., II SZ 3/12, dot. niepubl., post. SN z dn 13.06.2013 r., V Cz 166/12, dot. niepubl., post. SN z 28.05.2013 r. V Cz 17/13 dot. niepubl., post. SN z 15.02.2013 r., I Cz 186/12, dot. niepubl.). Jednocześnie zaznaczenia wymaga, że nie może ulegać wątpliwości, że powyższe reguły donoszą się również do postępowania nieprocesowego, jakie ma miejsce w niniejszej sprawie.

W związku z powyższym na podstawie art. 386 § 4 w zw. z art.361 kpc i art. 13 § 2 Sąd odwoławczy orzekł jak w postanowieniu, pozostawiając Sądowi Rejonowemu rozstrzygnięcie o kosztach postępowania odwoławczego na podstawie art. 108 § 2 kpc.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd pierwszej instancji winien mieć na względzie, że uczestnik postępowania w odpowiedzi na wniosek, na co zresztą wskazywał Sąd Rejonowy we wstępnym fragmencie uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, podważał legalność wejścia wnioskodawcy na jego nieruchomość i posadowienia na niej urządzeń przesyłowych bez uzyskania jego zgody – zatem punktem wyjścia rozważań Sądu Rejonowego winno być odniesienie do tego zarzutu a następnie w świetle wszystkich przesłanek wskazanych w art. 305 ( 1) i art. 305(2) § 2 kpc, w tym przy uwzględnieniu granic jakie wyznacza przesłanka „konieczności” dla właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych ponownie przystąpić do rozpoznania sprawy. W doktrynie wskazuje się, że jeżeli urządzenia te już istnieją, to można przyjąć domniemanie faktyczne konieczności ich funkcjonowania w miejscu położenia i do czasu obalenia tego domniemania - ocenie sądu podlega tylko to, czy bez ustanowienia służebności możliwe jest właściwe korzystanie z tych urządzeń przez przedsiębiorcę przesyłowego. Niemniej przy ocenie zasadności roszczenia
o ustanowienie służebności przesyłu, Sąd Rejonowy winien uwzględniać nie tylko interes przedsiębiorcy, dla którego służebność taka jest konieczna do właściwego korzystania
z urządzeń przesyłowych, lecz także interes właściciela nieruchomości obciążanej poprzez ustanawianie służebności przesyłu koniecznego.

Natomiast z uwagi na treść przedmiotowego rozstrzygnięcia Sąd odwoławczy nie odniósł się do zarzutu apelacyjnego wnioskodawcy, uznając je na tym etapie postępowania za bezprzedmiotowe.

SSO Ewa Blumczyńska SSO Rafał Kubiak del.SSR Sylwester Ksiądz