Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Protokolant: starszy protokolant sądowy A. Z.

po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 2016 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa T. S.

przeciwko I. S.

o wydanie rzeczy

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie

z dnia 31 maja 2016 roku, sygnatura akt I C 5518/14/P

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2400 zł (dwa tysiące czterysta złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego;

3.  przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego dla Krakowa - Podgórza w Krakowie na rzecz radcy prawnego W. S. kwotę 2952 zł (dwa tysiące dziewięćset pięćdziesiąt dwa złote) brutto tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowi w postępowaniu odwoławczym.

SSO Katarzyna Biernat – Jarek SSO Grzegorz Buła SSR Anna Kruszewska

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 1 grudnia 2016 r.

W dniu 12 listopada 2014 r. powód T. S. wniósł do Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie powództwo o nakazanie pozwanej I. S. wydania mu samochodu marki L. model (...)o numerze rejestracyjnym (...), wraz z przynależnościami, wydania 9 obrazów olejnych malowanych na płótnie oraz 1 ikony malowanej farbami olejnymi na sklejce – wszystkie autorstwa siostry pozwanego K. G. oraz wydania kilimu wełnianego wyrobu Cepelii.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2016 r. Sąd Rejonowy dla Krakowa – Podgórza w Krakowie w punkcie I nakazał pozwanej I. S., aby wydała powodowi T. S. obraz olejny na płótnie pod nazwą „M. (...)” autorstwa K. G.; w punkcie II umorzył postępowanie co do żądania wydania kilimu z Cepelii wełnianego; w punkcie III oddalił powództwo w pozostałym zakresie; w punkcie IV przyznał na rzecz radcy prawnego W. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie kwotę 2.952 złotych tytułem kosztów wynagrodzenia za udzielenie pomocy prawnej z urzędu; w punkcie V zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższy wyrok został wydany w następującym stanie faktycznym:

Powód T. S. i pozwana I. S. są byłymi małżonkami. Ich małżeństwo zostało zawarte w (...) roku w USA, a jego rozwiązane nastąpiło wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 24 stycznia 2014 r., sygn. akt XI C 883/10. Pomiędzy małżonkami przez cały okres małżeństwa istniała wspólność majątkowa, nie zawierali oni żadnych umów majątkowych małżeńskich. Rozdzielność majątkowa została orzeczona w 2010 roku. Do chwili zakończenia postępowania nie toczyło się postępowanie dotyczące podziału majątku wspólnego. Strony zamieszkiwały wspólnie w USA od 1983 roku. Pozwana przez okres małżeństwa pracowała najpierw jako geolog, a później na wysokim stanowisku w firmie naftowej, co wiązało się z jej częstymi wyjazdami. Z kolei powód zajmował się prowadzeniem działalności gospodarczej. Po powrocie do Polski w 2009 r. strony zamieszkały wspólne w domu matki pozwanej.

Kilim wełniany produkcji Cepelii powód nabył jeszcze przed zawarciem małżeństwa z pozwaną, ww. przedmiot nie był składnikiem majątku wspólnego stron. Powód nie występował wcześniej o jego zwrot. Również obraz „M.” stanowi własność powoda, gdyż został on podarowany mu przez siostrę jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Pozostałe przedmioty objęte żądaniem pozwu zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa. Pozwana jest w posiadaniu zarówno spornego samochodu, jak i wskazanych w załączniku do pozwu obrazów i kilimu.

Samochód marki L. o numerze rejestracyjnym (...), został zakupiony w 2006 roku w N. w trakcie trwania małżeństwa stron. Decyzję o zakupie strony podjęły wspólnie, przy czym to powód jedynie osobiście brał udział w transakcji jego zakupu. Kwota około 30 tysięcy dolarów pochodziła z majątku wspólnego małżonków, jako że małżonkowie posiadali wspólne konta oraz wspólnie utrzymywali się z zarobionych przez siebie pieniędzy. Z samochodu korzystała głównie pozwana, jako że powód korzystał z innego pojazdu, jednakże każdy z małżonków miał do spornego samochodu swobodny dostęp tj. swobodnie i miarę potrzeby z mógł z niego korzystać. Certyfikat własności został wydany przez Wydział (...) S. Teksas na powoda T. S..

W 2009 roku sporny pojazd został sprowadzony do wspólnego mieszkania stron w K.. Samochód został zarejestrowany w Polsce w Wydziale Komunikacji Urzędu Miasta K. na powoda. Umowa ubezpieczenia pojazdu została zawarta przez pozwaną, która opłaca obowiązkowe ubezpieczenie OC. Z samochodu tego korzystała i korzysta nieprzerwanie I. S., w tym czasie bowiem małżeństwo wspólnie zakupiło inny samochód marki H., z którego korzystał powód. Strony w chwili wyjazdu do USA posiadały niewielkie oszczędności, za granicą utrzymywały się ze swoich zarobków i wspólnie osiągniętych dochodów. Wszelkie koszty utrzymania samochodu strony ponosiły z ich wspólnych pieniędzy, posiadały wspólne konta, do których oboje posiadali dostęp. W chwili obecnej tj. po wyprowadzce powoda w 2010 r. ze wspólnie zajmowanego domu w K., to pozwana ponosi koszty utrzymania auta i wyłącznie ona z niego korzysta.

Sporne obrazy są autorstwa siostry powoda K. G. i były one sprowadzane do USA do domu stron przez członków rodziny stron na przestrzeni lat, odkąd powód i pozwana zamieszkali w S.. Stanowiły one wspólne prezenty dla stron. Przez cały okres małżeństwa nigdy nie doszło do jakichkolwiek roszczeń siostry pozwanego, co do zwrotu tych obrazów. Również przy ich darowaniu, brak było wskazania jakoby były to wyłącznie podarunki dla powoda, wręcz przeciwnie były one przywożone do USA z innymi prezentami przeznaczonymi dla małżonków. Oprawianiem ramy obrazów zajmował się powód, przy czym środki na ten cel pochodziły ze wspólnych pieniędzy stron. Pozwana zawiozła siostrze powoda farby, aby nimi malowała obrazy w zamian za te, które już im podarowała. Po przeprowadzce do Polski obrazy te zostały powieszone w domu wspólnie zajmowanym przez strony. Również po powrocie do Polski nie odbywały się żadne rozmowy, co do oddania obrazów autorce, od zawsze istniało przeświadczenie, iż są to wspólne obrazy stron. Po wyprowadzeniu się powoda z domu, nie zabrał on żadnego obrazu ze sobą.

W swoich rozważaniach prawnych Sąd Rejonowy powołując się na treść art. 222 § 1 k.c. i art. 31 § 1 k.r.o., uznał, że powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części do co żądania wydania obrazu „M.” autorstwa K. G.. Sąd Rejonowy uznał bowiem za bezsporny fakt, iż ww. obraz jest wyłączną własnością powoda, co pozwana sama potwierdziła, jako, iż został nabyty przez powoda jeszcze przed zawarciem małżeństwa. Tym samym roszczenie powoda w tym zakresie było uzasadnione.

Odnosząc się do pozostałych rzeczy objętym żądaniem pozwu, Sąd Rejonowy uznał, iż powód nie wykazał, że jest wyłącznym właścicielem pojazdu marki L. o nr rej. (...) oraz pozostałych obrazów, oraz że przedmioty te należą do jego majątku osobistego. Zdaniem Sądu Rejonowego wskazany samochód został nabyty w trakcie trwania małżeństwa stron i był przeznaczony do wspólnego korzystania przez strony. Korzystała z niego głównie pozwana, a strony podjęły wspólną decyzję o jego zakupie. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że poza jego kognicją pozostaje ustalenie czy samochód został zakupiony za środki osobiste czy wspólne, istotne jest bowiem to, że został nabyty w trakcie trwania małżeństwa, a tutaj istnieje domniemanie prawne z art. 31 § 3 k.r.o. Przechodząc do kwestii spornych obrazów Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne zeznania pozwanej, iż umowa darowizny obrazów została sporządzona na potrzeby niniejszego postępowania, czy też umożliwienia dokonania przez powoda rozliczeń majątkowych. Ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, że obrazy były przekazywane wspólnie stronom. Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy oddalił powództwo w pozostałym zakresie

Na podstawie z art. 355 k.p.c. Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w części dotyczącej wydania kilimu wełnianego wyrobu Cepelii, uznając że wydanie wyroku w tej części stało się zbędne, gdyż pozwana uznała powództwo w powyższym zakresie, nie dając powodu do jego wytoczenia, a ww. przedmiot został zwrócony w toku postępowania.

Apelację od wyroku wywiódł powód, zaskarżając go w części tj. co do punktu III i IV, zarzucając mu:

a)  naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 33 pkt 2 k.r.o. oraz art. 222 § 1 k.c. poprzez uznanie, że to nie pozwana, lecz powód powinien wykazać w niniejszej sprawie fakt, że darowizna została dokonana do majątku osobistego powoda, a nie na rzecz majątku wspólnego stron;

b)  naruszenie art. 233 k.p.c. polegające na uznaniu wyłącznie na podstawie zeznań pozwanej, którym Sąd Rejonowy dał wiarę w całości, iż obrazy wymienione w punktach 1-8 i 10 załącznika nr 1 do pozwu były przedmiotem darowizny do majątku wspólnego stron oraz uznaniu za niewiarygodny, na bliżej nie sprecyzowanych zasadach doświadczenia życiowego, dokumentu prywatnego w postaci umowy darowizny z dnia 20 listopada 2009 roku, jak również na całkowitym pominięciu zeznań powoda bez wskazania dlaczego Sąd Rejonowy nie dał im wiary (art. 328 § 2 k.p.c.);

c)  naruszenie art. 6 k.c. w zw. z art. 222 § 1 k.c. poprzez uznanie, że to nie pozwana, lecz powód powinien wykazać w niniejszej sprawie fakt, że pozwanej nie przysługuje skuteczne względem powoda uprawienie do władania pojazdem marki L.;

d)  naruszenie art. 234 k.p.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji gdy z art. 31 § 1 k.r.o. nie wynika domniemanie prawne, że wszystkie przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków, a jedynie może być w szczególnie uzasadnionych przypadkach konstruowane domniemanie faktyczne (art. 231 k.p.c.) co wymaga wskazania jakie ustalone przez Sąd Rejonowy fakty zostały wzięte za podstawę domniemania faktycznego i na jakiej zasadzie Sąd ten wnioskuje o innych faktach, których to elementów uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia nie zawiera;

e)  naruszenie art. 252 k.p.c. w zw. z art. 244 k.p.c. i art. 1138 k.p.c. poprzez uznanie, że z dokumentów urzędowych w postaci (...), karty pojazdu i dowodu rejestracyjnego nie wynika domniemanie prawdziwości tego co zostało w nich urzędowo zaświadczone;

f)  naruszenie art. 1143 § 1 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie mimo braku wiedzy Sądu Rejonowego o treści prawa obcego oraz obcej praktyki sądowej dotyczącej waloru dowodu z dokumentu w postaci (...), gdzie jednocześnie Sąd stwierdził, że przedmiotowy dowód nie stanowi dowodu wyłącznej własności pojazdu;

g)  naruszenie art. 233 k.p.c. polegające na uznaniu wyłącznie na podstawie zeznań pozwanej, że sporny samochód marki L. został zakupiony ze środków pochodzących z majątku wspólnego, pomimo, że jak sama pozwana przyznała, nie uczestniczyła ona w transakcji zakupu tego samochodu, to powód prowadził wszelkie sprawy finansowe, a pozwana nie miała wiedzy o majątku osobistym powoda, jak również na pominięciu jako nieistotnych zeznań świadka A. S. oraz na pominięciu zeznań powoda.

Z ostrożności procesowej powód, w przypadku wątpliwości Sądu Odwoławczego w kwestii zasadności zarzutu wskazanego w pkt a i b, wniósł o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka K. G., na okoliczność komu i kiedy świadek darował sporne obrazy. Z kolei na wypadek podzielenia zarzutu naruszenia art. 252 k.p.c. w zw. z art. 244 k.p.c. i 1138 k.p.c., powód wniósł o zwrócenie się do Ministerstwa Sprawiedliwości – w trybie art. 1143 § 1 k.p.c. – o udzielenie tekstu prawa obcego regulującego walor dowodowy dokumentów urzędowych w postaci (...) oraz o wyjaśnienie obcej praktyki sądowej w tym zakresie.

W związku ze zgłoszonymi zarzutami powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i nakazanie pozwanej wydania powodowi samochodu osobowego marki L. model (...), rok produkcji 2005, numer rejestracyjny (...) wraz z przynależnościami, wydania powodowi 8 obrazów olejnych malowanych na płótnie oraz 1 ikony malowanej farbami olejnymi na sklejce, wszystkie autorstwa K. G., jak również zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania w pierwszej instancji oraz odwoławczego wg norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W przypadku nieuwzględnienia zarzutów apelacji pełnomocnik powoda wniósł o przyznanie od Skarbu Państwa na jego rzecz kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi w postępowaniu apelacyjnym z urzędu, która to pomoc nie została opłacona przez powoda w całości lub w części.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powoda na jej rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego.

Rozpoznając niniejszą sprawę Sąd Okręgowy przyjął za własny stan faktyczny ustalony przez Sąd pierwszej instancji, jak również stan uznany przez ten Sąd za bezsporny.

Sąd Okręgowy, zważył co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 k.p.c. należy stwierdzić, iż w ocenie Sądu Odwoławczego nie zasługują one na uwzględnienie. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że Sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu Sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej niż przyjął Sąd wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena Sądu. Jedynie bowiem w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Natomiast jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego samego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Nie jest więc wystarczającym uzasadnieniem zarzutu naruszenia normy art. 233 § 1 k.p.c. przedstawienie przez stronę skarżącą własnej oceny dowodów i wyrażenie dezaprobaty dla oceny prezentowanej przez Sąd pierwszej instancji.

Zdaniem Sądu Odwoławczego Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił całokształt zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, biorąc pod uwagę zasady logiki i doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu Okręgowego uznanie przez Sąd pierwszej instancji za wiarygodne zeznań pozwanej co do darowania obrazów przez siostrę powoda obojgu małżonkom nie pozostaje w sprzeczności ani z doświadczeniem życiowym, ani z zasadami logicznego rozumowania. Jeśli bowiem obrazy te przywożone były dla stron przez osoby, które ich odwiedzały w Stanach Zjednoczonych, to logicznym i zgodnym z doświadczeniem życiowym, było iż stanowiły one prezent dla obojga gospodarzy, a nie wyłącznie dla jednego z nich, zwłaszcza iż przeznaczone były do ozdoby ich wspólnego domu lub mieszkania. Za wiarygodnością powyższych zeznań przemawiały także stwierdzenia samego powoda, który zeznając stwierdził, że „były one (obrazy – przyp.) przekazywane nam stopniowo”. Zdaniem Sądu Okręgowego, nie jest także niezgodne z doświadczeniem życiowym, iż powyższe obrazy stanowiły darowiznę, skoro znajdowały się w swobodnej dyspozycji powoda i pozwanej przez okres wielu lat. Taki stan rzeczy podważa wiarygodność twierdzeń powoda, iż obrazy te zostały oddane jedynie na przechowanie stronom, do momentu ich sprzedaży na rzecz osób trzecich. Nie jest bowiem racjonalne i logiczne, aby właściciel rzeczy (w tym przypadku obrazów), nie upominał się o zwrot przekazanych przedmiotów w sytuacji, gdy nie zostały one sprzedane przez kilkanaście lat. Nadto gdyby uznać za zgodny z rzeczywistym stanem rzeczy taki cel przekazania obrazów stronom, to nie jest logiczne, iż siostra powoda jeden obraz przekazała im do domu, w którym małżonkowie mieli wspólnie zamieszkać już po powrocie z USA, natomiast takie zachowanie jest racjonalnie i logiczne w przypadku przyjęcia, że obrazy te stanowiły darowiznę dla stron.

Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji w sposób prawidłowy ocenił też dowód w postaci przedłożonej przez powoda umowy darowizny z dnia 20 listopada 2009 roku. Oceniając powyższy dokument Sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, a z materiału tego wynikało, że autorka dzieł miała darować je na rzecz powoda wiele lat po tym jak przedmiotowe obrazy zostały przekazane we władanie stron z pozostawieniem im pełnej swobody w zakresie możliwości dysponowania nimi. W takiej sytuacji Sąd Rejonowy miał pełne prawo uznać, że ww. umowa została przygotowana jedynie na potrzeby niniejszego postępowania, oraz ewentualnych rozliczeń między byłymi małżonkami w zakresie podziału majątku. W przypadku tej umowy to na powodzie ciążył obowiązek udowodnienia, że przedmiotowa umowa darowizny miała w rzeczywistości miejsce. Umowa darowizny stanowi bowiem dokument prywatny, w przypadku którego zastosowanie ma dyspozycja art. 253 zd. 2 k.p.c. stwierdzającego, że w przypadku gdy spór dotyczy dokumentu prywatnego pochodzącego od innej osoby niż strona zaprzeczająca, prawdziwość dokumentu powinna udowodnić strona, która chce z niego skorzystać. W niniejszej sprawie treści dokumentu zaprzeczyła pozwana, zatem to na powodzie ciążył obowiązek wykazania jego prawdziwości, czego jednakże nie uczynił. Nadto podnieść należy, iż nawet jeśli osoby zawierające tę umowę złożyły oświadczenia w niej zawarte to ich skutkiem nie mogła być jakakolwiek zmiana stanu prawnego tych przedmiotów, jeśli w dniu zawarcia tej umowy nie stanowiły one własności darującej K. G..

Sąd Rejonowy poczynił również prawidłowe ustalenia co do okoliczności związanych z zakupem samochodu marki L.. Słusznie Sąd Rejonowy, po wszechstronnym rozważeniu materiału dowodowego, wywiódł ze zgromadzonych dowodów, że decyzję o zakupie spornego pojazdu podjęli wspólnie byli małżonkowie, a środki przeznaczone na jego zakup pochodziły z majątku wspólnego stron. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy pozostaje fakt, iż pozwana nie uczestniczyła w transakcji kupna samochodu, skoro nastąpiło to za jej przyzwoleniem oraz ze wspólnych środków. Kwestie finansowe były omawiane między stronami i trudno uznać za wiarygodne twierdzenia powoda, iż zakupił on samochód wyłącznie z własnych środków, o których pozwana nie wiedziała, i których posiadania powód nie wykazał. Sąd Rejonowy prawidłowo uznał, że powód nie wykazał, żeby posiadał jakiekolwiek oszczędności, przynajmniej w takiej kwocie, która pozwoliła by na samodzielny zakup samochodu marki L.. Dla poparcia twierdzenia powoda nie są wystarczające zeznania świadka A. S., który w swoich depozycjach wskazał, że powód przed wyjazdem do USA przekazał paczkę, w której miały znajdować się kosztowności. Jednakże świadek ten nie był w stanie wskazać co tak naprawdę w niej się znajdowało i jaka w rzeczywistości była wartość znajdujących się tam przedmiotów. Zasadnie zatem Sąd Rejonowy pominął dowód z zeznań tego świadka. Przy ocenie zeznań powoda w tej części nie można pomijać, że od momentu wyjazdu z Polski do USA (gdy według jego twierdzeń miał dysponować znacznymi oszczędności) tj. od 1983 roku do momentu zakupu samochodu L. w 2007 roku, upłynęły 24 lata. Trudno w tej sytuacji przyjmować, że przez cały ten okres powód nie korzystał z tych zgromadzonych oszczędności, a także iż posiadając takie środki nie ulokował ich w sposób przynoszący jakiekolwiek dodatkowe dochody. Gdyby jednak korzystał z tych oszczędności w sposób racjonalny to wykazanie posiadania takich środków z majątku osobistego nie powinno stanowić jakiejkolwiek trudności. Natomiast jedynym dowodem jaki powód zgłosił na powyższa okoliczność był dowód z zeznań świadka A. S., który nie posiadał jakichkolwiek konkretnych informacji na ten temat.

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut skarżącego w zakresie naruszenia dyspozycji przepisu art. 328 § 2 k.p.c. Zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. jest usprawiedliwiony tylko w tych wyjątkowych okolicznościach, w których treść uzasadnienia orzeczenia Sądu pierwszej instancji uniemożliwia całkowicie dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia, co w niniejszej sprawie nie ma miejsca.

Nie ma racji skarżący, co do okoliczności jakoby zeznania powoda zostały całkowicie pominięte, bez wskazania dlaczego Sąd Rejonowy nie dał im wiary. Sąd Rejonowy dokonując oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności oceny osobowych źródeł dowodowych, odniósł się do zeznań powoda, częstokroć zestawiając je z zeznaniami innych osób i dokonując oceny, które zeznania należy obdarzyć walorem wiarygodności. Nie można więc zgodzić się ze stanowiskiem skarżącego, że Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił przyczyn, które doprowadziły do częściowej odmowy dania im wiary.

Przechodząc do zarzutu skarżącego dotyczącego naruszenia art. 6 k.c. w zw. z art. 33 pkt 2 k.r.o. oraz art. 222 § 1 k.c., a polegającego na błędnym uznaniu przez Sąd Rejonowy, że to nie pozwana, lecz powód powinien wykazać fakt, że darowizna została dokonana do majątku osobistego, należy stwierdzić, że zarzut ten jest nieskuteczny i nie może doprowadzić do zmiany zaskarżonego wyroku. Skuteczne postawienie Sądowi pierwszej instancji zarzutu uchybienia art. 6 k.c. jest możliwe w razie wykazania, że w sposób błędny ustalił rozkład ciężaru dowodu w znaczeniu materialnym, tj. okoliczności, które każda ze stron była zobowiązania udowodnić, co skutkowało błędnym przyjęciem braku wykazania przez konkretną stronę okoliczności istotnej dla rozstrzygnięcia danej sprawy i negatywnym dla niej orzeczeniem. W niniejszej sprawie powyższy zarzut mógłby mieć istotne znaczenie w przypadku ustalenia przez Sąd pierwszej instancji, iż obrazy zostały podarowane jedynie powodowi. Wówczas bowiem Sąd pierwszej instancji stosując prawo materialne musiałby rozważyć, czy pomimo nabycia tych składników majątkowych przez jednego z małżonków weszły one w skład majątku wspólnego na podstawie art. 31 §1 k.r.o., czy też stanowią składnik majątku osobistego w związku z regulacją zawartą w art. 33 pkt 2 k.r.o. Konsekwencją tej oceny prawnej byłoby z kolei rozstrzygnięcie przez Sąd czy pozwanej przysługuje skuteczne wobec powoda prawo do władania tymi obrazami.

Jednak w tej sprawie Sąd pierwszej instancji dokonał ustalenia, że przedmiotowe obrazy zostały darowane obojgu małżonkom jako prezenty. Powyższe prowadzi do wniosku, że niezależnie od tego czy składniki te zostaną zaliczone do majątku wspólnego małżonków w oparciu o art. 31 §1 k.r.o., czy zostaną potraktowane jako nabyte przez małżonków do ich majątków osobistych (na współwłasność w częściach ułamkowych), zgodnie z art. 33 pkt 2 k.r.o. w zw. z art. 197 k.c.), to pozwanej jako współwłaścicielowi tych obrazów przysługuje taki sam tytuł prawny do władania nimi, jak powodowi. Nie ma więc podstaw do nakazania pozwanej na podstawie art. 222 §1 k.c. wydania tych rzeczy powodowi. W tej sytuacji jakkolwiek, co do zasady należy się zgodzić z powodem, iż zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 33 pkt 2 k.r.o. ciężar dowodu, iż przedmiot darowizny dokonanej na rzecz jednego małżonka wszedł do majątku wspólnego obojga małżonków, obciąża stronę, która tak twierdzi i wymaga wykazania, że taka była wola darczyńcy, to w niniejszej sprawie z przyczyn wskazanych wyżej zarzut ten nie może odnieść skutku.

Za chybiony również należy uznać zarzut naruszenia art. 222 § 1 k.c. W niniejszej sprawie powód, uważając się za właściciela, wytoczył powództwo domagając się od pozwanej wydania określonych rzeczy, co odnosi się zarówno do samochodu marki L. jak i obrazów namalowanych przez jego siostrę. Oznacza to, że na powodzie ciążył ciężar udowodnienia okoliczności mających wykazać, że to powód jest właścicielem spornych rzeczy, a pozwana włada tymi rzeczami, nie mając do tego uprawnień. Wbrew jednak stanowisku powoda ciężaru dowodu w niniejszym procesie nie można oceniać wyłącznie w kontekście regulacji zawartej w art. 222 §1 k.c. Od początku bowiem było wiadomym, że strony tego procesu są byłymi małżonkami, których w trakcie małżeństwa obowiązywał ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. W związku z powyższym Sąd pierwszej instancji prawidłowo uznał, że określając rozkład ciężaru dowodu nie może pominąć przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oraz wynikających z niego zasad przynależności określonych składników majątkowych do majątku wspólnego lub osobistego, a także obowiązków stron przy wykazywaniu przynależności określonego składnika do jednego z wymienionych wyżej majątków.

W tym miejscu należy odnieść się do zarzutu naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 234 k.p.c. w sytuacji, gdy z art. 31 § 1 k.r.o. nie wynika domniemanie prawne, że wszystkie przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej wchodzą w skład majątku wspólnego. Zdaniem Sąd Odwoławczego jakkolwiek rację ma skarżący twierdząc, iż z art. 31 § 1 k.r.o. nie wynika domniemanie prawne w ścisłym rozumieniu tego pojęcia, że wszystkie przedmioty nabyte w trakcie trwania wspólności ustawowej wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków, o tyle z zasady przewidzianej w tym przepisie wynika domniemanie przynależności składników majątkowych nabytych przez oboje małżonków lub przez jednego z nich do ich wspólności majątkowej małżeńskiej, a domniemanie to należy uwzględniać przy zaliczeniu konkretnych składników majątkowych do poszczególnych mas majątkowych, a także przy ocenie rozkładu ciężaru dowodu. Pogląd ten jest utrwalony w orzecznictwie (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17.05.1985r. III CRN 119/85, OSPiKA 1986/9-10/185, z dnia 11 września 1998 r., I CKN 830/97, niepubl.; z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 397/03 niepubl.; z dnia 16 kwietnia 2003 r., II CKN 1409/00, OSNC 2004 r., nr 7-8, poz. 113; z dnia 30 czerwca 2004 r., IV CK 513/03, niepubl. oraz postanowienie z dnia 6 lutego 2003 r., IV CKN 1721/00 niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18.01.2008r. V CSK 355/07, nie publik.).

W postanowieniu z dnia 2 marca 2012 roku Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntował się pogląd, zgodnie z którym art. 32 § 1 k.r.o., będący odpowiednikiem obecnie obowiązującego art. 31 k.r.o., stwarza domniemanie przynależności do majątku dorobkowego przedmiotów majątkowych nabytych w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, zaś przynależność określonych przedmiotów do majątku osobistego (dawniej odrębnego) obowiązany jest udowodnić zainteresowany tym małżonek, z jednoczesnym wskazaniem, że domniemanie powyższe można obalić przez wykazanie, iż nabycie przedmiotu majątkowego nastąpiło ze środków finansowych stanowiących majątek osobisty. Domniemaniu temu nadaje się co prawda charakter domniemania faktycznego, nie zmienia to jednak rozkładu ciężaru dowodu obciążającego strony w niniejszym procesie. Uwzględniając bowiem powyższe poglądy wyrażane w orzecznictwie, które Sąd Okręgowy w pełni podziela, stwierdzić należy, iż skoro bezspornymi okolicznościami było, że składniki majątkowe objęte powództwem, w szczególności samochód marki L., został nabyty w trakcie trwania małżeństwa stron, to zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 33 §1 k.r.o., za wykazane należało uznać, iż składniki te weszły do majątku wspólnego. W takiej sytuacji to powód chcąc, wykazać, iż dany składnik nie wszedł do tego majątku, lecz do majątku osobistego, powinien okoliczność tę udowodnić. Trafnie Sąd pierwszej instancji uznał, że powód domniemania tego nie wzruszył.

W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd Rejonowy prawidłowo przyjął, że powód nie jest wyłącznym właścicielem pojazdu marki L. o numerze rej. (...), a także, że samochód ten nie należy wyłącznie do majątku osobistego powoda. W szczególności nie wskazują na to dokumenty przedłożone przez powoda w toku postępowania, z których miało wynikać, iż to powód ma być wyłącznym właścicielem samochodu marki L.. Z treści dokumentu urzędowego w postaci (...), który nie został przedłożony w wersji przetłumaczonej przez powoda na język polski, karty pojazdu i dowodu rejestracyjnego wynika co prawda, że jako właściciel pojazdu wpisany jest powód, jednakże nie przesądza to jeszcze o tym, że wyłącznym właścicielem pojazdu jest jeden z małżonków. Sam powód przyznał, że wszystkie posiadane przez jego osobę samochody w trakcie trwania małżeństwa były przeznaczone do wspólnego korzystania. Takie oświadczenie powoda pozwala tym samym na przyjęcie, biorąc pod uwagę fakt, że samochód marki L. został nabyty w trakcie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej między stronami, że własność tego pojazdu przysługuje również pozwanej, wobec objęcia go wspólnością majątkową. Powód nie wykazał, że samochód został nabyty z jego środków osobistych, które jeszcze miał zgromadzić przed zawarciem małżeństwa. W szczególności nie wynika to z zeznań A. S., który nie wypowiedział się na temat kupna przez powoda z jego wyłącznych środków samochodu marki L.. Za przynależnością przedmiotowego samochodu do majątku wspólnego nie może przesądzać zawarcie umowy jego nabycia wyłącznie przez powoda, gdyż art. 33 §1 k.r.o. do majątku wspólnego zalicza także składniki majątkowe nabyte przez jedno z małżonków.

Z treści art. 244 k.p.c. w związku z art. 252 k.p.c. wynika, że dokumenty urzędowe korzystają z dwóch domniemań prawnych, tj. z domniemania autentyczności (iż dokument pochodzi od osoby lub organu wskazanego jako jego wystawca, a zatem, że nie jest on sfałszowany) oraz z domniemania zgodności z prawdą (iż zaświadcza on prawdziwy stan rzeczy). Obydwa te domniemania należą do grupy domniemań wzruszalnych (podważalnych, możliwych do obalenia).

W przedmiotowej sprawie pozwana nie zaprzeczyła zarówno autentyczności jak i prawdziwości przedłożonych przez powoda dokumentów urzędowych. Nie ulega wątpliwości, że dokumenty urzędowe w postaci dowodu rejestracyjnego samochodu marki L., jak i również karty pojazdu wskazują jako właściciela powoda, przy czym nie pozwalają na jednoznaczne stwierdzenie, iż jest on wyłącznym właścicielem spornego samochodu. Tym bardziej nie pozwalają w sposób stanowczy na ustalenie, że samochód został nabyty ze środków pieniężnych pochodzących z majątku osobistego powoda. Należy zauważyć, że wpisywanie w dowodach rejestracyjnych jako właściciela pojazdu tylko jednego małżonka jest powszechną praktyką, pomimo częstego nabywania go za środki pieniężne pochodzące z majątku wspólnego. Sąd Rejonowy, miał więc pełno prawo uznać, iż pomimo istnienia ww. dokumentów urzędowych nie zostało wykazane przez powoda, iż jest on wyłącznym właścicielem pojazdu samochodowego.

Odnosząc się do zarzutu umniejszenia znaczenia przez Sąd Rejonowy dokumentu urzędowego w postaci (...), stwierdzić należy, że zarzut ten jest również chybiony. Sąd Rejonowy uwzględnił ten dokument przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy, odnosząc się do jego treści przy ocenie dowodów. Dowód o tej treści został wymieniony wśród innych dokumentów urzędowych. Sąd Rejonowy w tym zakresie przyjął za prawdziwe twierdzenia powoda co do tego dokumentu zawarte w pozwie z dnia 12 listopada 2014 roku. W niniejszej sprawie nie zachodziła potrzeba stosowania (...) §1 k.p.c., gdyż Sąd stosuje polską procedurę cywilną, w tym przepisy odnoszące się do postępowania dowodowego. Podnieść należy, że znaczenie powyższego dokumentu w świetle prawa S. T., nie może wyłączyć treści prawa bezwzględnie obowiązującego na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, w tym art. 33 §1 k.r.o. Należy podnieść, że Sąd pierwszej instancji, nie podważył treści powyższego dokumentu, w zakresie daty nabycia przedmiotowego samochodu, osoby nabywcy, bądź danych pojazdu. Natomiast treść tego dokumentu nie może zmieniać obowiązujących w Polsce regulacji dotyczących stosunków majątkowych małżeńskich, które znajdują zastosowanie z mocy samego prawa. Należy podnieść, że dla zaliczenia danego składnika majątkowego do majątku osobistego jednego z małżonków nie mają wiążącego charakteru dokumenty urzędowe np. w postaci aktu notarialnego bądź orzeczeń sądowych w przedmiocie nabycia rzeczy przez zasiedzenie (uwłaszczenie), z których wynika nabycie składników majątkowych przez jednego z małżonków. W każdym bowiem takim przypadku Sąd orzekający winien uwzględnić regulacje zawarte w art. 31 §1 k.r.o. i art. 33 k.r.o., mając na uwadze zasadę objęcia wspólnością majątkową małżeńską wszelkich składników majątkowych nabytych przez któregokolwiek z małżonków w trakcie trwania małżeństwa.

Na koniec rozważań dodać należy, że Sąd Odwoławczy oddalił wniosek o przesłuchanie w charakterze świadka siostry powoda K. G. na okoliczność ustalenia komu i kiedy świadek ten podarował obrazy będące przedmiotem powództwa, ze względu na to, iż powód mógł już w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji powołać ten dowód. Pozwana w swoim pierwszym piśmie procesowym pozwana zaprzeczyła treści umowy darowizny z dnia 20 listopada 2009 roku, więc powód już w trakcie postępowania przed Sądem Rejonowym posiadał wiedzę, że treść ww. dokumentu jest kwestionowana i w związku z tym mógł złożyć odpowiednie wnioski dowodowe mające wykazać prawdziwość twierdzeń zawartych w ww. dokumencie.

Mając na względzie powyższe Sąd Odwoławczy orzekł na podstawie art. 385 k.p.c. w punkcie 1 wyroku. W punkcie 3 wyroku Sąd Odwoławczy przyznał pełnomocnikowi powoda – radcy prawnemu W. S. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego dla Krakowa – Podgórza w Krakowie kwotę 2952 zł (obejmującą także stawkę podatku VAT) tytułem wynagrodzenia za udzielenie powodowi pomocy prawnej z urzędu w postępowaniu odwoławczym, a to na podstawie § 4 ust. 1 i 3 w zw. z § 8 pkt 5 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U.2015 poz. 1805) w zw. z §22 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz.U. z 2016r. poz. 1715). W ocenie Sądu Odwoławczego charakter sprawy oraz nakład pracy pełnomocnika uzasadnia przyznanie wynagrodzenia w takiej wysokości.

W związku z tym, że apelacja powoda nie została uwzględniona Sąd Odwoławczy zasądził od powoda, jako strony przegrywającej, na rzecz pozwanej kwotę 2.400 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. w zw. § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 poz. 1800 z późn. zm.) w zw. z §2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku zmieniającego rozporządzenia w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2016r. poz. 1668).

SSO Katarzyna Biernat-Jarek SSO Grzegorz Buła SSR Anna Kruszewska