Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 października 2013 roku

Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Regina Stępień

Protokolant: Klaudia Treter

po rozpoznaniu w dniu 2 października 2013 r. w Legnicy

sprawy z wniosku Z. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o emeryturę

na skutek odwołania Z. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 20 grudnia 2012 roku

znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VU 290/13

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 grudnia 2012r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił wnioskodawcy Z. K. prawa do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, że wnioskodawca nie spełnia warunków do przyznania przedmiotowego świadczenia. Wprawdzie osiągnął stosowny wiek emerytalny i przekazał środki zgromadzone na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, na dochody budżetu państwa, to jednak do dnia 01 stycznia 1999r. nie osiągnął wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 25 lat, a ponadto nie wykazał żadnego okresu wykonywania pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudniony w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zakład Ubezpieczeń podał, iż do ogólnego stażu pracy nie uwzględniono okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w J. od 25 stycznia 1967r. do 06 listopada 1970r. W tym czasie ubezpieczony uczęszczał do szkoły w S.. Dzienny tryb nauki oraz codzienne dojazdy na zajęcia wykluczały zatem możliwość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze deklarowanym przez ubezpieczonego.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył wnioskodawca Z. K., domagając się jej zmiany poprzez przyznanie mu prawa do emerytury. Argumentował, iż nie miał trudności w pogodzeniu nauki z pracą w gospodarstwie, bowiem pokonanie dystansu do S.zajmowało około 30 minut. Jednocześnie, z uwagi na zakres prowadzonej działalności rolniczej istniała potrzeba świadczenia przez wnioskodawcę pracy w gospodarstwie rodziców. Z tej przyczyny niejednokrotnie opuszczał zajęcia i zaniedbywał obowiązki szkolne. Z. K.domagał się również zaliczenia do pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w Z.od 16 kwietnia 1974r. do 30 czerwca 1984r. oraz w (...)w Z.Zakład (...)w M.od 16 sierpnia 1984r. do 31 marca 1992r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wskazał, iż okres zatrudnienia w Zakładzie (...) w M.nie podlegał uwzględnieniu do pracy w warunkach szczególnych, ponieważ stanowisko wskazane w zaświadczeniu o wykonywaniu pracy w warunkach szczególnych z dnia 08 października 2012r. jest niezgodne z przepisami branżowymi oraz ze stanowiskiem pracy wskazanym w świadectwie pracy z dnia 31 marca 1992r. Organ rentowy podkreślił również, iż pomimo uwzględnienia w decyzji z dnia 01 lutego 2013r. okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców od 21 czerwca 1970r. do 18 września 1970r. wnioskodawca nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca Z. K., urodzony (...), na dzień 01 stycznia 1999r. udowodnił 24 lata, 3 miesiące i 21 dni okresów składkowych, nieskładkowych oraz uzupełniających. Na dzień złożenia wniosku o przyznanie prawa do emerytury nie pozostawał w zatrudnieniu. Był członkiem Otwartego Funduszu Emerytalnego, jednak wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

/bezsporne/

W okresie od 25 stycznia 1967r. do 06 listopada 1970r. Z. K. wraz z siostrą oraz dwoma braćmi mieszkał w gospodarstwie rolnym stanowiącym własność jego matki, L. K.. Nieruchomość ta o powierzchni 2,18 ha było położona w J.. W gospodarstwie hodowano 3 krowy, ok. 10 świń oraz ok. 100 sztuk drobiu. W ramach prowadzonej działalności uprawiano również warzywa oraz rośliny dla inwentarza. Gospodarstwo nie było zmechanizowane, przez co prace polowe wykonywane były ręcznie.

Ojciec wnioskodawcy pracował zawodowo i nie zajmował się prowadzeniem gospodarstwa rolnego. Hodowlą zwierząt i uprawą roślin zajmował się wnioskodawca, jego matka oraz rodzeństwo, przy czym starszy brat podjął z czasem zatrudnienie w zakładzie budowlanym w S., przez co do J. przyjeżdżał tylko w weekendy.

W spornym okresie wnioskodawca uczęszczał do (...) Szkoły Zawodowej w S.. Nauka odbywała się w systemie dziennym. Z. K. wstawał około godziny 5:00 i wraz z matką zajmował się karmieniem oraz oporządzaniem świń. Do szkoły dojeżdżał autobusem na zajęcia, które rozpoczynały się o godzinie 8:00. Wnioskodawca wracała do domu około godz. 15:00. Po powrocie ze szkoły w zależności od potrzeb oporządzał zwierzęta, wyganiał lub zaganiał gęsi. Zdarzało się, iż ze względu na konieczność wykonania prac rolniczych opuszczał szkołę. W okresie wakacyjnym oprócz prac rolniczych, które wykonywał zazwyczaj, pracował również przy pieleniu oraz przy żniwach. (...) Szkołę Zawodową wnioskodawca ukończył w dniu 20 czerwca 1970r.

W latach 70-tych ojciec wnioskodawcy rozpoczął budowę domu w C., przy której pracował również Z. K. wraz z braćmi - zajmowali się przygotowaniem zaprawy, podawaniem materiałów, układaniem rusztowania. Prace na budowie zaczynali po godzinie 15:00, gdy W. K. wracał z pracy i kończyli o zmroku. W dniu 18 września 1970r. rodzice wnioskodawcy sprzedali gospodarstwo rolne i przeprowadzili się do nowo wybudowanego domu.

Dowód: - wyjaśnienia wnioskodawcy: 00:04:48-00:26:30;

- zeznania świadka L. G., k. 51-51v;

- zeznania świadka M. F., k. 51v;

- akta ZUS, t. II: zaświadczenie z dnia 28.12.1990 r., k.13; świadectwo ukończenia szkoły, k. 21;

- akta sprawy: zaświadczenia z dnia 18.01.2013r., k. 1 .

W okresie od 16 kwietnia 1974r. do 30 czerwca 1984r. wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w Z.na stanowisku blacharza. We wskazanym okresie Z. K.pracował przy remontach starych dachów i budowie nowych dachów - zarówno mieszkalnych jak i przemysłowych. Praca przy budowie dachów polegała na zakładaniu dachów z dachówek, eternitu, wykonywaniu orynnowania oraz uzbrojenia dachu (rynny, okapniki, gzymsy).

Dowód: - wyjaśnienia wnioskodawcy: 00:04:48-00:26:30;

- zeznania świadka T. G.: 00:13:24-00:21:11;

- akta ZUS, t. I: świadectwo pracy, k. 7.

W okresie od 16 sierpnia 1984r. do 31 marca 1992r. Z. K.był zatrudniony w (...)w Z.Zakład (...) w M.na stanowisku dekarz oraz dekarz-starzy robotnik. Wnioskodawca pracował przy przekładaniu dachów azbestowo-cementowych oraz zakładał rynny. W trakcie zatrudnienia przez pewien okres łączył pracę dekarską z pracą brygadzisty.

Dowód: - wyjaśnienia wnioskodawcy: 00:04:48-00:26:30;

- zeznania świadka J. Z.: 00:21:11-00:34:27;

- akta ZUS, t. I: świadectwo pracy, k. 8.

W dniu 22 listopada 2012 r. Z. K. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Decyzją z dnia 20 grudnia 2012r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił wnioskodawcy prawa do świadczenia wskazując, iż na dzień 01 stycznia 1999r. ubezpieczony wykazał 24 lata i 23 dni okresów składkowych i nieskładkowych wobec wymaganych 25 lat, a ponadto nie wykazał żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych.

Po przedłożeniu przez wnioskodawcę nowych dowodów, w decyzji z dnia 01 lutego 2013r., organ rentowy uwzględnił do ogólnego stażu pracy okres od 21 czerwca 1970r. do 18 września 1970r., tj. okres pracy w gospodarstwie rolnym. Wskazał, iż w związku z powyższym do dnia 01 stycznia 1999 r. wnioskodawca osiągnął 24 lata, 3 miesiące i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych, a zatem nie przysługuje mu prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

/bezsporne/

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie Z. K. nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 wskazanej ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat dla mężczyzn. Emerytura, o której mowa, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie zaś z dyspozycją art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym przed dniem 01 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1.

Wiek emerytalny, o którym mowa we wskazanym artykule, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom zatrudnionym w szczególnych warunkach przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Z dyspozycji § 4 ust. 1 cytowanego rozporządzenia wynika, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn, ma okres zatrudnienia 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Przy czym, zgodnie z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Na gruncie niniejszej sprawy bezspornym było, iż wnioskodawca osiągnął wymagany wiek emerytalny, wniósł o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa, zaś w dacie złożenia wniosku o przyznanie świadczenia nie pozostawał w zatrudnieniu.

Sporną kwestią wymagającą ustalenia Sądu było natomiast to, czy w dniu 01 stycznia 1999r. ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieksładkowy w wymiarze 25 lat, a w tym piętnastoletni okres wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zdaniem organu rentowego Z. K.wykazał bowiem 24 lata, 3 miesiące i 21 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz nie udowodnił żadnego okresu pracy w warunkach szczególnych. Wnioskodawca zarzucił natomiast, iż Zakład Ubezpieczeń bezpodstawnie pominął okres pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze uzupełniającym ogólny staż pracy, a także okres zatrudnienia od 16 kwietnia 1974r. do 30 czerwca 1984r. w Przedsiębiorstwie (...)w Z.oraz od 16 sierpnia 1984r. do 31 marca 1992r. w (...)w Z.Zakład (...) w M.jako okres pracy w szczególnym charakterze.

Odnosząc się do okresu wykonywania przez Z. K. pracy w gospodarstwie rolnym rodziców należy zauważyć, iż zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalnej, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczeniu jej wysokości uwzględnia się również przypadające przed dniem 01 stycznia 1983r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Zgodnie z § 24 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno - rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. 2011.237.1412) środkiem dowodowym stwierdzającym okresy, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy, mogą być zeznania świadków.

Co istotne, dopuszczalność uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym przypadających przed dniem 01 stycznia 1983r. należy ocenić poprzez wymóg wykonywania takiej pracy przez osobę ubezpieczoną w wymiarze nie niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2000r., sygn. akt II UKN 155/00). Uwagę zwraca, iż uwzględnieniu podlegają także okresy świadczenia takiej pracy po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 1999r., sygn. akt II UKN 528/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07 listopada 1997r., sygn. akt II UKN 318/97). Podkreślenia wymaga, iż w judykaturze kładzie się nacisk na stałość wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, co musi oznaczać gotowość (dyspozycyjność) do podjęcia pracy rolniczej. Tym kryteriom zazwyczaj nie odpowiada praca domownika (najczęściej dziecka rolnika), które uczyło się w szkole (średniej) położonej w innej miejscowości niż miejsce gospodarstwa rolnego. Okolicznością wyłączającą przyjęcie stałości świadczenia pracy w gospodarstwie domowym jest również wykonywanie przez domownika prac o charakterze dorywczym, okazjonalnie i w wymiarze niższym od połowy pełnego wymiaru czasu pracy, które to czynności należy kwalifikować jako doraźną pomoc w wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 maja 2000r., sygn. akt II UKN 299/98).

Analizując zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd ustalił, iż okres pracy Z. K. w gospodarstwie rolnym rodziców nie podlegał uwzględnieniu przy ustalaniu prawa do emerytury w wymiarze uzupełniającym ogólny staż pracy.

Sąd miał na uwadze, iż z zeznań L. G., M. F. oraz z wyjaśnień wnioskodawcy wynikało, iż w latach 1967-1970 Z. K. zamieszkiwał w gospodarstwie rolnym rodziców, gdzie w ograniczonym zakresie obowiązki związane z uprawą warzyw oraz hodowlą zwierząt. Istotne jest jednak, iż wnioskodawca równolegle uczęszczał w systemie dziennym do szkoły ponadpodstawowej, zlokalizowanej w odległości ok. 17 kilometrów od miejsca zamieszkania. Powyższe, z uwagi na brak dyspozycyjności wnioskodawcy wykluczało co do zasady przyjęcie, iż jakakolwiek praca świadczona w gospodarstwie miała charakter stały. Ponadto, z okoliczności faktycznych sprawy nie wynikało, aby ubezpieczony świadczył pracę w gospodarstwie rolnym rodziców w deklarowanym wymiarze, tj. przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy. Uwagę zwraca, iż gospodarstwo rolne było niewielkie, zaś prowadzenie działalności rolniczej skupiało się na hodowli zwierząt. Uprawa roślin ograniczała się bowiem do buraków, ziemniaków i roślin dla inwentarza. Nie bez znaczenia pozostaje okoliczność, iż prace rolnicze obciążały nie tylko wnioskodawcę, gdyż oprócz Z. K. w gospodarstwie pracowała jego matka oraz dwaj bracia. Jakkolwiek zatem wnioskodawca miał możliwość pogodzenia pracy z nauką, to nie sposób uznać, iż w spornym okresie istniała potrzeba wykonywania prac rolniczych przez ubezpieczonego z uwagi na strategiczne znaczenie jego wkładu pracy dla funkcjonowania tego gospodarstwa.

Podkreślenia wymaga, iż w latach 70-tych wnioskodawca wraz z bratem pracowali przy budowie domu, której podjął się W. K. – zajmowali się m.in. przygotowaniem zaprawy oraz układaniem rusztowania. Prace na budowie rozpoczynali po godzinie 15:00 i kończyli o zmroku. Powyższe, uwzględniając również czas niezbędny na dojazd do miejsca budowy domu, wykluczało wykonywanie pracy w gospodarstwie rolnym w wymiarze przekraczającym 4 godzinny dziennie zarówno w trakcie roku szkolnego, jak również okresie wakacji. Jedynie na marginesie należy zauważyć, iż z uwagi na sprzedaż nieruchomości w J. w dniu 18 września 1970r. wnioskodawca nie mógł wykonywać pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po tej dacie.

Z uwagi na powyższe, prace wykonywane przez wnioskodawcę w gospodarstwie rolnym w latach 1967-1970 należy kwalifikować jako doraźną pomoc przy wykonywaniu typowych obowiązków domowych, zwyczajowo wymaganych od dzieci jako członków rodziny rolnika, nie zaś pracę o charakterze stałym. Tym samym, w ocenie Sądu, wnioskodawca na dzień 01 stycznia 1999r. nie legitymował się wymaganym 25-letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Z tego też względu Sąd pominął rozważania dotyczące kwalifikacji okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) w Z.oraz w (...)w Z. (...)w M.jako pracy w warunkach szczególnych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie wnioskodawcy od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 20 grudnia 2012r.