Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 marca 2016 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił wnioskodawcy T. C. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że wnioskodawca nie ma prawa do świadczenia bowiem nie udowodnił 15 lat pracy pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Za taka pracę Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał pracy wnioskodawcy w okresie od 1 kwietnia 1990 roku do 31 grudnia 1990 roku, ponieważ w pkt 8. świadectwa pracy z dnia 25 maja 2015 roku wydanego przez (...) sp. z o.o. zakład pracy nie powołał rodzaju pracy zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Nie uznano za pracę w warunkach szczególnych także pracy wnioskodawcy w okresach: od 1 sierpnia 1972 roku do 26 kwietnia 1973 roku, od 1 maja 1975 roku do 31 marca 1990 roku, od 1 stycznia 1991 roku do 31 grudnia 1995 roku, ponieważ nie określono charakteru wykonywanych prac zgodnie z odpowiednią pozycją wykazu A, działu XI rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku i brak powołania przepisu resortowego ze wskazaniem odpowiedniego działu, pozycji i punktu wykazu, w którym wymienione byłyby stanowiska pracy, na których był zatrudniony wnioskodawca, tj. stażysta, introligator, robotnik wykwalifikowany, rzemieślnik i starszy rzemieślnik. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, iż stanowisko kierownika, na którym wnioskodawca pracował od 1 stycznia 1980 roku do 31 grudnia 1995 roku nie podlega uwzględnieniu do okresu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, gdyż nie można uznać, aby osoba zatrudniona na stanowisku kierownika stale pracowała w warunkach, w których nie są zachowane higieniczne normy pracy.

(decyzja ZUS k. 21 akt osobowych wnioskodawcy)

Od powyższej decyzji odwołanie złożył pełnomocnik wnioskodawcy, domagając się jej zmiany i przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. Zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie:

1)  art. 184 ust. 1 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez jego błędne zastosowanie polegające na niewłaściwym ustaleniu okresów składkowych;

2)  § 2 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983, nr 8, poz. 43 ze zm.) poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że jedynie ciągła praca na stanowisku wskazanym w dziale XI wykazu A stanowi podstawę do zaliczenia okresu wykonywania tych czynności w przedmiotowej sprawie podczas gdy możliwe i prawnie dopuszczalnie jest uwzględnienie okresów wykonywania wskazanych tam czynności również przez kierownika działu w sytuacji, gdy prace były również przez niego wykonywane osobiści.

W uzasadnieniu podał, iż badając, czy można mówić o pracy wykonywanej w szczególnych warunkach, w każdym przypadku konieczne jest ustalenie rzeczywistego zakresu obowiązków oraz warunków, w jakich były wykonywane prace, a zatem, czy ubiegający się o świadczenie emerytalne istotnie był narażony bezpośrednio na szkodliwe czynniki, a nadto stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem skarżącego Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie poczynił ustaleń faktycznych w tym zakresie. Nadto w ocenie skarżącego przepisy zawarte w XI wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, odnoszą się zarówno do osób wyłącznie wykonujących czynności tam wskazane, jak również do osób, które oprócz wykonywania bezpośrednio takich czynności nadzorują również wykonywanie takich czynności przez inne osoby.

(odwołanie k. 2-3)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie, uzasadniając swoje stanowisko jak w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. C. (1) urodził się (...).

(wniosek k. 1 akt ZUS, bezsporne)

T. C. (1) rozpoczął pracę 1 sierpnia 1972 roku w przedsiębiorstwie państwowym resortu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego - Biurze Studiów i (...) z siedzibą w Ł. jako stażysta w pracowni wykończeniowej.

(pismo k. 1, charakterystyka k. 36 - części B akt osobowych, k. 27)

W dniu 1 listopada 1972 roku T. C. (2) objął stanowisko introligatora w pracowni wykończeniowej w wyżej wymienionym Biurze.

(pismo k. 4 części B akt osobowych, zeznania odwołującego – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:33:19-00:48:11)

Przez pierwszy rok pracy T. C. (2) nie wykonywał żadnych czynności przy obsłudze maszyn.

( zeznania odwołującego – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:33:19-00:48:11)

W latach 1973-1975 T. C. (2) odbywał zasadniczą służbę wojskową.

(zeznania odwołującego – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:33:19-00:48:11)

W dniu 1 maja 1975 roku T. C. (2) i Biuro Studiów i (...) z siedzibą w Ł. zwarli umowę o pracę, na podstawie której T. C. (2) powierzono wykonywanie obowiązków „ robotnika wykwalifikowanego”.

(pismo k. 7 części B akt osobowych, zeznania odwołującego – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:33:19-00:48:11)

W dniu 1 lipca 1976 roku ww. Biuro powierzyło T. C. (2) wykonywanie obowiązków na stanowisku rzemieślnika. Od dnia 1 stycznia 1978 roku T. C. (2) pracował na stanowisku starszego rzemieślnika.

(pisma k. 9, pismo k. 10 - części B akt osobowych, zeznania świadka Z. M. – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:10:23-00:22:27, k. 26)

Na stanowisku robotnika wykwalifikowanego i jako rzemieślnik T. C. (2) obsługiwał amoniarki i kserograf w pracowni wykończeniowej. Do zakresu obowiązków T. C. (2) należało wykonywanie wszelkich odbitek kserograficznych na papierze i folii, retuszowanie odbitek i ich utrwalanie w utrwalaczu chemicznym, wykonywanie odbitek na matrycach metalowych, montaż rysunków, retuszowanie kopii gumką korektorską i tuszem litograficznym, utrwalanie kopii w utrwalaczu chemicznym i termicznym, konserwowanie matryc metalowych oraz maszyn.

(zakres obowiązków k. 8 części B akt osobowych, zeznania odwołującego – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:33:19-00:48:11, k. 27, zeznania świadków: Z. M. – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:10:23-00:22:27, k. 26, J. W. – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:22:27-00:33:19, k 26-27)

W dniu 1 stycznia 1980 roku T. C. (2) objął stanowisko kierownika pracowni poligraficzno-wykończeniowej w wyżej wymienionym Biurze.

(pismo k. 14 części B akt osobowych, zeznania odwołującego – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:33:19-00:48:11)

Z dniem 1 czerwca 1982 roku T. C. (2) został dodatkowo kierownikiem hali maszyn.

(pismo k. 21 części B akt osobowych)

Do zakresu obowiązków T. C. (2) jako kierownika należał całokształt działalności podległej pracowni i hali maszyn w zakresie planowania, organizacji, nadzoru, kontroli i analizy, w tym zajmowanie się czynnościami administracyjnymi i bezpośrednie kierowanie pracami podległych pracowników (w szczególności w zakresie kolejności i jakości wykonywanych prac). Większość zadań kierownika polegała na nadzorowaniu prac podległych pracowników. Prace fizyczne wykonywane były przez T. C. (2) w razie potrzeby.

(zakresy obowiązków k. 16, k. 22, k. 29 części B akt osobowych)

Na okres od dnia 1 kwietnia 1990 roku do 31 grudnia 1990 roku ww. Biuro udzieliło T. C. (2) urlopu bezpłatnego. W tym czasie był on zatrudniony w Republice Węgierskiej na stanowisku maszynisty maszyn offsetowych arkuszowych przez firmę P.H.Z. (...) z siedzibą w W.. Zgodnie ze świadectwem pracy wystawionym przez pracodawcę wykonywał on prace drukowania i uszlachetniania druków wymienione w wykazie A dział XI poz. 4, pkt. 3 – wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Handlu Zagranicznego z dnia 13 grudnia 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu zagranicznego. Za wykonaną pracę otrzymywał dodatek za pracę w szczególnych warunkach (I kategoria zaszeregowania).

(wniosek i pismo k. 35, podanie k. 37, świadectwo k. 39 - części B akt osobowych, świadectwo k. 14-15 akt ZUS w sprawie emerytury)

Z dniem 1 stycznia 1996 roku T. C. (2) został zatrudniony na stanowisku samodzielnego referenta technicznego w pracowni projektowej.

( pismo k. 46 części B akt osobowych)

Od dnia 1 sierpnia 2004 roku T. C. (2) powierzono stanowisko samodzielnego referenta technicznego w dziale ogólnotechnicznym.

(pismo k. 64 części B akt osobowych)

Do zakresu obowiązków na stanowisku samodzielnego referenta technicznego należało wykonywanie prac wykończeniowych w zakresie produkcji projektowej i innych opracowań związanych z działalnością przedsiębiorstwa, prac introligatorskich, kserograficznych, prowadzenie rejestrów, zabezpieczenie prawidłowej eksploatacji i konserwacji maszyn, urządzeń i sprzętu - do 31 lipca 2004 roku; a następnie także prac wydawniczych.

( pismo k. 46, zakresy obowiązków k. 56, k. 61, k. 65 - części B akt osobowych, zeznania świadków: Z. M. – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:10:23-00:22:27, k. 26)

W dniu 29 kwietnia 2005 roku T. C. (1) został przeniesiony na stanowisko rzemieślnika. Z dniem 1 lutego 2007 roku powierzono mu obowiązki starszego rzemieślnika. Do zakresu obowiązków na tych stanowiskach należało m.in. wykonywanie prac introligatorskich, kserograficznych i innych, w tym na stanowisku starszego rzemieślnika prac wydawniczych i prac porządkowo-remontowych, a także prowadzenie rejestrów; zabezpieczenie prawidłowej eksploatacji i konserwacji maszyn, urządzeń i sprzętu, zapewnienie obsługi maszyn.

(zakresy obowiązków k. 68, k. 73 - części B akt osobowych)

Na dzień 31 grudnia 1998 roku wykazał 26 lat, 4 miesiące i 11 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

(decyzja k. 16 akta ZUS dot. ustalenia kapitału początkowego)

Decyzją z dnia 10 grudnia 1996 roku Państwowy Terenowy Inspektor Sanitarny w Ł. nakazał pracodawcy przeprowadzenie pomiarów środowiskowych w pomieszczeniach zakładu pracy.

(decyzja k. 22)

W pracowni wykończeniowej nie stwierdzono przekroczenia norm przewidzianych przepisami prawnymi dla poszczególnych pomiarów czynników szkodliwych.

(wyniki z dnia 30. 04. 1997 r., z dnia 25.08.1999 r., z dnia 2.10.2001, protokoły kontroli - k. 22)

Przedsiębiorstwo państwowe resortu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego - Biuro Studiów i (...) z siedzibą w Ł. zmieniło swoją nazwę na Biuro (...). W dniu 26 lipca 2007 roku w wyniku komercjalizacji przedsiębiorstwo przekształcono w (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł..

( zeznania świadków: Z. M. – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:10:23-00:22:27, k. 26, J. W. – rozprawa z dnia 15 lutego 2017 roku – 00:22:27-00:33:19, k 26-27, dane KRS)

T. C. (2) nadal jest zatrudniony w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w Ł..

(zaświadczenie k. 16-17 akt ZUS)

Ustalając stan faktyczny niniejszej sprawy sąd oparł się na wymienionych w podstawie faktycznej dowodach w postaci załączonych do akt dokumentów, nie kwestionowanych przez żadną ze stron, a także zeznań odwołującego i świadków Z. M. i J. W.. Sąd uznał za wiarygodne w całości zeznania świadka Z M. i wiarygodne w części zeznania J. W..

Co prawda, sąd dopatrzył się niespójności zeznań wskazanych osób z dokumentacją zawartą w aktach sprawy w zakresie umiejscowienia wydarzeń w czasie, a także co do tego czy odwołujący, będąc zatrudniony na stanowisku kierownika, pracował w osobnym pomieszczeniu, jednak wynikało to z upływu czasu, nie zaś braku szczerości przesłuchiwanych świadków.

Co do istoty sprawy, a zatem co do rodzaju prac wykonywanych przez T. C. (2) zeznania świadka Z. M. korespondowały z treścią dokumentacji zawartej w aktach sprawy, w tym przede wszystkim z zakresami obowiązków odwołującego, również co do czynności wykonywanych przez T. C. (2) od 1 stycznia 1980 roku na stanowisku kierownika. Świadek wskazał, iż odwołujący zanim został kierownikiem pracował przy amoniakarce i kserografie w pracowni wykończeniowej, a także wykonywał inne prace np. prace konserwatorskie. Natomiast w późniejszym okresie przede wszystkim nadzorował prace podwładnych.

Zeznania J. W., w zakresie rodzaju prac wykonywanych przez odwołującego, pozostawały w sprzeczności z dokumentami sprawy oraz zeznaniami świadka Z M.. Z tego powodu Sąd nie dał wiary świadkowi, iż T. C. (2) pracował także przy maszynach offsetowych (drukujących), a co do pracy na stanowisku kierownika, iż czynności organizacyjne stanowiły jedynie 20 % zakresu obowiązków odwołującego, a w pozostałym zakresie odwołujący pracował na maszynach. Zeznania świadka były w tej części sprzeczne nie tylko z pozostałym materiałem dowodowym (zeznaniami Z. M. i zakresami obowiązków), ale także niespójne wewnętrznie i nielogiczne. Świadek podał, iż, w czasie, gdy T. C. (2) był kierownikiem, tylko odwołujący potrafił obsługiwać maszyny i tylko on to czynił. Nie potrafił jednak w sposób jasny wyjaśnić tychże twierdzeń w kontekście tego, że odwołujący kierował pracą osób zatrudnionych w pracowni wykończeniowej i hali maszyn. Nie potrafił wskazać, nawet w przybliżeniu, pracę ilu osób odwołujący nadzorował i jakie stanowiska osoby te zajmowały lub chociaż rodzaju wykonywanych przez te osoby czynności. Sam odwołujący zaś przyznał, że kierował pracą 7 maszynistek i 12 osób wykonujących czynności wykończeniowe.

Z przyczyn, jakim Sąd nie przyznał częściowo waloru wiarygodności zeznaniom świadka J. W., Sąd uznał za niewiarygodne zeznania odwołującego co do rodzaju i zakresu wykonywanych przez niego prac, to jest w części, w jakiej wynika z nich, iż odwołujący od 1975 roku („jak wrócił z wojska”) obsługiwał m.in. maszyny drukujące, zaś czynności organizacyjne na stanowisku kierownika nie przekraczały 20 % jego zadań.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawcy T. C. (2) nie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 roku, przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 wskazanej ustawy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, to jest na dzień 1 stycznia 1999 roku, osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 pkt 2 tj. 25 lat dla mężczyzn.

Przy określaniu prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie ma żadnej swobody. Prace te ściśle i jasno określone są w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 nr 8 poz. 43), a w resortowych zakładach pracy w wykazach określonych przez właściwych ministrów.

Zgodnie z powołanym rozporządzeniem, aby mężczyzna mógł nabyć prawo do emerytury powinien:

1.  posiadać 25-letni okres zatrudnienia, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia (§ 3 rozporządzenia),

2.  wykonywać pracę wymienioną w wykazie prac w szczególnych warunkach, których wykonywanie uprawnia do niższego wieku emerytalnego, będącym załącznikiem do rozporządzenia lub w analogicznym wykazie właściwego ministra,

3.  osiągnąć wiek emerytalny wynoszący 60 lat (§ 4 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia) oraz być zatrudnionym przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach (§ 4 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia).

4.  aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy (§ 2 rozporządzenia).

Okresy pracy, o których mowa powyżej, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zgodnie z § 22 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (DZ.U z 1983 r., Nr 10, poz. 49) okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Przewidziane w § 22 powołanego rozporządzenia ograniczenia dowodowe dotyczą wyłącznie postępowania przed organami rentowymi. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych, wnioskodawca może udowadniać okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego (wyrok SN z dnia 02.02.1996 r., II URN 3/95, OSNAP 1996/16/239). Należy ustalić, jakie prace ubezpieczony rzeczywiście wykonywał, bowiem ta okoliczność, nie zaś nazwa zajmowanego stanowiska, przesądza o ewentualnym istnieniu przesłanek dla przyznania dochodzonego świadczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03).

Odwołujący przedłożył zaświadczenie i świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, jednak sam fakt posiadania tych dokumentów nie oznacza jeszcze, że praca w takich warunkach była w rzeczywistości wykonywana. Jak podkreśla się w orzecznictwie, świadectwa, a tym bardziej zaświadczenia, wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie są dokumentami urzędowymi w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający takie świadectwo nie jest organem państwowym ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko dokumenty wystawione przez te organy stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast omawiane świadectwa traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokumenty prywatne w rozumieniu art. 245 k.p.c., które stanowią dowód tego, że osoba, która je podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument taki podlega kontroli zarówno co do prawdziwości wskazanych w nim faktów, jak i co do prawidłowości wskazanej w nim podstawy prawnej. Sąd może więc prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy świadczona przez stronę praca była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia i czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (por. wyrok SA we Wrocławiu z dnia 14 lutego 2012 r., III AUa 1717/11, LEX nr 1129731; wyrok SA w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r., III AUa 3113/08, LEX nr 552003; wyrok SA w Białymstoku z dnia 24 września 2008 r., III AUa 795/08, OSAB 2008/4/60-68). Wobec powyższego zachodziła konieczność poczynienia ustaleń faktycznych również w oparciu o zeznania świadków.

Przed dokonaniem subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod przepisy prawne, wpierw należy rozważyć przepisy intertemporalne w zakresie zaliczania pracy pracowników do prac wykonywanych w warunkach szczególnych. Jak wskazano powyżej, ostatnim aktem, w którym ustawodawca uregulował tę kwestię jest rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 nr 8 poz. 43). Zgodnie z przepisami przejściowymi - § 19. powołanego rozporządzeni, przy ustalaniu okresów pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, uwzględnia się również okresy takiej pracy (służby), wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia. Prace dotychczas zaliczone do I kategorii zatrudnienia w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 roku w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) uważa się za prace wykonywane w szczególnych warunkach. Z kolei stosownie do treści § 8. wskazanego rozporządzenia z dnia 4 maja 1979 roku wykonywanie przez pracownika pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia powinno być stwierdzone w umowie o pracę. Okresy pracy zaliczonej do pierwszej kategorii zatrudnienia stwierdza zakład pracy na podstawie akt osobowych pracownika, z uwzględnieniem okresów takiej pracy wykonywanej przed dniem wejścia w życie rozporządzenia.

Reasumując, prace wykonywane przez pracowników przed wejściem w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. i zaliczone do I kategorii zatrudnienia uznaje się za prace wykonywane w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, pod warunkiem, że w umowie o pracę, a co do prac wykonywanych przed wejściem w życie rozporządzenia z dnia 4 maja 1979 roku w zaświadczeniu pracodawcy, będzie stwierdzone, iż pracownik został zatrudniony na stanowisku, na którym wykonuje się prace zaliczone do I kategorii. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze weszło w życie z dniem ogłoszenia z mocą od dnia 1 stycznia 1983 r. Wskazane w nim wykazy prac stosuje się zatem od dnia 1 stycznia 1983 roku.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy zauważyć należy, iż w sprawie niesporna była okoliczność, iż w dacie wydania decyzji przez organ rentowy, wnioskodawca miał skończone 60 lat, na dzień 01 stycznia 1999 r. wykazał 26 lat, 4 miesiące i 11 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Sporną kwestią wymagającą ustalenia Sądu było natomiast kwalifikacja jego pracy i w konsekwencji ustalenie, czy wnioskodawca posiadał 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie uznał pracy odwołującego jako pracy w warunkach szczególnych.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że w do dnia 1 stycznia 1999 roku odwołujący nie świadczył przez okres 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Z dokumentacji zebranej w aktach wynika, że T. C. (2) od 1972 roku zatrudniony jest w zakładzie pracy (...) sp. z o.o. z siedzibą w Ł., a podczas urlopu bezpłatnego, w okresie od 1 kwietnia 1990 roku do 31 grudnia 1990 roku pracował także w firmie (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.. Zajmował kolejno następujące, wskazane w podstawie faktycznej, stanowiska pracy: stażysta, introligator, robotnik wykwalifikowany, rzemieślnik, starszy rzemieślnik – w pracowni wykończeniowej, maszynista offsetowy, kierownik pracowni poligraficzno-wykończeniowej, samodzielny referent techniczny. Od 1 listopada 1972 roku do 31 grudnia 1979 roku ( przez 7 lat i jeden miesiąc) w przeważającej części praca T. C. (2) polegała na obsłudze amoniarki i kserografu oraz innych pracach wykończeniowych w pracowni ww. przedsiębiorstwa. W dniu 1 stycznia 1980 roku T. C. (2) został kierownikiem pracowni wykończeniowej i pracowni maszyn. Na stanowisku tym pracował do 31 grudnia 1995 roku. Do jego obowiązków należały przede wszystkim czynności nadzorcze nad podwładnymi i prace administracyjne. W firmie (...) sp. z o.o. odwołujący pracował jako maszynista offsetowy ( 9 miesięcy). Od dnia 1 stycznia 1996 roku (do dnia 1 stycznia 1999 roku – przez 3 lata) T. C. (2) pracował jako samodzielny referent techniczny w pracowni projektowej, wykonując prace wykończeniowe w zakresie produkcji projektowej i innych opracowań związanych z działalnością przedsiębiorstwa; prace introligatorskie, kserograficzne; prowadząc rejestry; zabezpieczając prawidłową eksploatację i konserwację maszyn, urządzeń i sprzętu. Łącznie T. C. (2) pracował przy obsłudze amoniarek i kserografu w pracowni wykończeniowej przez okres 10 lat i 10 miesięcy.

Oceniając to, czy prace wykonywane przez odwołującego do 31 grudnia 19982 roku, to jest do dnia wejścia w życie ww. rozporządzenia rady Ministrów z 1983 rok, można zaliczyć do prac wykonywanych w warunkach szczególnych należało odwołać się do przepisów powołanego powyżej rozporządzenia rady Ministrów z 1979 roku. W pierwszej kolejności zważyć trzeba, iż wbrew wymogowi określonemu w § 8 wskazanego rozporządzenia z 1979 roku ani w umowie o pracę ani w zaświadczeniu wystawionym przez aktualnego pracodawcę nie wskazano, aby prace wykonywane przez T. C. (2) przed dniem 1 stycznia 1983 roku (przed dniem wejścia w życie rozporządzenia z 1983 roku) zostały zakwalifikowane do I kategorii zatrudnienia zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 10 września 1956 r. w sprawie zaliczania pracowników do kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1956 r. Nr 39, poz. 176, z 1964 r. Nr 34, poz. 215, z 1967 r. Nr 26, poz. 121, z 1968 r. Nr 22, poz. 148 i z 1975 r. Nr 18, poz. 96), a następnie rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4 maja 1979 r. w sprawie pierwszej kategorii zatrudnienia (Dz. U. z 1979 r. Nr 13, poz. 86 i z 1981 r. Nr 32, poz. 186) oraz zarządzeniem Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego Nr 10 z dnia 28 maja 1932 r. w sprawie prac zaliczonych do pierwszej kategorii zatrudnienia. Jedynie praca na stanowisku maszynisty maszyn offsetowych arkuszowych w firmie (...) sp. z o. o. może być zaliczona do I kategorii zatrudnienia, zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 14 grudnia 1994 roku (k. 39 akt osobowych).

W przypadku zaś pracy wykonywanej przez odwołującego na stanowisku kierownika pracowni wykończeniowej, począwszy od dnia wejścia w życie rozporządzenia z 1983 roku, to jest od dnia 1 stycznia 1983 roku, należy podzielić stanowisko organu rentowego, iż nie były to prace wymienione w wykazie stanowiącym załącznik do ww. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku. Do zakresu obowiązków T. C. (2) nie należały prace robotnicze, w tym przede wszystkim zaś obsługa maszyn, a jeżeli już to czynił, to robił to jedynie doraźnie. Czynności wykonywane przez T. C. (2) w przeważającej części miały charakter nadzorczy, polegały na kierowaniu pracą podwładnych i prowadzeniu dokumentacji, choć zdarzało się również, że odwołujący obsługiwał maszyny w pracowni wykończeniowej. Szczegółowy zakres jego zadań i uprawnień wskazany został w dokumencie zatytułowanym zakres obowiązków. Analiza jego treści, w zestawieniu z osobowymi źródłami dowodowymi, prowadzi do wniosku, że do zakresu obowiązków odwołującego na stanowisku kierownika należał szereg czynności administracyjno-biurowo-zarządzających, obejmujących również sprawy kadrowe i osobowe pracowników, zasadniczo nie obejmował on zaś czynności robotniczych.

Przepisy dotycząc nabywania prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym należy wykładać ściśle, gdyż wiążą się ze szczególnym uprzywilejowaniem pracownika, który może skorzystać ze świadczenia w niższym niż powszechny wieku emerytalnym, z uwagi na szybsze zużywanie się organizmu w procesie pracy, o znacznej szkodliwości dla zdrowia. Kwalifikacja pracy jako pracy w warunkach szczególnych odbywa się na podstawie kryterium stanowiskowo-branżowego (czyli konkretne stanowisko w określonej branży). Usystematyzowanie prac o znacznej szkodliwości dla zdrowia i uciążliwości w oddzielnych działach oraz przypisanie poszczególnych stanowisk pracy do odrębnych gałęzi gospodarki nie jest przypadkowe, gdyż konkretne stanowisko jest narażone na ekspozycję czynników szkodliwych w stopniu mniejszym lub większym w zależności od tego, w którym dziale gospodarki (branży) jest umiejscowione (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2016 r., III UK 40/16, LEX nr 2186064). Występowanie w otoczeniu ubezpieczonego czynników uciążliwych, czy też wręcz szkodliwych dla zdrowia (takich jak hałas i zapylenie) nie jest wystarczające do zaliczenia tego okresu pracy do zatrudnienia uprawniającego do emerytury w wieku obniżonym, jeżeli rodzaj pracy ubezpieczonego nie został wymieniony w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (a ściślej – w wykazie rodzaju prac zawartym w załączniku do cyt. rozporządzenia lub w wykazie wydanym na podstawie § 1 ust. 2 tego rozporządzenia). Praca w warunkach szkodliwych nie jest zatem tożsama z pracą w szczególnych warunkach. Prace należące do zakresu obowiązków kierownika pracowni projektowej nie zostały wymienione w Zarządzeniu Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku i obowiązującym uprzednio Zarządzenia Nr 19 Ministra P. Chemicznego i Lekkiego z dnia 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach i pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego (Dz. Urz. MPChiL Nr 1 z 1983 r., Nr 7 z 1984 r. i Nr 5 z 1988 r.) - wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Należy dodatkowo podkreślić, iż zgodnie z § 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. 1983 nr 8 poz. 43), aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik musi ją wykonywać stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującym na danym stanowisku pracy. Tylko bowiem okresy wykonywania zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy wypełniają kryterium pracy o cechach znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznego stopnia uciążliwości, lub wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Identyczny warunek odnosi się do wymagania stałego wykonywania takich prac, co oznacza, że krótsze dobowo (nie w pełnym wymiarze obowiązującego czasu pracy na danym stanowisku) lub periodyczne, a nie stałe świadczenie pracy wyklucza dopuszczalność uznania pracy za świadczoną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wskutek niespełnienia warunku stałej znacznej szkodliwości dla zdrowia lub stałego znacznego stopnia uciążliwości wykonywanego zatrudnienia. Nie można zatem uznać, iż wykonywanie przez odwołującego doraźnie, w ograniczonym zakresie, bliżej nieokreślonych prac przy maszynach w pracowni wykończeniowej, spełnia wymóg ciągłości pracy na jednym ze stanowisk wymienionych w dziale XI, zatytułowanym: „W przemyśle poligraficznym” wykazu A, zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 roku i obowiązującego uprzednio zarządzenia Nr 19 Ministra P. Chemicznego i Lekkiego z dnia 6 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach i pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Należy podkreślić, iż, o ile nie nazwa stanowiska pracy pracownika decyduje o zakwalifikowaniu danej pracy do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (zgodnie z powołanym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze), lecz rodzaj wykonywanych czynności, to odwołujący zobowiązany był wykazać, iż w okresie 15 lat przed dniem 1 stycznia 1999 roku wykonywał stale czynności, których charakter odpowiadał danemu stanowisku wymienionemu w wskazanych powyżej wykazach Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego. Odwołujący nie wykazał, aby w okresie od 1972 roku do dnia 1 stycznia 1999 roku stale wykonywał prace zaliczane, do któregoś ze stanowisk ujętych w ww. wykazach. Do dnia 1 stycznia 1980 roku prace T. C. (2), wbrew temu co podał, nie polegały na obsłudze maszyn drukujących (offsetowych), lecz na wykonywaniu czynności przy kserografie i amoniakarce, a także innych czynności w pracowni wykończeniowej, to jest wykonywaniu wszelkich odbitek kserograficznych na papierze i folii, retuszowaniu odbitek i ich utrwalaniu w utrwalaczu chemicznym, wykonywaniu odbitek na matrycach metalowych, montażu rysunków, retuszowaniu kopii gumką korektorską i tuszem litograficznym, utrwalaniu kopii w utrwalaczu chemicznym i termicznym, konserwowaniu matryc metalowych oraz maszyn. Prace nie odpowiadają żadnemu ze stanowisk podanych w przedmiotowych, ww. wykazach. Należy także nadmienić, iż zarówno w ocenie odwołującego, jak i świadka J. W. (2), obsługa maszyn w powyższym okresie stanowiła nie całość, lecz 80 % wszystkich obowiązków T. C. (2). Od 1 stycznia 1980 roku T. C. (2) zajmował zaś stanowisko kierownika, na którym, jak wynika z materiału dowodowego w postaci dokumentów i zeznań świadka Z. M., odwołujący wykonywała głównie prace administracyjne i czynności nadzorujące.

Należy nadto wskazać, iż nawet, gdyby pracę T. C. (2) wykonywaną do dnia 31 grudnia 1979 roku, to jest do dnia objęcia stanowiska kierownika pracowni wykończeniowej i pracowni maszyn, zakwalifikować do prac wykonywanych w warunkach szczególnych, wymienionych w wykazach Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z 1983 roku i z 1987 roku, np. jako pracę maszynisty offsetowego, to i tak pracę tę odwołujący wykonywał w okresie 10 lat i 10 miesięcy, a nie przez okres 15 lat. Tym samym nie została spełniona przesłanka okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych.

W świetle powyższego wnioskodawca nie nabył prawa do emerytury, gdyż nie udowodnił piętnastoletniego stażu pracy w warunkach szczególnych, niezbędnego do przyznania żądanego świadczenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie wnioskodawcy T. C. (2) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział I w Ł. z dnia 11 marca 2016 roku znak (...).