Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 listopada 2013 r.

Sąd Okręgowy Warszawa – Praga w Warszawie Wydział IV Cywilny – Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Paweł Iwaniuk

Sędzia SO Beata Janiszewska

Sędzia SR del. Joanna Mrozek (spr.)

Protokolant asystent sędziego Karolina Ilkowska - Urbańska

po rozpoznaniu w dniu 4 listopada 2013 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z wniosku Z. R.

z udziałem Gminy O., A. G. (1), K. G. (1), M. G., A. K., T. T., T. K., J. Ż., M. S., E. P., H. O., A. T., R. Ż.. G. K., G. T.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji uczestniczki M. S. od postanowienia Sądu Rejonowego w Otwocku z dnia 23 maja 2012 r. sygn. akt I Ns 147/07

postanawia:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 1 w ten sposób, że datę „16 stycznia 1974 roku” zastąpić datą „24 listopada 1974 roku”;

II.  w pozostałym zakresie oddalić apelację;

III.  zasądzić od M. S. na rzecz Z. R. kwotę 900 zł (dziewięćset złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania w instancji odwoławczej.

IV Ca 1477/12

UZASADNIENIE

W dniu 2 stycznia 2007 roku Z. R. wniósł o stwierdzenie, że J. G. nabył przez zasiedzenie z dniem 27 października 1993 roku własność nieruchomości położonej w O. stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 647 m. kw.

Postanowieniem z dnia 23 maja 2012 r. w sprawie sygn. akt I Ns 147/07 Sąd Rejonowy w Otwocku stwierdził, że J. G. nabył przez zasiedzenie z dniem 16 stycznia 1974 roku własność przedmiotowej nieruchomości.

Na podstawie zgromadzonych dokumentów, opinii biegłego T. D. oraz częściowo zeznań świadków, wnioskodawcy i uczestników postępowania Sąd Rejonowy ustalił, że dla działki nr (...) o powierzchni 2777 m. kw. była prowadzona księga wieczysta (...). Po odłączeniu z tej księgi w 1965 roku dla dawnej działki nr (...) prowadzona była księga wieczysta Nr (...) z wpisem własności na rzecz M. S., J. P., J. T., J. W. i S. K. (1). Dla działki nr (...) została także założona na wniosek F. W. z dnia 15 stycznia 1944 roku księga wieczysta „Kw K.. hip. Nr (...)”. W dniu 15 stycznia 1944 roku wniósł on o wywołanie do pierwiastkowej regulacji w.w. działki w kw „K. hip. Nr (...)". Postanowieniem z dnia 28 stycznia 1944 r. Urząd Hipoteczny Sądu Grodzkiego w O. zatwierdził wniosek i działkę wywołał do pierwiastkowej regulacji hipoteki w powyższej księdze. Dnia 15 stycznia 1944 r. w formie aktu notarialnego F. W., F. N., P. G., A. G. (2), M. N. oraz M. K. złożyli oświadczenie, iż z tytułu przeszło trzydziestoletniego ciągłego i bezspornego posiadania są wyłącznymi właścicielami nieruchomości o pow. ok. 3000 m. kw., wywołanej do pierwiastkowej regulacji hipoteki w kw „K. hip. Nr (...)" oraz iż nieruchomość powyższą sprzedają J. G. za kwotę 5000 zł, który oświadczył, że kupno przyjmuje i wchodzi w dniu podpisania umowy w rzeczywiste posiadanie nieruchomości. W dniu 29 stycznia 1944 r. J. G. wniósł do (...) Hipotecznego o wzięcie dokumentu pod uwagę przy sporządzeniu w przyszłości protokołu pierwiastkowej regulacji hipoteki tej nieruchomości. Wniosek ten został pozostawiony bez rozpoznania do czasu sporządzenia protokołu pierwiastkowej regulacji hipoteki.W dniu 6 grudnia 1963 r. J. G. zawarł w formie aktu notarialnego warunkową, a następnie w dniu 21 marca 1964 r.ostateczną umowę sprzedaży (...) części w.w. nieruchomości z J. Ż. oraz W. i K. małżonkami G., którzy oświadczyli, że będą korzystali z 1635 metrów placu od strony wschodniej ulicy (...). Spadek po zmarłymw dniu 27 października 1993 r. J. G. na podstawie testamentu nabył w całości Z. R.. W dniu 31 sierpnia 1994 r. J. i R. małż. Ż., K. i W. małż. G. oraz Z. R. złożyli wniosek o zniesienie współwłasności nieruchomości o pow. 1657 m. kw. W dniu 30 grudnia 1994 r. J. i R. małż. Ż. zmodyfikowali wniosek w ten sposób, iż wnieśli o stwierdzenie nabycia własności działki nr (...) przez zasiedzenie, zaś K. i W. G. o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie działki nr (...). Postanowieniem z dnia 1 marca 1995 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 515/94 Sąd Rejonowy w Otwocku stwierdził, że z dniem 1 stycznia 1985 r. nabyli własność powyższych nieruchomości przez zasiedzenie. Następcą prawnym W. i K. G. (2) jest G. K.. Pozostali uczestnicy są następcami prawnymi osób wymienionych w księdze wieczystejNr (...). W 1978 r. i latach późniejszych J. G. zwracał się do Urzędu Miasta w O. o przydzielenie innej działki budowlanej w zamian działkę objętą wnioskiem, jednak decyzją z dnia 18 stycznia 1990 r. postępowanie w tej sprawie zostało umorzone z uwagi na brak wolnych działek budowlanych. Odpis decyzji Urzędu Miejskiego w O. z dnia 19 czerwca 1979r. zezwalającej (...) Zakładom (...) w W. na przeprowadzenie na nieruchomościach położonych przy ul. (...) wodociągów rozdzielczych został doręczony wskazanym w rejestrze gruntów właścicielom działki figurującym w kwNr (...). Na wniosek M. S. w 1991 r. geodeta S. K. (2) przeprowadził badania hipoteczne dawnej działki nr (...).W 1994 r. M. S. wniosła o zmianę przeznaczenia działki nr (...), uzyskującw dniu 12 lipca 2004 r. pozwolenie na budowę budynku usługowego na nieruchomości objętej wnioskiem. W wypisie z rejestru gruntów z 1988 r. jako właściciele działki nr (...) zostali wskazani K. G. (3), S. K. (1), H. K., J. P., J. T. i J. W., w 1994 r. figurowały osoby wskazane w kw Nr (...) oraz J. G., małżonkowie G. i Ż., natomiast w 2007 r. ponownie osoby lub spadkobiercy osób wymienionych w kw Nr (...).

Zdaniem Sądu Rejonowego zarówno opinia biegłego sądowego, jak też prywatny dokument w postaci badań hipotecznych sporządzony na zlecenie M. S. przez geodetę S. K. (2) wskazują, że działka objęta wnioskiem stanowiła część dawnej działki hipotecznej nr (...) objętej kw (...), która była przedmiotem umowy z 15 stycznia 1944 roku i od tej daty była podwójnie hipotekowana - w.w. księgą wieczystą oraz założoną księgą wieczystą „K. hip. Nr (...)", a następnie ZD (...). Sąd obdarzył wiarą zeznania wnioskodawcy, albowiem korespondują z dokumentami - pismami kierowanymi przez J. G. do Urzędu Miasta O., zeznaniami zamieszkujących w sąsiedztwie uczestników E. P. i R. Ż. wskazującymi, że działka nie była porządkowana. Zeznania T. T., A. K. i G. T. nie miały zdaniem Sądu znaczenia dla rozstrzygnięcia. Zeznania świadka F. K. na temat porządkowania działki Sąd ocenił jako mało logiczne i nieszczere. Sąd nie dał także wiary zeznaniom M. T., którynie kojarzył położenia zachodniej części działki zabudowanej przez R. Ż., ani też zeznaniom świadka W. M. na temat zamiaru budowania się na działce przez jej córkę. W ocenie Sądu zeznania M. S., A. G. (1) i T. K. nie zostały potwierdzone jakimikolwiek innymi dowodami z zeznań osób bezstronnych i niezainteresowanych rozstrzygnięciem, a ponadto wskazują na brak znajomości dokładnego usytuowania działki objętej wnioskiem. W ocenie Sądu Rejonowego na podstawie umowy z dnia 15 stycznia 1944 r. J. G. nie nabył własności dawnej działki hipotecznej nr (...). Procedura wywołania do pierwiastkowej regulacji hipoteki tej nieruchomości nie została bowiem zakończona, co na podstawie art. 140 Prawa o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach uniemożliwiało nabycie prawa własności nieruchomości. Zdaniem Sądu I instancji materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwalał na ustalenie, że J. G. po zawarciu umowy z 15 stycznia 1944 r. objął w posiadanie działkę nr (...), a następnie posiadał ją samoistnie przez okres czasu wymagany do stwierdzenia zasiedzenia przez przepisy art. XXXIII dekretu z dnia z dnia 11 października 1946 r. Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych w zw. z art. 50 dekretu z dnia 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe w zw. z art. XLI ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - przepisy wprowadzające Kodeks cywilny w zw. art. 172 kc w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 października 1990 r. Świadczy o tym zapis umowy i czynności podejmowane po jej zawarciu – wniesienie do (...) Hipotecznego o wzięcie pod uwagę tej umowy przy sporządzeniu w przyszłości protokołu pierwiastkowej regulacji hipoteki tej nieruchomości, rozporządzenie w 1964 udziałem w przedmiotowej działce na rzecz małż. Ż. i G., występowanie w latach 70- tych i 80-tych ubiegłego stulecia do Urzędu Miasta o przydzielenie działki budowlanej w zamian za działkę nr (...), na której nie można było się budować. Pierwsze czynności wobec działki objętej wnioskiem były dokonywane przez osoby wskazane w kw (...), przede wszystkim M. S., dopiero w latach 90-tych ubiegłego stulecia, po uzyskaniu badań hipotecznych wykonanych przez geodetę S. K. (2). Osoby te nie znały dokładnego położenia działki, jak również nie wykonywały wobec niej żadnego władztwa, nieroszcząc pretensji do działek nr (...).

Apelację od powyższego postanowienia w całości wniosła M. S.. Uczestniczka zarzuciła błędy w ustaleniach faktycznych i naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów, domagając się zmiany zaskarżonego postanowienia i oddalenia wniosku wraz z zasądzeniem na jej rzecz kosztów postępowania. Zdaniem skarżącej z opinii biegłego K. wynika, że poprzednicy prawni obecnych właścicieli wykazanych w księdze wieczystej (...) posiadali tytuł prawny do tej nieruchomości już od 1929 roku, tymczasem Sąd oparł się na opinii geodety T. D., który poczynił ustalenia dopiero od 1965 roku.Zdaniem skarżącej J. G. nie może być uznany za posiadacza samoistnego, skoro do swojej śmierci nie dokonał żadnych czynności zmierzających do uregulowania tytułu do nieruchomości. Uczestniczka podniosła również, że informacje wynikające z wypisów z ewidencji gruntów dołączonych do akt spraw o zasiedzenie dotyczących działek nabytych przez Ż. i G. nie były jej znane, zaś wynikająca z zeznań świadków kwestia porządkowania działki pozostaje w zgodzie z jej położeniem w pobliżu bazaru.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie, chociaż nie z przyczyn w niej wskazanych. Sąd Okręgowy podziela dokonane przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne i ocenę prawną w zakresie spełnienia przez poprzednika prawnego wnioskodawcy przesłanek do stwierdzenia zasiedzenia na jego rzecz. Sąd I instancji dokonał oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego bez przekroczenia granicy swobodnej oceny dowodów zasadnie uznając, że o samoistnym posiadaniu świadczy zapis umowy z dnia 15 stycznia 1944 roku dotyczący objęcia nieruchomości w posiadanie oraz czynności podejmowane po jej zawarciu – wniesienie do (...) Hipotecznego o wzięcie pod uwagę tej umowy przy sporządzeniu w przyszłości protokołu pierwiastkowej regulacji hipoteki tej nieruchomości, rozporządzenie w 1964 roku udziałem w przedmiotowej działce na rzecz małż. Ż. i G., czy też występowanie w latach 70- tych i 80-tych do Urzędu Miasta o przydzielenie działki budowlanej w zamian za działkę nr (...), na której nie można było się budować. Trafne jest również ustalenie, że w czasie biegu terminu zasiedzenia nie były podejmowane wobec działki objętej wnioskiem żadne czynności przez osoby wskazane w księdze wieczystej (...), które – jak wynika z przeprowadzonych dowodów - nie znały jej dokładnego położenia. Dopiero w latach 90-tych M. S., po uzyskaniu badań hipotecznych wykonanych przez geodetę S. K. (2), rozpoczęła wykonywanie władztwa wobec nieruchomości, nie wnosząc jednocześnie o jej wydanie czy uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, mimo powziętej z opinii geodezyjnej wiedzy na temat osoby J. G.. Potwierdzeniem powyższego jest również niewystępowanie o wznowienie postępowania dotyczącego zasiedzenia części działki nr (...) przez małżonków Ż. i G.. Podniesione przez skarżącą zastrzeżenia do opinii biegłego sądowego pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia, skoro celem opinii było ustalenie, czy umowa z dnia 15 stycznia 1944 roku dotyczyła nieruchomości obejmującej m. in. działkę oznaczoną obecnie numerem ewidencyjnym (...), nie zaś dochodzenie tytułu prawnego uczestników postępowania w okresie nieobjętym wnioskiem o zasiedzenie.

Z uwagi na nieuwzględnienie przez Sąd Rejonowy okresu zawieszenia biegu terminu zasiedzenia i przewidzianego przez Kodeks Napoleona zakazu zasiadywania nieruchomości posiadających księgę wieczystą, zaistniała konieczność zmiany zaskarżonego postanowienia. W myśl art.16 dekretu z 6 czerwca 1945 roku o mocy obowiązującej orzeczeń sądowych wydanych w czasie okupacji niemieckiej na terenie Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 25, poz. 151 ze zm.) w stosunku do spraw cywilnych, których w okresie okupacji nie można było prowadzić przed sądami polskimi, bądź ze względu na poddanie tych spraw przez przepisy okupacyjne sądownictwu niemieckiemu, bądź ze względu na prześladowanie ludności przez okupanta, okres od dnia rozpoczęcia okupacji do dnia ponownego uruchomienia sądów polskich, właściwych dla wniesienia lub kontynuowania tych spraw, uważa się pod względem skutków prawnych przewidzianych w prawie materialnym i formalnym za okres, w którym miało miejsce zawieszenie wymiaru sprawiedliwości. W związku z niemożnością dochodzenia przez uprawnionego przed sądem roszczeń w okresie od dnia 15 stycznia 1944 roku do dnia 24 listopada 1944 roku należy uznać, że w powyższym okresie bieg zasiedzenia uległ zawieszeniu. Zgodnie z § 1 i 3 Rozporządzenia Kierownika Resortu Sprawiedliwości z dnia 13 listopada 1944 r. o utworzeniu tymczasowej siedziby Sądów Apelacyjnych w Warszawie i K. (Dz.U. Nr 12, poz. 67), z dniem 24 listopada 1944 roku ustanowiono w S. tymczasową siedzibę dla Sądu Apelacyjnego w Warszawie, wznawiając tym samym działalność sądów na tym terenie. Stosownie do treści art.50 § 2 dekretu z dnia 11 października 1946 roku Prawo rzeczowe (Dz. U. Nr 57, poz.319) posiadacz samoistny w złej wierze nabywał własność nieruchomości po upływie lat trzydziestu. W przedmiotowej sprawie posiadanie J. G. należało uznać za posiadanie w złej wierze, skoro nie została zakończona procedura wywołania pierwiastkowej regulacji hipoteki przewidziana w Prawie o ustaleniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach z 1818 roku. Pod rządami Kodeksu Napoleona zasiedzenie nieruchomości posiadającej księgę wieczystą było niemożliwe, jednak zgodnie z art.XXXIII§1 dekretu z dnia 11 października 1946 roku Przepisy wprowadzające prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed wejściem w życie prawa rzeczowego, stosuje się od tej chwili przepisy tego prawa. W myśl art.XXXIV Przepisów wprowadzających termin zasiedzenia biegnący od dnia wejścia w życie prawa rzeczowego ulega skróceniu najwyżej o połowę okresu czasu, przez który istniał stan rzeczy prowadzący do zasiedzenia według prawa rzeczowego, jakkolwiek według przepisów dotychczasowych zasiedzenie nie było w takim przypadku dopuszczalne. Przy założeniu złej wiary, trzydziestoletni termin zasiedzenia liczony od dnia 1 stycznia 1947 roku uległ zatem skróceniu o okres od dnia 24 listopada 1944 roku do dnia 1 stycznia 1947 roku, co prowadzi do stwierdzenia zasiedzenia z dniem 24 listopada 1974 roku, zgodnie z art.XLI§1 i 2 oraz art.XLII ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Przepisy wprowadzające kodeks cywilny w zw. z art.172 w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 października 1990 roku.

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I sentencji na podstawie art.386§1 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c. i na podstawie art.385 k.p.c. w zw. z art.13§2 k.p.c. jak w punkcie II postanowienia. O kosztach postępowania postanowiono na podstawie art.520§2 k.p.c. w zw. z art.108§1 k.p.c.w zw. z art.391§1 k.p.c.w zw. z art.13§2 k.p.c.oraz § 6 pkt 6 w zw. z § 8 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.