Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POSKIEJ

Dnia 28 lutego 2013 roku

Sąd Okręgowy w Warszawie II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodnicząca: SSO Małgorzata Sławińska

Protokolant: sekretarz sądowy Bożena Majewska

po rozpoznaniu w dniu 22 lutego 2013 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. P.

przeciwko Bank (...) S.A. w W.

I.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. na rzecz powoda R. P. kwotę 25.000 zł (dwadzieścia pięć tysięcy złotych) wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia 4 maja 2004 roku do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  umarza postępowanie co do kwoty 50 000 zł (pięćdziesięciu tysięcy złotych);

IV.  zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. na rzecz powoda R. P. kwotę 1.144,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

V.  nakazuje wypłacić powodowi R. P. ze Skarbu Państwa – Kasy Sądu Okręgowego w Warszawie – kwotę 200,56 zł (dwieście złotych pięćdziesiąt sześć groszy) tytułem zwrotu niewykorzystanej zaliczki na poczet wynagrodzenia biegłego

Sygn. akt II C 1024/06

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 9 lutego 2004 roku powód R. P., wniósł o zasądzenie od pozwanego – Banku (...) S.A. – kwoty 75.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi liczonymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów sądowych. Na rozprawie w dniu 11 stycznia 2013 roku pełnomocnik powoda wniósł o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda zwrotu poniesionych kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej z uwagi na długość sprawy. Powód wskazywał, że pozwany Bank dokonał bezprawnej wypłaty kwoty 75.000 zł z rachunku bankowego dłużniczki powoda, mimo dokonanego uprzednio przez komornika zajęcia tegoż rachunku.

W toku procesu, pismem z dnia 22 lutego 2013 roku, powód cofnął powództwo wraz ze zrzeczeniem się roszczenia, ograniczając żądanie do kwoty 25.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty wniesienia pozwu do dnia zapłaty i wskazał, że pozwany bezprawnie wypłacił osobie nieuprawnionej w dniu zajęcia rachunku bankowego dłużniczki przez komornika wymienioną wyżej kwotę i ta kwota stanowi szkodę wyrządzoną powodowi.

W odpowiedzi na pozew z dnia 5 maja 2004 roku pozwany Bank (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa prawnego wg norm przepisanych. Pozwany podnosił, że w dniu zajęcia rachunku bankowego dłużniczki powoda miała miejsce tylko jedna wypłata na kwotę 25.000 zł i została dokonana przed otrzymaniem przez pozwanego informacji od komornika o zajęciu rachunku dłużniczki i zakazie wypłat. W kwestii wypłaty kwoty 25 000 zł pozwany oświadczył, że z powodu upływu czasu trudno jednoznacznie się wypowiedzieć, na jakiej podstawie nastąpiła wypłata środków pieniężnych z rachunku bankowego dłużniczki oraz, że strona powodowa nie wykazała związku przyczynowego między zaistniałym zdarzeniem, a poniesioną przez powoda szkodą.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W sprawie z powództwa R. P. przeciwko B. J., w dniu 10 grudnia 2002 roku, został wydany nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym. Sąd nakazał pozwanej aby zapłaciła powodowi kwotę 800.000 zł tytułem należności głównej oraz kwotę 17.600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Powyższy nakaz zapłaty został opatrzony klauzulą wykonalności w dniu 12 marca 2003 roku.

Dowód: nakaz zapłaty z dnia 10 grudnia 2002 roku k. 5 i verte

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) prowadził na podstawie wyżej wskazanego tytułu wykonawczego postępowanie egzekucyjne z wniosku wierzyciela R. P. przeciwko dłużnikowi B. J.. W toku postępowania, Komornik dokonał zajęcia rachunku bankowego dłużnika w pozwanym Banku, prowadzonym przez jego oddział w K.. Zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego i zakazie wypłat zostało doręczone do wyżej wskazanego oddziału pozwanego w dniu 24 lutego 2003 roku o godzinie 12.30.

Dowód: zawiadomienie o zajęciu rachunku bankowego i zakazie wypłat k. 44, potwierdzenie odbioru k.8.

Saldo początkowe na rachunku bankowym B. J. w dniu 24 lutego 2003 roku wynosiło 27.632,73 zł. Pierwszą operacją było zaksięgowanie uznania w kwocie 25.000 zł tytułem wypłaty czeku o numerze (...). Po tej operacji saldo wynosiło 52.632,73 zł. Po kolejnych operacjach uznania rachunku (uznanie w wysokości 1.037,11 zł; 743,77 zł i 666,44 zł) wysokość salda wynosiła 55.055,05 zł. Następnie zostało dokonane anulowanie operacji uznania konta na kwotę 25.000 zł z tytułu czeku o numerze (...), po której saldo wyniosło 30.055,05 zł. Kolejno zostało zaksięgowane obciążenie rachunku kwotą 25.000 zł tytułem wypłaty czeku o numerze (...) oraz uznania kwotami 635,59 zł, 970,59 zł, 656,73 zł, 1,73 zł. Na koniec dnia saldo na rachunku wynosi 7.319,39zł.

Operacje uznania rachunku w kwocie 25.000zł, a następnie anulowanie tej operacji i obciążenie rachunku kwotą 25.000 zł dotyczą wyłącznie jednej transakcji tj. realizacji czeku na kwotę 25.000 zł. Operacja wypłaty gotówki została dokonana o godz. 11.24 jednakże z uwagi na błąd operatora, zamiast obciążenia nastąpiło uznanie kwoty, które w późniejszym okresie operator skorygował, dokonując jej anulowania. Z racji cech funkcjonalnych systemu (buforowanie transakcji) zaksięgowanie operacji wypłaty gotówki nastąpiło dopiero o godzinie 14.53. Wypłata kwoty 25.000 zł była jedyną wypłatą gotówkową w dniu 24 lutego 2003 roku.

Dowód: opinia biegłego informatyka z zakresu bankowości, J. T. k.188-203, opinia uzupełniająca k.252-275, II opinia uzupełniająca k. 678-769

Wypłata kwoty 25.000zł została dokonana na podstawie czeku o numerze (...) wystawionego w dniu 24 lutego 2003 roku. Beneficjentem czeku był J. K.. W miejscu „podpis wystawcy” znajduje się pieczątka (...) Biuro (...) oraz podpis, który jest podpisem tożsamym z podpisem widniejącym w polu „podpis odbiorcy” znajdującym się na pokwitowaniu odbioru kwoty 25000 zł. Podpisy te nie są zgodne z podpisem widniejącym na karcie wzorów podpisów osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem bankowym o numerze (...)- (...), którego posiadaczem była B. J. prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) Biuro (...), pod adresem ul. (...) w K..

Dowód: kserokopia czeku k. 808, kserokopia pokwitowania odbioru kwoty k. 809, karta wzorów podpisów k. 807

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie wyżej wskazanych dowodów z dokumentów oraz dowodu z opinii biegłego informatyka z zakresu bankowości. Dowody z dokumentów Sąd uznał za wiarygodne, gdyż ich treść i forma nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności, ponadto dowody te nie były kwestionowane przez strony. Także opinię biegłego Sąd uznał za przydatną do rozpoznania sprawy, opinia została sporządzona w oparciu o wiedzę fachową, w sposób rzetelny oraz przekonujący, z wyczerpującym uzasadnieniem.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powód w niniejszym postępowaniu domagał się od pozwanego odszkodowania za szkodę poniesioną na skutek dokonania przez pozwany bank nieuprawnionej wypłaty środków z rachunku bankowego dłużnika powoda, B. J..

Zgodnie z art. 415 k.c. kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę, jest obowiązany do jej naprawienia. Do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą: zdarzenie, z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, oraz szkoda i związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 grudnia 2007 roku (V CSK 340/07) nie ulega wątpliwości, że bank, dokonując wypłat z rachunku bankowego, powinien sprawdzić, czy czyni to na rzecz osoby uprawnionej. Realizując polecenie przelewu środków zgromadzonych na rachunku bankowym powinien natomiast sprawdzić, czy dysponuje zleceniem pochodzącym od posiadacza rachunku. Zarówno wypłata na rzecz osoby nieuprawnionej, jak i dokonanie przelewu bez zlecenia posiadacza rachunku świadczą nie tylko o nienależytym wykonaniu zobowiązania przez bank, lecz także o naruszeniu przez pracowników banku ogólnego obowiązku należytej staranności wobec każdej osoby, z którą nawiązują kontakt w ramach swojej działalności zawodowej. Obowiązek ten wynika z charakteru działalności oraz jej specyfiki związanej z dysponowaniem środkami pieniężnymi. Jego naruszenie stanowi winę w rozumieniu art. 415 k.c. (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 7 stycznia 1964 r., III CR 356/63, z dnia 16 stycznia 2001 r., II CKN 344/00z dnia 20 maja 2005 r., III CK 661/04,). Tak samo, w wyroku z dnia 8 grudnia 2010 roku (V CSK 163/10) Sąd Najwyższy stwierdził, że pracownik, który zrealizował polecenie przelewu na rzecz osoby nieuprawnionej, bo tego nie sprawdził, naruszył zasadę należytej staranności. W ten sposób powstała szkoda, za którą odpowiada bank.

W dniu zajęcia przez Komornika rachunku bankowego dłużniczki, tj. na rozpoczęcie dnia 24 lutego 2003 roku, stan jej konta wynosił 27.632,73 zł. Bezspornie ustalono, że w tym dniu o godzinie 11.34 bank dokonał wypłaty z tego rachunku kwoty 25.000 zł na podstawie czeku nr (...).

Czek ten został opatrzony pieczątką (...) Biuro (...) oraz podpisem. Prawidłowo wypełniony dokument czeku winien być podpisany przez osobę posiadającą uprawnienia do dysponowania środkami zgromadzonymi na koncie. W tym celu Bank dysponuje Kartami Wzorów Podpisów, które mają umożliwiać osobom dokonującym wypłaty weryfikację podpisu osoby uprawnionej. Jak wynika z porównania podpisu umieszczonego w polu „pieczęć i podpis wystawcy” z podpisem widniejącym na Karcie Wzorów Podpisów, podpisy te nie są tożsame. Co więcej, podpis na czeku jest tożsamy z podpisem odbiorcy widniejącym na potwierdzeniu odbioru kwoty 25.000 zł. Taka sytuacja winna wzbudzić uzasadnione wątpliwości osoby przyjmującej czek. Należy podkreślić, że beneficjent czeku – J. K. – nie miał uprawnień do dysponowania kontem B. J., nie mógł więc wystawić czeku na swoją osobę. Co więcej, gdyby – jak twierdził pozwany bank - J. K. faktycznie posiadał upoważnienie do dokonywania dyspozycji na rachunku B. J. to takie działanie pozbawione byłoby logiki – skoro bowiem J. K. mógł dokonać wypłaty z rachunku bankowego B. J. bezpośrednio, jako osoba upoważniona, nie musiałby wystawiać czeku na swoją osobę.

Nie ulega wątpliwości, że J. K. nie był osobą uprawnioną do złożenia podpisu na czeku – poleceniu wypłaty środków z rachunku bankowego B. J.. Pracownicy pozwanego banku nie dochowali należytej staranności przy sprawdzaniu, czy czek został wystawiony przez osobę uprawnioną. Takie działanie świadczy o nienależytym wykonywaniu obowiązków przez bank, lecz także o naruszeniu przez pracowników banku ogólnego obowiązku należytej staranności, co stanowi winę w rozumieniu art. 415 k.c. Należy ponadto podkreślić, że nawet najlżejszy stopień winy uzasadnia nałożenie na sprawcę obowiązku naprawienia szkody, Bank, jako podmiot zaufania publicznego, ma szczególny obowiązek dołożenia należytej staranności, z uwzględnieniem zawodowego charakteru jego działalności. Obowiązek taki wynika także z przepisu art. 50 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo Bankowe (Dz.U.2012.1376 j.t.), zgodnie z którym bank dokłada szczególnej staranności w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa przechowywanych środków pieniężnych. Ponadto, zgodnie z art. 65 tej ustawy bank dokonujący wypłat z rachunku bankowego jest obowiązany sprawdzić autentyczność i prawidłowość formalną dokumentu stanowiącego podstawę do wypłaty oraz tożsamość osoby dającej zlecenie.

Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W doktrynie przyjmuje się, że unormowanie zawarte w art. 361 § 1 k.c. opiera się na założeniach teorii adekwatnego związku przyczynowego (przyczynowości adekwatnej), w wersji obiektywnej, zwanego też „normalnym związkiem przyczynowym". Nie ulega wątpliwości, że gdyby w niniejszej sprawie pozwany bank nie dokonał w dniu 24 lutego 2003 roku wypłaty z rachunku bankowego B. J. na rzecz osoby nieuprawnionej, to w chwili zajęcia tego rachunku przez Komornika, saldo rachunku byłoby większe o kwotę 25.000 zł. Okoliczność przeciwna nie daje się wywieść ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności nie została wykazana przez stronę pozwaną, na której w tym zakresie ciążył obowiązek dowodowy, zgodnie z art. 6 k.c. W tej sytuacji, powód, który był wierzycielem B. J., mógłby uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności w kwocie o 25.000 zł wyższej. Bezspornym jest więc, że pomiędzy zdarzeniem – wypłatą na rzecz osoby nieuprawnionej – a szkodą – uszczerbkiem majątkowym po stronie powoda – istnieje adekwatny związek przyczynowy, mogący stanowić podstawę odpowiedzialności pozwanego banku.

Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do przekonania, że pozwany bank ponosi winę za wypłatę środków zgromadzonych na rachunku bankowym B. J. na rzecz osoby nieuprawnionej, a zdarzenie to pozostaje w bezpośrednim związku przyczynowym z poniesioną przez powoda szkodą, w postaci niezaspokojenia wierzytelności przysługującej mu względem B. J., co do kwoty 25.000 zł. Powyższe rozważania świadczą w sposób jednoznaczny o tym, iż zostały spełnione wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej, a zatem roszczenie powoda jest uzasadnione.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. Wezwanie pozwanego do zapłaty w niniejszej sprawie nastąpiło dopiero w dniu doręczenia mu odpisu pozwu. Sąd uznał więc, że roszczenie powoda stało się wymagalne dopiero z chwilą, w której pozwany mógł uczynić zadość roszczeniu powoda bez zbędnej zwłoki. Zważywszy na okoliczność, iż pozwanym jest podmiot o skomplikowanej strukturze wewnętrznej, posiadający wiele oddziałów, należy uznać, że termin dwutygodniowy jest wystarczającym terminem na wykonanie zobowiązania. Z uwagi na powyższe, wobec doręczenia pozwanemu odpisu pozwu w dniu 19 kwietnia 2004 roku, odsetki ustawowe od zasądzonego roszczenia Sąd przyznał od dnia 4 maja 2004 roku.

Sąd uznał za dopuszczalne cofnięcie powództwa w pozostałym zakresie wraz ze zrzeczeniem się roszczenia. Z tego powodu, Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 355 § 1 k.p.c.

Orzekając o kosztach procesu Sąd zastosował zasadę finansowej odpowiedzialności za wynik sprawy, stosunkowo rozdzielając koszty na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. Sąd uwzględnił cofnięcie pozwu przez powoda i uznał, że w tej części powód przegrał sprawę. Powód wygrał więc sprawę w 33,3 %, natomiast pozwany wygrał w 66,7 %. W związku z tym udział pozwanego w kosztach procesu ogółem wynosi 66,7%, a udział powoda 33,3%.

Powód poniósł koszty sądowe w wysokości 7.062, 44 zł ( na koszty te złożyły się opłata od pozwu – 5.100 zł, należności świadka – 163 zł, koszty sporządzenia opinii biegłego – 1.799,44 zł). Powodowi należał się więc zwrot poniesionych kosztów sądowych w wysokości 33,3 % tj. 2.351,80 zł. Ponadto, powodowi należny był zwrot kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 1.203,80 zł (33,3 % kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.600zł oraz opłaty skarbowa od pełnomocnictwa w wysokości 15 zł). Łącznie powodowi należał się zwrot kosztów procesu w wysokości 3.555,60 zł. Sąd nie znalazł podstaw do odstąpienia od przyznania stawek minimalnych w tym zakresie, gdyż nie uzasadniał tego ani stopień zawiłości sprawy ani nakład pracy pełnomocnika. Pozwanemu należny był zwrot kosztów w wysokości 2.411,20 zł (pozwany poniósł koszty w wysokości 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego oraz 15 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa). Wobec powyższego, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.144,40 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z powyższych względów, Sąd orzekł jak w sentencji.