Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 stycznia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SA Małgorzata Kuracka (spr.)

Sędziowie: SA Mariusz Łodko

SO del. Jacek Bajak

Protokolant: Katarzyna Łopacińska

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa Skarbu Państwa - (...) w W.

przeciwko A. S.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 20 maja 2015 r.

sygn. akt XX GC 4/15

1. prostuje oczywistą niedokładność zaskarżonego wyroku w ten sposób, że w sentencji po słowach „w całości” wpisuje słowa „w mocy”;

2. oddala apelację;

3. nieuiszczoną opłatę od apelacji przejmuje na rachunek Skarbu Państwa.

Sygn. akt VI ACa 1598/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 6 grudnia 2011 roku /k-24/ Skarb Państwa – (...) w W. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego A. S. kwoty 100.095,65 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Powód wniósł również o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego.

Wyrokiem zaocznym z dnia 22 marca 2012 roku Sąd Okręgowy w Warszawie zasądził całą dochodzoną pozwem należność.

Pozwany we wniesionym od powyższego wyroku zaocznego sprzeciwie wniósł o uchylenie wyroku w całości i oddalenie powództwa.

Powód w odpowiedzi na sprzeciw wnosił o utrzymanie w mocy wydanego wyroku zaocznego.

Wyrokiem z dnia 30 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie (sygn. akt. XX GC 99/12) utrzymał w mocy wyrok zaoczny.

Następnie jednak na skutek wniesionej przez pozwanego apelacji Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 22 października 2014 r. zaskarżony wyrok z uwagi na nieważność postępowania uchylił, zniósł postępowanie przed Sądem I instancji w zakresie rozprawy w dniu 30 sierpnia 2013 roku i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Ponownie rozpoznając sprawę Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 20 maja 2015 r. utrzymał w całości wyrok zaoczny z dnia 22 marca 2012 r.

Sąd Okręgowy ustalił, że pozwany A. S. pełni funkcję członka zarządu spółki (...) sp. z o.o. w W.. W dniu 22 lipca 2002 roku A. S. został ujawniony w KRS spółki jako (...) i funkcję tę pełni do chwili obecnej. W dniu 18 lutego 2003 roku (...) sp. z o.o. w W. zawarła z K. K. umowę sprzedaży oraz umowę przeniesienia użytkowania wieczystego gruntu oraz własności stanowiących odrębne nieruchomości budynków i budowli w zamian za zwolnienie z długu. Cena sprzedaży została ustalona na kwotę 2.000.000 zł, a K. K. zobowiązał się do jej uiszczenia do dnia 15 marca 2003 roku i w zakresie tego obowiązku poddał się egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c. Postanowieniem z dnia 25 lipca 2008 roku Sąd Rejonowy w P. nadał klauzulę wykonalności ww. aktowi notarialnemu, przeciwko K. K.. W dniu 16 listopada 2009 r. (...) sp. z o.o. w W. zawarła z K. K. ugodę w formie aktu notarialnego, na podstawie której K. K. zobowiązał się do zapłaty na rzecz spółki kwotę 2.000.000 zł tytułem wskazanej powyżej ceny nabycia. W ugodzie zostało ustalone, że zapłata nastąpi w trzynastu ratach, w okresie od 31 grudnia 2009 roku do 31 grudnia 2015 r. Co do obowiązku zapłaty we wskazanych w ugodzie ratach i terminach, K. K. poddał się rygorowi egzekucji na podstawie art. 777 § 1 pkt 4) k.p.c.

Wyrokiem z dnia 25 stycznia 2007 roku, wydanym w sprawie z powództwa syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w R., Sąd Okręgowy w W. zasądził od spółki (...) sp. z o.o. w W. na rzecz Skarbu Państwa – (...) w W. kwotę 100.000 zł tytułem opłaty od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony. Z wniosku powoda wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne, mające na celu zaspokojenie ww. wierzytelności Skarbu Państwa wobec (...) sp. z o.o. w W., które to postępowanie prowadzone było przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...) w W., w sprawie KMS 118/09. Postanowieniem z dnia 25 czerwca 2010 roku przedmiotowe postępowanie egzekucyjne, wobec bezskuteczności egzekucji, zostało umorzone. W uzasadnieniu tego postanowienia wskazano, że egzekucja z wierzytelności (...) sp. z o.o. w W. okazała się bezskuteczna. Komornik wskazał również, że dłużna spółka nie figuruje w ewidencji płatników składek ZUS, nie figuruje w ewidencji (...) jako właściciel bądź współwłaściciel pojazdu mechanicznego, lokal wykorzystywany przez nią na cele biurowe został zajęty przez syndyka masy upadłości (...) sp. z o.o. w R., a nadto że nie odnaleziono również ruchomości podlegających zajęciu. Koszty opisanego wyżej postępowania egzekucyjnego w postaci wydatków gotówkowych zostały poniesione przez Skarb Państwa.

Następnie pismami z dnia 1 października 2010 roku i 6 września 2011 roku (...) w W.wezwał pozwanego A. S. do uiszczenia na jego rzecz Skarbu Państwa kwoty 100.000 zł zasądzonej od (...) sp. z o.o. w W. wyrokiem z dnia 25 stycznia 2007 roku oraz do zapłaty kwoty 90.65 zł tytułem kosztów postępowania egzekucyjnego. Pomimo kierowanych do pozwanego wezwań, nie uiścił on na rzecz powoda wskazanych należności dochodzonych pozwem w niniejszej sprawie.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne, Sąd Okręgowy uznał powództwo za uzasadnione.

Dokonując subsumpcji w płaszczyźnie art. 299 k.s.h. Sąd I instancji wskazał na bezsporne istnienie wierzytelności (...) sp. z o.o. w W. wobec powoda Skarbu Państwa - (...) w W., potwierdzone wyrokiem z dnia 25 stycznia 2007 roku, wydanym w sprawie przeciwko (...) sp. z o.o. w W., a także na potwierdzenie zapłaty przez powoda kosztów postępowania egzekucyjnego. Nie budziło też wątpliwości, że pozwany A. S. w okresie powstania wierzytelności powoda pełnił funkcję członka zarządu spółki (...) sp. z o.o. w W., jak i w dacie uiszczenia przez Skarb Państwa kosztów postępowania egzekucyjnego.

Mając na względzie, że egzekucja względem spółki (...) sp. z o.o. okazała się bezskuteczna, odnosząc się do podnoszonej przez pozwanego okoliczności istnienia wierzytelności spółki względem K. K., Sąd Okręgowy wskazał, że nie może ona stanowić wystarczającej podstawy dla uznania stanowiska pozwanego, iż powód może się zaspokoić z powyższej wierzytelności. Pozwany nie podważył bowiem skutecznie wykazanej przez powoda okoliczności bezskuteczności egzekucji wobec (...) sp. z o.o. w W..

Wprawdzie materiał dowodowy zgromadzony w sprawie pozwala na ustalenie, że istnieje powyższa wierzytelność (...) sp. z o.o. w W. wobec K. K., okoliczność ta została potwierdzona dokumentami złożonymi przy sprzeciwie od wyroku zaocznego i nie była zresztą kwestionowana przez stronę powodową. Niemniej jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, w sytuacji gdy przez okres ponad sześciu lat od zawarcia umowy sprzedaży i ustalonego w niej terminu zapłaty ceny do dnia zawarcia ugody K. K. nie spłacił na rzecz (...) sp. z o.o. w W. nawet części tej wierzytelności, mało prawdopodobne jest, aby całość tej wierzytelności uiścił do chwili obecnej. Świadczy to raczej o bezskuteczności niż możliwości skutecznego zaspokojenia się z tej wierzytelności. Sąd Okręgowy zwrócił przy tym uwagę, że gdyby chociaż jakaś część wierzytelności (...) sp. z o.o. w W. wobec K. K. została przez niego uiszczona, pozwany – jako członek zarządu spółki – miałby o tym wiedzę, szczególnie, że jest to wierzytelność w znacznej wysokości 2.000.000 zł. Za zbędne Sąd Okręgowy uznał przy tym przeprowadzenie dowodu z zeznań K. K. jako świadka.

Samo wykazanie istnienia wierzytelności (...) sp. z o.o. w W., Sąd Okręgowy uznał tym samym za niewystarczające dla uznania, że istnieje możliwości skutecznego jej wyegzekwowania, a w konsekwencji zaspokojenia powoda z majątku spółki. To zaś na pozwanym spoczywa obowiązek udowodnienia podnoszonych w tym zakresie twierdzeń, któremu to obowiązkowi zdaniem Sądu pozwany nie sprostał. Fakt bezskuteczności egzekucji z wierzytelności (...) sp. z o.o. w W. został bowiem jednoznacznie zaznaczony w uzasadnieniu postanowienia komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego.

Apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości, złożył pozwany, który zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 233 k.p.c., poprzez błędne przyjęcie, że istnienie wierzytelności (...) Sp. z o.o. w W. przysługującej względem dłużnika K. K. w wysokości 2.000.000 zł jest okolicznością obojętną dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, podczas gdy od bezskuteczności egzekucji z majątku spółki uzależnione jest powstanie subsydiarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki;

- naruszenie prawa materialnego art. 299 k.s.h, poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika, iż nie zachodzą przesłanki odpowiedzialności pozwanego jako członka zarządu (...) sp. z o.o. za jej zobowiązania , z uwagi na istniejący w chwili zamknięcia rozprawy stan majątku spółki – dłużnika powoda, tj. wierzytelności przysługującej spółce od dłużnika K. K. w wysokości 2.000.000 zł, który to majątek umożliwiłby zaspokojenie dochodzonych przez powoda roszczeń w całości.

Podnosząc powyższe pozwany wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa, a także o zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się bezzasadna.

Na wstępie należy generalnie przypomnieć, że przy ocenie dokonywanej w płaszczyźnie art. 299 k.sh., to na stronie pozwanej ciąży obowiązek egzoneracji, względnie ekskulpacji w zależności z której przesłanki korzysta. Sąd Apelacyjny w pełni podziela w tej kwestii stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 20 października 2005 roku w sprawie II CK 152/05, w myśl którego jeżeli pozwany twierdzi, że egzekucja w postępowaniu, które zostało umorzone, nie została skierowana do składników majątku spółki, z których możliwe jest zaspokojenie wierzyciela, nie jest pozbawiony możliwości wykazania tego; ciężar dowodu spoczywa jednak w tym wypadku na nim (art. 6 k.c.). Wykazanie zaś, że w majątku spółki - pomimo umorzenia w stosunku do niej postępowania egzekucyjnego z powodu bezskuteczności egzekucji - znajdują się przedmioty majątkowe, z których możliwe jest zaspokojenie wierzyciela, powoduje, że nie można mówić o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce w rozumieniu art. 299 § 1 k.s.h.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego wskazanemu powyżej obowiązkowi strona pozwana w niniejszej sprawie nie sprostała. Pozwany nie wykazał, że w rzeczywistości egzekucja skierowana została tylko do niektórych składników majątku spółki i nie objęła innych składników majątku spółki, z których egzekucja mogłaby się okazać skuteczna.

Pozwany powoływał się na okoliczność, że nie jest prawdą, iż egzekucja de facto była bezskuteczna, skoro mimo umorzenia postępowania egzekucyjnego względem spółki przez komornika, zdaniem strony pozwanej w spółce istniał i w dalszym ciągu istnieje majątek, w postaci wierzytelności spółki względem K. K. w wysokości 2.000.000 zł, wynikającej ze złożonych w niniejszej sprawie umów /aktów/ notarialnych. Nie mniej, co należy podkreślić, poza samym tylko istnieniem wierzytelności, na stronie pozwanej ciążył obowiązek wykazania także, że wskazywana wierzytelność przedstawia realną wartość, czego nie uczyniła. Podzielić należy ocenę, że gdyby powołana wierzytelność istotnie przedstawiała jakąkolwiek wartość, to już wcześniej byłaby wskazana komornikowi. Przede wszystkim jednak spółka, której prezesem zarządu jest pozwany, podjęłaby chociażby próby jej wyegzekwowania wcześniej, w sytuacji gdy powstała ona już w 2003 r. Skoro jednak przez 13 lat, wskazana wierzytelność, mimo jej znacznej wartości, nie była egzekwowana, to uznać należy, że ewentualna egzekucja powyższej wierzytelności nie byłaby skuteczna /a przynajmniej taka skuteczność jest w wysokim stopniu wątpliwa/, a zatem nawet samo jej egzekwowanie nieracjonalne, co uzasadnia konstatację, że powołana wierzytelność realnej wartości nie przedstawia. Szczególnie, że brak jest formalnych przeszkód do ewentualnego egzekwowania przez spółkę wskazanej wierzytelności, a przynajmniej takich przeszkód pozwany nie wskazał. Trudno natomiast podejrzewać go o brak racjonalności czy wręcz o brak dbałości o sprawy spółki. Sąd Apelacyjny uznał zatem, że ewentualne egzekucja nie przyniosłaby spółce środków, które pozwoliłyby na zaspokojenie powoda, a zarzuty pozwanego odnośnie okoliczności przeciwnej powoływane są jedynie na potrzeby procesu, celem obrony pozwanego, mającej pozwolić mu na uniknięcie zapłaty względem powoda, co jednak uznać należało za nieskuteczne.

Ubocznie jedynie wskazać należy, że w sytuacji gdy przedmiotowa wierzytelność zostanie ewentualnie w przyszłości przez spółkę wyegzekwowana, nic nie stoi na przeszkodzie by pozwany będący prezesem jej zarządu, w ramach wzajemnych rozliczeń odzyskał środki, które w ramach odpowiedzialności za zobowiązania spółki o charakterze gwarancyjnym na gruncie art. 299 k.s.h. obowiązany będzie wydatkować względem powoda.

Mając powyższe na uwadze, apelacja jako bezzasadna, podlegała oddaleniu, co na podstawie art. 385 k.p.c. implikowało orzeczenie jak w sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł stosownie do art. 113 ust 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. O sprostowaniu oczywistej niedokładności w zaskarżonym wyroku orzeczono na podstawie art. 350 § 1 i 3 k.p.c.