Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 grudnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Poznaniu Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie : Przewodnicząca SSO Sylwia Dembska

Protokolant st. sekr. sąd. Paulina Korcz

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2016 roku w Poznaniu

odwołania H. N.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 6 kwietnia 2016 r. znak (...)

w sprawie H. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wysokość świadczenia

oddala odwołanie

SSO Sylwia Dembska

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 06.04.2016 r. (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. na podstawie ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2015.748 ze zm.) przyznał H. N. emeryturę od dnia 08.12.2015 r. (od osiągnięcia wieku emerytalnego) i ustalił termin płatności świadczenia na 25 dzień każdego miesiąca. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 powołanej ustawy i wynosi 494,77 zł. Przy ustalaniu wysokości emerytury uwzględniono zwiększenie z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników w kwocie 131,89 zł. Przyznana ubezpieczonej emerytura w kwocie 626,66 zł brutto jest niższa od najniższej emerytury, która wynosi 880,45 zł – organ rentowy nie dokonał podwyższenia emerytury wskazując, że ubezpieczona nie udowodniła łącznie okresów składkowych i nieskładkowych w wymiarze 21 lat. Nadto wskazano, że nie uwzględniono okresu od dnia 01.10.1977 r. do dnia 31.12.1982 r., gdyż z zebranych przez organ rentowy informacji nie wynika, że w wymienionym okresie był odprowadzany podatek rolny z tytułu prowadzenia przez ubezpieczoną działów specjalnych i składka na ubezpieczenie społeczne rolników.

Od tej decyzji w prawidłowym trybie i terminie odwołała się H. N. wnosząc o jej zmianę i uznanie stażu pracy w okresie od dnia 01.10.1977 r. do dnia 31.12.1982 r. Odwołująca wskazała, że prowadziła wraz z mężem działy specjalne produkcji rolnej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie podtrzymując argumentację przedstawioną w zaskarżonej decyzji.

Na rozprawie dnia 22.11.2016 r. odwołująca sprecyzowała żądanie i oświadczyła, że domaga się doliczenia okresu od dnia 05.06.1980 r. do dnia 31.12.1982 r.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Odwołująca H. N. (ur. dnia (...)), z domu P., jest z zawodu ślusarzem-mechanikiem.

Dnia 01.10.1977 r. odwołująca wyszła za mąż za B. N.. Kilka dni po ślubie zamieszkała z mężem w P.. Mąż odwołującej jest i w spornym okresie był właścicielem nieruchomości o powierzchni 0,5 ha położonej w P. stanowiącej działki nr (...). Odziedziczył tę nieruchomość po wujostwie w wieku 16 lat a po ślubie założył pieczarkarnię. Odwołująca cały czas pracowała w gospodarstwie rolnym i uprawiała z mężem pieczarki, które mąż odwołującej w latach 1979-1982 sprzedawał (...) Spółdzielni (...) /kwity skupu na k. 19 akt organu rentowego/.

Urząd Miasta Ś. obecnie nie posiada dokumentacji, z której wynikałoby, iż odprowadzany był podatek rolny z tytułu prowadzenia przez odwołującą w latach 1977-1984 działów specjalnych. W dniu 08.06.1998 r. Urząd Miejski Ś. wystawił zaświadczenie, że od 1977 r. do dnia 31.12.1984 r. odwołująca prowadziła działy specjalne /k. 6 akt organu rentowego odnośnie do wniosku o rentę inwalidzką/.

Od dnia 01.01.1976 r. do dnia 04.06.1980 r. odwołująca była zatrudniona w (...) Spółdzielni (...) w K. na podstawie umowy zlecenia jako sprzedawca. Od wynagrodzenia w ww. okresie została odprowadzona składka do ZUS. W okresie od dnia 15.12.1978 r. do dnia 04.06.1980 r. odwołująca przebywała na urlopie wychowawczym na dziecko urodzone dnia (...) /k. 4 akt organu rentowego odnośnie do wniosku o ustalenie kapitału początkowego/. Odwołująca podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od dnia 01.01.1983 r. do dnia 31.12.1990 r. oraz od dnia 01.01.1991 r. do dnia 31.03.1997 r. z tytułu prowadzenia działów specjalnych /k. 10 oraz k. 7 akt organu rentowego/.

W 1984 r. odwołująca urodziła drugie dziecko.

W okresie od dnia 01.09.2000 r. do dnia 30.09.2000 r. odwołująca była zatrudniona w ramach umowy-zlecenia w Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowym (...) /k. 9 akt organu rentowego/.

W okresie od dnia 10.04.2003 r. do dnia 21.03.2004 r. odwołująca była zarejestrowana jako osoba bezrobotna uprawniona do pobierania zasiłku dla bezrobotnych i pobierała go w okresie od dnia 18.04.2003 r. do dnia 17.10.2003 r. /k. 12 akt organu rentowego/.

Od dnia 07.01.2011 r. odwołująca jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna. W okresie od dnia 07.05.2012 r. do dnia 28.05.2012 r. oraz od dnia 07.02.2013 r. do dnia 27.02.2013 r. pobierała stypendium z PUP w K..

Dnia 19.11.2015 r. odwołująca złożyła wniosek o emeryturę.

Dnia 21.01.2016 r. organ rentowy wydał decyzję, w której przyznał odwołującej emeryturę od dnia 08.12.2015 r. w kwocie 626,66 zł.

W dniu 06.04.2016 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję uchylając jednocześnie decyzję o przyznaniu emerytury z dnia 21.01.2016 r.

Organ rentowy uwzględnił odwołującej łącznie 17 lat 2 miesiące i 7 dni okresów składkowych i nieskładkowych oraz uzupełniających.

Okresy składkowe uwzględniono w wymiarze 4 lata 6 miesięcy i 2 dni (w tym okres od dnia 01.01.1976 r. do dnia 14.12.1978 r.), okresy nieskładkowe w wymiarze 6 lat 8 miesięcy i 20 dni, przy czym po ograniczeniu do 1/3 udokumentowanych okresów składkowych okresy nieskładkowe wynoszą 1 rok 6 miesięcy i 1 dzień, a także 11 lat 2 miesiące i 4 dni okresów uzupełniających. Do okresu nieskładkowego zaliczono m.in. okres od dnia 15.12.1978 r. do dnia 28.08.1981 r. (2 lata 8 miesięcy i 15 dni), tj. okres sprawowania opieki nad dzieckiem vide -k. 27 III plik akt ZUS.

Od decyzji z dnia 06.04.2016r. odwiała się wnioskodawczyni domagając się podwyższenia świadczenia.

Stan faktyczny ustalono na podstawie zgromadzonych w sprawie dokumentów, dokumentów w aktach organu rentowego dotyczących odwołującej oraz świadka L. G., zeznań świadków L. G. i T. S. oraz zeznań odwołującej.

Wartość dowodowa zgromadzonych dokumentów nie była kwestionowana przez strony i nie znaleziono podstaw, by czynić to z urzędu. Wobec niezakwestionowania kserokopii dokumentów uznano je za odzwierciedlające dokumenty o odpowiadającej im treści.

Dokument złożony na rozprawie w dniu 22.11.2016 r. nie mógł stanowić dowodu na fakt podlegania ubezpieczeniu w przedmiotowym okresie, gdyż nie był opatrzony czytelną datą. Z samego faktu, że figuruje w nim jako osoba objęta ubezpieczeniem zdrowotnym tylko jedno dziecko ubezpieczonej nie pozwala na określenie, czy dokument ten pochodzi sprzed dnia 01.01.1983 r., gdyż drugie dziecko odwołująca urodziła w 1984 r., a zatem równie prawdopodobne jest, że omawiany dokument pochodzi z okresu między 01.01.1983 r. a 1984 r.

Zeznaniom świadków i odwołującej dano wiarę, aczkolwiek nie były one kluczowe dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy – świadkowie nie posiadali wiedzy co do tego, czy odwołująca opłacała składki na ubezpieczenie społeczne rolników w spornym okresie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie istota sporu sprowadzała się do tego, czy odwołująca spełniła przesłanki podwyższenia jej świadczenia emerytalnego do kwoty najniższej emerytury, a w szczególności, czy odwołująca podlegała ubezpieczeniom społecznym rolników w okresie od dnia od dnia 01.10.1977 r. do dnia 31.12.1982 r.

W świetle art. 85 ust. 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kwota najniższej emerytury, z zastrzeżeniem art. 24a ust. 6, art. 54, art. 54a ust. 2 i art. 87, oraz renty rodzinnej wynosi 880,45 zł miesięcznie, zaś kwoty najniższych świadczeń, podwyższa się przy zastosowaniu wskaźnika waloryzacji, o którym mowa w art. 89–94.

Jak stanowi art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. 2015.748 ze zm.) – dalej: ustawy o emeryturach i rentach z FUS – w przypadku, gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową, albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:

1) mężczyzna – osiągnął wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1b, i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

2) kobieta – osiągnęła wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1a, i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem ust. 1b

– z uwzględnieniem ust. 3–7. Przepis art. 5 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

Jak stanowi ust. 1a powołanego przepisu w okresie składkowym, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 i 2, uwzględnia się okres, za który ustalono zwiększenie, o którym mowa w art. 26a.

W świetle art. 87 ust. 1b okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, wynosi:

1/ 20 lat – do dnia 31 grudnia 2013 r.;

2/ 21 lat – od dnia 1 stycznia 2014 r.;

3/ 22 lata – od dnia 1 stycznia 2016 r.;

4/ 23 lata – od dnia 1 stycznia 2018 r.;

5/ 24 lata – od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 31 grudnia 2021 r.

Przy obliczaniu okresów składkowych przypadających po dniu wejścia w życie ustawy dla celów podwyższenia emerytury w myśl ust. 1 miesiące, w których składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe były obliczone od podstawy wymiaru niższej od kwoty minimalnego wynagrodzenia pracowników, uwzględnia się w części odpowiadającej proporcji tej podstawy do kwoty minimalnego wynagrodzenia (art. 87 ust. 3).

Jak stanowi art. 5 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2–5, następujące okresy:

1/ składkowe, o których mowa w art. 6;

2/ nieskładkowe, o których mowa w art. 7.

Przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych (art. 5 ust. 2).

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również następujące okresy, traktując je, z zastrzeżeniem art. 56 ( dotyczącego emerytur, o których mowa w art. 27–50e - dla ubezpieczonych urodzonych przed dniem 01.01.1949 r. i dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po dniu 31.12.1948 r., a przed dniem 01.01.1969 r.), jak okresy składkowe:

1/ okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2/ przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3/ przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

Zgodnie z art. 11 powołanej ustawy, jeżeli okresy, o których mowa w art. 6, 7 i 10, zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres korzystniejszy. Regulacja ma znaczenie w razie zbiegu okresu nieskładkowego z okresem pracy rolniczej. Jeżeli okres nieskładkowy nie zostanie wykorzystany przy ustaleniu prawa (art. 5 ust. 2), wówczas zbieżny w czasie okres pracy rolniczej może zostać uwzględniony, o ile zostałyby spełnione przesłanki z art. 10. Omawiany przepis dotyczy ustalania prawa do świadczeń, lecz nie ich wysokości.

Okresy pracy rolniczej traktuje się jako okresy składkowe, o ile w czasie podlegania zaopatrzeniu emerytalnemu rolników (od dnia 01.01.1978 r.), a później ubezpieczeniu społecznemu rolników (od dnia 01.01.1983 r.) ubezpieczony opłacał składki na to ubezpieczenie. Ewentualnie, o ile ubezpieczony mając ukończone 16 lat:

1/ prowadził gospodarstwo rolne – był rolnikiem przed dniem 01.07.1977 r.,

2/ pracował w gospodarstwie rolnym – miał status inny niż rolnik przed dniem 01.01.1983 r.

W niniejszej sprawie odwołująca domagała się ustalenia, że spełniła pierwszą z ww. przesłanek, tzn. podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w okresie od dnia 01.10.1977 r. do dnia 31.12.1982 r. później okres ten zawęziła do okresu od dnia 05.06.1980 r. do dnia 31.12.1982 r.

Nie wykazała jednak tego faktu stosownym dokumentem, ponieważ nie dysponował nim właściwy urząd. Odwołująca posiada dokument wystawiony przez Urząd Miasta Ś. dnia 08.06.1998 r., z którego wynika, że od 1977 r. do dnia 31.12.1984 r. prowadziła działy specjalne. Organ rentowy nie kwestionował faktu pracy odwołującej w gospodarstwie rolnym w działach specjalnych, zaś sporna pozostawała kwestia odprowadzania składki w tym okresie. Nie było przy tym kwestią kontrowersyjną, że odwołująca podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników od dnia 01.01.1983 r. jako małżonek rolnika.

W przedmiotowym okresie obowiązywała ustawa z dnia 27.10.1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. 1977.32.140) – dalej: ustawa z 1977r. Dnia 01.01.1983 r. weszła zaś w życie ustawa z dnia 14.12.1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz.U. 1982.40.268 ze zm.). Obie ustawy wymieniały małżonka rolnika jako odrębną kategorię osób od domowników.

Dla wykazania podstaw do zaliczenia spornego okresu decydujące jest nie tylko wykonywanie przez odwołującą pracy, lecz wykazanie faktu objęcia ubezpieczeniem społecznym rolników.

Rolnikiem w świetle art. 75 ustawy z 1977 r. był właściciel lub posiadacz gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 0,5 ha gruntów rolnych i leśnych, który nie jest objęty ubezpieczeniem społecznym na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin. Rolnikiem był zatem małżonek właściciela gospodarstwa rolnego jako współposiadacz tego gospodarstwa rolnego.

Na podstawie art. 38 ustawy z 1977 r. rolnik miał obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie rolnicze, który powstawał od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, w którym rolnik rozpoczął prowadzenie gospodarstwa rolnego, a ustawał z końcem miesiąca kalendarzowego, w którym rolnik przestał prowadzić gospodarstwo rolne. Na mocy art. 69 ustawy z 1977 r. obowiązek opłacania składek przez rolników powstał w dniu 01.07.1977 r.

Omawiana ustawa obejmowała rolników, którzy wytwarzali w prowadzonych przez siebie gospodarstwach produkty rolne, sprzedawali je jednostkom gospodarki uspołecznionej i spełniali inne warunki przewidziane w ustawie. Konieczne było wytwarzanie produktów rolnych o wartości nie mniejszej niż 15.000 zł rocznie, chyba że niższa wartość sprzedaży była spowodowana klęską żywiołową lub innymi okolicznościami niezawinionymi przez rolnika. Nadto konieczne było wykazanie opłacania składki na fundusz emerytalny rolników (art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy z 1977 r.).

W świetle przepisów wykonawczych do omawianej ustawy – rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 09.12.1977 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz.U. 1977.166) – przez jednostki gospodarski uspołecznionej były rolnikom wydawane dowody sprzedaży produktów, rozliczenie było dokonywane przez określone banki i zaliczano wartość sprzedanych produktów na poszczególnych członków rodziny rolnika. W świetle § 4 powołanego rozporządzenia, jeżeli wartość produktów w danym roku nie przekraczała kwoty 15.000 zł na każdego członka – nie zaliczało się tego roku do okresu uwzględnianego do emerytury żadnemu z nich.

W przypadku gospodarstw rolnych, w których skład wchodziły wyłącznie działy specjalne, podstawę wymiaru składki stanowił dochód szacunkowy. Załącznik do rozporządzenia z 1977 r. wskazywał, że w przypadku pieczarek i ich grzybni roczna suma dochodu szacunkowego wynosi 200 zł na m ² powierzchni ogółem.

Jak stanowił § 26 rozporządzenia z 1977 r. w razie wspólnego prowadzenia przez rolników gospodarstwa wysokość składki ustala się odrębnie dla każdego z nich według jego udziału zgodnie z oświadczeniem zainteresowanych, a w razie niezłożenia oświadczenia – wysokość składki ustala się przyjmując równość udziałów. Podstawę wymiaru składki oraz jej wysokość ustalało się w drodze decyzji naczelnika gminy, zaś należność z tytułu składki pobiera się w trybie obowiązującym przy realizacji zobowiązań pieniężnych rolników wobec Państwa (§ 27 ust. 1 i 2). Zatem składki na Fundusz Emerytalny (...) pobierane były przez organy podatkowe w trybie uiszczania podatku gruntowego i podatku rolnego przez rolników. Składki te naliczano w urzędach począwszy od 1978 r. ( zob. wyrok WSA w Poznaniu z dnia 08.04.2016 r., (...) SA/Po 1161/15). Dowodem zapłaty podatku wraz z ubezpieczeniem były dokumenty wpłaty, wydawane wpłacającemu.

Przenosząc te rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, że wbrew twierdzeniom odwołującej w spornym okresie istniał po stronie osób prowadzących działy specjalne obowiązek uiszczania składki na ubezpieczenie społeczne rolników, o ile dana osoba podlegała temu ubezpieczeniu, tj. spełniała przesłanki określone w ustawie z 1977 r.

Ustalono, że w okresie od dnia 01.01.1976 r. do dnia 04.06.1980 r. odwołująca była zatrudniona w (...) Spółdzielni (...) w K. na podstawie umowy zlecenia jako sprzedawca. Okres od dnia 01.01.1976 r. do dnia 14.12.1978 r. został przez organ rentowy uwzględniony jako okres składkowy.

W okresie od dnia 15.12.1978 r. do dnia 28.08.1981 r. sprawowała opiekę nad dzieckiem urodzonym dnia (...), który to okres został przez organ rentowy uwzględniony jako nieskładkowy. Brak podstawy prawnej– przy ustalaniu wysokości świadczenia – aby okres ten ewentualnie zastąpić okresem wskazanym w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Uwzględnienie pozostałej części spornego okresu – od dnia 05.06.1980 r. do dnia 31.12.1982 r. – nawet gdyby odwołująca wykazała, że podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników w tym czasie – nie wpłynęłoby na wysokość świadczenia emerytalnego.

Zgodnie z § 31 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. 2011.237.1412), przy obliczaniu okresu składkowego i nieskładkowego dodaje się, osobno dla każdego z tych okresów, poszczególne lata, miesiące i dni. Okresy niepełnych miesięcy oblicza się w dniach. Sumę dni zamienia się na miesiące, przyjmując za miesiąc 30 dni kalendarzowych; sumę miesięcy zamienia się na lata przyjmując pełne 12 miesięcy za 1 rok. Jeżeli w zaświadczeniu stwierdzającym okresy zatrudnienia podane są dniówki robocze, a nie okresy zatrudnienia, sumę dni zamienia się na miesiące przyjmując za miesiąc 22 dni robocze, a za okresy przed dniem 01.01.1981 r. – 25 dni roboczych.

W tym miejscu należy przypomnieć, że aby uzyskać podwyższenie świadczenia emerytalnego do kwoty najniższej emerytury, odwołująca musiałaby legitymować się okresem 21 lat składkowych i nieskładkowych, zważywszy, że wniosek o emeryturę złożyła w dniu 19.11.2015 r. i w tym roku nabyła do niej uprawnienie. Tymczasem doliczenie okresu od dnia 05.06.1980 r. do dnia 31.12.1982 r. skutkowałoby uzyskaniem jedynie 20 lat 7 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych.

Niezależnie od tego należy wskazać, że odwołująca nie udowodniła faktu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników i opłacania z tego tytułu składek w okresie od dnia 05.06.1980 r. do dnia 28.08.1982 r., a wręcz wprost wskazała, że nie opłacała składek w tym okresie, gdyż nie miała takiego obowiązku. Obowiązek ten wynikał jednak jednoznacznie przepisów ustawy z 1977 r.

Nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy podnoszony przez odwołującą argument, że nie była pouczana o obowiązku uiszczania składek.

Uwzględniając powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 47714 §1 k.p.c. i cytowanych powyżej przepisów prawa materialnego oddalił odwołanie.

SSO Sylwia Dembska