Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód - (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w C. domagał się zasądzenia od pozwanych - B. C. i A. P. kwoty 210.676,09 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu podał, że nabył na podstawie umowy cesji wierzytelności z dnia 15 marca 2012 r. od (...) z siedzibą w (...) nad B., (...), (...), wierzytelność przysługującą zbywcy (cedentowi) wobec (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w I., wynikającą z wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Rzeszowie VI Wydziału Gospodarczego z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. akt VI GC 209/10. Powód podał, że cedent po uzyskaniu klauzuli wykonalności na wskazany wyrok wystąpił do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy - M. B. z wnioskiem egzekucyjnym przeciwko spółce (...). Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2012 r. komornik umorzył postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Powód wezwał pozwanych pismami z dnia 21 maja 2012 r. do zapłaty kwoty dochodzonej pozwem, jednak bezskutecznie. Powód wyjaśnił, że na dochodzoną w sprawie kwotę 210.676,09 zł składają się:

1/ kwota 121.969,08 zł tytułem należności głównej wynikająca z wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie z dnia 22 grudnia 2010 r.,

2/ kwota 77.732,87 zł tytułem skapitalizowanych odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kwoty 121.969,08 zł za okres od dnia wymagalności (określony zgodnie z w/w wyrokiem) do dnia sporządzenia pozwu, tj. do dnia 15 czerwca 2012 r. Powód wyjaśnił przy tym, że odsetki ustawowe od kwoty 121.969,08 zł obliczył w następujący sposób:

- od kwoty 107.647,60 zł od dnia 1 marca 2007 r. do dnia 15 czerwca 2007 r. (71.214,05 zł),

- od kwoty 14.321,48 zł od dnia 15 grudnia 2008 r. do dnia 15 czerwca 2012 r. (6.518,82 zł)

3/ kwota 9.889,39 zł tytułem zwrotu kosztów procesu zasądzonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Rzeszowie,

4/ kwota 60 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania klauzulowego przyznanych postanowieniem Sądu Okręgowego w Rzeszowie VI Wydziału Gospodarczego z dnia 31 stycznia 2011 r. (sygn. akt VI GC 209/10),

5/ kwota 900 zł tytułem kosztów zastępstwa adwokackiego przyznanych w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy - M. B. (sygn. akt KM 2233/11),

6/ kwota 124,75 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy - M. B. (sygn. akt KM 2233/11).

Powód wskazał, iż powództwo swe wywodzi z treści art. 299 KSH. Podał, że pozwani w okresie zawarcia przedmiotowej umowy cesji wierzytelności byli członkami zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w I.. W okresie kiedy pozwani wchodzili w skład zarządu (...) spółka ta nabyła od cedenta, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, kukurydzę, co zostało udokumentowane wystawionymi przez cedenta, a dołączonymi do pozwu fakturami VAT (...). Należności z powyższych faktur nie zostały uregulowane do dnia wniesienia pozwu.

Nakazem zapłaty z dnia 4 lipca 2012 r., sygn. akt VIII GNc 166/12 Sąd uwzględnił roszczenie powoda i orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Pozwani w sprzeciwie zaskarżyli w/w nakaz zapłaty, domagając się oddalenia powództwa w całości oraz zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu zarzucili, że powód nie mógł nabyć wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie od spółki (...) z siedzibą w (...) nad B., (...), (...), ponieważ nie istnieje żadna spółka pod takim adresem w Republice Słowackiej. Ponadto, dokument zatytułowany: Cesja (powiernicza - w celu windykacji wierzytelności) poza adresem nieistniejącej siedziby został opatrzony pieczęcią z adresem: (...)pod którym także nie została zarejestrowana żadna spółka akcyjna. Także podpis osoby reprezentującej cedenta, jest zdaniem skarżących, nieczytelny i nie sposób określić, jaka spółka prawa handlowego (...) jest cedentem ani czy osoba występująca w jej imieniu była umocowana do samodzielnego wykonania tej czynności. Zarzucono, że w aktach sądowych nie ma wypisu z rejestru handlowego cedenta ani tłumaczenia przysięgłego dokumentu oraz, że w prawie polskim nie funkcjonuje instytucja w postaci „cesji powierniczej w celu windykacji wierzytelności”. Zdaniem pozwanych, w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z umową zlecenia na wykonanie usług polegających na podejmowaniu przez cesjonariusza działań zmierzających do spłaty wierzytelności wskazanej w pozwie, nie doszło natomiast do przelewu wierzytelności na cesjonariusza. Za taką interpretacją przemawia także, zdaniem skarżących, bezpłatny charakter umowy. Ponadto, cesjonariusz zobowiązuje się do przekazania uzyskanych kwot cedentowi, co jest kolejnym, zdaniem skarżących, dowodem na to, że cesjonariusz nie jest wierzycielem wskazanej w umowie wierzytelności. Ponadto, pozwani podnieśli, że umowa przelewu wierzytelności musi znaleźć swoje odzwierciedlenie w księgach handlowych stron umowy. Należy zatem, zdaniem pozwanych, rozważyć, czy dokument zatytułowany „wyciąg z ksiąg i dokumentów przedsiębiorstwa (...)” jest sporządzony rzetelnie, gdyż księgi handlowe spółki słowackiej prowadzone muszą być w Euro, a zgodnie z zasadami rachunkowości koszty postępowania sądowego nie powodują przeszacowania wartości wierzytelności potwierdzonych fakturą, natomiast odsetki umowne są ujmowane w księgach metodą kasową. Ponadto, w ocenie skarżących, do dnia złożenia pozwu przelew nie został dokonany, gdyż przedmiotowa umowa ma charakter warunkowy. Konkludując pozwani zarzucili, że powód nie jest wierzycielem wierzytelności wynikającej ze w/w wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie, a zatem nie może wystąpić z przedmiotowym powództwem w trybie art. 299 KSH. Niezależnie od powyższego pozwani podnieśli, że zachodzą w stosunku do nich przesłanki, o których mowa w art. 299 § 2 KSH. Wskazali, że nie ponoszą winy za niezgłoszenie w odpowiednim czasie wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego, a ponadto, ich zdaniem, powód nie poniósł szkody. Pozwani podali, że od dnia 30 maja 2010 r. nie pełnią już funkcji członków zarządu spółki (...). Nadto, w momencie zmiany w zarządzie (...), sytuacja finansowa spółki była dobra i nie wymagała złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Spółka nie zaprzestała spłaty swoich zobowiązań, a jej majątek pozwalał na ich spłatę. W szczególności, sytuacja spółki była na tyle dobra, że spółka w dniu 23 czerwca 2010 r. zawarła umowę leasingową na kwotę 139.000 zł. Przede wszystkim zaś, w ocenie skarżących, powód nie poniósł szkody związanej z wierzytelnością wynikającą z wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie. Powód zawodowo trudni się bowiem świadczeniem tzw. usług windykacyjnych, a w chwili zawarcia umowy posiadał wiedzę, że postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji. Nadto, z treści umowy wynika, że przelew wierzytelności był bezpłatny, więc bezskuteczność egzekucji nie mogła powodować zmniejszenia sumy aktywów po stronie powoda.

Zarządzeniem z dnia 24 sierpnia 2012 r. Przewodniczący wezwał powoda do wyjaśnienia swego uprawnienia do wystąpienia z przedmiotowym pozwem w sytuacji, gdy bezskuteczność egzekucji dotyczy egzekucji nieprowadzonej przez niego.

Odpowiadając na powyższe, w piśmie z dnia 20 września 2012 r. powód wskazał, że jego uprawnienie do dochodzenia przedmiotowej wierzytelności wynika bezpośrednio z istoty przelewu wierzytelności przewidzianego w art. 509 kc. Powód powołał się przy tym na wyrok SN z dnia 21 października 1999 r. wydany w sprawie I CKN 111/09, gdzie wyrażony został pogląd o konstrukcji przelewu powierniczego przeniesienia wierzytelności. W ocenie powoda, dla jego uprawnienia do wystąpienia z przedmiotowym pozwem bez znaczenia pozostaje fakt, że to nie on prowadził postępowanie egzekucyjne, które okazało się bezskuteczne. Szkoda na gruncie art. 299 KSH rozumiana jest bowiem jako obniżenie potencjału majątkowego spółki, a nie jako bezpośredni uszczerbek w majątku wierzyciela. Ponadto, okoliczność, że powód w chwili zawarcia umowy przelewu wiedział, że postępowanie egzekucyjne przeciwko spółce okazało się bezskuteczne, nie wpływało, jego zdaniem, na możliwość skutecznego nabycia przez niego wierzytelności. Co więcej, taki stan pozwalał mu, jako nabywcy wierzytelności, na skierowanie działań bezpośrednio przeciwko członkom zarządu, gdyż w chwili nabycia wierzytelności spełnione były już przesłanki warunkujące ich odpowiedzialność.

Sąd ustalił, co następuje:

Przed Sądem Okręgowym w Rzeszowie toczyło się postępowanie w sprawie z powództwa (...) T., (...) przeciwko (...) sp. o.o. w I. o zapłatę z tytułu umowy kupna - sprzedaży kukurydzy, objętej fakturami nr (...) z dnia 28 lutego 2007 r. i nr (...) z dnia 30 listopada 2008 r., zakończone prawomocnym wyrokiem zaocznym z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. akt VI GC 209/10 zasądzającym od pozwanego na rzecz powoda kwotę 121.969,08 zł wraz z odsetkami oraz kosztami procesu.

Dysponując tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi - spółce (...) wierzyciel - (...)wszczął przeciwko niemu postępowanie egzekucyjne przed komornikiem przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy - M. B.. Postępowanie egzekucyjne prowadzone pod sygn. akt KM 2233/11 zostało umorzone mocą postanowienia komornika z dnia 25 stycznia 2012 r. wobec stwierdzenia przez niego bezskuteczności egzekucji (na podstawie art. 824 § 1 pkt 3 kpc).

dowód: faktury, k. 37, 40 akt, odpis wyroku zaocznego, k.33 akt, postanowienie o nadaniu klauzuli, k.34 akt, postanowienie o umorzeniu egzekucji, k. 32 akt.

W dniu 15 marca 2012 r. na mocy umowy cesji powierniczej - w celu windykacji wierzytelności, powód (jako cesjonariusz) nabył od spółki (...) (jako cedenta) wierzytelność przysługującą zbywcy wobec (...) sp. z o.o. w I., wynikającą z wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie - VI Wydziału Gospodarczego z dnia 22 grudnia 2010 r., sygn. akt VI GC 209/10.

dowód: poświadczona za zgodność z oryginałem umowa cesji, k. 25 akt, załącznik nr 1 do umowy cesji, k. 26 akt, zawiadomienie o cesji, k.24 akt.

Pozwany B. C. był prezesem zarządu a pozwana A. P. - wiceprezesem zarządu (...) spółki ograniczoną odpowiedzialnością w I. (pierwotna siedziba spółki - miejscowość B., powiat (...)) w okresie od października 2006 r. do dnia 30 maja 2010 r.

dowód: odpis z KRS, k.92-93 akt, potwierdzona za zgodność z oryginałem kserokopia protokołu z nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników (...) sp. z o.o., k. 97 akt, zeznania strony B. C. na rozprawie w dniu 12.03.2013 r. płyta CD k. 87

Na koniec roku 2009 r. spółka (...) odnotowała przychody netto ze sprzedaży w wysokości 977.322,12 zł, wykazując zysk w kwocie 93.011,00 zł. W dniu 23 czerwca 2010 r. spółka zawarła umowę leasingu operacyjnego.

dowód: rachunek zysków i strat, k.58, bilans, k.59-60 akt, umowa leasingu, strona nr 1, k.56-57 akt, zeznania strony B. C. na rozprawie w dniu 12.03.2013 r. płyta CD k. 87

Pismem z dnia 21 maja 2012 r. powód skierował do każdego z pozwanych wezwanie do zapłaty kwoty 132.943,22 zł (należność główna), zawiadamiając ich jednocześnie o cesji wierzytelności z dnia 15 marca 2012 r. i zakreślając im termin do zapłaty do dnia 4 czerwca 2012 r.

dowód: wezwania do zapłaty, k.20-23 akt, kserokopia książki nadawczej, k.31 akt.

Pozwani nie uczynili zadość żądaniu powoda /okoliczność bezsporna/.

Sąd zważył, co następuje:

Nieskuteczny jest najdalej idący zarzut procesowy pozwanych opartych na twierdzeniu, że powód nie jest wierzycielem wierzytelności wynikającej z wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Rzeszowie a w konsekwencji nie ma legitymacji czynnej do wystąpienia z niniejszym sporem. Powód wytaczając powództwo wskazał, że jego legitymacja czynna znajduje podstawę w umowie powierniczej z dnia 15.03.2012 r. Konstrukcja przelewu powierniczego przeniesienia wierzytelności w celu jej ściągnięcia polega na tym, że wierzyciel na podstawie stosunku wewnętrznego z inna osobą zamiast udzielenia jej pełnomocnictwa przelewa wierzytelność na zleceniobiorcę (cesjonariusza), który zobowiązuje się ściągnąć wierzytelność od dłużnika i wydać wierzycielowi uzyskane świadczenie. W następstwie takiej umowy zleceniobiorca (cesjonariusz) staje się nabywcą wierzytelności przy czym w stosunku wewnętrznym jako powiernik, powinien stosować się do wskazówek zleceniodawcy (cedenta). Cesjonariusz działa wprawdzie w imieniu własnym, ale z gospodarczego punktu widzenia na rachunek cedenta. Powód jako cesjonariusz ma więc legitymację czynną do wystąpienia z niniejszym powództwem.

Powód wywiódł swoje roszczenie z treści przepisu art. 299 § 1 KSH. Powołany przepis wprowadza zasadę solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółki za jej zobowiązania w przypadku bezskuteczności egzekucji przeciwko niej.

Członek zarządu może uwolnić się od odpowiedzialności, o której mowa w § 1, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe, albo że nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz nie wszczęcie postępowania układowego nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo nie zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcia postępowania układowego wierzyciel nie poniósł szkody (§ 2).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 maja 2002 r., sygn. akt IV CKN 933/00 wskazał, iż przesłankami odpowiedzialności przewidzianej w art. 298 § 1 kh (obecnie art. 299 ksh) są: istnienie określonego zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w czasie, kiedy dana osoba była członkiem zarządu spółki, oraz bezskuteczność egzekucji tego zobowiązania przeciwko spółce, czy to w czasie pozostawania przez tę osobę członkiem zarządu, czy to już po jej odwołaniu z zarządu.

Jeśli nawet skład zarządu spółki z o.o. zmieniał się, to odpowiedzialność na podstawie art. 299 § 1 KSH ponoszą osoby będące członkami zarządu w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna (wyrok SN z dnia 25 września 2003 r., V CSK 198/02, niepubl.).

Członkowie zarządu spółki mogą ponosić odpowiedzialność na podstawie art. 299 KSH od chwili ich powołania do zarządu, choćby nawet zobowiązań tych nie zaciągnęli, a nawet o nich nie wiedzieli, wskutek nie dołożenia należytej staranności.

W odpowiedzi na pozew pozwani kwestionując swoją odpowiedzialność z art. 299 KSH przede wszystkim podnieśli jako pierwszy zarzut, że w okresie sprawowania przez nich funkcji członków zarządu nie było podstaw do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki (...) w I.. Ponadto jako drugi zarzut podnieśli, że ich zdaniem powód nie poniósł szkody związanej z wierzytelnością wynikająca z wierzytelności wynikającej z wyroku Sądu Okręgowego w Rzeszowie bowiem w chwili zawarcia umowy powierniczej posiadał wiedzę, że postępowanie egzekucyjne zostało umorzone wobec bezskuteczności egzekucji.

Zarzut dotyczący braku podstaw w okresie sprawowania przez pozwanych członków zarządu do wystąpienia z wnioskiem o ogłoszenie upadłości spółki (...) okazał się zasadny.

Na podstawie uregulowań zawartych w art. 21 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego członkowie zarządu mają obowiązek, nie później niż w ciągu dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Podstawą ogłoszenia upadłości spółki z o.o. jest jej niewypłacalność, która zachodzi, gdy nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Drugą przesłanką uznania spółki za niewypłacalną jest sytuacja , gdy zobowiązania spółki przekroczą wartość jej majątku, niezależnie od tego, czy na bieżąco wykonuje swoje zobowiązania (art. 11 ust. 1 i 2 prawa upadłościowego i naprawczego). Zaistnienie stanu niewypłacalności zawsze obliguje zarząd spółki – poszczególnych jej członków do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości. Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań nie przekracza 10 % wartości bilansowej przedsiębiorstwa spółki, chyba że niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały albo oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli (art. 12 prawa upadłościowego i naprawczego). Ustalenie kiedy członkowie zarządu powinni złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości jest niezbędne dla oceny odpowiedzialność z art.299 KSH. W niniejszej sprawie tym czasem była data w której pozwani w następstwie podjętych uchwał (...) spółki (...) zostali odwołani z zarządu spółki. Chwilą odwołania pozwani utracili bowiem legitymację do reprezentowania spółki i w konsekwencji nie mieli już obowiązku wynikającego z cyt. art. 21 prawa upadłościowego i naprawczego. Pozwani w sprawie wykazali, że w dniu 30 maja 2010 r. sytuacji finansowa spółki nie dawała podstaw do złożenia wniosku o ogłoszenia jej upadłości a w konsekwencji uwolnili się od odpowiedzialności wynikającej z art. 299 KSH.

W tej sytuacji już tylko na marginesie należy wskazać, że niezasadny jest zarzut pozwanych dotyczący braku szkody po stronie powoda. Z chwilą umowy cesji przechodzą na cesjonariusza wszelkie prawa dotychczasowego wierzyciela. Prawem tym jest prawo dochodzenia swych niewyegzekwowanych roszczeń względem spółki. Odpowiedzialność członków zarząd spółki ma niewątpliwie charakter odszkodowawczy, z tym jednak, że szkoda jako podstawa odpowiedzialności członka zarządu, musi być utożsamiana z obniżeniem w majątku wierzyciela, zgodnie z którym „ szkoda, której wyrównania może się domagać się od zarządu wierzyciel spółki w razie jej bankructwa, obejmuje tylko straty spowodowane spóźnionym zgłoszeniem upadłości. Inaczej mówiąc, nie wszystko, co wierzycielowi się należało się od spółki, jest stratą, za którą odpowiada zarząd” – zob. wyrok S.A. w Warszawie z 27 listopada 2007 r. sygn. akt VI ACa 884/07 (Rejent 2007, nr 12, s.210)

Szkoda wierzyciela polega więc na tym, że nie może on uzyskać zaspokojenia z majątku spółki dlatego, że jej potencjał uległ obniżeniu. Jeżeli pozwani nie zapobiegli narastaniu długu spółki poprzez wystąpienie o jej upadłość, a więc nie wykazali należytej staranności przy prowadzeniu spraw spółki, gdy byli członkami zarządu, to ponoszą odpowiedzialność za szkodę polegającą na niemożności zaspokojenia całego długu.

Pozwani zdołali wykazać zaistnienia jednej z przesłanek egzoneracyjnych,
w szczególności, że w okresie sprawowania przez nich funkcji nie zachodziły przesłanki do ogłoszenia upadłości spółki.

W tym stanie rzeczy stwierdzić więc trzeba, iż pozwani, których w tym zakresie obciążał obowiązek dowodowy zgodnie z art. 6 kc, wykazali jedną z przesłanek z art. 299 § 2 KSH zwalniających ich od odpowiedzialności za zobowiązania spółki wobec powoda.

Mając powyższe uwadze powództwo wobec pozwanych. należało oddalić.

O kosztach procesu rozstrzygnięto zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sporu wyrażoną w art. 98 kpc przy uwzględnieniu faktu, że pozwani w sprawie nie ponieśli kosztów zastępstwa prawnego związanego z udziałem adwokata czy też radcy prawnego.