Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2017 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Agnieszka Chlipała - Kozioł

Protokolant: Mariola Lewandowska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 lutego 2017 r. we W.

sprawy z odwołania wnioskodawcy A. Z. (1)

od decyzji strony pozwanej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

z dnia 18.12.2013 r. znak: (...)

z udziałem zainteresowanego M. Z.

o zasiłek chorobowy

I.  zmienia zaskarżoną decyzję ZUS z dnia 18.12.2013 r. w ten sposób, że orzeka, że wnioskodawczyni A. Z. (1) – Kancelaria Adwokacka z siedzibą we W. przy ul. (...) , nie jest zobowiązana do zwrotu na fundusz chorobowy nienależnego świadczenia wypłaconego M. Z. z tytułu zasiłku chorobowego za okres od 15.07.2013 r. do 25.11.2013 r., w wysokości 27.917,27 zł wraz z należnymi odsetkami w wysokości 673,80 zł, łącznie 28.591,07 zł;

II.  zasądza na rzecz wnioskodawczyni od strony pozwanej kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu zastępstwa procesowego;

III.  orzeka, że koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18.12.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. (znak (...)) zobowiązał A. Z. (1) – Kancelaria Adwokacka z siedzibą we W. przy ul. (...) do zwrotu na fundusz chorobowy nienależnego świadczenia wypłaconego M. Z. z tytułu zasiłku chorobowego za okres od 15.07.2013 r. do 25.11.2013 r. w wysokości 27.917,27 zł wraz z należnymi odsetkami w wysokości 673,80 zł, łącznie 28.591,07 zł.

W odwołaniu od decyzji A. Z. (1) domagała się jej zmiany i uznanie, że nie jest zobowiązana do zwrotu pobranego przez jej męża świadczenia.

Zarzuciła naruszenie przez organ rentowy art. 130 k.p.a. przez oparcie decyzji o nieprawomocną decyzje organu rentowego z dnia 27.11.2013 r., art. 83 ust. 1 i art. 84 ust. 1, ust. 2 pkt 2 i ust. 6 ustawy z dnia 13.10.1998 r . o systemie ubezpieczeń społecznych przez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne uznanie, ze świadczenie było nienależne, błędne zobowiązanie do zwrotu odsetek za zwłokę podczas, gdy nie ma do tego podstaw.

Ponadto zarzuciła, ze kwota wypłacona przez ZUS jest niższa, niż kwota wskazana w decyzji o 5000 zł.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia. Wskazał, że płatnik składek A. Z. (1) wskazał w zaświadczeniu ZUS Z-3b, że M. Z. jest objęty ubezpieczeniem społecznym jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, co nie zostało potwierdzone w świetle stanu faktycznego ustalonego w decyzji z 27.11.2013 r.

Jednocześnie wniósł o zawieszenie postępowania do czasu rozstrzygnięcia odwołania od decyzji z dnia 27.11.2013 r.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. Z. został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego przez płatnika składek – jego żonę A. Z. (1), prowadzącą Kancelarię Adwokacką z siedzibą we W. przy ul. (...) jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą. Zaświadczenie Z-3b zostało przedłożone w Oddziale ZUS w dniu 30.07.2013 r.

W dniach 15.07.2013 r.- 25.11.2013 r. M. Z. przebywał na zwolnieniu lekarskim.

Na podstawie przedłożonych dokumentów podjęto wypłatę zasiłku chorobowego za okres 15.07.2013 r.- 25.11.2013 r.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto:

dokumenty zgromadzone w aktach rentowych

W wyniku kontroli zasadności zgłoszenia M. Z. do ubezpieczeń społecznych jako osoby współpracującej z A. Z. (1), organ rentowy wydał decyzję z dnia 27.11.2013 r. ( (...)- (...)), w której stwierdził, że M. Z., jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą u płatnika składek Kancelaria Adwokacka (...), nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 12.04.2013 r. Decyzja została zaskarżona przez M. Z. i A. Z. (1). Sprawa zawisła pod sygn. VIII U 332/14.

Ponadto decyzją z dnia 4.12.2013 r. organ rentowy odmówił M. Z. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 15.07.2013 r. do 25.11.2013 r. i nadal. Odwołanie od decyzji złożył M. Z..

Wyrokiem z dnia 19.01.06.2015 r. (VIII U 332/14) Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział VIII Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołania od decyzji z dnia 27.11.2013 r. W uzasadnieniu stwierdził, że materiał dowodowy nie potwierdził, żeby M. Z. wykonywał obowiązki jako osoba współpracująca z (...).

Apelacja M. Z. i A. Z. (1) została odrzucona prawomocnym postanowieniem z dnia 30.07.2015 r.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto:

-

odwołanie z dnia 8.01.2014 r. k. 9-10,

-

odwołanie z dnia 27.12.2013 r. k. 11-14,

-

odwołanie z dnia 27.12.2013 r. k. 15-20,

-

wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu VIII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych dnia 19.01.2015 r. z uzasadnieniem (VIII U 332/14) – k. 59-63,

-

postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z uzasadnieniem z dnia 30.07.2015 r. (III AUa 861/15) - k. 64-66

Decyzją z dnia 18.12.2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. (znak (...)) zobowiązał A. Z. (1) – Kancelaria Adwokacka z siedzibą we W. przy ul. (...) do zwrotu na fundusz chorobowy nienależnego świadczenia wypłaconego M. Z. z tytułu zasiłku chorobowego za okres od 15.07.2013 r. do 25.11.2013 r. w wysokości 27.917,27 zł wraz z należnymi odsetkami w wysokości 673,80 zł, łącznie 28.591,07 zł.

Dowód: okoliczności bezsporne, a nadto:

decyzja w aktach rentowych

W dniu 30.09.2016 r. M. Z. przelał na konto ZUS kwotę 22.891,27 zł wskazując w tytule „zwrot świadczenia chorobowego zgodnie z decyzją z 27.11.2013 r. W dniu 8.02.2017 r. M. Z. z tytułu odsetek od zwrotu świadczenia choroowego zgodnie z decyzją ZUS z 27.11.2013 r., przelał na koto ZUS kwotę 5748 zł.

Dowód: dowodu przelewu k. 89, 90

Sąd Rejonowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Stan faktyczny sprawy w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia był bezsporny i wynikał z niekwestionowanych przez żadną ze stron dokumentów.

Decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału we W. z dnia 27.11.2013 r. ( (...)- (...)), w której organ stwierdził, że M. Z., jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą działalność gospodarczą u płatnika składek Kancelaria Adwokacka (...), nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu oraz dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 12.04.2013 r., znalazła akceptację podczas kontroli sądowej. Odwołania płatnika A. Z. (2) i ubezpieczonego M. Z. zostały oddalone przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział VIII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 19.01.2015 r. Wobec odrzucenia apelacji od tego wyroku przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu postanowieniem z dnia 30.07.2015 r., decyzja z dnia 27.11.2013 r. uzyskała walor ostateczności i miała dla sądu rozpoznającego niniejszą sprawę charakter wiążący.

M. Z. wstąpił do sprawy jako zainteresowany (k. 91).

Pomimo nieuwzględnienia odwołań skarżących od decyzji z dnia 27.11.2013 r., odwołanie skarżącej – płatnika A. Z. (1) - od decyzji z dnia 18.12.2013 r., nakazującej skarżącej zwrot kwot nienależnie wypłaconych M. Z., zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst. jedn. Dz. U. z 2016r., poz. 963) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego.

W myśl ust. 2 powołanego przepisu, za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Zgodnie natomiast z art. 84 ust. 6 ustawy systemowej, jeżeli pobranie nienależnych świadczeń zostało spowodowane przekazaniem przez płatnika składek lub inny podmiot nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość, obowiązek zwrotu tych świadczeń wraz z odsetkami, o których mowa w ust. 1, obciąża odpowiednio płatnika składek lub inny podmiot.

Podkreślić należy, że utrwalony jest obecnie w orzecznictwie Sądu Najwyższego pogląd, że obowiązek zwrotu wypłaconych nienależnie świadczeń z ubezpieczenia społecznego obciąża płatnika składek w myśl art. 84 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tylko wówczas, gdy ich pobranie spowodowane było przekazaniem przez niego nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość, a jednocześnie brak jest podstaw do żądania takiego zwrotu od osoby, której faktycznie świadczenie to wypłacono, bowiem nie można uznać, że pobrała je nienależnie w rozumieniu art. 84 ust. 2 ustawy systemowej.

Zasadą wynikającą z treści art. 84 ust. 1 ustawy systemowej jest zatem obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia przez osobę, która je pobrała. Płatnik składek jest zobowiązany do zwrotu świadczeń nienależnie pobranych przez inne osoby wówczas, gdy obowiązujące przepisy umożliwiają dochodzenie zwrotu od osoby, której świadczenie faktycznie wypłacono (na takim stanowisku stoi również Sąd Okręgowy we Wrocławiu, m.in. w wyroku z dnia 27.11.2015 r., sygn. akt IX Ua 98/15).

W ocenie Sądu Rejonowego nie można mówić o braku podstaw do żądania zwrotu nienależnie wypłaconego świadczenia od osoby, która faktycznie je pobrała w sytuacji, gdy przekazanie przez płatnika składek nieprawdziwych danych mających wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość było skutkiem niezgodnego ze stanem faktycznym zgłoszenia do ubezpieczeń osoby jako współpracującego z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, z taką sytuacja mamy zaś do czynienia w niniejszej sprawie. Jak stwierdził Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku z dnia 19.01.06.2015 r. (VIII U 332/14), materiał dowodowy nie potwierdził, żeby M. Z. wykonywał obowiązki jako osoba współpracująca z prowadzącą działalność gospodarczą A. Z. (1)– jego żoną.

W tych okolicznościach, zgodnie z art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej, zachodzi podstawa do żądania zwrotu świadczenia od ubezpieczonego, który to świadczenie pobrał, z uwagi na spełnienie przesłanki wypłacenia świadczeń „na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia”. Warunkiem aktualizacji tego prawa jest jednak po pierwsze uzyskanie waloru ostateczności przez decyzję, mocą której organ rentowy odmówił M. Z. prawa do zasiłku za sporny okres, po wtóre zaś w ewentualnym postępowaniu o zwrot świadczenia przez płatnika, wyjaśnienia wymagałaby podniesiona przez skarżącą kwestia prawidłowości wyliczonej przez organ rentowy do zwrotu kwoty.

Na marginesie wskazać ponadto należy, że skarżąca trafnie zakwestionowała nałożenie na nią obowiązku zapłaty odsetek od naliczonych tytułem nienależnych świadczeń kwot. Nie znajduje bowiem uzasadnienia na gruncie przepisów prawa i utrwalonych poglądów judykatury stanowisko organu rentowego co do sposobu naliczania odsetek od świadczenia nienależnie pobranego.

W wyroku z dnia 3 lutego 2010 r. (sygn. akt I UK 210/09, LEX nr 585713) Sąd Najwyższy wyjaśnił, że odesłanie do zasad prawa cywilnego w art. 84 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nie dotyczy określenia terminu, od którego dłużnik pobierający nienależnie świadczenie z ubezpieczenia społecznego spóźnia się z jego zwrotem. Nie jest to materia zasad prawa cywilnego, lecz prawa ubezpieczeń społecznych. Określenia terminu, od którego należą się odsetki od świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także od świadczeń podlegających zwrotowi, należy poszukiwać w prawie ubezpieczeń społecznych, a nie w prawie cywilnym. Rozwinięcie powyższego stanowiska Sądu Najwyższego nastąpiło w licznych orzeczeniach sądów apelacyjnych, zajmujących się materią przedmiotowego zagadnienia. I tak w wyroku z dnia 18 października 2013 r. (sygn. akt III AUa 229/13, LEX nr 1391864) Sąd Apelacyjny w Gdańsku wskazał, że żądanie zwrotu nienależnie pobranego świadczenia następuje przez doręczenie dotyczącej tego decyzji (można powiedzieć, że staje się wymagalne w tym momencie, a nie w czasie spełniania świadczeń). Z tą chwilą następuje też wymagalność (w prawnym znaczeniu według prawa cywilnego – art. 359 § 2 k.c.) roszczenia o odsetki, gdyż od tej chwili dłużnik pozostaje w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia głównego (art. 481 § 1 k.c.). Z tą też chwilą rozpoczyna się bieg przedawnienia roszczenia o zapłatę odsetek. W podobnym tonie wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 21 marca 2013 r. (sygn. akt III AUa 1311/12), wskazując, że dopiero od dnia następnego po dacie doręczenia ubezpieczonemu decyzji należy liczyć stan opóźnienia w zwrocie organowi nienależnie pobranych świadczeń (...) Tym samym brak było podstaw do obciążania wnioskodawcy odsetkami za okres sprzed wydania decyzji, jak to uczynił organ rentowy w jej treści. W wyroku z dnia 28 stycznia 2016 r. (sygn. akt III AUa 736/15, LEX nr 2025563) Sąd Apelacyjny w Poznaniu podkreślił, iż Nie można utrzymywać, że świadczenia wypłacone na podstawie pozostającej w obrocie prawnym decyzji administracyjnej jako nienależne podlegały zwrotowi w dacie wypłaty, choćby przesłanki przyznania świadczenia w rzeczywistości nie istniały lub odpadły. Świadczenia w myśl art. 84 u.s.u.s. i art. 138 u.e.r.f.u.s., uważane za nienależne, podlegają zwrotowi dopiero wtedy, gdy organ rentowy wyda stosowną decyzję administracyjną. Zatem organ rentowy powinien naliczać odsetki ustawowe od nienależnie pobranego świadczenia od dnia doręczenia osobie zobowiązanej decyzji obligującej do zwrotu takiego świadczenia, gdyż dopiero od tej daty osoba taka pozostaje w zwłoce ze spełnieniem świadczenia.

Uwzględniając powyższe, należy, w ocenie Sądu, uznać za nietrafne stanowisko organu rentowego, zgodnie z którym „na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego” zasadne jest żądanie od odwołującego zwrotu odsetek za okres od dnia następnego po dniu wypłaty świadczenia do dnia wydania decyzji.

Ponadto podkreślenia wymaga, że z przedłożonych na rozprawie dowodów przelewów wynika, że M. Z. w wykonaniu decyzji z 27.11.2013 r. przelał na konto organu rentowego pobraną z tytułu zasiłku chorobowego kwotę. Wobec konieczności uwzględnienia odwołania z innych przyczyn, Sąd Rejonowy okoliczności tej nie badał , a w szczególności nie zobowiązywał organu rentowego do wskazania, czy kwota z tytułu nienależnie pobranego przez M. Z. zasiłku wpłynęła na konto ZUS, była to bowiem okoliczność nieistotna dla rozstrzygnięcia. Jednakże podkreślenia wymaga, że w przypadku zwrotu kwoty przez ubezpieczonego, utrzymanie obowiązku zwrotu świadczenia przez płatnika byłoby tym bardziej nieuzasadnione.

Z powyższych względów Sąd uznał, że odwołanie wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego było uzasadnione i na podstawie art. 477 (14) § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego, orzekając jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zasądzając od strony pozwanej na rzecz wnioskodawczyni kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według stawek minimalnych obowiązujących w dniu wniesienia odwołania.