Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Ewa Ligoń – Krawczyk

Protokolant: sekr. sąd. Katarzyna Maciaszczyk

po rozpoznaniu w dniu 11 stycznia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa C. K. i A. K.

przeciwko (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od C. K. i A. K. na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 10.800 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1465/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 22 grudnia 2015 roku powodowie C. K. oraz A. K. domagali się ustalenia odmiennej wartości świadczenia powodów wynikającego z umowy pożyczki hipotecznej nr (...) z dnia 28 listopada 2008 roku, zawartej z pozwaną (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. poprzez przyjęcie, że wskutek zastosowania klauzul niedozwolonych w ww. umowie pożyczki hipotecznej, pożyczka ta pozornie indeksowana wartością franka szwajcarskiego, w istocie rzeczy stała się kredytem czysto złotówkowym, z zachowaniem wszystkich pozostałych zapisów umowy kredytu, w tym co do wysokości oprocentowania opartego na stopie LIBOR; na podstawie przedmiotowej umowy powodowie zobowiązani są do zwrotu na rzecz pozwanej, uzyskanego od niej świadczenia kredytowego, którego wysokość wynosiła 1 407 206,26 zł, a nie świadczenia kredytowego we frankach szwajcarskich w wysokości 506 447,47 CHF. Świadczenie należne pozwanej z tytułu ww. umowy kredytowej, w łącznej wysokości 1 407 206,26 zł, pomniejszone jest o dotychczasowe spłaty dokonane przez powodów w złotych polskich, które winny zostać zaliczone na poczet zobowiązania kredytowego powodów, bez stosowania przy obliczaniu tych spłat klauzul indeksacyjnych (jako niedozwolonych klauzul umownych), lecz w wysokości wpłaconych przez powodów kwot w złotych polskich oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa według norm przepisanych (pozew – k. 2-15).

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, iż nie otrzymali od pozwanego świadczenia pożyczkowego we frankach szwajcarskich, ale bezpośrednio w złotówkach. Podali również, że spłata przedmiotowej pożyczki następowała w złotych polskich a nie we frankach szwajcarskich. Nadto powodowie podnosili, że już w momencie zawarcia umowy kredytu bank w sposób niekorzystny dla powodów dokonywał rozliczeń według arbitralne przyjmowanego kursu franka szwajcarskiego poprzez stosowanie niedozwolonych klauzul indeksacyjnych. Strona powodowa twierdziła również, iż pozwany bank nie poinformował jej o istnieniu ryzyka kursowego (uzasadnienie pozwu – k. 4-15).

Pozwany w odpowiedzi na pozew domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodów na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości czterokrotności stawki minimalnej (odpowiedź na pozew – k. 90-114).

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył twierdzeniom podnoszonym przez stronę powodową. W szczególności stwierdził, iż strony wielokrotnie aneksowały umowę pożyczki z 2008 roku, jak również zawarły w dniu 30 marca 2015 roku ugodę, na mocy której kwestionowane przez powodów warunki spłaty przestały obowiązywać i zostały one zastąpione warunkami określonymi w ugodzie. Nadto pozwany bank podniósł niezasadność wywodzonego przez powodów powództwa o ustalenie z uwagi na brak interesu prawnego po stronie powodów. Ponad to pozwany wskazał, iż ewentualne orzeczenie ustalające nie może prowadzić do zmiany stosunku prawnego lub jego ukształtowania na nowo. Zdaniem pozwanego strona powodowa nie wykazała, aby którekolwiek z postanowień wiążącej strony umowy miało charakter abuzywny.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Strony w dniu 28 listopada 2008 roku zawarły umowę pożyczki hipotecznej nr (...). Zgodnie z umową stronie powodowej została udzielona pożyczka w kwocie 506 447,47 CHF na okres 240 miesięcy z ostatecznym terminem spłaty ustalonym na dzień 25 listopada 2028 roku (umowa pożyczki – k. 19-23v, wniosek -124-132, dyspozycja wypłaty – k. 163).

Kwota pożyczki miała zostać przeznaczona na spłatę kredytu hipotecznego zaciągniętego przez powodów w G. M. Bank, a pozostała część tej kwoty pozostała do dyspozycji powodów (§ 6 (...) k. 19v, przesłuchanie powoda C. K. – k. 386v, nagranie: 00:18:10-00:23:20, zeznanie świadka A. T. – k. 309, nagranie: 01:12:02-01:15:40).

Umowa pożyczki z dnia 28 listopada 2008 roku składała się z dwóch części: szczegółowej umowy ( (...)) oraz części ogólnej umowy ( (...)). Część szczegółowa była przedmiotem indywidualnych negocjacji między stronami, a część ogólna stanowiła wzorzec umowy stosowany przez pozwany bank (umowa pożyczki – k.19-24v).

Zgodnie z § 4 (...) pożyczka była wypłacana w walucie polskiej lub w walucie wymienialnej zgodnie z dyspozycją pożyczkobiorcy. Stosownie do § 5 ust. 1 (...) w przypadku wypłaty pożyczki w walucie polskiej, stosowany był kurs kupna dewiz obowiązujący u pozwanego w dniu realizacji zlecenia płatniczego według aktualnej tabeli kursów. W przypadku wypłaty pożyczki w walucie wymienialnej innej niż waluta pożyczki, zastosowanie znajdowały kursy kupna/sprzedaży obowiązujące u pozwanego w dniu realizacji zlecenia płatniczego według aktualnej tabeli kursów (umowa pożyczki – k. 20v).

W trakcie omawiania warunków umowy kredytu walutowego pracownicy pozwanego banku prezentowali klientom ryzyko kursowe oraz ryzyko stopy procentowej. Prowadzone były symulacje wysokości raty, kapitału i odsetek (zeznania świadka A. T. – k. 308v-309, nagranie: 01:01:21-01:04:31).

Zgodnie z § 6 ust 1 (...) wypłata pożyczki miała nastąpić jednorazowo, w formie bezgotówkowej, na wskazany przez pożyczkobiorcę rachunek w pierwszej kolejności na spłatę kredytu mieszkaniowego nr (...) udzielonego przez G. M. Bank w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy (umowa pożyczki – k. 19v).

Stosownie do § 10 ust. 2 (...) powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku zmian kursów waluty polegającym na wzroście wysokości zadłużenia z tytułu pożyczki oraz wysokości rat pożyczki wyrażonych w walucie polskiej przy wzroście kursów waluty pożyczki oraz stopy procentowej, polegającym na wzroście raty spłaty przy wzroście stawki referencyjnej, nadto pożyczkobiorcy oświadczyli, iż poniosą te ryzyka (umowa pożyczki – k. 20).

Umowa pożyczki była przez strony aneksowana dziewięciokrotnie z uwagi na nieterminowe realizowanie rat pożyczki przez powodów. Przedmiotem aneksów do umowy było zawieszenie spłaty rat i rozłożenie płatności na późniejsze etapy spłaty, bądź przeniesienie należności wymagalnych w niewymagalne (aneksy nr (...) – k. 25-46v).

W dniu 30 marca 2015 roku między stronami została zawarta ugoda. W umowie tej strony wskazały, iż stan zadłużenia na dzień jej zawarcia wynosił 527 822,63 CHF, tj. 2 128 655,88 zł . Zgodnie z § 2 ugody powodowie zobowiązali się do spłaty kwoty 1 700 000 zł, tj. 421 533,22 CHF, zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy. Pozwany zobowiązał się, w przypadku spełnienia powyższego warunku, do dokonania zwolnienia powodów z długu w wysokości pozostałej do spłaty kwoty zadłużenia stosownie do treści art. 508 k.c. (umowa ugody – k. 47v-49).

Zgodnie § 10 ugody strony uzgodniły, że warunki spłaty należności określone w umowie pożyczki przestają obowiązywać, a zadłużenie ustalone w umowie ugody spłacane jest na warunkach określonych w ugodzie (umowa ugody – k. 48v).

Postanowienia ugody nie zostały zrealizowane przez powodów. Zadłużenie jest obecnie w całości wymagalne (przesłuchanie świadka K. Ś. – k. 308, nagranie 00:48:13-00:51:30).

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił na podstawie: dokumentów i ich kopii złożonych do akt sprawy przez strony, zeznań świadków I. L., K. Ś., A. T. oraz przesłuchania powodów.

Wiarygodność dokumentów nie była podważana przez strony, zaś Sąd nie znalazł podstaw do jej kwestionowania z urzędu. Zeznania świadków Sąd uznał za wiarygodne i rzetelne. Świadkowie w sposób spójny i wiarygodny przedstawili posiadaną przez siebie wiedzę dotyczące realizacji umowy łączącej strony, jak również na temat okoliczności jej zawarcia. Świadkowie przedstawiali również w sposób szczegółowy procedury obowiązujące i stosowane w pozwanym banku, tym niemniej ustalając stan faktyczny w oparciu o te relacje Sąd miał na względzie powtarzalny charakter tych czynności.

Co do zeznań powodów Sąd nie dał im wiary w zakresie, w jakim powodowie utrzymywali, iż nie zostali poinformowani o możliwych występujących ryzykach, a także o wypłaceniu im kwoty pożyczki w walucie polskiej. Co więcej, z zeznań powoda C. K. wynika, iż miał on świadomość występowania różnic kursowych franka szwajcarskiego, bowiem zakładał on możliwość sprzedania dewiz uzyskanych tytułem pożyczki po kursie wyższym niż bankowy, a tym samym uzyskania zysku z tego tytułu. Powód już w chwili zawarcia umowy pożyczki miał świadomość istnienia wahań kursowych, bowiem z uwagi na zmianę kursu franka do złotówki powodowie w chwili wypłaty świadczenia z tytułu umowy pożyczki otrzymali inną kwotę w złotówkach niż początkowo wynikało z wniosku o udzielenie pożyczki. Nie bez znaczenia dla oceny wiarygodności zeznań powoda w tym zakresie było posiadane przez niego wyższe wykształcenie ekonomiczne.

W odniesieniu do powódki Sąd uznał za wiarygodne jej zeznania, zgodnie z którymi powódka w toku negocjacji z pozwanym bankiem polegała na wiedzy, wykształceniu i doświadczeniu ojca.

Sąd nie dał wiary powodom w zakresie, w jakim twierdzili oni, że nie zostali poinformowani o możliwości spłaty pożyczki poprzez środki gromadzone na rachunku walutowym prowadzonym w walucie pożyczki, bowiem przysługujące powodom prawa zawarte były w części szczegółowej umowy, która stanowiła przedmiot indywidualnych negocjacji między stronami.

Sąd oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu ekonomii wnioskowanego wyłącznie z ostrożności procesowej przez stronę pozwaną na okoliczność zmiany kursu walut, zmian wskaźników oprocentowania, wpływu ww. czynników na wysokość raty i kwoty kapitału powszechności stosowania marż, analizy czynników wpływu ekonomicznych na kurs walut oraz stosowane przez banki systemy zabezpieczenia ryzyka, z uwagi na to, iż okoliczności, na jakie miał być powołany niniejszy dowód zostały wykazane za pomocą innych środków dowodowych, bądź też nie stanowiły istotnych okoliczności faktycznych niniejszej sprawy, wobec oddalenia powództwa z uwagi na brak interesu prawnego do ustalenia uprzednio zmodyfikowanego stosunku zobowiązaniowego, a przeprowadzenie dowodu prowadziłoby do nieuzasadnionej zwłoki w niniejszym postępowaniu.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie i podlegało oddaleniu w całości.

Stosownie do treści art. 189 k.p.c. powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Warunkiem sine qua non dopuszczalności powództwa o ustalenie jest istnienie po stronie powodowej interesu prawnego w ustaleniu konkretnego stosunku prawnego lub konkretnego prawa. Interes prawny stanowi przesłankę merytoryczną powództwa o ustalenie.

Uznaje się, że interes prawny zachodzi wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (wyr. SN z 18.6.2009 r., II CSK 33/09, OSNC 2010, Nr B, poz. 47). Interes prawny zachodzi zatem wówczas, gdy istnieje niepewność danego prawa lub stosunku prawnego, zarówno z przyczyn faktycznych, jak i prawnych.

W orzecznictwie ugruntowany jest pogląd, zgodnie z którym wyrok w procesie o ustalenie, wydany na podstawie przepisu art. 189 k.p.c., może mieć wyłącznie charakter deklaratywny, to znaczy może jedynie stwierdzać istniejący już obiektywnie stan praw i stosunków prawnych. W żadnym natomiast razie powództwo o ustalenie nie może zmierzać do ukształtowania na nowo stosunków prawnych między stronami procesu, w tym również do zniweczenia (uchylenia) skutków czynności prawnych dokonanych z ich udziałem (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 czerwca 2013 roku, sygn. akt I ACa 498/13).

W niniejszej sprawie powodowie domagali się ustalenia odmiennej wartości świadczenia powodów wynikającego z umowy pożyczki z dnia 28 listopada 2008 roku poprzez przyjęcie, że pożyczka była w istocie kredytem złotówkowym, a tym samym powodowie byliby zobowiązanie do zwrotu na rzecz pozwanej kwoty 1 407 206,26 zł, pomniejszonego o kapitał wpłacony dotychczas w przeliczeniu na polskie złote, a nie świadczenia wyrażonego we frankach szwajcarskich, pomniejszonego o kapitał liczony we frankach szwajcarskich.

Na wstępie należy zauważyć, iż umowa łącząca strony była przez nie wielokrotnie zmieniana i o ile aneksy o numerach od 1 do 9 nie zmieniły istotnie charakteru umowy, bowiem odnosiły się wyłącznie do kwestii wymagalności poszczególnych sum i modyfikacji rozłożenia płatności na raty, to jednak zawarta przez strony w dniu 30 marca 2015 roku ugoda ukształtowała na nowo stosunek zobowiązaniowy między nimi. Na mocy ugody strony uzgodniły, iż warunki spłaty określone w umowie pożyczki z 28 listopada 2008 roku, zmienianej stosownymi aneksami, przestają obowiązywać, a zadłużenie powodów ma być regulowane w oparciu o nowy harmonogram spłat stanowiący załącznik do umowy ugody.

Uwzględnienie powództwa poprzez ustalenie wartości świadczenia oraz warunków jego spłaty oznaczałoby ukształtowanie umowy pożyczki zawartej przez strony na nowo, wbrew woli stron wyrażonej w umowie ugody z dnia 30 marca 2015 roku, a to byłoby sprzeczne z dyspozycją art. 189 k.p.c., który może stwierdzać wyłącznie obiektywnie istniejący stan prawny.

Powoływane przez stronę powodową klauzule umowne, co do których strona powodowa wysuwała zarzuty dotyczące ich abuzywności, zostały wolą stron zastąpione postanowieniami ugody. Godzi się zauważyć, iż zarówno co do przytoczonego art. 189 k.p.c., jak i zgodnie z normą wyrażoną w art. 316 § 1 k.p.c. Sąd bierze pod uwagę stan obiektywnie istniejący w chwili zamknięcia rozprawy. Roszczenie strony powodowej nie odnosiło się do ustalenia, czy w przeszłości łączył strony stosunek zobowiązaniowy o treści zawartej żądaniu pozwu, a jedynie czy stan opisany przez powodów istnieje w chwili obecnej. Brak tym samym po stronie powodów interesu prawnego w żądaniu ustaleniu istnienia stosunku zobowiązanego o treści zgodnej z żądaniem pozwu.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż w oparciu o stan faktyczny niniejszej sprawy, przyjęcie, iż strony zawarły kredyt złotówkowy pozornie wyłącznie indeksowany wartością franka szwajcarskiego, jest niedopuszczalne. Z treści wniosku kredytowego powodów oraz z umowy pożyczki wynika, iż zamiarem stron było udzielenie pożyczki w określonej kwocie nominalnej wyrażonej we frankach szwajcarskich. Wypłacenie kwoty pożyczki w polskich złotych po przewalutowaniu kwoty kredytu pozostaje bez znaczenia dla okoliczności, iż umowa zawarta między stronami opiewała na określoną kwotę franków szwajcarskich. Co więcej, z treści umowy wynika, iż powodowie mieli zarówno możliwość wyboru waluty, w jakiej zostanie wypłacona kwota pożyczki, co wynika wprost z treści § 4 (...), jak i wyboru waluty, w jakiej dokonana zostanie spłata pożyczki. Powodowie mieli tym samym możliwość otrzymania franków szwajcarskich i nie byli związani koniecznością przewalutowania ich na polskie złote, co mogłoby się wiązać z ryzykiem zmiany kursu. Analogicznie powodowie mogli ustalić w treści umowy, iż spłata kredytu nastąpi z rachunku walutowego prowadzonego w walucie szwajcarskiej, co wykluczałoby jakąkolwiek arbitralność po stronie banku w ustalaniu kursu waluty, na podstawie którego obliczana byłaby bieżąca rata spłaty pożyczki.

Nadto wskazać należy, iż w momencie zawierania umowy pożyczki powodowie mieli świadomość istnienia ryzyka kursowego. Udzielenie pożyczki poprzedzone było wielogodzinnymi spotkaniami z przedstawicielem pozwanego banku, podczas których powodowie mieli sposobność zapoznania się z warunkami umowy. Co więcej, jak wynika z zeznań powoda słuchanego w charakterze strony, powód miał świadomość zmian kursu franka, bowiem liczył na wykorzystanie tej okoliczności i uzyskanie dodatkowych środków w wyniku sprzedaży franków otrzymanych od banku po wyższym kursie w przyszłości, do czego jednak finalnie nie doszło wobec odmiennej dyspozycji powodów. Nadto, jak wynika z zeznań powoda już w chwili zawierania umowy powód miał wątpliwości co do jej sfinalizowania, bowiem kwota pożyczki przeliczona na złote polskie miała być ostatecznie niższa, niż ta, która wynikałaby z prowadzonych przez strony negocjacji przed zawarciem umowy.

W odniesieniu do podnoszonych zarzutów powodów o abuzywności klauzul zawartych w umowie z dnia 28 listopada 2008 roku, Sąd wskazuje, niezależnie od okoliczności, iż związanie nimi stron zakończyło się na mocy ugody z 30 marca 2015 roku, strona powodowa nie wykazała w żaden sposób, że stosowane przez stronę pozwaną we wzorcu umowy postanowienia stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ k.c. Wykazanie tych okoliczności obciążało powodów w niniejszym procesie zgodnie z art. 6 k.c. w zw. z art. 232 k.p.c. Wobec ich niewykazania brak było podstaw do przyjęcia, iż umowa pożyczki zawarta przez strony, bądź też postanowienia umowy stanowiącej źródło obecnie wiążącego strony stosunku zobowiązaniowego oparte było o zastosowanie klauzul niedozwolonych, co mogło rzutować na zakres związania nimi stron.

Strona powodowa wskazywała w treści pozwu, iż postanowienia części ogólnej umowy dotyczące stosowanej przez pozwany bank tabeli kursów, a następnie obliczanie kwoty kapitału i w dalszej kolejności kwoty rat spłaty pożyczki według ustalanych przez bank tabel kursowych stanowiło klauzule niedozwolone. Z twierdzeniem powodów nie sposób się zgodzić, bowiem już z literalnego brzmienia przepisów części ogólnej umowy wynika, iż powodowie mieli od początku możliwość zarówno wypłaty kwoty pożyczki we frankach szwajcarskich – co wykluczało związanie konsumentów jednostronnie kształtowanymi przez bank czynnikami kształtującymi zakres świadczenia realizowanego najpierw na rzecz powodów, a następnie przez powodów na rzecz banku. Co więcej, powodowie – co zostało już wskazane w treści rozważań Sądu meriti – mieli możliwość spłacania rat pożyczki za pomocą środków na technicznym rachunku prowadzonym w walucie, w której udzielono pożyczki. Również to rozwiązanie uniezależniało powodów od stosowanych przez bank tabel kursowych i wahań kursu waluty, w której udzielono pożyczki. Na stronie powodowej ciążyłoby wówczas jedynie czysto rynkowe ryzyko związane ze zmianą kursu franka szwajcarskiego, powodowie mieli jednakże swobodę określenia, po jakim kursie nabędą oni walutę niezbędną do spłaty raty pożyczki.

Mając na uwadze powyższe Sąd oddalił powództwo jako niezasadne.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Na koszty strony pozwanej złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika obliczone na podstawie § 6 pkt 7 (7 200 zł za I instancję) oraz § 13 ust. 2 pkt 2 (3 600 zł za postępowanie zażaleniowe) Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zw. z § 21 Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie.