Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 15 marca 2017r.

Sąd Okręgowy w Częstochowie VI Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie następującym :

Przewodniczący-Sędzia SSO Jolanta Janas

Sędziowie SSO Janina Ignasiak

SSO Halina Garus (spr.)

Protokolant st. sekr. sąd. Agnieszka Cieślak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 marca 2017r.

sprawy z wniosku K. W.

z udziałem P. R. , E. R.

o zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Myszkowie w sprawie o sygn. akt I Ns 1365/15 o stwierdzenie nabycia spadku po S. C.

na skutek apelacji uczestników postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Myszkowie z dnia 29 listopada 2016r.

sygn. akt I Ns 1290/16

postanawia :

1.  oddalić apelację uczestników postępowania;

2.  ustalić, że każda ze stron ponosi koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie

Sygn.akt VI Ca 136/17

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 25 sierpnia 2016 r. wnioskodawczyni K. W. wniosła o zmianę postanowienia z dnia 2 marca 2016 r., na mocy którego spadek po S. C. odziedziczył w całości P. R. na podstawie testamentu własnego, w ten sposób, że spadek po S. C. w całości na podstawie testamentu notarialnego z dnia (...) Rep. (...) sporządzonego przed notariuszem M. Ś. dziedziczy K. W..

Uczestnicy postępowania P. R. i E. R. sprzeciwili się wnioskowi. Podnieśli, że wnioskodawczyni wiedziała o toczącym się postępowaniu spadkowym w sprawie I Ns 1365/15. Wskazali, że nie wiedzieli o nowym testamencie sporządzonym przez S. C..

Postanowieniem z dnia 29 listopada 2016 roku Sąd Rejonowy w Myszkowie zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w Myszkowie z dnia 2 marca 2016 roku w sprawie sygn.akt I Ns 1365/15 w ten sposób ,że stwierdził ,ze spadek po S. C. córce F. i M. zmarłej w dniu (...)w D. , której ostatnim miejscem zwykłego pobytu była D. dziedziczy na mocy testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 7 kwietnia 2014 roku przed notariuszem M. Ś. zapisanego w Repertorium (...)otwartego i ogłoszonego przed Sądem rejonowym w M. w dniu 4 października 2016 roku w sprawie o sygn.akt (...)–jej córka K. W. w całości oraz stwierdził że wnioskodawczyni i uczestnicy postępowania ponoszą koszty procesu związane ze swym udziałem w sprawie .

Wydając przedmiotowe postanowienie Sąd Rejonowy ustalił , co następuje: spadkodawczyni S. C. miała dwie córki: K. W. i E. R.. Mieszkała sama w swoim domu. W dniu 4 czerwca 1990 r. sporządziła testament własnoręczny, w którym do całego spadku powołała wnuka P. R. - syna córki E. R.. Ze swojego domu w dniu 18 grudnia 2012 r. została zabrana przez córkę K. W. do jej domu w C., w którym z nią razem zamieszkała . W dniu 7 kwietnia 2014 r. S. C. w Kancelarii Notarialnej w C. przy ulicy (...) przed notariuszem M. Ś. sporządziła testament, w którym do całego spadku powołała swoją córkę K. W.. Testament został zarejestrowany w Rep. (...). U wnioskodawczyni K. W. spadkodawczyni przebywała do marca 2015 r., gdyż wnioskodawczyni miała problemy ze zdrowiem i otrzymała skierowanie do szpitala. Od marca 2015 r., aż do swojej śmierci S. C. mieszkała u swojej drugiej córki E. R.. P. R. i E. R. nie wiedzieli o sporządzonym w dniu 7 kwietnia 2014r. przez S. C. drugim testamencie.

W trakcie sporządzania obydwu testamentów S. C. nie była w stanie wyłączającym świadome lub swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli.

S. C. córka F. i M. zmarła w dniu (...) w D., gdzie ostatnio stale zamieszkiwała. W chwili śmierci była wdową.

Postanowieniem z dnia 2 marca 2016 r. Sąd Rejonowy w Myszkowie w sprawie o sygn. akt I Ns 1365/15 stwierdził, że spadek po S. C. córce F. i M., zmarłej dnia (...)w D., ostatnio stale zamieszkałej w D., na podstawie testamentu własnoręcznego sporządzonego w dniu 4 czerwca 1990 roku, otwartego i ogłoszonego w sprawie niniejszej przez Sąd Rejonowy w Myszkowie w dniu 2 marca 2016 roku, nabył wnuk P. R. syn G. i E. w całości.

Postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...)Sąd Rejonowy w M. odrzucił wniosek K. W. o stwierdzenie nabycia spadku po S. C., z uwagi na fakt, że zostało już przeprowadzone postępowanie spadkowe po zmarłej S. C. w sprawie o sygn. akt I Ns 1365/15.

Z zapewnienia złożonego w toku postępowania sądowego I Ns 1365/15 przez P. R. wynikało, iż spadkodawczyni S. C. pozostawiła ze spadkobierców ustawowych dwie córki: K. W. i E. R.. W trakcie postępowania w sprawie I Ns 1365/15, korespondencja kierowana do K. W. była dwukrotnie awizowana: w dniu 26 stycznia 2016 r. i w dniu 3 lutego 2016 r. K. W. stale choruje na serce, przeszła już trzy zabiegi operacyjne, wielokrotnie była hospitalizowana. Ze względów chorobowych nie była na pogrzebie mamy, nie odebrała kierowanej do niej korespondencji w sprawie I Ns 1365/15 i nie wiedziała o toczącym się postępowaniu spadkowym po mamie.

W ustalonym w sprawie stanie faktycznym Sąd Rejonowy zważył , co następuje :

Zgodnie z treścią art. 679 § 1 k.p.c. dowód, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku, nie jest spadkobiercą lub że jej udział w spadku jest inny niż stwierdzony, może być przeprowadzony tylko w postępowaniu o uchylenie lub zmianę stwierdzenia nabycia spadku, z zastosowaniem przepisów rozdziału 8 Działu IV Tytułu II Księgi drugiej Kodeksu postępowania cywilnego. Jednakże ten, kto był uczestnikiem postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, może tylko wówczas żądać zmiany postanowienia stwierdzającego nabycie spadku, gdy żądanie opiera na podstawie, której nie mógł powołać w tym postępowaniu, a wniosek o zmianę składa przed upływem roku od dnia, w którym uzyskał tę możność. Wniosek o wszczęcie takiego postępowania może zgłosić każdy zainteresowany (art. 679 § 2 k.p.c.). Tak więc w ocenie Sądu Rejonowego w postępowaniu sądowym wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może zgłosić każda osoba, która taki interes wykazuje. Interes o którym mówi przepis art. 1025 k.c. to także zdaniem Sądu zainteresowanie w powstaniu skutków prawnych związanych z wydaniem postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku po określonym spadkodawcy, przez osoby wymienione w orzeczeniu sądu. Zatem w niniejszej sprawie Sąd pierwszej instancji uznał , że wnioskodawczyni wykazała swój interes prawny, a jej argumenty wywodzone w tym zakresie zasługują na uwzględnienie.

Wnioskodawczyni domagała się zmiany postanowienia Sądu Rejonowego w Myszkowie z dnia 2 marca 2016 r. wydanego w sprawie o sygn. akt I Ns 1365/15, albowiem podnosiła, że testament którym dysponuje został sporządzony później niż testament przedstawiony w postępowaniu o sygn. akt I Ns 1365/15. Wnioskodawczyni wykazała przy tym, że nie wiedziała o toczącym się postępowaniu w sprawie o sygn. akt I Ns 1365/15 i dlatego nie mogła okazać tego testamentu. Sąd ustalił, że wprawdzie wnioskodawczyni została podana jako uczestniczka postępowania w sprawie o sygn. I Ns 1365/15, ale korespondencja była do niej kierowana tylko raz i została dwukrotnie awizowana. Biorąc pod uwagę problemy zdrowotne wnioskodawczyni i częste pobyty w szpitalach, nie można było zatem przyjąć, że wiedziała o toczącym się postępowaniu i brała w nim czynny udział. W świetle treści art. 679 § 1 k.p.c. należało również przyjąć, że wnioskodawczyni zachowała roczny termin do złożenia wniosku o zmianę postanowienia w sprawie o sygn. I Ns 1365/15. Jak wynika bowiem z akt sprawy (...)złożony przez nią wniosek o stwierdzenie nabycia spadku po S. C., postanowieniem z dnia 11 sierpnia 2016 r. został odrzucony, z uwagi na fakt, że toczyło się już postępowanie w tym przedmiocie. Należało więc przyjąć, że na rozprawie w dniu 11 sierpnia 2016 r. wnioskodawczyni dowiedziała się o tym, że postępowanie spadkowe po zmarłej S. C. zostało zakończone. Natomiast wniosek o zmianę postanowienia spadkowego K. W. złożyła w dniu 25 sierpnia 2016 r., a więc przed upływem rocznego terminu do jego złożenia.

Sąd Rejonowy zważył ,że powołanie do spadku wynika z ustawy lub testamentu (art. 926§1 k.c.). Jeśli spadkodawca sporządził nowy testament, nie zaznaczając w nim, że poprzedni odwołuje, odwołaniu ulegają tylko te postanowienia testamentu poprzedniego, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu (art. 947 k.c.). Testament należy tak tłumaczyć, ażeby zapewnić możliwie najpełniejsze urzeczywistnienie woli spadkodawcy, a jeżeli może być tłumaczony rozmaicie, należy przyjąć wykładnię, która pozwala utrzymać rozrządzenia spadkodawcy w mocy i nadać im rozsądną treść ( art. 948 k.c.).

W niniejszej sprawie S. C. sporządziła dwa testamenty- własnoręczny i notarialny. Żaden z nich nie został zakwestionowany przez strony postępowania. Trzeba wyraźnie podkreślić, że wszystkie dozwolone przez prawo spadkowe formy spisywania ostatniej woli mają taką samą moc prawną i wywołują takie same skutki prawne. Dokonując oceny obu rozporządzeń testatorki S. C., należało pamiętać, że w myśl art. 947 k.c. jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament – jednocześnie nie zaznaczając w nim, że poprzedni testament odwołuje – ulegają odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego testamentu. Zgodnie z treścią art. 946 k.c. odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień. W odniesieniu do niniejszej sprawy S. C. w drugim z testamentów z dnia 7 kwietnia 2014 r. nie dokonała wyraźnego odwołania swojego poprzedniego testamentu z dnia 4 czerwca 1990 r. i w ogóle nie odnosiła się do jego treści. Jednakże nie budziło wątpliwości, że treść obu oświadczeń ostatniej woli spadkodawczyni wzajemnie się wykluczała, albowiem w pierwszym z testamentów do całości spadku powołała wnuka P. R., natomiast w drugim testamencie do całości spadku powołała wnioskodawczynię K. W.. W związku z takim rozporządzeniem majątkiem spadkowym należało przyjąć – zgodnie z art. 947 k.c. , że S. C. sporządzając testament z dnia 7 kwietnia 2014 r. tym samym odwołała swój wcześniejszy testament z dnia 4 czerwca 1990 r. – w części dotyczącej powołania osób do dziedziczenia majątku spadkowego. W tych okolicznościach Sąd Rejonowy doszedł do przekonania że istnieją warunki do zmiany postanowienia w sprawie o stwierdzeniu nabycie spadku po S. C. o czym orzekł w postanowieniu z dnia 29 listopada 2016 roku (k -22).Na zasadzie art. 520 § 1 k.p.c., w punkcie drugim postanowienia stwierdził, że strony ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

Apelacje na powyższe postanowienie wnieśli uczestnicy postępowania E. R. i P. R.. Orzeczeniu zarzucili naruszenie art. 233 par 1 kpc poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego ; art. 328 par 2 kpc poprzez brak wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia ; brak ustalenia faktów które sąd uznał za udowodnione dowodów , na których się oparł i przyczyn dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej ; naruszenie art. 679 kpc przez jego niewłaściwe zastosowanie ; naruszenie art. 227 kpc w zw. z art. 217 kpc W oparciu o powyższe wnosili o zmianę zaskarżonego wyroku i utrzymanie w mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Myszkowie z dnia 2 marca 2016 roku sygn. akt I Ns 1365/15 ewentualnie przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji wraz z zasądzeniem kosztów postępowania odwoławczego (k: 35-38)

Wnioskodawczyni w odpowiedzi na apelację domagała się jej oddalenia wraz z zasądzeniem kosztów postępowania apelacyjnego .

Sąd Okręgowy zważył , co następuje :

Zdaniem Sądu Okręgowego zarzuty apelacji uczestników postępowania są bezzasadne i sprawiają ,że podlega ona oddaleniu. W ocenie Sądu odwoławczego , Sąd I instancji przeprowadził wyczerpujące postępowanie dowodowe , a zebrany materiał dowodowy poddał ocenie z zachowaniem granic swobodnej oceny dowodów przewidzianej przez art. 233 par 1 kpc. .

Na tej podstawie Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne , który tutejszy Sąd w pełni podziela i przyjmuje za własne bez potrzeby ich ponownego przytaczania . Sąd Rejonowy w motywach zaskarżonego postanowienia powołał wszystkie istotne dla rozstrzygnięcia przepisy mające w sprawie zastosowanie .

Nie budzi wątpliwości , że wzruszenie prawomocnego postanowienia w stwierdzenie nabycia spadku względnie zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia może nastąpić albo przez jego uchylenie (art. 678 kpc ) albo przez zmianę art. 679 i 690 par 2 kpc . Wniosek o wszczęcie przedmiotowego postępowania powinien odpowiadać ogólnym wymogom określonym w art. 511 kpc , a także zawierać dokładne określenie prawomocnego postanowienia mającego ulec zmianie oraz przytoczenie okoliczności oraz środków dowodowych uzasadniających twierdzenie o niezgodności takiego postanowienia z rzeczywistym stanem faktycznym i prawnym . Nadto w przypadku, gdy wnioskodawcą jest uczestnik postępowania o stwierdzenie nabycia spadku , niezbędne jest również powołanie okoliczności uzasadniających zachowanie terminu do złożenia wniosku oraz niemożność wcześniejszego powołania podstaw uzasadniających zmianę postanowienia ( tak SN w post. z dnia 12 stycznia 1993 roku I CRN 208/92 Lex nr 146210 , post. z dnia 21 grudnia 2011 IV CSK 199/11 Lex 1131131). W orzecznictwie przyjmuje się , że przez uczestnictwo w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku w myśl art. 679 kpc należy uznać formalny udział w postępowaniu , a nie stopień aktywności , bierność czy nawet całkowitą bezczynność zainteresowanego występującego w sprawie ( vide post SN z dnia 4 lutego 2000 r. II CKN 740/98).

Wnioskodawczyni we wniosku o zmianę postanowienia w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po matce S. C. podniosła ,że jest w posiadaniu testamentu notarialnego spadkodawczyni ,która sporządziła go w dniu 7 kwietnia 2014 roku przed notariusz M. Ś. w jej kancelarii w C. nr rep (...), mocą którego powołała do spadku córkę K. W. ( wnioskodawczynię ). Podnosiła także ,że nie wiedziała o wcześniejszej sprawie spadkowej , bo w tym czasie leżała w szpitalu , przeszła już trzy operacje na serce. Nawet nie była na pogrzebie matki zmarłej w dniu (...) roku , bo w tym czasie przebywała także na leczeniu szpitalnym. Z przedstawionej przez wnioskodawczynię dokumentacji medycznej wynika , że w dniach od 26 grudnia 2015 roku do 5 stycznia 2016 roku przebywała na leczeniu w (...) w C. przy ulicy (...) ; w dniach od 29 stycznia 2016 roku do 8 lutego 2016 roku przebywała na Oddziale Kardiologii (...)w B. , a w dniach od 27 marca 2016 roku do 7 kwietnia 2016 roku leczyła się w Oddziale Chorób wewnętrznych (...)w C. ( vide informacje o pobytach wnioskodawczyni w opisanych wyżej szpitalach k ;26- 28 )

Sąd Okręgowy podnosi ,że w sprawie o sygn. akt I Ns 1365 /15 , które zakończyło się wydaniem w dniu 2 marca 2016 roku przez Sąd Rejonowy w Myszkowie postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku po S. C. na podstawie testamentu własnoręcznego sporządzonego w dniu 4 czerwca 1990 roku na rzecz wnuka P. R., zawiadomienie o terminie rozprawy wyznaczonej na dzień 2 marca 2016 roku , było dla wnioskodawczyni (uczestniczki postępowania w sprawie I Ns 1345/15 ) powtórnie awizowane ( zawiadomienie o przesyłce w dniu 26 stycznia 2016 roku , powtórne awizo 3 lutego 2016 roku , zwrot przesyłki do sądu nastąpił w dniu 11 lutego 2016 roku; karta 8 akt I Ns 1365/15 w załączeniu do sprawy) .

Z chronologii zdarzeń wynika zatem , że zawiadomienie o przesyłce zostało pozostawione w skrzynce pocztowej wnioskodawczyni na trzy dni przez rozpoczęciem jej pobytu w szpitalu w B.. Za wiarygodne należy uznać twierdzenia wnioskodawczyni ,że w okresie po wypisaniu ze szpitala w C. do dnia przyjęcia do (...)w B. wnioskodawczyni przebywała u córki zamieszkującej w B. , oczekując na miejsce na Oddziale Kardiologicznym szpitala. Nie budzi bowiem wątpliwości , że wnioskodawczyni jest osobą schorowaną w świetlne dokumentacji medycznej stanowiącej dowód w sprawie ,a także to ,że była osobą istotnie zainteresowaną w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po matce , która przecież sporządziła na jej rzecz testament notarialny ,a wnioskodawczyni praktycznie w dacie jego sporządzenia miała wiedzą, że taki testament istnieje towarzyszyła bowiem matce do notariusza. Jej nieobecność na rozprawie w dniu 3 marca 2016 roku , byłaby w istocie rzeczy nieracjonalna a przede wszystkim wbrew jej interesowi prawnemu. Zatem choć doręczenie o zawiadomieniu o terminie rozprawy zawierające także odpis wniosku w sprawie sygn.akt I Ns 1365/15 zostało doręczone prawidłowo zgodnie z art. 139 kpc, to wnioskodawczyni wykazała ,że nie mogła się faktycznie zapoznać z przesyłką bez swojej winy. Odebranie bowiem przez nią przesyłki było niemożliwe , a więc niewątpliwie przedmiotowa przesyłka do niej nie dotarła . W ocenie Sądu Okręgowego wnioskodawczyni udowodniła niemożność zapoznania się z omawianą przesyłką poleconą , a więc za uprawnione należy uznać stanowisko Sądu Rejonowego ,że wnioskodawczyni nie wiedziała o toczącym się postępowaniu spadkowym po mamie pod sygnaturą akt I Ns 1365/15 Sądu Rejonowego w Myszkowie.

Prawidłowe ustalenia Sądu dotyczące braku wiedzy wnioskodawczyni o toczącym się postępowaniu spadkowym po mamie determinują ostatecznie prawidłowość orzeczenia , które zostało wydane w niniejszej sprawie . Zachodziły bowiem warunki do zmiany postanowienia wydanego w sprawie I Ns 1365 /15 w oparciu o art. 679 par 1 kpc i stwierdzenia przez Sąd Rejonowy w Myszkowie ,że spadek po S. C. córce F. i M. , zmarłej w dniu (...) roku w D. z mocy testamentu notarialnego sporządzonego w dniu 7 kwietnia 2015 roku przed notariuszem M. Ś. zapisanego w repertorium (...)otwartego i ogłoszonego przed Sądem Rejonowym w M. w dniu 4 października 2016 roku w sprawie sygn. akt (...)nabyła jej córka K. W. córka S..

Wbrew twierdzeniom uczestników postępowania analiza uzasadnienia sporządzonego przez Sąd Rejonowy w Częstochowie pozwala na stwierdzenie , że wskazuje ono podstawę faktyczną rozstrzygnięcia oraz wyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia z przytoczeniem przepisów prawa , jest zatem zgodna z art. 328 par 2 kpc ( patrz motywy zaskarżonego postanowienia k: 30-22 ).

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego , nie było podstaw do uwzględnienia apelacji uczestników postępowania i dlatego orzeczono o jej oddaleniu na mocy art. 385 kpc.