Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 27 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie , Wydział VIII Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Natalia Pawłowska- Grzelczak

Sędziowie: SO Patrycja Baranowska (spr.)

SR del. Anna Górnik

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2017 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

przeciwko M. D. (1) i Z. D.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum

w S. z dnia 5 października 2016 r., sygn. akt X GC 217/16

o zapłatę

postanawia:

zmienić zaskarżone postanowienie w ten sposób, że zasądzić od powódki (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz pozwanej M. D. (1) kwotę 3.217 zł (trzy tysiące dwieście siedemnaście złotych) tytułem kosztów procesu.

SSO Patrycja Baranowska SSO Natalia Pawłowska- Grzelczak SSR del. Anna Górnik

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 5 października 2016 r. Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie umorzył postępowanie w stosunku do pozwanej M. D. (1) (pkt 1) oraz zasądził od pozwanej M. D. (1) na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwotę 4.216 zł tytułem kosztów procesu, przy czym w zakresie zobowiązania zapłaty kosztów procesu w wysokości 2.867 zł zobowiązanie zapłaty pozwanej M. D. (1) jest solidarne z zobowiązaniem zapłaty kosztów procesu przez Z. D., wynikającym z nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wydanym przez Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie X Wydział Gospodarczy w dniu 10 grudnia 2014 r., w sprawie X GNc 2453/14.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były następujące okoliczności: powódka (...) Spółka z ograniczona odpowiedzialnością w S. domagała się od pozwanych Z. D. oraz M. D. (2) (która w toku procesu zmieniła nazwisko na D.) zasądzenia kwoty 35.962,77 zł wraz z odsetkami i kosztami. Powódka powołała się na okoliczność zawarcia w dniu 24 stycznia 2014 r. umowy z pozwanymi, jako spółką cywilną, następnie na niewykonanie przez pozwanych tej umowy, co skutkowało odstąpieniem od umowy przez powódkę. Jako adres dla pozwanych powódka wskazała adres spółki cywilnej pozwanych o nazwie (...) W. 153 lok. 9, 72 - 005 P.. Do pozwu powódka dołączyła wezwanie z dnia 13 maja 2014 r. do rozpoczęcia prac, wezwanie z dnia 28 sierpnia 2014 r. do kontynuacji robót i zapłaty, oświadczenie z dnia 8 października 2014 roku o odstąpieniu od umowy i wezwaniu do zapłaty.

W dniu 10 grudnia 2014 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty, w którym zasądził roszczenie zgodnie z żądaniem pozwu, w tym nakazał zapłatę kwoty 2.867 zł, tytułem zwrotu kosztów procesu.

Pozwany nie wniósł sprzeciwu i wobec niego wymieniony nakaz zapłaty uprawomocnił się z dniem 8 lutego 2015 r.

Pozwana wniosła sprzeciw do nakazu zapłaty zaskarżając go w całości. Podniosła, iż umowa spółki cywilnej została rozwiązana w dniu 30 grudnia 2013 r. Pozwani dokonali stosowanego zgłoszenia w rejestrze podmiotów prowadzących działalność gospodarczą a pozwany z dniem 22 stycznia 2014 r. (tuż przed zawarciem umowy z powódką) rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej pod inną firmą. O dalszych czynnościach pozwanego pozwana nie miała wiedzy, w tym nie wiedziała, iż wymieniony zaciąga w jej imieniu zobowiązania.

Na rozprawie strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd następnie dopuścił i przeprowadził dowód z opinii biegłego grafologa na okoliczność ustalenia autentyczności podpisów pozwanej na określonych dokumentach. Biegły taką opinię sporządził, stwierdzając, iż pozwana nie podpisywała dokumentów, na które powoływała się strona powodowa.

Na rozprawie w dniu 5 października 2016 r. pełnomocnik powódki oświadczył, iż wobec treści opinii cofa pozew wobec M. D. (1) ze zrzeczeniem się roszczenia. Pełnomocnik powódki wniósł o zasądzenie kosztów z uwagi na fakt, że pozwana dała powód do wytoczenia powództwa. Otrzymała trzy wezwania i nie ustosunkowała się do nich. Dopiero w toku postępowania podniosła zarzuty, które spowodowały wydanie opinii biegłego o określonej treści. Okoliczności te mogły być wyjaśnione przed wytoczeniem powództwa.

W oparciu o powyższe ustalenia, przywołując treść art. 203 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy uznał cofnięcie pozwu przez stronę powodową za prawnie skuteczne, co z kolei skutkowało koniecznością umorzenia postępowania na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. Sąd uznał jednocześnie za zasadne, opierając rozstrzygnięcie na art. 103 § 1 k.p.c., żądanie powódki w zakresie zwrotu kosztów procesu, na które składało się wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika obliczone od wartości przedmiotu sporu w kwocie 2.400 zł, opłata kancelaryjna w wysokości 17 zł i opłata od pozwu w kwocie 1.799 zł.

W kontekście rozstrzygnięcia o kosztach Sąd przyjął, że pozwana dała powód do wytoczenia powództwa swoim niesumiennym zachowaniem. Pozwani wprawdzie w dniu 18 grudnia 2013 r. rozwiązali umowę spółki cywilnej i spółka cywilna (...) została wykreślona z (...) w dniu 31 grudnia 2013 r., zaś pozwany od 22 stycznia 2014 r. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej pod własnym nazwiskiem i firmą, jednakże pozwana poprzestała na wskazanych czynnościach formalnych. Takie działanie Sąd uznał za niewłaściwe, jako niewystarczające. Sąd zauważył, że pozwana w zasadzie nie interesowała się działalnością spółki cywilnej, zawartej z mężem. Było tak również wtedy, gdy około roku 2012 zaczął narastać konflikt w małżeństwie pozwanej. Pozwana także nie interesowała się sprawami księgowymi spółki cywilnej, było tak przy tym również po rozwiązaniu umowy spółki . W ocenie Sądu bierna postawa pozwanej była niewłaściwa. W okolicznościach niniejszej sprawie po rozwiązaniu umowy spółki wystarczające było sprawdzenie u firmy prowadzącej księgowość, czy w dalszym ciągu wystawiane są faktury na spółkę cywilną albo zapytanie księgowej, czy w ujęciu księgowym zakończono sprawy spółki cywilnej. Pozwana tego zaniechała a sprawdzenie takie było jak najbardziej uzasadnione w sytuacji narastającego konfliktu małżeńskiego oraz utraty zaufania do małżonka. Pozwana jednocześnie nie wymeldowała się z adresu w W. pomimo, iż tam nie mieszkała.

Pozwana zaskarżyła powyższe orzeczenie w części, a mianowicie w zakresie punktu 2 postanowienia, dotyczącego zasądzenia od pozwanej na rzecz powódki kosztów procesu w kwocie 4.216 zł domagając się zmiany orzeczenia w zaskarżonej części poprzez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Przedmiotowemu rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie art. 103 § 1 k.p.c. poprzez jego błędne zastosowanie i tym samym błędne przyjęcie, iż z uwagi na niesumienne i oczywiście niewłaściwe postępowanie pozwanej winna być ona obciążona kosztami, niezależnie od wyniku sprawy, podczas gdy postawa procesowa pozwanej nie daje podstaw do obciążenia jej kosztami na wskazanej przez Sąd podstawie prawnej.

Nie zgadzając się z rozstrzygnięciem dotyczącym kosztów procesu, pozwana zarzuciła, że Sąd stracił z pola widzenia fakt, iż owe niesumienne tudzież niewłaściwe postępowanie strony dotyczyć musi samego postępowania podczas trwania procesu, w żadnym zaś wypadku zachowań przed wszczęciem postępowania sądowego. Jednocześnie art. 103 § 1 k.p.c. jako wyjątek od zasady nie może być interpretowany rozszerzająco. Sąd tymczasem nie odniósł się do ewentualnych zachowań procesowych pozwanej, których z całą pewnością nie można uznać za niesumienne tudzież niewłaściwe, a opierał się na twierdzeniach powoda co do relacji stron przed procesem.

Odnosząc się do argumentacji zawartej w zaskarżonym postanowieniu pozwana ponadto wskazała, iż nigdy nie otrzymała żadnych wezwań do zapłaty kierowanych do niej przez powoda. Sam fakt rozwiązania umowy spółki i jej wykreślenie z rejestru był wystarczający aby była przekonana, iż pod szyldem dawnej spółki nie są zawierane jakiekolwiek umowy. Nieuzasadnionym jest zdaniem skarżącej, wyciąganie z jej postawy przedprocesowej negatywnych konsekwencji, w tym wskazywanie w uzasadnieniu sposobu postępowania, który winna obrać, aby nie być obciążoną kosztami procesu.

W odpowiedzi na zażalenie powódka wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się uzasadnione.

Zdaniem Sądu odwoławczego za trafny uznać należy zarzut naruszenia art. 103 § 1 k.p.c. stanowiącego podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia. Zgodnie z tym przepisem niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. Regulacja ta jest odstępstwem od przewidzianej w art. 98 § 1 k.p.c. zasady odpowiedzialności za wynik procesu, a więc stanowi rozwiązanie szczególne, niepodlegające wykładni rozszerzającej (por. post. SN z dnia 5 maja 2011 r., II PZ 15/11, lex nr 1396409). W konsekwencji art. 103 k.p.c. powinien być stosowany jedynie w wyjątkowych okolicznościach, które pozwalają na przyjęcie, że przełamanie zasady określonej w art. 98 § 1 k.p.c. jest ze względu na okoliczności zasadne i usprawiedliwione. Norma prawna zawarta w tym przepisie urzeczywistnia zasadę zawinienia i pozwala obciążyć kosztami postępowania podmiot uczestniczący w postępowaniu w określonej roli procesowej. Podmiot ten odpowiada więc na zasadzie winy i może tym samym zostać obciążony kosztami wywołanymi jego niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem.

Przy ocenie przesłanek z art. 103 § 1 k.p.c. - jak słusznie zauważyła skarżąca - „niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie” należy rozumieć postępowanie strony w samym procesie, nie zaś przed procesem. Takie stanowisko należy uznać za ugruntowane w orzecznictwie (por. orzeczenie SN z dnia 4 grudnia 1951 r., C 423/51, lex 117084,; wyrok SN z dnia 25 sierpnia 1967 r., II PR 53/67, OSP 1968/6/120, postanowienie SN z dnia 27 lipca 1971 r., II PZP 29/71, lex nr 1672011 i powołane w nim orzeczenie SN z dnia 21 sierpnia 1954 r., 2 CZ 80/54; wyrok SA w Krakowie z dnia 13 lipca 2016 r., I ACa 354/16 lex nr 2137132).

Zaskarżone rozstrzygnięcie opierało się na założeniu, że niewłaściwe bo niewystraczające zachowanie pozwanej związane było z jej bierną postawą po rozwiązaniu spółki. Sąd ocenił jako niewłaściwy brak zainteresowania pozwanej działalnością spółki cywilnej w światle narastającego konfliktu z mężem będącym wspólnikiem, ograniczenie się do wykreślenia spółki z ewidencji, brak następczej kontroli sytuacji spółki w firmie prowadzącej księgowość i brak wymeldowania z miejsca dotychczasowego zamieszkania (pomimo faktycznego niezamieszkiwania) będącego jednocześnie siedzibą zlikwidowanej spółki. Nie ulega zatem wątpliwości, że wszystkie wskazane przez Sąd okoliczności, zmierzające do przypisania pozwanej cech niesumiennego lub oczywiście niewłaściwego postępowania odnoszą się do okresu poprzedzającego wytoczenie procesu. Przypisane pozwanej niewłaściwe zachowanie nie odnosi się w żadnym aspekcie do działań podjętych w toku postępowania. Trudno zresztą byłoby przyjąć, że działania pozwanej związane z podjęciem obrony przeciwko zgłoszonemu w pozwie roszczeniu poprzez złożenie sprzeciwu narusza jakiekolwiek normy procesowe. Nie sposób też doszukać się niewłaściwych zaniechań z jej strony. Pozwana w niniejszej sprawie podjęła obronę swoich praw, w sposób w pełni uzasadniony i dozwolony. Powódka zaś w konsekwencji podjętych przez pozwaną działań procesowych zdecydowała się na cofnięcie powództwa i zrzeczenie się roszczenia.

Za nieuzasadnione nadto uznać należy stanowisko jakoby pozwana nie reagując na przedsądowe wezwania do zapłaty dała powód do wytoczenia powództwa. W tym kontekście przede wszystkim zaznaczyć bowiem trzeba, że z akt niniejszej sprawy nie wynika aby pozwana kiedykolwiek odebrała korespondencję zawierającą wezwanie do zapłaty. Do poszczególnych wezwań złożonych wraz z pozwem załączone zostały jedynie wyciągi z ksiąg nadawczych potwierdzających skierowanie przesyłki listowej do spółki cywilnej (...) 153 lok. 9, (...)-(...) P., co wobec wyraźnego zaprzeczenia pozwanej nie dowodzi ich doręczania zwłaszcza, że owe doręczenia (z dnia 28 sierpnia i 8 października 2014 r.) miały następować po rozwiązaniu umowy spółki (w dniu 18 grudnia 2013 r.) i jej wykreśleniu z ewidencji (w dniu 31 grudnia 2013 r.). Na brak doręczenia pozwanej wezwań wskazuje zresztą sama powódka w odpowiedzi na zażalenia twierdząc, że gdyby pozwana odebrała wezwania i odniosła się do ich treści powódka nie wystąpiłaby przeciwko niej z roszczeniem.

Zgodzić należy się też z pozwaną, że ocena jej zachowania przed procesem, zaniedbań jako byłego wspólnika w zainteresowaniu sytuacją spółki jawi się jako niesprawiedliwa, skoro zainteresowania takiego nie wykazała również powódka. Powódka jako podmiot profesjonalny winna również zweryfikować kontrahenta przed podpisaniem z nim umowy o roboty budowlane, czego jednak nie uczyniła.

Ewidencja obejmująca przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą jest rejestrem jawnym, co oznacza, że każdy zainteresowany może zapoznać się z informacjami w niej zawartymi. W ewidencji zamieszone są przy tym również informacje o zawieszeniu wykonywania działalności gospodarczej oraz jej wznowieniu. Przedsiębiorca jest obowiązany zgłaszać do ewidencji działalności gospodarczej także zmiany stanu faktycznego i prawnego odnoszące się do przedsiębiorcy i wykonywanej przez niego działalności gospodarczej, w zakresie danych zawartych w zgłoszeniu, a także informację o zaprzestaniu wykonywania działalności gospodarczej. Takie dane zostały zgłoszone i ujawnione w przypadku spółki cywilnej (...) już przed zawarciem umowy na której powódka opiera zgłoszone w pozwie roszczenia. Zawierając kontrakty z innymi przedsiębiorcami, strona uczestniczy w obrocie gospodarczym i jest narażona na ryzyko z tym związane. W działalność podmiotów profesjonalnych (za taką z pewnością należy uznać działalność powódki) wliczone jest niebezpieczeństwo strat czy prowadzenia sporów, w tym także na drodze sądowej z nierzetelnymi przedsiębiorcami, a zatem wymaga zachowania pewnej przezorności i dbałości o własne interesy.

Zaznaczyć w tym miejscu trzeba, że proces cechuje dwustronność, zatem toczy się on z udziałem powoda i pozwanego. Po każdej stronie może występować wielość podmiotów. Legitymacja procesowa musi przy tym istnieć w odniesieniu do każdej strony postępowania i wynika ze stosunku prawnego wiążącego strony procesu. O zajęciu pozycji „strony” zasadniczo decyduje twierdzenie powoda zawarte w pozwie, którym powód z własnej woli i na podstawie zdobytej wiedzy przypisuje określonym podmiotom tę pozycję – twierdzenie powoda zawarte we pozwie stawia więc dane osoby w pozycji strony postępowania. Dla ustalenia istnienia lub braku legitymacji procesowej decydujące znaczenie ma prawo materialne odnoszące się do przedmiotu sprawy.

Powódka podjęła decyzję o skierowaniu sprawy na drogę postępowania sądowego także przeciwko pozwanej nie kontaktując się z nią uprzednio mimo, że zgodnie z treścią umowy i aneksu, na które się powołała, wykonawca - spółka cywilna (...) reprezentowana była wyłącznie przez współwłaściciela - Z. D., a pomiędzy wspólnikami spółki cywilnej występującymi po stronie pozwanej nie występuje współuczestnictwo konieczne.

Reasumując, w ocenie Sądu odwoławczego brak było podstaw do obciążenia strony pozwanej w związku z podjęciem obrony przed niezasadnym roszczeniem, kosztami, które poniosła powódka. W omawianej sprawie nie wystąpiły okoliczności, uzasadniające zastosowanie art. 103 § 1 k.p.c. przemawiające za niesumiennym czy nierzetelnym postępowanie pozwanej. Zastosowanie w niniejszej sprawie art. 103 k.p.c. stanowiłoby nieuzasadnione przerzucenie ryzyka powodzenia powództwa na drugą stronę postępowania (pozwaną). Strona inicjująca postępowanie powinna zaś rozważyć konsekwencje jego oddalenia również ze względu na koszty postępowania należne stronie przeciwnej (art. 98 § 1 k.p.c.).

Jak zaznaczono powyżej regułą – w przypadku cofnięcia pozwu – jest uznanie strony powodowej za tę, która przegrała sprawę, czego konsekwencją jest, w przypadku złożenia wniosku przewidzianego w art. 203 § 3 k.p.c., zasądzenie od niej kosztów procesu. Skoro niewątpliwie powódka ponosi odpowiedzialność za wynik procesu to ją obciążyć trzeba kosztami procesu na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

W tym stanie rzeczy Sąd odwoławczy doszedł do przekonania, iż zaistniały podstawy do zmiany zaskarżonego postanowienia. Z tego względu, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. orzeczono, jak w sentencji.

Na zasądzone na rzecz pozwanej koszty składa się kwota 2.400 zł stanowiąca wynagrodzenie zawodowego pełnomocnika, ustalona na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu t. jedn. 2013 rok, poz. 461 ze zm.), 17 zł - opłata skarbowa od pełnomocnictwa oraz kwota 800 zł stanowiąca wykorzystaną zaliczkę na koszty opinii biegłego.

SSO Patrycja Baranowska SSO Natalia Pawłowska- Grzelczak SSR del. Anna Górnik

Sygn. akt VIII Gz 1/17

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)