Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 22 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Anna Gałas

Sędziowie: SO Monika Skalska

SO Tomasz Szczurowski (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2017 r. w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością” w W.

o wpis

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie z dnia 29 września 2016 r., sygn. akt Wa. XII Ns-Rej.KRS (...)

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę Sądowi Rejonowemu dla m. st. Warszawy w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postepowania apelacyjnego.

SSO Monika Skalska SSO Anna Gałas SSO Tomasz Szczurowski

Sygn. akt XXIII Ga 1730/16

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 29 września 2016 r. Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie oddalił wniosek (...) sp. z o.o. w W. oraz zwrócił wnioskodawcy kwotę 100 zł tytułem opłaty za ogłoszenie wpisu. W uzasadnieniu Sąd wskazał, że zakwestionował zapis umowy Spółki, który stwierdzał „zastawnik i użytkownik mogą wykonywać prawo głosu z udziału (…) jeśli przewiduje to czynność prawna ustanawiająca prawo rzeczowe oraz gdy w księdze udziałów dokonano wzmianki o jego ustanowieniu oraz upoważnieniu go do wykonywania prawa głosu”. W ocenie Sądu upoważnienie zastawnika i użytkownika do wykonywania prawa głosu spółka uzależniła od umowy wspólnika z osobą trzecią. Sąd Rejonowy powołując się na nierozszczepialność praw udziałowych wskazał, że prawo głosu nie mogło być przeniesione na inny podmiot w drodze umowy, bez równoczesnego zbycia przez wspólnika udziału w spółce z o.o. (...) nie mógł również skutecznie zrzec się wykonywania tego prawa w spółce z o.o. (...) umowy w których wspólnik zrzekał się wykonywania prawa głosu stanowiły rozporządzenie prawem głosu, bez rozporządzenia udziałem.

Apelację od przedmiotowego orzeczenia złożył wnioskodawca zaskarżając je w całości. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

1.  błędną ocenę stanu faktycznego i przyjęcie, iż w niniejszej sprawie mamy do czynienia z rozporządzeniem prawem głosu bez jednoczesnego rozporządzenia samym udziałem oraz ze zrzeczeniem się prawa głosu bez jednoczesnego rozporządzenia udziałem,

2.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 187 § 2 kodeksu spółek handlowych ( (...)) przez jego błędną wykładnię i przyjęcie, iż przepis ten nie dopuszcza wprowadzenia dodatkowych, obok zawarcia stosownego postanowienia w umowie spółki, warunków od których będzie uzależnione wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika,

3.  naruszenie przepisu prawa materialnego, tj. art. 65 kodeksu cywilnego w związku z art. 2 KSH, poprzez błędną wykładnię oświadczeń woli stron, składających się na postanowienie § 11 ust. 2 umowy Spółki i przyjęcie, że dopuszczone zostało rozporządzenie prawem do głosu bez jednoczesnego rozporządzenia udziałem, podczas gdy to umowa spółki dopuszcza wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika, wprowadzając jedynie dodatkowy, obok odpowiedniego postanowienia zawartego w umowie spółki, warunek kiedy prawo głosu może być wykonywane.

Mając powyższe na uwadze wnioskodawca wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji (sądowi rejestrowemu) do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie Sąd Rejestrowy odmówił wpisania (...) sp. z o.o. wskazując, że umowa tej spółki w zakresie § 11 ust. 2 narusza prawo, albowiem prawo głosu nie może być w drodze umowy przeniesione na podmiot trzeci, jak również wspólnik nie może samodzielnie zrzec się prawa głosu.

Analizując § 11 ust. 2 umowy spółki należy przede wszystkim zaznaczyć, że zgodnie z art. 187 § 2 KSH umowa spółki może przewidywać, że zastawnik lub użytkownik udziału może wykonywać prawo głosu. W doktrynie wskazuje się, że powyższa regulacja jest wyłomem od zakazu rozszczepienia praw udziałowych (tak: A. Kidyba, Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Komentarz, Warszawa 2014, s. 382). Z tego już względu wywody Sądu Rejonowego dotyczące zakazu rozszczepienia praw udziałowych nie zasługują na podzielenie.

W przedmiotowej sprawie umowa spółki dopuszcza wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika udziału, niemniej dodatkowo wymaga aby takie uprawienie było przewidziane w umowie zastawniczej lub o ustanowieniu prawa użytkowania na udziale. Należało więc jedynie rozważyć, czy dopuszczalne jest wprowadzenie, dodatkowego, obok umowy spółki, warunku wykonywania przez zastawnika lub użytkownika udziału prawa głosu. W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy w rzeczywistości błędnie zinterpretował art. 187 § 2 KSH uznając, że to umowa spółki musi ostatecznie rozstrzygać o możliwości wykonywania przez zastawnika (użytkownika) udziału prawa głosu. Zdaniem Sądu Okręgowego art. 187 § 2 KSH nie jest przepisem o charakterze bezwzględnym w tym znaczeniu, iż tylko i wyłącznie sama umowa spółki ma przesądzać, że zastawnik lub użytkownik w każdym przypadku będzie uprawniony do wykonywania prawa głosu, bez możliwości wprowadzenia dodatkowych warunków, obok stosownego postanowienia w umowie spółki. Aczkolwiek kwestia ta nie jest jednoznacznie rozstrzygana w doktrynie, to jednak należy przyjąć, że art. 187 § 2 KSH stanowi generalną zasadę a strony mają swobodę kreowania umowy spółki w tym zakresie. Skoro umowa spółki może przewidywać, że zastawnik lub użytkownik udziału może wykonywać prawo głosu, to możliwe jest wprowadzenie dodatkowych warunków, w umowie spółki, w zakresie uprawnienia do wykonywania prawa głosu przez zastawnika lub użytkownika, jak miało to miejsce w przedmiotowej sprawie. Opierając się na konieczności poszanowania swobody woli stron, swobodzie umów (art. 353 ¹ KC w zw. z art. 2 KSH), a także stosując wykładnię a maiori ad minus, należy przyjąć, że umowa spółki może uzależniać wykonywanie prawa głosu przez zastawnika (użytkownika) udziału od odpowiedniego zastrzeżenia w umowie zastawniczej (ustanawiającej prawo użytkowani) (tak: R. Pabis, w: J. Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, K. Oplustil, R. Pabis, A. Rachwał, M. Spyra, G. Suliński, M. Tofel, R. Zawłocki, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2014, s. 574). W doktrynie podkreśla się wręcz, że za nieważne należy uznać postanowienie umowy spółki, z którego wynikałoby, że w razie zastawienia albo oddania w użytkowanie udziału prawo głosu zawsze musi przynależeć zastawnikowi albo użytkownikowi. Decydująca tu powinna być wola stron czynności prawnej, której postanowienia umowy spółki nie mogą zastępować (tak: M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz, Warszawa 2009, s. 327)

Należy jeszcze dodać, że w ocenie Sądu Okręgowego poprzez § 11 ust. 2 umowy spółki wspólnicy nie dopuszczają możliwości rozporządzenia prawem głosu bez jednoczesnego rozporządzenia udziałem. Przeciwnie, strony wyraźnie w umowie spółki, jak stanowi § 11 ust. 2, przewidują, dopuszczalne na gruncie art. 187 § 2 KSH rozszczepienie prawa głosu od udziału i przyznanie zastawnikowi lub użytkownikowi jego wykonywania, jedynie wprowadzając dodatkowy, obok stosownego postanowienia w umowie spółki, warunek, iż takie uprawnienie powinno dodatkowo wynikać z czynności prawnej ustanawiającej zastaw lub użytkowanie. Ponadto należy wskazać, że umowa spółki nie przewiduje w którymkolwiek punkcie możliwości zrzeczenia się prawa głosu przez wspólnika, a jedynie określa sposób wykonywania tego prawa korporacyjnego w przypadku zastawienia udziału lub ustanowienia na nim użytkowania.

Dokonując wykładni art. 187 § 2 KSH należy również zwrócić uwagę na art. 340 § 1 i 2 KSH, który reguluje wykonywanie prawa głosu przez zastawnika lub użytkownik akcji. Zgodnie z tym przepisem zastawnik i użytkownik mogą wykonywać prawo głosu z akcji imiennej lub świadectwa tymczasowego, na której ustanowiono zastaw lub użytkowanie, jeżeli przewiduje to czynność prawna ustanawiająca ograniczone prawo rzeczowe oraz gdy w księdze akcyjnej dokonano wzmianki o jego ustanowieniu i o upoważnieniu do wykonywania prawa głosu, a statut może przewidywać zakaz przyznawania prawa głosu zastawnikowi lub użytkownikowi akcji albo może uzależnić przyznanie takiego uprawnienia od zgody określonego organu spółki. Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 340 § 2 KSH statut spółki akcyjnej może – co do zasady – zakazywać przyznawania prawa głosu zastawnikowi lub użytkownikowi. Co prawda jest to uregulowanie dotyczące spółki akcyjnej, ale jednoznacznie podkreśla znaczenie umowy zastawniczej lub umowy ustanawiającej użytkowanie akcji i uregulowania kwestii wykonywania prawa głosu z obciążanych akcji w umowie zastawniczej nie traktuje jako rozporządzania prawem głosu. W ocenie Sądu Okręgowego analogiczną regułę należy przyjąć w kontekście art. 187 § 2 KSH.

Ostatecznie więc należało uznać, że zaskarżone orzeczenie zapadło z naruszeniem art. 187 § 2 KSH.

W związku z powyższymi wywodami należy zaznaczyć, że w postępowaniu rejestrowym sąd drugiej instancji jest związany treścią art. 694 ⁷ KPC, co oznacza, że w razie uwzględnienia środka odwoławczego od orzeczenia dotyczącego wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, sąd ad quem jest zobligowany uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi rejestrowemu. Kognicją Sądu drugiej instancji nie jest bowiem objęte dokonywanie wpisów do Krajowego Rejestru Sądowego.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy rozpozna wniosek o wpis spółki do rejestru po uprzednim rozważaniu zgodności treści postanowień umowy z obowiązującymi przepisami prawa, zwłaszcza art. 187 § 2 KSH.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 694 ⁷ KPC, Sąd Okręgowy orzekł jak
w części dyspozytywnej postanowienia. Rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej znajduje uzasadnienie w art. 108 § 2 KPC w zw. z art. 13 § 2 KPC.

SSO Monika Skalska SSO Anna Gałas SSO Tomasz Szczurowski