Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Lublinie IX Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Sławomir Boratyński

po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2017 r. w Lublinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: A. P.

przeciwko: M. P.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego Lublin – Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku VIII Wydziału Gospodarczego z dnia 20 czerwca 2016 r. sygn. akt VIII GC upr 293/15

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od pozwanej M. P. na rzecz powoda A. P. kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt IX Ga 50/17

UZASADNIENIE

Wyrokiem z 20 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy Lublin – Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku zasądził od pozwanej M. P. na rzecz powoda A. P. kwotę 4.498 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 19 września 2014 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 675,02 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego (k. 73).

Jak wynika z treści uzasadnienia wyroku Sądu Rejonowego w dniu 4 lutego 2013 roku strony podpisały Umowę o dostawę gazu płynnego propan-butan w butlach 11 kg. Na jej podstawie powód zobowiązał się dostarczać pozwanej gaz propan-butan w 11 kg butlach stalowych, a pozwana zobowiązała się odbierać zamawiany gaz i uiszczać ustaloną za niego cenę (§ 1 ust. 1 umowy). W imieniu pozwanej umowę podpisał jej pracownik S. G. (1), umocowany do dokonania tej czynności przez męża pozwanej, zaś w imieniu powoda jego pracownik P. G., zatrudniony na stanowisku przedstawiciela handlowego. Celem prawidłowej realizacji umowy powód udostępnił pozwanej 15 sztuk butli na gaz oraz jeden kontener [klatkę] (§ 3 ust. 1 umowy). Wartość rynkowa jednej butli jako opakowania w dniu podpisania umowy wynosiła 110 zł (§ 4 ust. 1 umowy) . Natomiast cena gazu wynosiła 39,03 zł netto za jeden 11 kilogramowy ładunek gazu. W przypadku zmiany ceny gazu powód był obowiązany powiadomić o tym fakcie pozwaną telefonicznie, mailem lub podczas składnia zamówienia (§ 6 ust. 1,2 umowy). Na podstawie § 10 ust. 1 i 3 umowy pozwana była zobowiązana do wymiany każdej butli, co najmniej raz w miesiącu, a w przypadku braku wymiany lub nie zwrócenia butli w terminie powód był uprawiony naliczyć pozwanej dodatkową opłatę za korzystanie z butli w wysokości 1 zł netto za każdy dzień zwłoki. Umowa została zawarta przez strony na czas nieoznaczony. Każda ze stron mogła wypowiedzieć umowę z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia. Bieg terminu rozpoczynał się pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dotarło pisemne oświadczenie o wypowiedzeniu (§ 11 ust. 1,2 umowy). Pismem z dnia 29 stycznia 2014 roku powód wypowiedział pozwanej Umowę o dostawę gazu płynnego propan-butan w butlach 11 kg zawartą w dniu 4 lutego 2013 roku. Przedmiotowe oświadczenie dotarło do pozwanej w dniu 3 lutego 2014 roku. W dniu 10 kwietnia 2014 roku pozwana zwróciła powodowi powierzony sprzęt w postaci 15 sztuk butli na gaz.

W trakcie obowiązywania umowy pozwana nie przestrzegała postanowienia § 10 ust. 1 umowy. I tak, w miesiącu marcu 2013 roku pozwana wymieniła tylko 4 sztuki butli. W konsekwencji, za brak wymiany 11 sztuk butli, na podstawie § 10 ust. 3 umowy powodowi należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 marca w łącznej kwocie 341 zł. W miesiącu kwietniu 2013 roku pozwana nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 30 kwietnia 2013 roku w łącznej kwocie 450 zł. Pozwana w miesiącu maju 2013 roku wymieniła tylko 13 sztuk butli. W konsekwencji za brak wymiany 2 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 maja w łącznej kwocie 62 zł. Pozwana w miesiącu czerwcu 2013 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 30 czerwca w łącznej kwocie 450 zł. Pozwana w miesiącu lipcu 2013 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 lipca 2013 roku w łącznej kwocie 465 zł. Pozwana w miesiącu sierpniu 2013 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 sierpnia 2013 roku w łącznej kwocie 465 zł. Pozwana w miesiącu październiku 2013 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 października 2013 roku w łącznej kwocie 465 zł. Pozwana w miesiącu listopadzie 2013 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 30 listopada 2013 roku w łącznej kwocie 450 zł. Pozwana w miesiącu grudniu 2013 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 grudnia 2013 roku w łącznej kwocie 465 zł. Pozwana w miesiącu lutym 2014 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 28 lutego 2014 roku w łącznej kwocie 420 zł. Pozwana w miesiącu marcu 2014 roku nie wymieniła żadnej butli. W konsekwencji za brak wymiany 15 sztuk butli powodowi na podstawie wyżej powołanego postanowienia umownego należy się kara umowna liczona od dnia 1 do 31 marca 2014 roku w łącznej kwocie 465 zł. Łącznie powodowi należy się kara umowna od pozwanej, za nie wymienienie butli w okresie od dnia 1 marca 2013 roku do dnia 31 marca 2014 roku w wysokości 4.498 zł. Pismem z dnia 26 maja 2014 roku powód poinformował pozwaną, że naliczył jej karę umową w wysokości 4.498 zł na podstawie § 10 Umowy o dostawę gazu płynnego propan-butan w butlach 11 kg oraz wezwał pozwaną do jej uiszczenia w terminie 14 dni od dnia otrzymania pisma pod rygorem skierowania sprawy na drogę sądową. Pozwana odebrała przedmiotowe pismo w dniu 29 maja 2014 roku.

W trakcie obowiązywania Umowy o dostawę gazu płynnego propan-butan w butlach 11 kg cena za jeden 11 kilogramowy ładunek gazu rosła, była coraz wyższa i pozwana miała problemy ze sprzedażą gazu, gdyż jej cena w detalu nie była konkurencyjna. Z tego względu pozwana nie zawsze miała do wymiany puste butle na pełne, gdy dwa razy w miesiącu przyjeżdżał pracownik powoda, aby dokonać uzupełnienia gazu.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz na podstawie zeznań świadków: S. G. (1) , P. G. i zeznań powoda A. P. . Sąd obdarzył walorem wiarygodności złożone przez powoda dokumenty prywatne, gdyż ich prawdziwość nie była kwestionowana przez pozwaną. Sąd dał wiarę zeznaniom świadków S. G. (1) i P. G. oraz zeznaniom powoda A. P., gdyż były spójne i logiczne.

W ocenie Sądu Rejonowego niezasadny jest zarzut pozwanej, że pracownicy stron nie posiadali stosownych upoważnień do zawarcia Umowy o dostawę gazu płynnego propan-butan w butlach 11 kg. Z treści samej umowy wynika, że pracownik pozwanej S. G. (1) działał w imieniu pozwanej, gdyż na umowie widnieje zapis „z up.” Ponadto pracownik pozwanej posługiwał się pieczęcią firmową pozwanej, a umowa została zawarta w siedzibie przedsiębiorstwa pozwanej. Natomiast w imieniu powoda umowę popisał jego pracownik P. G., który jest przedstawicielem handlowym powoda i do jego obowiązków należy zawieranie umów z klientami na podstawie opracowanego wzoru. Nie podlega na prawdzie twierdzenie pozwanej, iż w chwili zawarcia umowy zgłaszała powodowi, iż nie będzie w stanie sprzedawać wszystkich butli, gdyby faktycznie tak było, to w umowie zostałaby wpisana odręcznie mniejsza liczba butli udostępnionych pozwanej.

Instytucję kary umownej reguluje przepis art. 483 § 1 kc. Zakres odpowiedzialności z kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika określonej w art. 471 kc, a od określonego w tym przepisie odszkodowania różni się tylko tym, że przysługuje - jak wynika z art. 484 § 1 kc - bez względu na wysokość szkody. Obowiązek zapłaty kary umownej nie jest zależny od poniesienia przez wierzyciela ewentualnej szkody. Zgodnie z ustalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty, choćby wierzyciel nie poniósł żadnej szkody (uchwała 7 sędziów z dnia 6 listopada 2003 roku, III CZP 61/03 OSNC 2004/5/69).

Zatem, w niniejszej sprawie powód nie musiał wykazywać, iż poniósł jakąkolwiek szkodę z powodu nie wymienia wszystkich butli w miesiącu przez pozwaną. Ponadto, pozwana nie zakwestionowała twierdzeń powoda w zakresie braku wymiany butli w miesiącach wskazanych w pozwie i w ilości tam podanej. Wobec czego, na podstawie § 10 ust. 3 umowy powód zasadnie naliczył pozwanej kary umowne za nie wymienianie co najmniej raz w miesiącu wszystkich butli znajdujących się w na jej stanie. Kara umowa za każdy dzień zwłoki wynosiła 1 zł. Łączna kwota kar umownych za okres od 1 marca 2013 roku do 31 marca 2014 roku wynosi 4.498 zł.

Przepis art. 484 § 2 kc przewiduje możliwość zmniejszenia kary umownej, gdy zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana. Do miarkowania kary umownej przez Sąd może dojść tylko na żądanie dłużnika. Taki wniosek pozwana zgłosiła w uzupełnieniu sprzeciwu od nakazu zapłaty.

Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie brak jest podstaw do miarkowania kary umownej. W umowie stron wyraźnie zastrzeżono karę umowną w oznaczonej wysokości za określone naruszenie przez pozwaną obowiązków, które ciążyły na niej w okresie obowiązywania umowy. Naruszenie faktycznie miało miejsce. Zatem, zmniejszenie kary umownej nie jest uzasadnione. W ocenie Sądu, zastrzeżona kara umowna nie jest rażąco wygórowana. Zabezpiecza ona interesy powoda. Gdyby pozwana raz w miesiącu wymieniała butle, dochód powoda kształtowałby się na poziomie kary umownej. Wobec przetrzymywania butli przez pozwaną, powód poniósł szkodę w postaci wydatków związanych z każdorazowym przyjazdem kierowcy na posesję pozwanej jak również utraconego dochodu. Gdyby pozwana zwróciła butle powodowi bez zbędnej zwłoki, zostałyby one udostępnione innym odbiorcom i byłyby regularnie wymieniane przynosząc powodowi dochód.

W ocenie Sądu, zapłata kary umownej przez pozwaną w pełnej wysokości nie spowoduje nadmiernego pokrzywdzenia pozwanej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie wyżej powołanego paragrafu umowy stron oraz art. 483 § 1 kc i art. 484 § 1 zd. 1 kc orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpcc. Pozwana przegrała niniejszy proces w całości, wobec czego zobowiązana jest zwrócić powodowi poniesione przez niego koszty celowego dochodzenia praw. Wynoszą one kwotę 675,02 zł i obejmują: opłatę od pozwu w kwocie 57 zł, koszty zastępstwa prawnego według norm w kwocie 600 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa i inne koszty w kwocie 1,02 zł stanowiące prowizję od wniesionej opłaty sądowej (k. 80-82v).

Pozwana w apelacji, zaskarżając wyrok w całości, wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego. Zarzuciła:

I. obrazę przepisów prawa procesowego a polegającym na naruszeniu:

- art. 233 kpc poprzez przyjęcie dowolnej a nie swobodnej oceny materiału dowodowego, sprzecznej z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego w szczególności poprzez nieprawidłowe ustalenie daty rozwiązania umowy pomiędzy stronami, albowiem z oświadczenia powoda nie wynika wprost jak miała być rozwiązana umowa, pominięciu przy orzekaniu całości zeznań S. G. na okoliczność ustnych ustaleń z pracownikiem powoda, jak też wybiórczą ocenę materiału dowodowego zgormadzonego w sprawie, oraz poprzez ustalenie, iż kara umowna nie została wygórowana w sytuacji gdy wynika to zeznań świadka S. G., a szkoda jaką ewentualnie mógł ponieść powód jest niewspółmierna do zasądzonej kary umownej;

- art. 328 § 3 kpc poprzez wybiórcze uzasadnienie orzeczenia, nie odniesienie się do zarzutów pozwanej - w szczególności do zarzutu niemożności spełnienia świadczenia, ustnych ustaleń w dniu zawierania umowy.

II. obrazę przepisów prawa materialnego:

- art. 495 kc poprzez jego niezastosowanie w sytuacji gdy Sąd oceniając materiał dowodowy daje wiarę świadkowi pozwanej S. G. o trudnościach w sprzedaży butli przez pozwaną, jednocześnie w wyroku nie uwzględnia tej okoliczności jako niemożności - przynajmniej częściowej spełniania świadczenia przez pozwaną z przyczyn od niej niezależnych (k. 87-91).

W odpowiedzi na apelację pozwanej powód wniósł o jej oddalenie w całości oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (k. 112-114).

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Apelacja pozwanej nie zasługuje na uwzględnienie.

Apelacja stanowi jedynie polemikę z ustaleniami i argumentacją Sądu I instancji wyrażoną w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, które Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje jako własne, co sprawia, iż nie zachodzi potrzeba ich powtarzania i ponownego przytaczania (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97 – OSNAP 1998 r., nr 9, poz. 104 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1999 r., I PKN 521/98 – OSNAP 2000 r., nr 4, poz. 143). Apelacja sprowadza się do zarzutów naruszenia przez Sąd I instancji prawa procesowego i materialnego, które to zarzuty w ocenie Sądu Okręgowego są całkowicie bezzasadne.

Sąd odwoławczy uznał za chybiony zarzut obrazy wskazanego w apelacji przepisu art. 233 § 1 kpc. Zgodnie z treścią art. 233 § 1 kpc, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

Zarzut obrazy przepisu art. 233 § 1 kpc nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych korzystnych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego dokonanych na podstawie zgodnej z interesem skarżącego oceny materiału dowodowego. Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Wyrażona w powołanym przepisie zasada swobodnej oceny dowodów w żadnym wypadku nie może oznaczać oceny dowolnej, naruszającej podstawowe zasady logiki i doświadczenia życiowego pomijającej dowody zgromadzone w danym postępowaniu, jednakże skuteczne podniesienie zarzutu naruszenia tej zasady wymaga wykazania, że określone fakty ustalone przez sąd nie wynikają z dowodów, na które sąd powołuje się bądź pozostają w sprzeczności z dowodami, które sąd w sposób sprzeczny z art. 233 § 1 kpc uznał za niewiarygodne, bądź że sąd oparł się na dowodach, które ocenił wadliwie za wiarygodne bądź przeprowadzonych w sposób nieprawidłowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2002 r., I CKN 132/01, LEX nr 53144). Zatem do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia przez Sąd cytowanego przepisu nie jest wystarczające, że strona odmiennie ocenia przeprowadzone w sprawie dowody.

Jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logiczne, poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 kpc) i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w przypadku gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok SN z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, LEX nr 56906).

Konieczne jest zatem wykazanie braku logiki w rozumowaniu Sądu, wewnętrznej sprzeczności dokonanych w sprawie ustaleń czy też ich sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego. Ramy swobodnej oceny dowodów muszą być zakreślone wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego, regułami logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNP 2000/17/655).

Sąd II instancji może zakwestionować dokonaną ocenę materiału dowodowego sprawy jedynie wtedy, gdy jest ona nielogiczna i sprzeczna z pozostałym w sprawie materiałem dowodowym (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 maja 2010 r. I ACa 210/10, LEX nr 612294).

W ocenie Sądu Okręgowego w niniejszej sprawie taka sytuacja nie zachodzi. Sąd I instancji nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów zakreślonej przepisem art. 233 kpc, gdyż prawidłowo ocenił zebrany w sprawie materiał dowodowy.

Należy podzielić stanowisko powoda z odpowiedzi na apelację, iż skarżąca niezasadnie wskazuje, że ustalenie przez Sąd daty rozwiązania umowy jest nieprawidłowe. Umowa uległa bowiem rozwiązaniu na skutek oświadczenia powoda z dnia 29 stycznia 2014 r., odebranego przez pozwaną 3 lutego 2014 r., w którym powód wskazał, że rozwiązanie umowy następuje zgodnie z § 11 umowy. Nie powołując się zatem na okoliczności, które uzasadniałyby natychmiastowe rozwiązanie umowy, powód tym pismem wypowiedział umowę z zachowaniem miesięcznego terminu wypowiedzenia, którego bieg rozpoczął się pierwszego dnia następującego po miesiącu, w którym dotarło pisemne oświadczenie o wypowiedzeniu (zgodnie z § 11 ust. 3 umowy).

Nie sposób zgodzić się także ze stanowiskiem skarżącej, że Sąd pominął przy orzekaniu całość zeznań świadka S. G. (1) na okoliczność ustaleń z pracownikiem powoda. W szczególności skarżąca podnosi, jakoby Sąd miał pominąć zeznania świadka, że w czasie gdy podpisywana była umowa pomiędzy nim, a upoważnionym pracownikiem powoda poczynione były ustalenia, iż w przypadku braku wymian butli co miesiąc pozwana nie musiałaby płacić kar umownych w tym zakresie. Tymczasem takie okoliczności w żaden sposób nie wynikają z zeznań tego świadka. Z zeznań nie wynika także aby wysokość kary umownej miała być wygórowana, albowiem ustalanie tego typu okoliczności jest uprawnieniem Sądu, a nie świadka. Co oczywiste świadek (pracownik pozwanej) nie miał i nie mógł mieć szczegółowej wiedzy co do wysokości szkody poniesionej przez powoda.

Sąd wyjaśnił nadto szczegółowo w uzasadnieniu, że w ocenie Sądu nie polegają na prawdzie twierdzenia pozwanej, że w chwili zawarcia umowy zgłaszała powodowi, iż nie będzie w stanie sprzedawać wszystkich butli, bo gdyby faktycznie tak było, to w umowie zostałaby wpisana odręcznie mniejsza liczba butli udostępnionych pozwanej. Powyższe wnioskowanie jest logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego.

Jako chybiony uznać należy również zarzut naruszenia prawa materialnego, tj. art. 495 kc. Zgodnie z treścią § 1 wskazanego przepisu: Jeżeli jedno ze świadczeń wzajemnych stało się niemożliwe wskutek okoliczności, za które żadna ze stron odpowiedzialności nie ponosi, strona, która miała to świadczenie spełnić, nie może żądać świadczenia wzajemnego, a w wypadku, gdy je już otrzymała, obowiązana jest do zwrotu według przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Tymczasem w niniejszym postępowaniu powód nie domaga się spełnienia świadczenia przez stronę pozwaną, lecz wnosi o zasądzenie kar umownych zastrzeżonych w razie niespełnienia tego świadczenia. Powyższy przepis prawa materialnego nie ma więc zastosowania do stanu faktycznego niniejszej sprawy.

Z tych względów i w oparciu o art. 385 kpc Sąd Okręgowy oddalił apelację pozwanej.

Orzeczenie o kosztach procesu za drugą instancję Sąd oparł na treści art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc.