Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 12 sierpnia 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi oddalił odwołanie T. C. (1) od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 2 lutego 2016 roku, mocą której odmówiono odwołującemu prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia się dziecka w dniu 10 listopada 2015 roku.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

T. C. (1) jest rolnikiem podlegającym ubezpieczeniu społecznemu rolników. W dniu (...) urodził się syn T. C. (1). W dniu 11 stycznia 2016 roku T. C. (1) złożył do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wniosek o przyznanie zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka .

T. C. (1) nie złożył wcześniej wniosku, ponieważ składając dwa lata wcześniej wniosek dotyczący córki otrzymał informację, iż wniosek taki może zostać złożony w ciągu 10 lat. Nie było innych obiektywnych okoliczności nie złożenia wniosku wcześniej.

Żona T. C. (1) A. C. zatrudniona jest poza rolnictwem i ubezpieczona w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, a ponadto pobiera zasiłek macierzyński.

Powyższy stan faktyczny Sad ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie. Podkreślić należy, że stan faktyczny nie był pomiędzy stronami sporny, spór dotyczył bowiem wyłącznie kwestii prawnych. W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał odwołanie za niezasługujące na uwzględnienie.

Sąd meriti wskazał, że obecnie obowiązuje ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z dnia 4 marca 2016 roku, poz. 277) w brzmieniu wprowadzonym ustawą z dnia 24 lipca 2015 roku (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1217) o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz niektórych innych ustaw, którą uchylono art. 15 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników (dotyczący zasiłku macierzyńskiego) i wprowadzono art. 35 a dotyczący tego świadczenia.

Wskazany art. 15 ustawy (uchylony z dniem 1 stycznia 2016 roku) rozstrzygał, że zasiłek macierzyński przysługiwał ubezpieczonemu z tytułu, m.in. urodzenia dziecka, w wysokości czterokrotnej emerytury podstawowej. Jeżeli ubezpieczeniu podlegali oboje rodzice, zasiłek, o którym mowa w ust. 1 , przysługiwał im łącznie.

W tym przypadku matka dziecka wykorzystała okres zasiłku macierzyńskiego i pobierała z tego tytułu wszystkie świadczenia. W okresie urlopu macierzyńskiego zapewniała dziecku opiekę, a utratę możliwości zarobkowania w tym okresie rekompensowały jej świadczenia macierzyńskie wypłacane z ubezpieczenia pracowniczego. Dane wskazane przez T. C. we wniosku składanym do KRUS celem uzyskania zasiłku potwierdzają powyższe okoliczności. Wnioskodawca nie zaprzestawał działalności w związku urodzeniem syna, nie sprawował nad nim osobistej opieki, a matka dziecka nie przerywała urlopu macierzyńskiego, aby podjąć zatrudnienie czy leczenie. Nie zaszły więc podstawowe przesłanki, dla których przewidziano zasiłek macierzyński jako świadczenie rekompensujące utratę możliwości zarobkowania na czas, w którym konieczne jest zapewnienie opieki nad małoletnim dzieckiem. Stosowanie w/w przepisu byłoby więc wyłączone niezależnie od oceny, że w/w regulacja nie obowiązywała już w dacie wystąpienia przez wnioskodawcę z żądaniem przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego.

Obecnie obowiązujący art. 35 a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników stanowi, że zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która jest matką albo ojcem dziecka, z uwzględnieniem ust. 2; przysposobiła dziecko w przypadku objęcia opieką dziecka w wieku do ukończenia 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do ukończenia 10, roku życia; przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia na wychowanie, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia, jeżeli w tym czasie został złożony wniosek o przysposobienie, przyjęła dziecko w wieku do 7. roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego - do 10. roku życia.

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka w przypadku:

1) skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka;

2) śmierci matki dziecka;

3) porzucenia dziecka przez matkę.

W sprawie nie zaszła żadna z w/w przesłanek warunkujących przyznanie spornego zasiłku dla ojca dziecka, co T. C. potwierdził we wniosku o zasiłek. Stosowanie nowego przepisu art. 35a także przesądzało o braku prawa do zasiłku macierzyńskiego dla wnioskodawcy (zwłaszcza, że jak wskazano powyżej, ojciec dziecka nie wykazał, aby w spornym okresie sprawował opiekę nad dzieckiem z uwagi na jej zaprzestanie przez matkę dziecka).

Zgodnie z ust. 3 art. 35 a pkt. l ustawy zasiłek macierzyński przysługuje przez okres 52 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka.

W dniu wystąpienia przez wnioskodawcę z żądaniem przyznania zasiłku w/w okres dawno już minął i odpadła potrzeba zapewniania małoletniemu osobistej opieki w okresie bezpośrednio po urodzeniu.

Zdaniem Sądu meriti przepis ust. 5 art. 35 a wprowadził także zasadę wypłaty jednego zasiłku macierzyńskiego z rolniczego tytułu ubezpieczenia, stanowiąc że osobie uprawnionej do zasiłku macierzyńskiego przysługuje w tym samym czasie jeden zasiłek macierzyński bez względu na liczbę wychowywanych dzieci.

Zgodnie z ust. 6 art. 35 a ustawy zasiłek macierzyński nie przysługuje, jeżeli:

1) co najmniej jeden z rodziców dziecka lub osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, otrzymują zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego;

2) dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej - w przypadku osób, o których mowa w ust.1 pkt 1 i 2;

3) jeden z rodziców dziecka lub osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, nie sprawują lub zaprzestali sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

Tymczasem matka dziecka żona wnioskodawcy pobiera zasiłek macierzyński z pracowniczego tytułu ubezpieczenia, co wnioskodawca przyznał (nie wywodził i nie udowadniał, aby było inaczej).

W myśl art. 35b ustawy, zasiłek macierzyński przysługuje w wysokości świadczenia rodzicielskiego, o którym mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia dziecka na wychowanie, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego został złożony w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia dziecka na wychowanie. W przypadku złożenia wniosku po terminie, nie później jednak niż w okresach, o których mowa w art. 35a ust. 3. prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.

Wniosek o zasiłek macierzyński, o którym mowa w ust. 1, składa się w terminie 3 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. W przypadku złożenia wniosku po terminie, nie później jednak niż w okresach, o których mowa w ust. 1. prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.

Nawet więc w przypadku osób, co do których należało uznać, że nabyły prawo do zasiłku macierzyńskiego na podstawie ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2016 roku, przepis art. 20 ust. 5 ustawy zmieniającej, począwszy od dnia 1 stycznia 2016r wprowadził zasadę, że i tak wobec takich osób odpowiednio stosuje się art. 35a ust. 6 ustawy (tj. co do braku prawa do zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdy jedno z rodziców pobrało już bądź pobiera zasiłek macierzyński z innego tytułu - pracowniczego).

Mając powyższe na uwadze Sąd Rejonowy uznał, że odwołanie, jako nieuzasadnione, podlegało oddaleniu.

Powyższe orzeczenie w drodze apelacji w całości zostało zaskarżone przez stronę powodową.

Zaskarżonemu orzeczeniu apelujący zarzucił naruszenie:

1. art. 35a ust. 6 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2015 roku, poz. 704 z późn. zm.) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w niniejszej sprawie do wniosku ubezpieczonego o zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka - S. C. dnia 10 listopada 2015 roku;

2.art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. poprzez niewłaściwe jego zastosowanie skutkujące oddaleniem odwołania w sytuacji istnienia oczywistych podstaw do jego uwzględnienia,

3. art. 233 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny materiału dowodowego i wyprowadzenie z jego analizy wniosków sprzecznych z zasadami logiki i doświadczenia życiowego – poprzez uznanie, że jednorazowy zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka w wysokości czterokrotności emerytury podstawowej nie należy się wnioskodawcy, ze względu na fakt, iż wniosek o zasiłek został złożony 11 stycznia 2016 roku.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o zmianę wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie wniosku ubezpieczonego o zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia dziecka - S. C. dnia 10 listopada 2015 roku, poprzez przyznanie zasiłku macierzyńskiego w wysokości czterokrotnej emerytury podstawowej ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem orzeczenie Sądu Rejonowego jest prawidłowe i znajduje oparcie zarówno w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym, jak i obowiązujących przepisach prawa.

Sąd Okręgowy w pełni aprobuje ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji i przyjmuje je za własne. Podziela również wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, nie znajdując żadnych podstaw do jego zmiany.

Spór w niniejszej sprawie dotyczył ustalenia, czy wnioskodawca nabył prawo do zasiłku macierzyńskiego z tytułu rodzenia dziecka.

Apelujący uznał, że w niniejszej sprawie nie miały zastosowania przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2015 roku, poz. 704 z późn. zm.) lecz art. 15 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2008 roku, Nr 50, poz. 291 z późn. zm.) obowiązujący do dnia 1 stycznia 2016 r. Uzasadniając swoje stanowisko apelujący wskazał, iż decydującym zdarzeniem stanowiącym punkt wyjścia dla rozważań Sądu Rejonowego winna być data urodzenia dziecka wnioskodawcy. Z tak zaprezentowaną argumentacją w żadnym wypadku nie można się zgodzić. Skarżący, opierając konstrukcję swoich wywodów na tej okoliczności kompletnie pominął, że procedurę przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego uruchamia wniosek ubezpieczonego. Zatem samo ziszczenie się zdarzenia ubezpieczeniowego nie powoduje, że organ rentowy z urzędu zdecyduje o przyznaniu świadczenia; w tym zakresie wymagana jest już inicjatywa samego ubezpieczonego. Wobec tej przesłanki prawnej to nie data urodzenia dziecka - jak mylnie zakłada skarżący - była decydującym zdarzeniem, ale data złożenia wniosku o przyznanie prawa do zasiłku macierzyńskiego. Powołana zasada prawa ubezpieczeń społecznych o przyznawaniu świadczeń na wniosek osoby zainteresowanej jest uregulowana między innymi w art. 44 ust 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (t.j. Dz. U. z 2016 roku, poz. 277). Przepis ten stanowi, że prawo do świadczeń z ubezpieczenia ustala się na wniosek osoby zainteresowanej albo innej osoby mającej interes prawny w ustaleniu tego prawa. Jak wynika z poczynionych w sprawie ustaleń - co do których nie było sporu - wniosek o przyznanie prawa do zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka złożony został w dniu 11 stycznia 2016 roku. Zatem zastosowanie miała - wbrew wywodom i oczekiwaniom apelacji - ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu tekstu jednolitego opublikowanego w Dz. U. z 2016 roku, poz. 277, nie zaś ustawa z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników w brzmieniu wcześniej obowiązującym - Dz. U. z 2008 roku, Nr 50, poz. 291 z późn. zm.

I tak, przepis art. 35 a ust 1 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2016 roku, poz. 277 z późn. zm.) stanowi, że zasiłek macierzyński przysługuje osobie ubezpieczonej, która jest matką albo ojcem dziecka, z uwzględnieniem ust. 2.

Z kolei z ust. 2 tego artykułu wynika, że zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu - ojcu dziecka w przypadku: 1) skrócenia okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego na wniosek matki dziecka po wykorzystaniu przez nią tego świadczenia za okres co najmniej 14 tygodni od dnia urodzenia dziecka; 2) śmierci matki dziecka; 3) porzucenia dziecka przez matkę.

W myśl zaś art. 35 a ust. 3 pkt 1 zasiłek macierzyński przysługuje przez okres 52 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka. Zasiłek macierzyński przysługuje od dnia porodu - w przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 1 (art. 35 a ust 4 pkt 1). Ponadto, zgodnie z art. 35 a ust. 6 pkt 1 cytowanej ustawy zasiłek macierzyński nie przysługuje, jeżeli co najmniej jeden z rodziców dziecka lub osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie, otrzymują zasiłek macierzyński lub uposażenie za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu rodzicielskiego.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia dziecka na wychowanie, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego został złożony w terminie 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia, przysposobienia lub przyjęcia dziecka na wychowanie (art. 35 b ust. 1 pkt 2). W przypadku złożenia wniosku po terminie, nie później jednak niż w okresach, o których mowa w art. 35a ust. 3, prawo do zasiłku macierzyńskiego ustala się, począwszy od miesiąca, w którym wpłynął wniosek.

Powołany akt ustawowy w sposób precyzyjny określa zatem, jakie warunki muszą być spełnione, aby ojciec dziecka mógł otrzymać zasiłek macierzyński. Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało w sposób niebudzący wątpliwości, że matka dziecka pobiera zasiłek macierzyński z pracowniczego tytułu ubezpieczenia. Ponadto wniosek wpłynął znacznie po upływie terminu wskazanego w ustawie. W związku z tym - w świetle uregulowania obowiązującego w dacie złożenia wniosku, bo tylko ono miało zastosowanie - wnioskodawca nie był uprawniony do otrzymania spornego świadczenia.

Dodatkowo zważyć należy, że ustawodawca w ustawie zmieniającej z dnia 24 lipca 2015 roku (Dz.U. 2015 roku, poz. 1217) nie wprowadził przepisów przejściowych, dających prawo do zasiłku macierzyńskiego na dotychczasowych zasadach osobom, których dzieci urodziły się przed dniem 31 grudnia 2015 roku. Wprowadził natomiast art. 20. Z pkt 1 ust. 1 tego artykułu wynika, że osobie, która przed dniem 1 stycznia 2016 roku nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego na podstawie przepisów ustawy, o której mowa w art. 4, w brzmieniu obowiązującym przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, przysługuje zasiłek macierzyński przez okres od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy do dnia upływu 52 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie, przysposobienia jednego dziecka lub przyjęcia na wychowanie jednego dziecka - nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, nie dłużej niż do ukończenia przez nie 10. roku życia. Zaś ust. 5 wskazanego przepisu stanowi, że przepis art. 35a ust. 6 ustawy, o której mowa w art. 4, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą stosuje się odpowiednio (tj. co do braku prawa do zasiłku macierzyńskiego w przypadku, gdy jedno z rodziców pobrało już bądź pobiera zasiłek macierzyński z innego tytułu - pracowniczego).

Nie można było przychylić się do twierdzeń apelacji, że Sąd Rejonowy naruszył dyspozycję art. 233 k.p.c. w sytuacji, gdy ustalenia te znalazły odzwierciedlenie w wiarygodnym materiale dowodowym. Okoliczność, że ustalenia nie były zgodne z wolą strony nie czyni ich automatycznie błędnymi. Odmienna ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego przedstawiona w apelacji, a w zasadzie odmienne wnioski wyprowadzone na podstawie tych samych okoliczności pozostają jedynie w sferze polemiki i nie są wystarczające do uznania, że Sąd Rejonowy dopuścił się obrazy przepisów postępowania, a jego ocena jest dowolna.

Reasumując - w kontekście powyższych rozważań - Sąd Okręgowy przyjął, iż prezentowana w apelacji argumentacja jest chybiona i jako taka nie może się ostać. Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie. Trafnie wywiódł na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, iż ubezpieczony nie był uprawniony do otrzymania świadczenia z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku macierzyńskiego. Sąd drugiej instancji zważył więc, iż zaskarżone rozstrzygnięcie w świetle zgromadzonego materiału dowodowego było oczywiście uzasadnione.

Z powyższych względów i na podstawie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy w Łodzi oddalił apelację, jako bezzasadną.

Przewodniczący Sędziowie