Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

K., dnia 2 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2017r. w Kaliszu

na rozprawie

sprawy z powództwa Towarzystwa (...) S.A. z siedzibą w W.

przeciwko J. S.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda i pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu

z dnia 21 września 2016r. sygn. akt I C 1243/15

oraz zażalenia powoda na punkt 4 wyroku Sądu Rejonowego w Kaliszu

z dnia 21 września 2016r. sygn. akt I C 1243/15

1.  Zmienia zaskarżony punkt 3 i 4 zaskarżonego wyroku w ten sposób, że:

„ 3. zasądza od pozwanego J. S. na rzecz powoda Towarzystwa (...) w W. kwotę 15.000 (piętnaście tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 27 listopada 2015r. do dnia zapłaty;

4. zasądza od pozwanego J. S. na rzecz powoda Towarzystwa (...) w W. kwotę 2.751 (dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt jeden) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu przed sadem pierwszej instancji”.

2.  oddala apelację pozwanego w całości;

3.  oddala zażalenie powoda w pozostałym zakresie;

4.  zasądza od pozwanego J. S. na rzecz powoda Towarzystwa (...) w W. kwotę 3150 (trzy tysiące sto pięćdziesiąt) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego;

5.  zasądza od powoda Towarzystwa (...) w W. na rzecz pozwanego J. S. kwotę 300 (trzysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

SSO Małgorzata Pilarczyk SSO Wojciech Vogt SSO Janusz Roszewski

II Ca 644/16

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 września 2016r. Sad Rejonowy w Kaliszu zasadził od pozwanego J. S. na rzecz powoda Towarzystwa (...) z siedzibą w (...) kwotę 7 500,00 zł (si z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28 lutego 2015r. do dnia zapłaty oraz kwotę 7 500,00 zł (s z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 6 marca 2015r do dnia zapłaty; w pozostałym zakresie powództwo oddala; rozdzielił stosunkowo koszty procesu zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 750,00 zł. nakazuje pobrać od obu stron procesu na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Kaliszu) kwoty po 744,00 zł. tytułem zwrotu poniesionych wydatków.

Apelacje od wyroku wniosły obie strony z tym, że powódka wniosła oddzielnie zażalenie na zawarte w wyroku rozstrzygnięcie o kosztach.

Powódka zaskarżyła wyrok Sadu Rejonowego w Kaliszu w części oddalającej powództwo oraz w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu (pkt 4 wyroku).

Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. art. 65 § 2 k.c. w zw. z art. 446 § 3 w zw. z art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, iż zamiarem stron ugody z dnia 28 grudnia 2005 roku było objęcie jej treścią roszczeń o zadośćuczynienie opartych o art. 448 w zw. z art. 24 § 1 k.c.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki, ponad zasądzone już kwoty, kwoty 15.000,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi naliczanymi od dnia 27 listopada 2015 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje.

W zażaleniu powódka zaskarżyła postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania zawarte w pkt 4 wyroku jakiej Sąd I instancji nie zasądził od pozwanego na przez powódki kwoty 1.217,00 PLN, tytułem należnych powódce kosztów postępowania w sprawie I C1243/15.

Zrzucając temu rozstrzygnięciu naruszenie przepisu art. 98 § i i 3 k.p.c. w zw. z art. 100 k.p.c. w zw. z art. 219 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie, wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie od pozwanego na przez powódki kwoty 1.592,00 PLN tytułem należnych powódce pełnych kosztów postępowania w sprawie
IC 1243/15 oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Pozwany zaskarżył wyrok w części zasądzającej powództwo w punkcie 1 i 2 wyroku kwoty po 7500 złotych.

Wyrokowi temu zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj.: a) art. 448 § 1 k.c. w zw. z art. 23 i art. 24 k.c. poprzez błędną wykładnię pojęcia „odpowiedniej sumy” zadośćuczynienia polegającą na przyjęciu, iż powód zasadnie wypłacił na rzecz sióstr zmarłego śp. J. H. (1) tj. A. H. i V. H. zadośćuczynienia w wysokości po 7.500 zł dla każdej osoby, art. 362 k.c. poprzez niezastosowanie tego przepisu, chociaż zebrany w sprawie materiał dowodowy dawał podstawę do przypisania poszkodowanemu przyczynienia się do wypadku; naruszenie przepisów prawa procesowego art. 322 k.p.c. poprzez błędne uznanie, że śp. J. H. (1) w ogóle nie przyczynił się do wypadku, ac2 art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną ocenę materiału dowodowego polegającą na stwierdzeniu, że biegły ds. ruchu drogowego nie dopatrzył się przyczynienia do wypadku przez poszkodowanego śp. J. H. (1), aczkolwiek zdaniem biegłego takowe przyczynienie miało miejsce, art. 100 k.p.c. poprzez niewłaściwe rozliczenie kosztów, albowiem skoro powód przegrał proces w 50% koszty procesu powinny być wzajemnie zniesione.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w pkt. 1 i w pkt.2 w całości, zaś w pkt. 4 zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu wg norm przepisanych i obciążenie powoda całością opłat sądowych, ewentualnie uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części i przekazanie sprawy temu lądowi do ponownego rozpoznania w tym zakresie i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za II instancję według norm przepisanych.

W odpowiedziach na apelację każda ze stron wniosła o oddalenie przeciwnych apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja pozwanego jest nieuzasadniona, natomiast apelacja powódki uzasadniona jest w części.

Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i rozważania dokonane przez Sąd Rejonowy i uznaje je za własne. W takiej sytuacji gdy sąd odwoławczy orzeka na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w pierwszej instancji i aprobuje dotychczasowe ustalenia, nie musi ich powtarzać (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 18/07, Lex nr 966804; orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 13 grudnia 1935 r., C III 680/34. Zb. Urz. 1936, poz. 379, z dnia 14 lutego 1938 r.., C II 21172/37, Przegląd Sądowy 1938, poz. 380 i z dnia 19 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, nr 4, poz. 83; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05).

Odnosząc się do zarzutu apelującego pozwanego naruszenia prawa procesowego, to stwierdzić należy, ze w myśl art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału. Sąd Rejonowy dokonując tej oceny nie naruszył reguł oznaczonych w powołanym tu unormowaniu, dającym wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów.

W żadnym razie nie jest uzasadnione dopatrywanie się przez pozwanego przekroczenia zasady swobodnej oceny dowodów w odniesieniu do opinii biegłego sądowego ds. ruchu drogowego w zakresie ustaleń dotyczących przyczynienia się poszkodowanego J. H. (2) do wypadku. W ocenie Sadu Okręgowego zarzut ten ma charakter polemiczny. Wbrew wywodom apelującego że doszło do błędnej oceny tego dowodu, a właściwie niezgodności ustaleń z treścią tego dowodu, to stwierdzić trzeba, że z wniosków zawartych w tej opinii nie wynika, jak wywodzi to apelujący, iż tragiczny wypadek miał miejsce na jezdni w okolicznościach wskazujących na poruszanie się poszkodowanego niezgodnie z przepisami ruchu drogowego. Takie zachowanie biegły dopuścił wyłącznie warunkowo, oceniając przede wszystkim związek pomiędzy prowadzeniem pojazdu przez kierującego w stanie nietrzeźwości (1,7 prom) a samym wypadkiem, natomiast wersję pozwanego kierowcy pozostawił ocenie Sądu.

W postępowaniu zmierzającym do ustalenia faktów sprawy należy uwzględniać rozkład ciężaru dowodu. Kwestię tę rozstrzyga art. 6 k.c. stanowiąc, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Pozwany w zakresie przesłanek art. 362 kc oparł je na twierdzeniu, że poszkodowany był w stanie nietrzeźwości
i poruszał się krokiem chwiejnym po jezdni a nie poboczem. Sąd Rejonowy tymczasem przyjmując wersję braku wpływu zachowania pokrzywdzonego na zaistnienie wypadku nie uznał tym samym za prawdziwe twierdzenia pozwanego. To stanowisko należy podzielić, bowiem z samych zeznań pozwanego wynika jedynie to, że poszkodowany nagle wytoczył się z pobocza, nie zaś że poruszał się krokiem chwiejnym po jezdni, co już świadczy o zamiarze dostosowania zarzutu apelacyjnego do wersji biegłego. Nie doszło zatem do naruszenia także art. 362 k.c., bowiem zarzut ,że poszkodowany przyczynił się do wypadku w 50%, li tylko z tej przyczyny, że w chwili wypadku był w stanie nietrzeźwości, ma w okolicznościach ustaleń faktyczny charakter wyłącznie polemiczny.

Nie doszło również do naruszenia art. 448 §1 w zw. z art. 23 i 24 k.c.. Zgodnie
z utrwalaną linią orzecznictwa odpowiedzialnością za czyn niedozwolony sprawcy śmierci poszkodowanego są również szkody niematerialne wyrządzone jego osobom bliskim Ź. krzywdy jest naruszenie dobra osobistego poprzez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Zatem osoba dochodząca od ubezpieczyciela ochrony na podstawie art. 448 kc może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jego własnego dobra osobistego (art. 24 k.c.) Sąd Najwyższy w uchwale z 13.07.2011r. (IIICZP 32/11) przyjął, iż śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Zatem wypłata na przez powoda świadczeń z tego tytułu osobom bliskim znajduje uzasadnienie prawne. Wprawdzie ma rację skarżący, że nie każdą więź rodzinną niejako automatycznie należy zaliczyć do kategorii dóbr osobistych, lecz jedynie taką, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy, jednakże wobec charakteru dochodzonego roszczenia regresowego, to nie na powodzie, lecz na pozwanym, zgodnie z reguła art. 6 k.c. w zw. z art. 24 k.c., spoczywał obowiązek dowodzenia okoliczności faktycznych nieistnienia zobowiązania ubezpieczyciela do spełnienia takiego świadczenia lub nieodpowiedniej jego wysokości. Jeżeli bowiem ktoś powołuje się przed sądem na pewien fakt, z którym prawo wiąże jakieś korzystne dla niego konsekwencje prawne, a fakt ten nie zostanie udowodniony, wówczas przegra sprawę, czyli jego roszczenie nie zostanie przez sąd uwzględnione (por. Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, Warszawa 2005, s. 64-65).

Wobec nie wykazania zasadności twierdzeń, zarzut te należy uznać za chybiony. Z tych przyczyn apelacja pozwanego jest nieuzasadniona.

U zasadniona jest częściowo apelacja powódki.

Na podstawie zgromadzonego w sprawie i prawidłowo ocenionego materiału dowodowego Sąd I instancji niezasadnie stwierdził, że w zakresie zadania zwrotu przez pozwanego kwoty 15.000 zł tytułem zadośćuczynienia wypłaconego matce ofiary uzasadniony jest zarzut powagi rzeczy ugodzonej. Przedrę wszystkim podstawa roszczenia regresowego powódki nie jest art. 828 §1 k.c. , z którego wynika regres typowy skierowany do osób trzecich za wyrządzenie szkody, lecz art. 43 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 r. poz. 392). Jest to tzw. regres nietypowy występujący w ubezpieczeniach OC i tam odrębnie uregulowany.
Stan kierowcy po użyciu alkoholu w przypadku wyrządzenia szkody wyczerpuje sytuację określoną w art. 43 UbezpObowU jako podstawa do dochodzenia roszczenia zwrotnego.

W okolicznościach niniejszej sprawy zasadne jest ustalenie Sądu I instancji, że w wyniku wypadku doszło do pokrzywdzenia najbliższych członków rodziny przez śmierć J. H. (1), która spowodowała naruszenie dobra osobistego jego sióstr A.
i V. oraz matki H. H., bowiem były one związane emocjonalnie ze zmarłym. Wypłata zatem przez powódkę z tego tytułu świadczeń w 2014r. była uzasadniona.

Podniesiony przez pozwanego i uwzględniony przez Sąd I instancji zarzut powagi rzeczy ugodzonej w 2005r. jest nietrafny z następujących przyczyn.

Przede wszystkim ugodę zalicza się powszechnie do umów obligacyjnych a zatem jej skutki powstają między stronami, chyba że ze względu na jej treść wolą stron jest zamiar wywołania skutków rozporządzających, co nie wynika z okoliczności niniejszej sprawy. Zarzut powagi rzeczy ugodzonej w odniesieniu do ugody z 2005r. przez poprzednika prawnego powódki co najmniej z tej przyczyny, jest chybiony,

Ponadto, bez wnikania w szczegóły, należy podkreślić, że w granicach woli stron, ugoda jak każdy inny stosunek prawny, może stanowić źródło sporu pomiędzy stronami lub niepewności. Niewątpliwie matka poszkodowanego wraz z mężem oświadczyła w ugodzie zawartej w 2005r., że wypłacone na jej podstawie kwoty w całości zaspokajają zgłoszone roszczenia w związku z czym zrzekają się dalszych, lecz zważywszy na zmianę przepisów KC w 2008 roku, to przywołanie w podstawie ugody unormowania zawarte w art. 446 par.3 k.c. art. 448 k.c., mogło wywoływać wątpliwości co do tego, czy ugoda obejmowała dochodzenie naprawienia własnej krzywdy przez osoby najbliższe zmarłego. Pominięcie skutków zawartej przez powódkę i H. H. w dniu 25 sierpnia 2015r. kolejnej ugody i jej wykonanie przez wypłacenie zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł doprowadziło do naruszenia art. 43 UbezpObowU.

Prawidłowa wykładnia tego przepisu nakazywała uznać, że roszczenie poszkodowanej o zapłatę kwoty 15.000 zł zostało ugodzone a roszczenie regresowe znajduje oparcie
w wykonaniu tej ugody.

Wobec powyższego apelacja pozwanego podlega oddaleniu (art. 385 k.p.c.), a apelacja powódki podlega uwzględnieniu przez zmianę zaskarżonego punktu 3 oraz punktu 4 co do rozstrzygnięcia o kosztach przed sądem I instancji zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik sprawy oraz na podstawie art. 98 k.p.c.

Niezasadne jest natomiast żądanie powódki odrębnego zasądzenia kosztów zastępstwa procesowego w sprawach odrębnie wniesionych, lecz połączonych do wspólnego rozpoznania. Orzekając w wyroku o kosztach należnych stronie reprezentowanej przez zawodowego pełnomocnika w kwocie niższej niż została zgłoszona, sąd winien uwzględniać wskazania zawarte w art. 109 §2 k.p.c. Ze stylizacji art. 109 § 2 zdanie drugie wynika, że przesłankami przy ustalaniu wysokości kosztów należnych stronie reprezentowanej przez zawodowego pełnomocnika jest także jego nakład pracy, charakter czynności podjętych przez niego w sprawie, w tym czynności podjętych w celu polubownego rozwiązania sporu, również przed wniesieniem pozwu, a także jego wkład w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy. Należy zaznaczyć, że właściwy jest nie nakład pracy włożony przez pełnomocnika, ale tylko taki, który został rzeczywiście poniesiony i jednocześnie był „niezbędny”; ergo: nakład pracy włożony ponad potrzebę nie może być czynnikiem kształtującym wysokość kosztów (por. Jacek Gudowski [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom I. Postępowanie rozpoznawcze. pod redakcją T. Erecińskiego WARSZAWA 2016, s.650). Powódka domagając się stawki wynagrodzenia minimalnego dla ustanowionego w sprawie radcy prawnego w trzech sprawach wniesionych na tej samej podstawie prawnej i faktycznej, nie tylko nie przedstawiła spisu kosztów, lecz nawet nie wskazała jakie to czynności jako niezbędne, z którymi większy nakład pracy jest związany, zostały przez niego podjęte w każdej z połączonych spraw. Samodzielność czy odrębność, każdej z połączonych praw, nie może stanowić podstawy do zwielokrotnienia stawki wynagrodzenia, gdy sprawa nie jest skomplikowana i nie wymagała innych, niż standardowe w tego rodzaju sprawach, działań radcy prawnego, co uzasadnia przyznanie z tego tytułu zwrotu kosztów wynagrodzenia tego pełnomocnika za jedną sprawę w stawce minimalnej. Uzasadniony jest natomiast wniosek o zwrot kosztów opłaty sądowej i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w każdej ze spraw, łącznie zatem uzasadnione jest żądanie zwrotu kosztów procesu w wysokości 2751 zł (1200 zł +750 zł +375 zł +375 zł +17 zł +17 zł +17 zł). W pozostałym zakresie z mocy art. 385 w zw. z art. 397 §2 k.p.c. zażalenie podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie m.in. art. 98 i art. 108§1 k.p.c. uwzględniając jego wynik.

O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 §1 w zw. z art. 397 §2 k.p.c.

SSO Małgorzata Pilarczyk SSO Wojciech Vogt SSO Janusz Roszewski