Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy w Opolu VII Wydział Karny-Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący: Sędzia S.O. Waldemar Krawczyk

Sędziowie: Sędzia S.O. Piotr Kaczmarek – spr.

del. Sędzia S.R. T. H.

Protokolant: st. sekr. sąd. Maria Urbacka

przy udziale U. J.

Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Opolu

po rozpoznaniu w dniu 19 listopada 2013 roku

sprawy P. M. (M.)

oskarżonego o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Brzegu

z dnia 06 czerwca 2013 roku, sygn. akt II K 164/13

I.  Zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że za podstawę orzeczonego w pkt II zaskarżonego wyroku zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych przyjmuje art. 67 § 3 k.k. w związku z art. 42 § 2 k.k., za podstawę orzeczonego w pkt V świadczenia pieniężnego przyjmuje art. 67 § 3 k.k. w związku z art. 49 § 2 k.k.,

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

III.  na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. kosztami postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt VII Ka 847/13

UZASADNIENIE

P. M. został oskarżony o to, że w dniu 27 września 2012r. około godziny 22;55 w miejscowości B. na ul. (...), woj. (...), prowadził pojazd mechaniczny marki M. o nr rej. OB. (...) znajdując się w stanie nietrzeźwości (0,45 mg/l, 0,45 mg/l alkoholu w wydychanym powietrzu z płuc),

tj. o czyn z art. 178a § 1k.k.

Sąd Rejonowy w Brzegu wyrokiem z dnia 06 czerwca 2013r., sygn. akt II K 164/13 na podstawie art. 66 § 1 k.k. i art. 67 § 1 k.k. postępowanie karne wobec P. M. o to, że w dniu 27 września 2012r. około godziny 22.55 w miejscowości B. na ul. (...), woj. (...), prowadził pojazd mechaniczny marki M. o nr rej. OB. (...) znajdując się w stanie nietrzeźwości (0.45 mg/1, 0,45 mg/1 alkoholu w wydychanym powietrzu z płuc tj. o przestępstwo z art. 178a § 1 k.k. – warunkowo umarzył na okres próby 1 (jednego ) roku.

Na podstawie art. 42 § 2 k.k. orzekł wobec oskarżonego zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych kat. B na okres 1 (jednego) roku.

Na podstawie art. 43 § 3 k.k. zobowiązał oskarżonego do zwrotu właściwemu Starostwu Powiatowemu prawa jazdy kat. B, o ile posiada.

Na podstawie art. 63 § 2 k.k. na poczet orzeczonego środka karnego w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych zaliczył okres zatrzymania prawa jazdy od dnia 27.09.2012 do dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

Na podstawie art. 49 §2 k.k. w zw. z art. 178a § 1 k.k. zobowiązał oskarżonego do uiszczenia świadczenia pieniężnego w wysokości 500 zł. (pięćset złotych) na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Na podstawie art. 629 k.p.k. w zw. z art. 627 k.p.k. i art. 7 ustawy o opłatach w sprawach karnych zasądził od oskarżonego P. M. na rzecz Skarbu Państwa kwotę 510 zł. ( pięćset dziesięć złotych) tytułem zwrotu kosztów sądowych, w tym kwotę 60 zł. ( sześćdziesiąt złotych) tytułem opłaty.

Od wyroku tego apelację wywiódł prokurator zarzucając:

1)  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wydania zaskarżonego wyroku i mający wpływ na jego treść, wyrażający się w przyjęciu, iż ujawnione w toku postępowania karnego dowody i ustalone na ich podstawie okoliczności, pozwalają na przyjęcie, iż stopień społecznej szkodliwości czynu zarzucanego oskarżonemu P. M. nie jest znaczny, zaś jego postawa, właściwości, warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenia, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego i w konsekwencji warunkowe umorzenie postępowania karnego p-ko w/w., podczas gdy uwzględnienie wszystkich okoliczności w jakich doszło do popełnienia przez w/w. zarzucanego mu przestępstwa, oraz postawa po popełnieniu przestępstwa, a mianowicie kierowanie samochodem już po zatrzymaniu oskarżonemu uprawnień do kierowania pojazdami mechanicznymi, prowadzą do wniosku, iż warunkowe umorzenie postępowania wobec oskarżonego, nie było zasadne,

2)  obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 67 § 3 k.k. poprzez błędne orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kat. B oraz orzeczenie świadczenia pieniężnego na podstawie art. 42 § 2 k.k., pomimo zastosowania instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego, kiedy właściwą podstawą prawną do orzeczenia takiego zakazu oraz świadczenia pieniężnego jest art. 67 § 3 k.k.

Podnosząc te zarzuty prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Brzegu celem ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora była częściowo zasadna.

Odniesienia w pierwszej kolejności wymagał zarzut błędu w ustaleniach faktycznych, sprecyzowany w pkt 1 apelacji ,jako zarzut najdalej idący, którego podzielenie oznaczałoby konieczność uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, czyniąc bezprzedmiotowym zarzut naruszenia prawa materialnego. W tym zakresie Sąd Odwoławczy zarzutu tego nie podzielił, niezależnie od oceny trafności wszystkich argumentów przedstawionych przez Sąd I instancji, uznając za trafne ustalenie stopnia społecznej szkodliwości czynu przypisanego oskarżonemu jako nie będącego znacznym , nadto zaistnienia dodatniej prognozy kryminologicznej wrażającej się w założeniu, że oskarżony pomimo warunkowego umorzenia postępowania karnego będzie w przyszłości przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

Trafnie w zaskarżonym wyroku ustalono stopień społecznej szkodliwości czynu, wyznaczony okolicznościami określonymi w art. 115 § 2 k.k., mającymi zarówno naturę przedmiotową (rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiar wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób okoliczności popełniania czynu , waga naruszonych obowiązków , rodzaj naruszonych reguł ostrożności, stopień ich naruszenia) jak też podmiotowych (postać zamiaru lub jego brak, motywacja sprawcy). Z tej perspektywy trafnie ustalono stopień społecznej szkodliwości uwzględniający elementy przedmiotowe jak stopień nietrzeźwości, długość odcinka na którym przemieszczał się oskarżony, przede wszystkich zaś miejsce po którym się przemieszczał, będące drogą publiczną, nie mającą jednak charakteru drogi o intensywnym ruchu innych pojazdów i uczestników ruchu, wreszcie porę dnia w której oskarżony kierował w stanie nietrzeźwości samochodem, która w istotny sposób redukująca wpłynęła na liczbę innych uczestników ruchu. Apelacja oskarżyciela, negująca to ustalenie, oprócz gołosłownej, odmiennej oceny nie zawiera żadnych danych wskazujących na błędność w ustaleniach Sądu I instancji a trafność oceny apelującego. Nie wskazano jakiejkolwiek okoliczności uprawdopodobniającej twierdzenia apelującego, że właśnie w tych godzinach (około 23) dochodzi w takich warunkach (miejscu) do zwiększonej liczby kolizji powodowanej przez nietrzeźwych kierowców. Wbrew twierdzeniom apelującego doświadczenie życiowe wskazuje, iż w takiej porze dnia z zasady ruch drogowy ulega bardzo istotnemu ograniczeniu, czego normatywnym odzwierciedleniem są regulacje wynikające z prawa o ruchu drogowym, zwiększające limit dopuszczalnej prędkości w obszarze zabudowanym od określonej godziny. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie wskazuje aby in concreto sytuacja w tym miejscu wyglądała inaczej niż jak ustalił Sąd I instancji. Rację ma apelujący co do stwierdzenia o formalnym charakterze przestępstwa z art.178a § 1 k.k. tzn. do jego znamion nie należy skutek rozumiany jako spowodowanie zdarzenia drogowego (wypadku, kolizji) czy też stworzenie konkretnego zagrożenia zaistnienia takiego zdarzenia. Jednocześnie trafnie w zaskarżonym wyroku uwzględniono to, iż przypisany oskarżonemu czyn w tych konkretnych warunkach (miejsce, stopień nietrzeźwości, sposób prowadzenia pojazdu) nie stworzył jakiegokolwiek istotnego zagrożenia dla innych uczestników ruchu, a pamiętać należy o ratio legis wprowadzenia przestępstwa z art. 178 1 k.k. , wyrażającego się o założenie, iż osoba kierująca pojazdem w stanie nietrzeźwości stwarza, co do zasady, na tyle wysokie a przez to nieakceptowalne ryzyko spowodowania wypadku, że zachodzi potrzeba traktowania jako przestępstwo już samego kierowania pojazdem mechanicznym w stanie nietrzeźwości. W praktyce, co oczywiste, realność tego zagrożenia może przedstawiać się wręcz biegunowo odmiennie, od sytuacji kierowania pojazdem w takim stanie nietrzeźwości który w istotny sposób pozbawia kierującego możliwości właściwej reakcji , a do tego kierowanie odbywa się w miejscu i czasie (np. w ciągu dnia, na uczęszczanej drodze ), do sytuacji kiedy stan nietrzeźwości do takiego istotnego ograniczenia nie prowadzi, a zagrożenie dla innych uczestników z uwagi na ich praktyczny brak (miejsce, czas) ma charakter abstrakcyjny. In concreto czyn przypisany oskarżonemu trafnie lokalizować należy w tej drugiej grupie, co wpływa na zmniejszenie stopnia społecznej szkodliwości takiego czynu.

Trafnie apelujący podnosi, że na ocenę stopnia społecznej szkodliwości czynu nie wpływa w żaden sposób udział oskarżyciela publicznego w rozprawie, w tym znaczeniu – jak wskazuje Sąd I instancji – że pośrednio może świadczyć o uznaniu przez oskarżyciela czynu zarzucanego oskarżonemu za nieznacznie społecznie szkodliwy, gdyby bowiem było inaczej to oskarżyciel publiczny uczestniczyłby w rozprawie. Twierdzenie Sądu I instancji jest nieprzekonujące albowiem brak udziału oskarżyciela publicznego w rozprawie, dotyczącej sprawy prowadzonej w postępowaniu uproszczonym, nie jest wynikiem dokonywanej w każdej tego typu sprawie oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu, lecz konsekwencją regulacji proceduralnej zawartej w art. 477 k.p.k. , pozwalającej oskarżycielowi na nie branie udziału w rozprawie i wykonywanie w tym czasie obowiązków procesowych w innych postępowaniach ,w szczególności przygotowawczych oraz realizowania innych obowiązków wynikających z ustawy o prokuraturze. Przyjęcie podglądu Sądu I instancji oznaczałoby – przy skrajnym ujęciu - założenie ,że wszystkie sprawy prowadzone w postępowaniu sądowym w postepowaniu uproszczonym są traktowane przez oskarżyciela jako czyny których stopień społecznej szkodliwości nie jest znaczny , skoro w tego typu postępowaniach oskarżyciel z zasady nie uczestniczy w rozprawie .

Apelujący nie przedstawił także przekonywujących argumentów pozwalających zakwestionować ustalenia i ocenę Sądu I instancji co do dodatniej prognozy kryminologicznej. Trafnie ustalono (k.73) właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia , w tym uprzedniej karalności które taką prognozę czynią zasadną. Stabilna sytuacja zawodowa, osobista i rodzinną oskarżonego, jego wysokie zaangażowanie w pracę z młodzieżą oraz związane z tym pozytywne oceny, w połączeniu z samokrytyczną postawą oskarżonego , pomimo przypisania mu przestępstwa umyślnego pozwalają uznać za trafne skorzystanie wobec niego z dobrodziejstwa warunkowego umorzenia postępowania, a więc instytucji poddania sprawcy próbie podczas której unika się wymierzenia kary, a cele postępowania realizuje się poprzez przypisanie popełnienia przestępstwa, a przez to jego napiętnowanie , połączone z ewentualnymi dodatkowymi dolegliwościami przy jednoczesnym stworzeniu oskarżonemu szansy na niekaralność w zamian za przestrzeganie porządku prawnego w przyszłości. Trafnie Sąd I instancji zauważył brak podstaw normatywnych do wyłączenia z góry możliwości skorzystania z instytucji warunkowego umorzenia postępowania sprawców przestępstw umyślnych, w tym z art. 178 a § 1 k.k. albowiem wynika to wprost z art. 66 § 2 i 3 k.k.. Na marginesie zauważyć należy, iż ustawodawca nowym brzmieniem art. 66 § 2k.k., nadanym ustawą z 27 września 2013r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2013r. poz. 1247) przesądził, że po okresie vacatio legis dojdzie do poszerzenia możliwości stosowania tej instytucji na wszystkie przestępstwa zagrożone karą nie przekraczającą 5 lat pozbawienia wolności.

Trafnie apelujący podnosi jako okoliczność zmniejszającą podstawy do przyjęcia dodatniej prognozy kryminologicznej dopuszczenie się przez oskarżonego w okresie trwającego postępowania karnego (k.38) wykroczenia polegającego na kierowaniu pojazdem mimo zatrzymania w postępowaniu karnym prawa jazdy, która to okoliczność uszła uwadze Sądu I instancji – oceniając z perspektywy braku odniesienia w uzasadnieniu. W ocenie Sądu Odwoławczego nie oznacza to jednak skutecznego zakwestionowania podstaw do warunkowego umorzenia postępowania karnego ,zaś takie zachowanie oskarżonego traktować należy jako incydentalne. Jednocześnie mając na uwadze treść art. 68 § 2k.k. wskazać należy ,że ewentualne powtórzenie się tego typu zachowania w przyszłości skutkować może, czy wręcz powinno, podjęciem postępowania warunkowo umorzonego i wydaniem wyroku skazującego ze wszystkimi tego konsekwencjami ,w tym także dla sytuacji zawodowej oskarżonego, który w związku z tym winien bezwzględnie unikać działań naruszających porządek prawny, chociażby w postaci wykroczenia.

Nie jest trafny argument apelującego, iż przeciw przyjęciu dodatniej prognozy kryminologicznej przemawiać ma postawa oskarżonego w toku postępowania przygotowawczego, która zdaniem apelującego, nie wyrażonym wprost, ma posiadać cechy celowego przewlekania. Sąd Odwoławczy stwierdza brak podstaw do takiej oceny zachowania oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym , traktując wypowiedzi i zachowania oskarżonego, skutkujące koniecznością dokonania określonych czynności procesowych, jako stanowiące wyraz realizacji uprawnień procesowych przysługujących oskarżonemu.

Trafnie apelujący zarzucił w pkt 2 apelacji naruszenie prawa materialnego poprzez błędne oznaczenie podstawy prawnej orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych oraz świadczenia pieniężnego, które to naruszenie dostrzegł sam Sąd I instancji (k.75) ,co nakazywało dokonanie zamiany zaskarżonego wyroku poprzez przyjęcie właściwych podstaw prawnych orzeczonych zakazów i obowiązków. Sąd Odwoławczy, dostrzegając zalety korzystania z nowoczesnych metod sporządzania orzeczeń i uzasadnień podkreśla potrzebę korzystania z nich w sposób zapewniający realizację obowiązków wynikających z art. 413 § 1 i 2 k.p.k., 414 k.p.k., 424 § 1 i 2 k.p.k. Winno to obligować do zapobiegania takiej sytuacji jak wyżej opisana, sytuujących się w kategorii oczywistych omyłek pisarskich (podobnie jak sprzeczność pomiędzy treścią zaskarżonego wyroku co do wyznaczonego okresu jednego roku próby, a treścią uzasadnienia – k. 74v).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 636 § 1 k.p.k., mając na względzie że apelacja oskarżyciela publicznego w głównym zakresie nie została uwzględniona.