Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 grudnia 2009 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXIV Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 3 grudnia 2009 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa Miasta S. W.

przeciwko Central (...) Sp. z o.o. w W.

o zmianę sposobu spełnienia świadczenia i zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od Miasta S. W. na rzecz Central (...) sp. z o.o. w W. kwotę 14.421 zł (czternaście tysięcy czterysta dwadzieścia jeden złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

XXIV C 24/09

UZASADNIENIE

Pozwem z 6 stycznia 2008 roku powód Miasto S. W. wystąpił o orzeczenie, że pozwany Central (...) sp. z o.o. w W. ma zapłacić powodowi 510.000 zł tytułem realizacji umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego działki nr (...), z obrębu 5-05-04, położonej w W. u zbiegu ulic (...), bez konieczności dokonywania przez powoda remontu elewacji budynków położonych w W. przy ul . (...) i ul . (...), i w tym zakresie zmienia umowę o ustanowienie użytkowania wieczystego gruntu na mocy art. 357 (1) k.c. oraz o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu powód wskazał, że pozwany jest następcą prawnym spółki, której umową z 7 grudnia 1995 roku oddano w użytkowanie wieczyste grunt stanowiący własność powoda. W § 13 umowy nabywca zobowiązał się odnowić na własny koszt elewacje sąsiednich budynków w terminie do zakończenia budowy na tym gruncie. Ostatecznie termin zakończenia budowy strony ustaliły na 31 grudnia 2000 roku. Przed jego upływem strony zmieniły dotychczasowe ustalenia przyjęte w § 13 umowy w ten sposób, że nabywca zobowiązał się do postawienia do dyspozycji właściciela gruntu kwoty 510.000 zł w formie nieodwołalnej gwarancji bankowej przeznaczonej na odnowienie fasad budynków przy ul . (...), które to prace miał wykonać właściciel gruntu. Zdaniem powoda w okresie pomiędzy zawarciem umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste i złożeniem pozwu nastąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków powodująca, że wywiązanie się przez powoda ze swojego zobowiązania polegającego na remoncie fasad kamienic przy ul . (...) połączone byłoby z nadmiernymi trudnościami i groziło powodowi rażącą stratą, co uzasadniało wniesienia pozwu (k. 2-8 - pozew).

Pozwany Central (...) sp. z o.o. w W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany podniósł, że w momencie zmiany warunków umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste i przyjęcia przez pozwanego obowiązku przedłożenia gwarancji bankowej na kwotę odpowiadającą kosztom remontu, który miał wykonać powód, tenże powód wiedział o istnieniu roszczeń restytucyjnych dotyczących budynku przy ul . (...) i o złym stanie technicznym budynku przy ul . (...). Brak zatem podstaw do uwzględnienia żądania pozwu (k. 75-84 - odpowiedź na pozew).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Aktem notarialnym z 7 grudnia 1995 roku Gmina (...) oddała w użytkowanie wieczyste (...) sp. z o.o. w W. nieruchomość niezabudowaną położoną w W., róg ul . (...) i ul . (...), stanowiącą działkę nr (...), z obrębu 5-05-04. Grunt oddany został w użytkowanie wieczyste na 99 lat pod budowę budynku usługowo-biurowego z parkingiem podziemnym. Ustalono, że budowa zostanie zakończona do 31 grudnia 1998 roku. W § 13 aktu nabywca zobowiązał się odnowić na własny koszt elewacje sąsiednich budynków posadowionych na gruncie stanowiącym działki nr (...), w terminie do zakończenia budowy (k. 24-29 - akt notarialny).

Następnie do umowy z 7 grudnia 1995 roku zawierane były aneksy przesuwające termin zakończenia budowy. Ostatecznie aktem notarialnym z 30 lipca 1998 roku ustalono, że użytkownik wieczysty zakończy budowę do 31 grudnia 2000 roku (k. 36-38 - akt notarialny).

Porozumieniem z 22 grudnia 2000 roku (...) sp. z o.o. w W. uzgodniły, że dokonają zmiany § 13 umowy z 7 grudnia 1995 roku (k. 56-59 - porozumienie z załącznikiem). Stosownie do wskazanego porozumienia jego strony aktem notarialnym z 12 lutego 2001 roku postanowiły nadać § 13 umowy z 7 grudnia 1995 roku następujące brzmienie: „Nabywca zobowiązuje się postawić Gminie (...) do dyspozycji przed zawarciem niniejszego aktu (aneksu) w formie nieodwołalnej gwarancji bankowej z terminem ważności do 30 listopada 2001 roku kwotę 510.000 zł, przeznaczoną na odnowienie fasad budynków przy ul . (...) i ul . (...). Odnowienie fasad przeprowadzone zostanie zgodnie z opisem prac w załączniku A określającym dokładny zakres prac. Gmina (...) może skorzystać z gwarancji bankowej wyłącznie po przedłożeniu oceny rzeczoznawcy z dziedziny budownictwa, że prace związane z odnowieniem fasad zostaną w pełnym zakresie wykonane przez Zarząd (...). Przekroczenie lub zmniejszenie kosztów obciąża Gminę” (k. 60-63 - akt notarialny).

Opisana powyżej gwarancja bankowa została przekazana właścicielowi nieruchomości, który z niej nie skorzystał (k. 92-93 - informacja o gwarancji).

(...) sp. z o.o. w W. zmieniła firmę na (...) Centrum sp. z o.o. w W., a następnie na (...) sp. z o.o. w W.. Wskazana ostatnio spółka - w trybie art. 492 § 1. pkt 1 k.s.h. - została przejęta przez Central (...) sp. z o.o. w W. (k. 42-44 - akt notarialny, k. 45-55 - odpis z KRS).

Powyższych ustaleń faktycznych Sąd dokonał na podstawie wskazanych dokumentów, które nie były kwestionowane przez strony i nie wzbudziły wątpliwości Sądu co do ich wartości dowodowej.

Jako wiarygodne Sąd ocenił zeznania świadków E. C. i A. D. (k. 171-173 - protokół). Zeznania te były logiczne, zbieżne ze zgromadzonymi w sprawie dokumentami i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Wynikało z nich, że powód po zawarciu umowy z 7 grudnia 1995 roku otrzymywał szczegółowe informacje o stanie budynków przy ul . (...) i ul . (...) i wiedział, że oba budynki wymagają kapitalnego remontu.

Sąd zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 357 (1) k.c., jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym. Zacytowany przepis stanowi odstępstwo od zasady, że strony umowy zobowiązane są do jej przestrzegania - powinien więc być interpretowany ściśle. Zastosowanie go uzależnione jest od spełnienia następujących przesłanek: a) zobowiązanie wynika z umowy, b) zaszła nadzwyczajna zmiana stosunków, c) zmiana ta spowodowała nadmierną trudność w spełnieniu świadczenia jednej ze stron lub grozi rażącą stratą, czego strony nie przewidziały przy zawieraniu umowy.

Nie ulega wątpliwości, że art. 357 (1) k.c. znajduje zastosowanie do umów jeszcze nie wykonanych. Przepis mówi bowiem o świadczeniu - w domyśle jeszcze nie wykonanym - którego spełnienie wiązałoby się z nadmiernymi trudnościami, a sądowi daje prawo do ukształtowania sposobu spełnienia tego świadczenia, ewentualnie rozwiązania umowy. Jak wskazał Sąd Najwyższy: „jeżeli strona nie wystąpi z odpowiednim roszczeniem na podstawie art. 357 (1) k.c., w czasie gdy istnieje jeszcze możliwość oznaczenia sposobu wykonania zobowiązania, wysokości świadczenia lub rozwiązania umowy, czyli wtedy gdy trwa stosunek zobowiązaniowy, nie może później żądać zmiany wysokości świadczenia, skoro zostało ono już spełnione. W szczególności sąd nie może oznaczać na podstawie art. 357 (1) k.c. wysokości spełnionego świadczenia, nawet gdy zdaniem strony nie zostało ono wykonane należycie lub w ogóle nie zostało wykonane” (wyrok z 21 lipca 2006 roku, III CSK 119/05, LEX nr 445269). Powód tymczasem wniósł o zmianę umowy, która została już dawno wykonana. W uzasadnieniu pozwu powód powołał się na § 13 umowy z 7 grudnia 1995 roku, który nakładał na użytkownika wieczystego obowiązek oddania do dyspozycji właściciela nieruchomości kwoty 510.000 zł, w formie nieodwołalnej gwarancji bankowej z terminem ważności do 30 listopada 2001 roku, przeznaczonej na odnowienie fasad budynków przy ul . (...) i ul . (...). Opisana gwarancja bankowa została przedłożona właścicielowi nieruchomości, mógł on z niej w umówionym okresie skorzystać, a tym samym doszło do wykonania umowy. Instytucja przewidziana art. 357 (1) k.c. nie mogła w takim razie znaleźć w sprawie zastosowania. Jak słusznie podniósł pozwany niemożliwe jest oznaczenie przez sąd sposobu wykonania nieistniejącego już zobowiązania.

Odnosząc się do dalszych przesłanek wypada stwierdzić, że powód nie wykazał, aby zaszła nadzwyczajna zmiana stosunków, o jakiej mowa w art. 357 (1) k.c. Ostatecznie strony uzgodniły kształt łączącego je stosunku prawnego podpisując aneks z 12 lutego 2001 roku. W tej dacie użytkownik wieczysty - za zgodą właściciela nieruchomości - wziął na siebie obowiązek przedłożenia gwarancji bankowej. Za nadzwyczajną zmianę stosunków można byłoby zatem uznać zdarzenia z okresu po 12 lutego 2001 roku. Twierdzenia powoda o zaistnieniu takich zdarzeń były całkowicie gołosłowne. Powód w żaden sposób nie wykazał, że roszczenia przedwojennych właścicieli dotyczące kamienicy przy ul . (...) zostały zgłoszone dopiero po 12 lutego 2001 roku. Jak powszechnie wiadomo roszczenia te są zgłaszane od lat czterdziestych ubiegłego wieku, ze szczególnym nasileniem w okresie bezpośrednio po 1989 roku. Roszczenia byłych właścicieli tzw. nieruchomości (...) są rozpoznawane przez odpowiednie jednostki m. st. W., zatem z natury rzeczy zgłoszenie tych roszczeń jest powodowi znane. Twierdzenie powoda, że fatalny stan budynku przy ul . (...), który uniemożliwiał remont fasady, powstał i stał się mu znany dopiero po zawarciu umowy również nie zostało wykazane. Za dowód tego twierdzenia nie mogła być uznana decyzja z 27 października 2008 roku o opróżnieniu budynku (k. 64-65 - decyzja), gdyż nie wynika z niej, aby stan przedmiotowego budynku pogorszył się do stopnia uniemożliwiającego remont fasady w istotnym dla sprawy okresie od 12 lutego do 30 listopada 2001 roku, kiedy to powód miał ów remont wykonać. Jakie natomiast zmiany w substancji budynku zaszły w innym czasie, zapewne później, było dla sprawy nieistotne. Można dodać, że przesłuchani w sprawie świadkowie podali, że powód po zawarciu umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste był na bieżąco informowany o stanie sąsiednich budynków. Reasumując powyższe należało dojść do wniosku, że powództwo nie nadawało się do uwzględnienia również z uwagi na nie wykazanie przez powoda, że w okolicznościach sprawy doszło do nadzwyczajnej zmiany stosunków.

Podkreślenia wymaga, że nie miały żadnego znaczenia dla sprawy złożone przez powoda dokumenty dotyczące przebiegu przetargu, w wyniku którego zawarto umowę o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Postanowienia umowne, na które powołał się powód w uzasadnieniu pozwu były bowiem jasne, dla pełnego odtworzenia woli stron zawierających umowę wystarczyła ich wykładnia językowa. Niezależnie od zasad wyboru oferty obowiązujących w przetargu czy innych zapisów w dokumentacji przetargowej strony były związane uzgodnioną treścią umowy.

Warto ponadto dodać, że uwzględnienie żądania pozwu prowadziłoby do zmiany sytuacji prawnej stron w sposób ewidentnie krzywdzący dla pozwanego. Lektura zmienionego § 13 umowy z 7 grudnia 1995 roku jasno wskazuje, że użytkownik wieczysty zobowiązał się do przedstawienia gwarancji bankowej na kwotę 510.000 zł w celu umożliwienia właścicielowi planowanego remontu elewacji sąsiednich kamienic. Świadczenie ze strony użytkownika wieczystego było ściśle związane ze spodziewaną przez tegoż użytkownika i uzgodnioną przez obie strony korzyścią w postaci remontu fasad sąsiednich kamienic. Rację miał zatem pozwany podnosząc, że nic wspólnego z rozważeniem interesu obu stron i działaniem zgodnym z zasadami współżycia społecznego nie miałoby takie ukształtowanie sytuacji prawnej stron, że pozwany musiałby zapłacić kwotę 510.000 zł a powód byłby wolny od obowiązku wykonania remontu.

Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie i podlegało oddaleniu.

O kosztach Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 k.p.c. zobowiązując powoda jako stronę przegrywającą sprawę do zwrotu pozwanemu kosztów procesu w kwocie 14.421 zł. Pozwany wniósł o zasądzenie kosztów według złożonego zestawienia, w tym zastępstwa procesowego w kwocie 79.855,85 zł (k. 177-178 - pismo). Na zasądzoną kwotę złożyły się: 14.400 zł zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, 4 zł opłaty kancelaryjnej i 17 zł opłaty skarbowej na pełnomocnictwie. Wysokość wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika pozwanego Sąd policzył w oparciu o § 2 ust. 1 i 2, § 4 ust. 1 i § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. nr 163, poz. 1349 ze zm.). Stawka minimalna przy wartości przedmiotu sporu powyżej 200.000 zł wynosi 7.200 zł. Jak stanowi § 2 ust. 1 rozporządzenia, zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Z uwagi na nakład pracy pełnomocnika pozwanego, wyrażający się w składanych w sprawie wyczerpujących pismach procesowych, które przyczyniły się do wyjaśnienia sprawy, a także ilość wyznaczonych w sprawie rozpraw, Sąd uznał za zasadne przyznanie opłaty za reprezentowanie pozwanego w kwocie 14.400 zł, stanowiącej podwójną stawkę minimalną. Przyznanie wyższej kwoty zastępstwa prawnego nie odpowiadałoby nakładowi pracy pełnomocnika pozwanego i nie uwzględniałoby charakteru żądania pozwu, które - jak ocenił sam pozwany w odpowiedzi na pozew - było całkowicie bezpodstawne. Z tych względów orzeczono jak w punkcie 2 wyroku.