Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2017 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Dorota Stańczyk

Protokolant sądowy Agnieszka Goluch

po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2017 roku w Lublinie

sprawy E. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o odsetki

na skutek odwołania E. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

z dnia 21 lipca 2016 roku znak (...)

oddala odwołanie.

Sygn. akt VIII U 1073/16

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 21 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. odmówił E. S. wypłaty odsetek z tytułu zwłoki w wypłacie emerytury. W uzasadnieniu wskazał, że odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub uch wypłaty przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń do dnia wypłaty świadczeń. Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, co ma również zastosowanie do uprawomocnienia się wyroków sądowych odnośnie przyznania prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości. Jak wynika z akt sprawy wyrok Sądu Okręgowego z dnia 17 lutego 2016 roku wpłynął do Oddziału w dniu 8 marca 2016 roku, uprawomocnił się w dniu 23 marca 2016 roku, natomiast decyzja wykonująca wyrok została wydana w dniu 13 kwietnia 2016 roku, a wypłata nastąpiła w dniu 6 maja 2016 roku, tj. z zachowaniem terminów przewidzianych w ustawie (decyzja – k. 94 t. II a.e.).

E. S. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, domagając się jej zmiany poprzez przyznanie na jej rzecz odsetek w wysokości ustawowej za opóźnienie w wypłacie różnicy w wysokości kwoty świadczenia ustalonej zgodnie z decyzją z dnia 29 grudnia 2011 roku oraz z dnia 3 lutego 2011 roku, a kwotą świadczenia w wysokości ustalonej z uwzględnieniem wyroku Sądu, liczonych od dnia następującego po ustalonym terminie płatności każdego świadczenia w okresie od dnia 1 listopada 2011 roku do dnia dokonania wypłaty, tj. do dnia 6 maja 2016 roku. W uzasadnieniu argumentowała, że wyrokiem z dnia 17 lutego 2016 roku, w sprawie VIII U 1902/12 Sąd Okręgowy w Lublinie zmienił decyzję dotyczącą ustalenia kapitału początkowego oraz przeliczenia emerytury na rzecz skarżącej. W uzasadnieniu tego wyroku Sąd zaznaczył, że ZUS nie kwestionował stanu faktycznego, powołując się na fakt, że rekompensaty nie zostały uwzględnione, gdyż do wniosku nie były dostarczone dokumenty ich dotyczące. Odwołująca się wskazała, że zgodnie z orzecznictwem jeżeli organ rentowy dokonał nieprawidłowej interpretacji lub błędnego zastosowania prawa, to ubezpieczonemu należą się odsetki od kwoty świadczenia przyznanego wyrokiem sądu liczone od upływu terminu, w którym organ rentowy powinien był wydać prawidłową decyzję uwzględniającą wniosek (odwołanie – k. 2-3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 17 lutego 2016 roku nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego, natomiast decyzja wykonująca ten wyrok została wydana z zachowaniem ustawowego 30-dniowego terminu (odpowiedź na odwołanie – k. 10-11 a.s.).

Sąd Okręgowy w Lublinie ustalił, co następuje:

E. S. urodziła się w dniu (...). W dniu 20 stycznia 2011 roku złożyła wniosek o emeryturę (wniosek – k. 1-5 t. I a.e.).

Decyzją z dnia 24 marca 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał jej emeryturę od dnia 1 stycznia 2011 roku. Kolejną decyzją z dnia 3 lutego 2012 roku, po rozpatrzeniu wniosku E. S. o przeliczenie wysokości emerytury z uwzględnieniem okresu osobistej opieki na córką, organ rentowy dokonał przeliczenia emerytury (decyzje – k. 95, 146 t. I a.s.).

Wysokość świadczenia została ustalona w oparciu o wartość kapitału początkowego, który decyzją z dnia 29 grudnia 2011 roku został określony w kwocie 78.425,16 złotych. W decyzji o ustaleniu kapitału organ rentowy wskazał, że przy jego obliczaniu nie uwzględnił okresów zatrudnienia od dnia 25 kwietnia 1972 roku do dnia 31 sierpnia 1975 roku – do czasu nadesłania zaświadczenia stwierdzającego, czy podczas zatrudnienia w (...) Zakład (...) w L. wnioskodawczyni korzystała z urlopu bezpłatnego, a także wskazanych dochodów rekompensat za lata 1981 oraz 1984 – do czasu nadesłania zaświadczenia przez zakład pracy podającego kwoty rekompensat pracowniczych za okresy świadczenia pracy. ZUS wskazał też w tej decyzji , że nie uwzględnił rekompensat oraz za lata 1982 i 1983 z uwagi na fakt, że rekompensat za okres urlopu wychowawczego nie wlicza się do podstawy wymiaru kapitału początkowego (decyzja – k. 13-14 a.k.).

Od powyższych decyzji E. S. wniosła odwołanie do Sądu Okręgowego w Lublinie. Należy podkreślić, że w odwołaniu wnioskodawczyni nie kwestionowała niedoliczenia jej rekompensat za lata 1981 i 1984, a wręcz twierdziła, że z dokumentacji, jaką dostarczyła do ZUS nie wynika, aby otrzymała takie rekompensaty. Sprawa prowadzona pod sygn. akt VIII U 1902/12 została zakończona wyrokiem z dnia 17 lutego 2016 roku, w którym Sąd zmienił decyzję z dnia 29 grudnia 2011 roku i ustalił wysokość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 87.008,79 złotych oraz zmienił decyzję z dnia 3 lutego 2011 roku i ustalił wnioskodawczyni prawo do przeliczenia emerytury w części obliczonej na podstawie art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru w wysokości 40,43 % oraz części emerytury obliczonej na podstawie art. 26 tej ustawy przy uwzględnieniu kapitału początkowego w wysokości 87.008,79 złotych od dnia 1 listopada 2011 roku. Sąd nie stwierdził odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji (wyrok – k. 157 a.s. o sygn. VIII U 1902/12).

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem został doręczony pełnomocnikowi organu rentowego w dniu 8 marca 2013 roku. Z uwagi na brak zaskarżenia wyrok uprawomocnił się w dniu 23 marca 2016 roku (potwierdzenie odbioru – k. 173 a.s. o sygn. VIII U 1902/12).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wykonując powyższy wyrok, w dniu 23 marca 2016 roku wydał decyzję o ponownym ustaleniu kapitału początkowego, a następnie decyzją z dnia 13 kwietnia 2016 roku przeliczył emeryturę od dnia 1 listopada 2011 roku. Jednocześnie organ rentowy ustalił należność za okres od dnia 1 listopada 2011 roku do dnia 30 kwietnia 2016 roku w kwocie 3.553,94 złotych (decyzje – k. 29-30 a.k., k. 51-52 t. II a.e.).

W dniu 11 lipca 2016 roku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wpłynął wniosek E. S. o wypłatę odsetek, po rozpatrzeniu którego organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję (wniosek – k. 88 t. II a.e., decyzja – k. 94 t. II a.e.).

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o dokumentację zgromadzoną przed organem rentowym, a także przed Sądem w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt VIII U 1902/12.

Powołane dowody z dokumentów zostały uznane przez Sąd za wiarygodne. Ich prawdziwość nie była kwestionowana przez żadną ze stron, a okoliczności w nich stwierdzone nie były sporne. Część ze wskazanej dokumentacji stanowiła również podstawę do wydania prawomocnego wyroku przez Sąd Okręgowy w Lublinie z dnia 17 lutego 2016 roku, sygn. akt VIII U 1902/12.

Sąd Okręgowy w Lublinie zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne i podlega oddaleniu.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963, tekst jedn. ze zm.) jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych – w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych – nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Terminy, o których mowa w treści wyżej cytowanego przepisu, na gruncie niniejszej sprawy określone są w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 887, tekst jedn. ze zm.), na podstawie której przyznawane jest prawo do emerytury.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 cytowanej ustawy organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Ustęp 1a przepisu stanowi, że w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że z treści art. 85 ust. 1 ustawy systemowej wynika, że wypłata odsetek przez organ rentowy jest uzasadniona w sytuacji, gdy jednocześnie zostaną spełnione dwie przesłanki, a mianowicie:

1)  naruszony zostanie termin ustalenia lub wypłacenia świadczenia, oraz

2)  Zakład będzie ponosił odpowiedzialność za naruszenie tego terminu.

Z brzmienia przepisu wynika, że nawet gdyby naruszono termin wypłacenia świadczenia, ale Zakład nie ponosiłby za to odpowiedzialności, to odsetki nie będą się należeć. Sąd rozpoznający sprawę ma jednak na uwadze uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2011 roku, I UZP 2/11 (LEGALIS nr 309872), zgodnie z którą brak orzeczenia organu odwoławczego o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, o którym mowa w art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie pozbawia ubezpieczonego prawa do odsetek za opóźnienie w wypłacie świadczenia. Sąd Najwyższy wyraził w uchwale pogląd, że „niezamieszczenie w sentencji wyroku orzeczenia w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza, iż sąd w istocie nie wyjaśnił i nie rozstrzygnął tej kwestii. W kolejnym procesie sądowym, w którym wnioskodawca domaga się wypłaty odsetek od przyznanego z opóźnieniem świadczenia, dopuszczalne, a wręcz konieczne, jest prowadzenie postępowania dowodowego na tę okoliczność”.

Mając powyższe na uwadze w toku niniejszego postępowania należało więc odnieść się do ewentualnej odpowiedzialności organu rentowego za brak wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W ocenie Sądu Zakład Ubezpieczeń Społecznych takiej odpowiedzialności nie ponosi. Należy wskazać, że organ rentowy przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego i emerytury nie wziął pod uwagę spornych okresów oraz wykazanych kwot dochodów z uwagi na brak odpowiedniej dokumentacji dołączonej do wniosku E. S.. Jak natomiast stanowi art. 80 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w celu ustalenia prawa do świadczeń oraz ich wysokości ubezpieczeni zobowiązani są m.in. do przedstawiania stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń. Okoliczność przebywania wnioskodawczyni na urlopie bezpłatnym była ustalana w oparciu o zeznania świadka, które nie mogą być środkiem dowodowym w toku postępowania przed organem rentowym. Należy zauważyć, że w wyroku z dnia 17 lutego 2016r. w sprawie VIII U 1902/12, Sąd, opierając się na opinii biegłego, nie uwzględnił żądanych wnioskiem i w odwołaniu rekompensat za lata 1982 i 1983, a jedynie rekompensaty za wrzesień 1981 i za rok 1984. Tymczasem kwestionowane było przez pełnomocnika skarżącej jedynie niedoliczenie rekompensat za lata 1982 oraz 1983, zaś wnioskodawczyni w tym odwołaniu wręcz twierdziła, ze z dokumentacji nie wynika fakt ich wypłaty za te lata (vide odwołanie, k. 3 sygn. Akt VIII U 1902/12). Biegły w opinii, która była podstawą wydania powyższego wyroku nie uwzględnił rekompensat za lata 1882 i 1982, albowiem zasadnie przyjął , że nie są wliczane za okres korzystania z urlopu wychowawczego. Wnioskodawczyni nie kwestionowała tego faktu, skoro nie wniosła apelacji od tego wyroku. Organ rentowy nie uwzględnił zaś pierwotnie rekompensat za 1981 i 1984 rok jedynie dlatego, że z dokumentacji złożonej do ZUS ( zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu , k.35 t.I akt ZUS) nie wynika, że część rekompensat była wypłacona przed i po urlopie wychowawczym. Fakt ten potwierdza powołany wyżej fakt, że w odwołaniu wnioskodawczyni sama podała, że z dokumentacji nie wynika, aby w roku 1981 i 1984 otrzymywała rekompensaty pracownicze.

Należy zauważyć, że wydanie błędnej decyzji w sytuacji, gdy organ rentowy nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie prawa wnioskodawcy do żądanego świadczenia, nie skutkuje obciążeniem organu odpowiedzialnością z tego tytułu (wyrok SA w Gdańsku z dnia 30 września 2015 roku, III AUa 687/15, LEGALIS 1352399).

W tej sytuacji należało uznać, że wnioskodawczyni mogłaby żądać odsetek jedynie wtedy gdyby wyrok Sądu Okręgowego z dnia 17 lutego 2016 roku nie został wykonany w terminie, a więc w przeciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Taką okolicznością było doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem. Jak wynika ze zgromadzonego materiału dowodowego wyrok wpłynął do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w dniu 8 marca 2013 roku, a uprawomocnił się w dniu 23 marca 2016 roku. Tymczasem organ rentowy wydał decyzję o przeliczeniu emerytury łącznie z wyrównaniem w dniu 13 kwietnia 2016 roku. Należy więc stwierdzić, że również druga przesłanka niezbędna do skutecznego dochodzenia odsetek, tj. naruszenie terminu 30 dni, nie została spełniona.

Tym samym Sąd Okręgowy uznał, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie ponosi odpowiedzialności za błędne ustalenie wysokości emerytury wypłacanej od dnia 1 listopada 2011 roku, natomiast decyzja wykonująca wyrok Sądu, w konsekwencji której przyznana została wyższa emerytura – została wydana w terminie. Tym samym brak jest podstaw do uwzględnienia odwołania E. S..

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy w Lublinie, na podstawie powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., orzekł jak w sentencji wyroku.