Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 marca 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 marca 2017 r. w Gdańsku

sprawy J. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w W.

o odsetki

na skutek apelacji J. S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Elblągu- IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 czerwca 2016 r., sygn. akt IV U 209/16

oddala apelację.

SSA Bożena Grubba SSA Grażyna Horbulewicz SSA Barbara Mazur

Sygn. akt III AUa 1751/16

UZASADNIENIE

J. S., w odwołaniu od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. z dnia 3 listopada 2015 r. wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji w części III poprzez naliczenie odsetek od dnia wniesienia wniosku o przyznanie mu prawa do renty, wskazując, ze w jego ocenie odsetki winny zostać naliczone od dnia złożenia wniosku o rentę, albowiem od tej daty roszczenie jest wymagalne.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie.

Wyrokiem z dnia 22 czerwca 2016 r. Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w punkcie trzecim w części, w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do wypłaty odsetek ustawowych za okres od 24 lipca 2015 r. oddalając odwołanie w pozostałej części. W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że J. S., urodzony (...) podlegał ubezpieczeniu społecznemu na terenie Irlandii i Polski. W ostatnim okresie przed złożeniem wniosku o rentę ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu polskiemu z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Ubezpieczony we wniosku z dnia 10 grudnia 2013 r. domagał się przyznania mu prawa do polskiej renty z tytułu niezdolności do pracy przyznawanej z uwzględnieniem postanowień rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego i rozporządzenia nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia nr 883/2004.

Organ rentowy wszczął postępowanie w sprawie potwierdzenia irlandzkich i polskich okresów ubezpieczenia i jednocześnie przeprowadził postępowanie orzecznicze. W dniu 10 grudnia 2013 r. organ zwrócił się do instytucji irlandzkiej o przebieg ubezpieczenia skarżącego, a następnie pismem z dnia 4 kwietnia 2014 r. wystąpił z wnioskiem ponaglającym instytucję irlandzką o potwierdzenie okresów ubezpieczenia. Stosowną informację organ otrzymał w dniu 12 czerwca 2014 r.

W dniu 7 marca 2014 r. Lekarz Orzecznik ZUS uznał ubezpieczonego za częściowo niezdolnego do pracy do dnia 31 grudnia 2014 r., wskazując, jako datę powstania niezdolności do pracy 10 grudnia 2013 r. W wyniku ponownego wniosku o rentę Lekarz Orzecznik uznał skarżącego za częściowo niezdolnego do pracy do dnia 31 stycznia 2018 r.

W dniu 20 sierpnia 2014 r. pozwany uzyskał informację, że ubezpieczony od 1 grudnia 2002 r. do 21 czerwca 2004 r. nie prowadził działalności gospodarczej. Jednocześnie Oddział ZUS w E. poinformował Oddział w W., że poświadczenie za okres od 1 grudnia 2009 r. do nadal zostanie udzielone w terminie późniejszym z uwagi na trwające postępowanie wyjaśniające. Nadto poinformował, że za okres od 16 września 2013 r. do 27 grudnia 2013 r. ubezpieczonemu odmówiono wypłaty zasiłku chorobowego. Poza tym za październik i listopad 2013 r. wnioskodawca nie opłacił składek w pełnej wysokości.

Dodatkowo Sąd ustalił, że przed Sądem Rejonowym w Elblągu toczyło się postępowanie z odwołania ubezpieczonego od decyzji ZUS O/ E. z dnia 21 października 2013 r., 6 listopada 2013 r., 19 grudnia 2013 r., 9 stycznia 2014 r., 14 stycznia 2014 r., 23 stycznia 2014 r., 4 lutego 2014 r., 25 lutego 2014 r., 12 marca 2014 r. o zasiłek chorobowy.

Sąd Rejonowy w Elblągu wyrokiem z dnia 28 maja 2015r. zmienił zaskarżone decyzje ZUS z dnia 21 października 2013 r., z dnia 6 listopada 2013 r. i częściowo decyzję z dnia 19 grudnia 2013 r. i przyznał skarżącemu prawo do zasiłku chorobowego za okres od 16 września 2013 r. do 9 grudnia 2013 r., oddalając odwołania w pozostałym zakresie i odstępując od obciążania skarżącego kosztami procesu. Powyższy wyrok uprawomocnił się w dniu 19 czerwca 2015 r. i zarządzeniem został doręczony do (...) Oddział w E. w dniu 23 czerwca 2015 r.

Decyzją z dnia 3 listopada 2015 r. pozwany przyznał ubezpieczonemu prawo do renty od 10 grudnia 2013 r. do 31 stycznia 2018 r. Jednocześnie w pkt III decyzji organ zawarł rozstrzygnięcie o odsetkach, wskazując, że są one naliczone w kwocie 310,87 zł za okres od 25 września 2015 r. do 10 listopada 2015 r. – tę część decyzji pozwanego ubezpieczony zaskarżył.

Analizując zasadność roszczenia wnioskodawcy, Sąd Okręgowy zważył, iż przepis art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, określa szczegółowy termin do wydania decyzji pierwszorazowej. Stosownie do art. 35 § 1 k.p.a., organy rentowe obowiązane są załatwiać sprawy bez zbędnej zwłoki. W odniesieniu do decyzji ustalającej prawo do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy, trzydziestodniowy termin płynie od momentu wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Dzień, w którym nastąpi wyjaśnienie ostatniej okoliczności, nie będzie uwzględniony przy obliczaniu powyższego terminu (art. 57 § 1 k.p.a.). Przez wyjaśnienie ostatniej okoliczności należy rozumieć rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień (braku uprawnień) wnioskodawcy. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnej do wydania decyzji oznacza dokonanie czynności mającej na celu ustalenie stanu faktycznego, czyli przeprowadzenie dowodów i ich ocenę (por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 19 stycznia 2012 r., III AUa 1549/11, LEX nr 1124837).

W ocenie Sądu w realiach przedmiotowej sprawy za wyjaśnienie ostatniej okoliczności należało przyjąć wpływ orzeczenia Sądu Rejonowego z dnia 28 maja 2015 r. do organu rentowego, co nastąpiło w dniu 23 czerwca 2015 r. Wyrok ten zawierał rozstrzygnięcie ostatniej kwestii koniecznej dla ustalenia uprawnień (braku uprawnień) wnioskodawcy, pozwalał bowiem na ostateczne potwierdzenie jego okresu ubezpieczenia.

Ostatnim okresem ubezpieczenia skarżącego w Polsce był okres prowadzenia przez niego działalności gospodarczej.

Mając na uwadze treść przepisu art. 57 ustawy o emeryturach i rentach z FUS organ musiał dokonać ustaleń co do przebiegu ubezpieczenia skarżącego oraz ustalić okres opłacania składek. Było to możliwe dopiero z chwilą uzyskania wyroku wydanego przez Sąd Rejonowy w Elblągu. Dlatego też zdaniem Sądu decyzja winna być wydana w terminie 30 dni od daty wpływu orzeczenia Sądu Rejonowego do organu i tym samym należało uznać, że organ rentowy po dniu 24 lipca 2015 r. był w opóźnieniu.

Z tych względów, Sąd na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1 sentencji, w pozostałym zakresie oddalając odwołanie wnioskodawcy - art. 477 ¹⁴ §1 k.p.c.

Apelację od wyroku wywiódł wnioskodawca zaskarżając go w części tj. w pkt II oddalającym odwołanie i zarzucając mu:

1.  Naruszenie przez Sąd I instancji przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. poprzez nie wzięcie pod uwagę wszelkich okoliczności sprawy w szczególności faktu wszczęcia przez organ rentowy postępowań w sprawie zasiłków chorobowych, które to decyzje zostały zmienione;

2.  Naruszenie przez Sąd I instancji przepisów postępowania tj. art. 233 k.p.c. poprzez nie uwzględnienie przez sąd stanowiska organu zawartego w piśmie z dnia 10 października 2014 r. jako stanowiska, które potwierdza brak związku prowadzonych postępowań z niniejszą sprawą,

3.  Naruszenie przez sąd art. 467 § 4 pkt 1 i 2 k.p.c. poprzez nie odniesienie się do żądania uzupełnienia decyzji, co zdaniem ubezpieczonego powoduje nierozpoznanie sprawy co do istoty.

Mając na uwadze powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do wypłaty odsetek za okres od 10 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz ubezpieczonego zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadniając swoje stanowisko ubezpieczony podał, że w jego ocenie (...) Oddział w W. bezpodstawnie oczekiwał na rozstrzygnięcie spraw o zasiłek chorobowy, albowiem pozostawały one bez wpływu na jego prawo do renty. Organ mógł przyznać samo prawo do renty i następnie zawiesić jego wypłatę. W ocenie apelującego (...) Oddział w E. bezpodstawnie wszczynał postępowania w sprawie zasiłków chorobowych co doprowadziło do konieczności podróży ubezpieczonego z E. do S. do biegłego. Ponadto w piśmie z dnia 10 października 2014 r. pełnomocnik ZUS przyznał, że pozwany popełnił błąd w kwestii ustalenia okresu zasiłkowego i przyznał, że ubezpieczonemu przysługuje prawo do renty. Nie bez znaczenia dla poniesionych zarzutów pozostaje również fakt, że w niniejszej sprawie zarówno Sąd, jak i pozwany w ogóle nie odnieśli się do kwestii uzupełnienia decyzji, na co wskazywał ubezpieczony w piśmie z dnia 23 listopada 2015 r.

Zdaniem wnioskodawcy, pozwany w całości ponosi odpowiedzialność za nie wydanie decyzji w terminie, stąd zasadnym jest przyznanie ubezpieczonemu prawa do żądanych odsetek.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie, albowiem nie zawiera zarzutów, które mogłyby skutkować zmianą zaskarżonego wyroku, zaś jej istota sprowadza się do kwestionowania przez ubezpieczonego dokonanej przez Sąd Okręgowy subsumcji prawnej.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że zdaniem Sądu Apelacyjnego - wbrew twierdzeniom skarżącego - Sąd I Instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w niniejszej sprawie oraz właściwie określił jego konsekwencje prawne i w tym zakresie jasno i logicznie uzasadnił swoje stanowisko. Sąd Apelacyjny podziela argumenty zawarte w uzasadnieniu Sądu Okręgowego i przyjmuje je za swoje.

Sąd Apelacyjny wskazuje, iż w stosunkach opartych na prawie ubezpieczeń społecznych, prawo do odsetek z tytułu opóźnienia w ustalaniu świadczeń z ubezpieczenia emerytalno – rentowego wyraża art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 963), który stanowi, iż jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyrażono pogląd, że zawarte w art. 85 ust. 1 ustawy określenie: "nie ustalił prawa do świadczenia" oznacza zarówno niewydanie w terminie decyzji przyznającej świadczenie, jak i wydanie decyzji odmawiającej przyznania świadczenia, mimo spełnienia warunków do jego uzyskania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2001 r., II UKN 402/00, OSNAPiUS 2002 nr 20, poz. 501), a zatem w tym ostatnim wypadku chodzi o sytuacje, w których organ rentowy odmawiając przyznania świadczenia naruszył przepisy prawa materialnego określające przesłanki nabycia prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego, przy czym dla powstania obowiązku wypłaty odsetek konieczne jest stwierdzenie naruszenia prawa przez organ rentowy prawomocnym wyrokiem sądu zmieniającym decyzję organu rentowego i przyznającym prawo do tego świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2004 r., II UK 485/03, OSNP 2005/10/147).

Na podstawie delegacji zawartej w art. 85 ust. 2 zostało wydane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 1999 r., Nr 12, poz. 104), które w § 2 ust. 1 stanowi, iż odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń do dnia wypłaty świadczeń. Okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji (ust. 2). Okres opóźnienia w wypłacaniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności (ust. 4).

Zgodnie z art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., poz. 1227) zmienionym przez art. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 2009 r. (Dz. U. Nr 42 z 2009 r., poz. 338) w brzmieniu obowiązującym od 1 kwietnia 2009 r., w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Termin wypłaty świadczenia, stosownie do treści art. 118 ust. 1 w zw. z ust. 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS został określony na 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, ta zaś odpowiada dacie przedstawienia dowodów (art. 118 ust. 3).

Jak wynika ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a w szczególności z akt rentowych wnioskodawcy, w dniu 10 grudnia 2013 r. J. S. złożył wniosek o przyznanie mu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Z uwagi na fakt, że wnioskodawca w okresie poprzedzających wystąpienie ze wskazanym żądaniem był zatrudniony w Irlandii, pozwany wszczął postępowanie wyjaśniające w zakresie potwierdzenia okresów podlegania przez skarżącego ubezpieczeniom społecznym, o czym stosownym pismem poinformował ubezpieczonego. Po otrzymaniu formularza (...)potwierdzającego irlandzkie okresy ubezpieczenia wnioskodawcy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych w dniu 3 listopada 2015 r. wydał decyzję o przyznaniu J. S. prawa do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy, począwszy od 10 grudnia 2013 r. do 31 stycznia 2018 r. Jednocześnie pozwany przyznał ubezpieczonemu odsetki ustawowe za okres od 25 września 2015 r. do 10 listopada 2015 r., uznając, że ostatnią okolicznością niezbędną do wydania decyzji było ostateczne potwierdzenie ubezpieczenia wnioskodawcy przesłane do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w dniu 25 sierpnia 2015 r., po wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 28 maja 2015 r., IVU 632/13, w sprawie przyznania zasiłku chorobowego.

Sąd Okręgowy badając sprawę uznał, że odsetki winny zostać wypłacone ubezpieczonemu nie od daty przekazania informacji o ubezpieczeniu pomiędzy Zakładami Ubezpieczeń Społecznych, lecz od dnia 24 lipca 2015 r. Sąd bowiem trafnie wskazał, że wyrok Sądu Rejonowego - kluczowy dla wydania przez organ rentowy prawidłowej decyzji - został doręczony pełnomocnikowi (...) Oddział w E. w dniu 23 czerwca 2015 r. i od tej daty pozwany miał 30 dni na wydanie stosownej decyzji. Wskazany okres upłynął w dniu 23 lipca 2015 r., podczas gdy decyzja w sprawie została wydana dopiero w dniu 3 listopada 2015 r., a skoro tak, to od 24 lipca 2015 r. pozwany pozostawał w zwłoce, konsekwencją czego jest nałożenie na niego sankcji w postaci obowiązku zapłaty ubezpieczonemu należnych odsetek.

Jednocześnie Sąd podkreśla, iż nie jest trafne żądanie wnioskodawcy obciążenia pozwanego obowiązkiem zapłaty odsetek od daty złożenia przez niego wniosku o przyznanie mu prawa do renty, tj. od grudnia 2013 r. Zaznaczyć bowiem trzeba, że pozwany, po złożeniu przez uprawnionego wniosku o przyznanie mu prawa do określonego świadczenia, musi przeprowadzić postępowanie administracyjne zmierzające do ustalenia, czy żądane prawo istotnie składającemu ów wniosek się należy. Taka sytuacja miała miejsce również w niniejszej sprawie, o czym ubezpieczony został powiadomiony, stąd nie sposób przypisać pozwanemu bezczynności/opóźnienia już od grudnia 2013 r.

Zważywszy na przedstawioną argumentację oraz powołane przepisy, Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż apelacja skarżącego była jedynie próbą podważenia ustaleń Sądu Okręgowego, sprowadzającą się do nie popartej jakąkolwiek argumentacją polemiki z jego wnioskami i jako taka nie mogła wywołać skutku w postaci zmiany zaskarżonego wyroku.

Mając na uwadze powyższe, podzielając stanowisko Sądu I instancji i uznając apelację ubezpieczonego za bezzasadną, Sąd Apelacyjny, na mocy art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.

SSA Grażyna Horbulewicz SSA Bożena Grubba SSA Barbara Mazur