Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód Stowarzyszenie (...) w P.wniósł pozew przeciwko Przedsiębiorstwu Handlowo – Usługowemu (...) S.A.w T.o uznanie za niedozwolone postanowienia wzorca umowy o treści:

„ Klient może odstąpić od umowy:

A.  W przypadku zwłoki w wydaniu samochodu przekraczającej 21 dni od dnia podstawienia samochodu do odbioru”

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że pozwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej posługuje się przygotowanym przez siebie wzorcem umowy, który zawiera w swojej treści zaskarżone w niniejszym postępowaniu postanowienie. W ocenie powoda klauzula ta stanowi niedozwoloną klauzulę abuzywną, ponieważ jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumentów.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasadzenie na swoją rzecz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwany zaprzeczył, jakoby korzystał z załączonych do pozwu Ogólnych Warunków Sprzedaży Nowych PojazdówF.. Ponadto pozwany wskazał, że powód nie wykazał, iż zaskarżone w niniejszym postępowaniu postanowienie jest sprzeczne z dobrymi obyczajami i narusza rażąco interesy konsumentów. Zaskarżone postanowienie kreuje po stronie konsumenta uprawnienie prawo do odstąpienia od umowy w wypadku zwłoki w wydaniu samochodu – co jest dla niego korzystne. Jednocześnie pozwany wskazał, że powód swoim zachowaniem polegającym na skierowaniu do tutejszego Sądu aż sześciu pozwów o jednakowej podstawie prawnej, lakonicznym uzasadnieniu i obejmujących pojedyncze postanowienia wyjęte z jednego wzorca nadużywa przysługującego mu prawa do wystąpienia do sądu z pozwem o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone – czym w ocenie powoda narusza art. 5 k.c.

Strony podtrzymały swoje stanowiska do końca procesu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe (...) S.A. w T. prowadzi działalność gospodarczą, w ramach której, wykorzystuje wzorzec umowny o nazwie „Ogólne warunki sprzedaży nowych pojazdów F.”. W pkt. 7 lit. A. wzorca znajduje się postanowienie o treści

„ Klient może odstąpić od umowy:

A.  W przypadku zwłoki w wydaniu samochodu przekraczającej 21 dni od dnia podstawienia samochodu do odbioru”.

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy – w szczególności wzorzec umowny „Zamówienie samochodu Nr ………”, zawierający w swojej treści in fine „Ogólne warunki sprzedaży nowych pojazdów F.” (k. 6-8).

Sąd zważył co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że Sąd nie uznał za istotne oświadczenia pozwanego, iż nie korzystał on w relacjach z konsumentami z załączonych do pozwu Ogólnych Warunków Sprzedaży Nowych (...) F., w których znajduje się zaskarżone postanowienie. Pełnomocnik powoda podczas rozprawy z dnia 7 sierpnia 2013 r. wskazał, że powyższe ogólne warunki nie były używane w tym sensie, że nie były przedstawiane klientom. Z punktu widzenia niniejszego postępowania nieistotne jest czy kiedykolwiek powód proponował konsumentom zawarcie umowy w oparciu o kwestionowany wzorzec, istotne jest że został on stworzony, funkcjonował w obrocie i mógł potencjalnie zostać zastosowany w relacjach z konsumentami.

Analizując abuzywność zakwestionowanego postanowienia umownego, wskazać należy, że w myśl art. 385 ¹ § 1 k.c. za niedozwolone uznaje się postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Oznacza to, że dla uznania określonego postanowienia umownego za niedozwolone i wyeliminowania go z praktyki stosowania z konsumentami konieczne jest stwierdzenie, że spełnia ono łącznie następujące przesłanki:

1.  nie zostało uzgodnione indywidualnie z konsumentem (zostało narzucone konsumentowi),

2.  nie dotyczy sformułowanych w sposób jednoznaczny głównych świadczeń stron,

3.  ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki pozostają w sprzeczności z dobrymi obyczajami,

4.  ukształtowane w ten sposób prawa i obowiązki rażąco naruszają interesy konsumenta.

Badanie abuzywności klauzul, które ma miejsce w postępowaniu przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dokonywane na podstawie art. 479 ³⁶ - 479 ⁴⁵ k.p.c., ma charakter badania abstrakcyjnego, w oderwaniu od łączącej strony umowy. Oznacza to, że Sąd ogranicza się w tym postępowaniu tylko do badania postanowienia wzorca, które nie dotyczy głównych świadczeń stron, w kierunku jego zgodności z dobrymi obyczajami i naruszania interesu konsumentów. W szczególności Sąd nie bada czy dane postanowienie wzorca było narzucone konsumentowi, bowiem rozważania w tym kierunku są możliwe jedynie w odniesieniu do umów już zawartych w oparciu o wzorzec, i są analizowane przez sądy powszechne w razie zaistnienia indywidualnego sporu na tle konkretnej zawartej umowy. Natomiast w odniesieniu do wzorców umów analizowanych abstrakcyjnie kwestia ta nie podlega rozpatrywaniu, gdyż już z samej istoty wzorców umów lub regulaminów wynika, że są to uregulowania wykreowane jednostronnie przez przedsiębiorcę i które są narzucane konsumentowi a zawarcie umowy w oparciu o nie ma charakter adhezyjny.

Wobec tego, że klauzula nie dotyczy także głównych świadczeń stron, to przedmiotem badania Sądu stała się jej ewentualna sprzeczność z dobrymi obyczajami, jak również ustalenie, czy ukształtowane nią prawa i obowiązki stron nie naruszają rażąco interesów konsumenta.

Należy wskazać, że „dobre obyczaje” to reguły postępowania niesprzeczne z etyką, moralnością i aprobowanymi społecznie obyczajami. Istotą dobrych obyczajów jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka. Za sprzeczne z dobrymi obyczajami można uznać więc działania zmierzające do niedoinformowania, dezorientacji, wywołania błędnego przekonania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, a więc o działanie potocznie określane jako nieuczciwe, nierzetelne, odbiegające na niekorzyść od przyjętych standardów postępowania. Pojęcie „interesów konsumenta” należy rozumieć szeroko, nie tylko jako interes ekonomiczny. Mogą tu bowiem wejść w grę także inne aspekty, jak choćby zdrowia konsumenta (i jego bliskich), jego czasu zbędnie traconego, dezorganizacji toku życia, przykrości, zawodu itp.

Należy także wskazać, że klauzula generalna wyrażona w art. 385 ¹ § 1 k.c. uzupełniona została listą niedozwolonych postanowień umownych zamieszczoną w art. 385 ³ k.c. Obejmuje ona najczęściej spotykane w praktyce klauzule uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami, zarazem rażąco naruszające interesy konsumenta. Ich wspólną cechą jest nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków lub ryzyka między stronami prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. Są to takie klauzule, które jedną ze stron (konsumenta) z góry, w oderwaniu od konkretnych okoliczności, stawiają w gorszym położeniu. Wyliczenie to ma charakter niepełny, przykładowy i pomocniczy. Funkcja jego polega na tym, iż zastosowanie we wzorcu umowy postanowień odpowiadających wskazanym w katalogu znacząco ułatwić ma wykazanie, że spełniają one przesłanki niedozwolonych postanowień umownych objętych klauzulą generalną art. 385 ¹ §1 k.c. Stypizowane klauzule stwarzają niejako domniemanie, że ich zamieszczenie w regulaminie rażąco narusza interesy konsumentów a także jest sprzeczne z dobrymi obyczajami, co nie oznacza, że przedsiębiorca nie może owego domniemania obalić w toku postępowania.

Dokonując analizy zakwestionowanej klauzuli umownej, Sąd stwierdził, że pozostaje ona w sprzeczności z dobrymi obyczajami i w konsekwencji rażąco narusza interesów konsumentów.

W przypadku powyższej klauzuli przedsiębiorca zastrzega na rzecz konsumenta uprawnienie do odstąpienia od umowy zawartej w poparciu o wzorzec umowny w sytuacji zwłoki w wydaniu samochodu przekraczającej 21 dni od dnia podstawienia samochodu do odbioru. W ocenie Sądu, o ile pozytywnie należy ocenić przyznane konsumentowi uprawnienie do odstąpienia od umowy w przypadku zwłoki w spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę, o tyle jednoznacznie negatywnie należy ocenić dysproporcję, jaką wprowadził przedsiębiorca w długości okresów pozostawania w zwłoce ze spełnieniem świadczenia pomiędzy nim a konsumentem. W pkt. 6 przedmiotowego wzorca umownego, przedsiębiorca zastrzega na swoją rzecz uprawnienie do odstąpienia od umowy w przypadku braku zapłaty ceny przez konsumenta do dnia podstawienia do odbioru pojazdu, lub gdy mimo zawiadomienia o podstawieniu do odbioru konsument nie stawi się celem odbioru dokumentów umożliwiających rejestrację pojazdu i zapłatę ceny, jeśli zwłoka konsumenta przekroczy 14 dni od daty ustalonej w zawiadomieniu. Jak z powyższego wynika, przedsiębiorca może niezwłocznie wypowiedzieć umowę, jeżeli podstawił zamówiony pojazd do odbioru a konsument nie zapłacił ceny, natomiast w przypadku zawiadomienia konsumenta o podstawieniu pojazdu do odbioru, przedsiębiorca zastrzega co najwyżej 14 –to dniową zwłokę dla stawienia się przez konsumenta celem odbioru dokumentów umożliwiających rejestrację pojazdu i zapłatę ceny – po upływie której, będzie on uprawniony do odstąpienia od umowy. Jednocześnie zakwestionowaną klauzulą zastrzega na swoją rzecz uprawnienie do zwłoki w wydaniu samochodu wynoszącej nawet 21 dni, która to zwłoka nie będzie uprawniać konsumenta do odstąpienia od umowy. Z powyższych rozważań jednoznacznie wynika, że pozwany w przedmiotowym wzorcu umownym ukształtował wzajemne prawa i obowiązki pomiędzy nim a konsumentem w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, czyniąc siebie stroną uprzywilejowaną, jeśli chodzi o długość dopuszczalnej zwłoki w spełnieniu świadczenia. Przedmiotowa klauzula narusza także w sposób rażący interesy konsumenta, ponieważ naraża go na konieczność oczekiwania nawet 21 dni na wydanie samochodu przez sprzedawcę, podczas kiedy w przypadku niespełnienia świadczenia przez niego do dnia postawienia samochodu do odbioru, sprzedawca może odstąpić od umowy natychmiast, a po upływie 14 dni w przypadku nie stawienia się celem odbioru dokumentów umożliwiających rejestracje pojazdu i zapłatę ceny.

Wymienione przyczyny wskazują zdaniem Sądu, na ukształtowanie obowiązków konsumenta w spornym postanowieniu w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, który narusza rażąco interesy tego konsumenta (art. 385 ¹ § 1 kc). Wobec tego, w ocenie Sądu zaskarżone postanowienie jest niedozwolone i należy zakazać wykorzystywania go w obrocie z konsumentami na podstawie art. 479 ⁴² § 1 k.p.c.

Za nietrafny należy uznać podniesiony przez pozwanego zarzut, iż działania powoda naruszają zasady współżycia społecznego oraz społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa, w związku z czym Sąd powinien powództwo oddalić w oparciu o art. 5 k.c. Odnosząc się do opisanego zarzutu należy wskazać, że w doktrynie prawa cywilnego i judykaturze powszechnie przyjęty jest pogląd, iż art. 5 k.c. powinien być stosowany przez sądy z dużą ostrożnością i umiarem, w oparciu o wnikliwe rozważenie wszystkich aspektów sprawy. (por. np. Z. Radwański, Prawo cywilne – część ogólna, s. 109; A. Wolter, J. Ignatowicz. K. Stefaniuk, Prawo cywilne. Zarys części ogólnej, s. 140; wyrok SN z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94, Lex, nr 82293). W niniejszej sprawie Sąd dostrzega istotną okoliczność, która pozbawia zasadności podniesiony przez pozwanego zarzut dotyczący naruszenia przez działania powoda art. 5 k.c. Należy bowiem zauważyć, że w orzecznictwie i doktrynie prawa cywilnego ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym nie może powoływać się na naruszenie zasad współżycia społecznego podmiot, których swoimi działaniami sam zasad tych nie przestrzega (por. wyrok SN z dnia 6 kwietnia 1963 r., III CR 117/62; M. Pyziak-Szafnicka nazywa opisane stanowisko „zasadą czystych rąk” – Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz., pod red. M Pyziak-Szafnickiej, komentarz do art. 5 k.c.). Zdaniem Sądu, w niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że działanie pozwanego polegające na stosowaniu niedozwolonego postanowienia zawartego we wzorcu umowy było niezgodne z zasadami współżycia społecznego. W związku z tym, biorąc pod uwagę przedstawione powyżej stanowisko doktryny i judykatury, podniesiony przez pozwanego zarzut, iż działania powoda naruszały zasady współżycia społecznego (zarzut naruszenia art. 5 k.c.) nie mógł zostać uznany za skuteczny.

O kosztach postępowania orzeczono w oparciu o art. 108 § 1 k.p.c. obciążając nimi w całości pozwanego stosownie do wyniku sporu na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.. W myśl art. 98 § 3 w zw. z art. 99 k.p.c. koszty te stanowiły koszty zastępstwa procesowego w wysokości 360 zł określonej w § 14 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., nr 490), w zw. z §2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 stycznia 2013 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. z 2013 r., poz. 145).

Opłatę sądową w wysokości 600 zł, od wniesienia której powód był zwolniony, Sąd postanowił obciążyć pozwanego na podstawie art. 26 ust 1 pkt 6 oraz art. 113 ust. 4 w zw. z art. 96 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2010 r., nr 90, poz. 594 ze zm.).

O publikacji prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zarządzono na podstawie art. 479 ⁴⁴ § 1 k.p.c., obciążając kosztami pozwanego.

SSO Małgorzata Perdion-Kalicka

(...)

(...)