Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 października 2013r.

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Tomasz Koronowski

Protokolant: st. sekr. sądowy Anna Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 18 października 2013r. w Elblągu na rozprawie

sprawy z odwołania J. Z. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

z dnia 21 czerwca 2013r. znak: (...)-2003

o wysokość kapitału początkowego

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala wysokość kapitału początkowego ubezpieczonego J. Z. (1) na dzień 1 stycznia 1999r. na kwotę 161.895,58 zł (sto sześćdziesiąt jeden tysięcy osiemset dziewięćdziesiąt pięć złotych pięćdziesiąt osiem groszy);

II.  oddala odwołanie w pozostałej części.

Sygn. akt IV U 1686/13

UZASADNIENIE

Skarżący J. Z. (1) wniósł odwołanie od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. z dnia 21 czerwca 2013r., znak (...)-2003 o ponownym ustaleniu kapitału początkowego. Domagał się uwzględnienia za lata 1973 (od 27 listopada) do 1977, tj. za tę część okresu pracy w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w E., za który nie zachowały się dokumenty płacowe, rzeczywistego wynagrodzenia, w tym za nadgodziny i premie, dodatki, zamiast – jak przyjął organ rentowy – wynagrodzenia minimalnego. Na okoliczność zarobków z tego okresu skarżący wniósł o przesłuchanie świadków.

Pozwany w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie twierdząc, że brak jest podstaw do tego, aby wynagrodzenie wskazane w świadectwie pracy mogło być rozciągnięte na cały wcześniejszy okres zatrudnienia, a to skutkował przyjęciem, że w spornym okresie wnioskodawca osiągał wynagrodzenie minimalne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Skarżący urodził się w dniu (...)

W okresie od dnia 27 listopada 1973r. do dnia 31 marca 1978r. był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w E.. Za lata do 1977 włącznie nie zachowały się dokumenty płacowe. Umowa o pracę i angaże z akt osobowych wskazują, że w okresie tego zatrudnienia wnioskodawca otrzymywał wynagrodzenie liczone według stawek godzinowych, które w poszczególnych okresach wynosiły:

– od dnia 27 listopada 1973r. 10,75 zł plus premia 40% i dodatek szkodliwy dla zdrowia 0,50 zł za godzinę,

– od dnia 1 kwietnia 1974r. 13,70 zł plus dodatek zdrowotny 0,50 zł za godzinę i 5% premii zgodnie z regulaminem premiowania,

– od dnia 1 sierpnia 1974r. 15,60 zł przy niezmienionych pozostałych warunkach umowy o pracę,

– od dnia 1 sierpnia 1975r. 17 zł przy niezmienionych pozostałych warunkach umowy o pracę,

– od dnia 1 lipca 1976r. 19 zł przy niezmienionych pozostałych warunkach umowy o pracę.

Ponadto od dnia 1 grudnia 1975r. wypłacano wnioskodawcy 15% dodatku za kierowanie brygadą.

Czas pracy wnioskodawcy wynosił w omawianym okresie 8 godzin w dniach od poniedziałku do piątku i 6 godzin w soboty. Były okresy pracy w nadgodzinach, jednak nie jest znany ani ich wymiar, ani wysokość ewentualnie wypłaconego z tego tytułu wynagrodzenia. Nie jest znana wysokość otrzymywanych przez ubezpieczonego premii.

(bezsporne po przeprowadzeniu postępowania dowodowego, ponadto zeznania świadków J. K. i J. Z. (2) z rozprawy z dnia 25 września 2013r., dokumenty z akt osobowych skarżącego i świadków, świadectwo pracy k.15 akt ZUS dot. kapitału początkowego)

Sąd zważył, co następuje:

W ocenie Sądu odwołanie skarżącego okazało się po części uzasadnione, gdyż dokumenty z akt osobowych pozwoliły ustalić podstawę wymiaru składek w spornym okresie w wysokości wynagrodzenia obliczonego według stawek godzinowych, a od dnia 1 grudnia 1975r. także z uwzględnieniem dodatku brygadzistowskiego, które to wynagrodzenie okazało się wyższe od przyjętego przez pozwanego wynagrodzenia minimalnego.

Ponieważ spór dotyczył wynagrodzenia przyjętego jako podstawa wymiaru składek na potrzeby ustalenia kapitału początkowego, należy wyjaśnić, że środki dowodowe w postępowaniu przed organem rentowym co do wysokości wynagrodzenia określa w §21 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237 poz. 1412). Są to zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia, a za okres pracy wykonywanej w czasie pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania – zaświadczenie z zakładu karnego lub aresztu śledczego. W postępowaniu sądowym nie ma wprawdzie wskazanych tu ograniczeń dowodowych, jednak przyjmuje się w orzecznictwie, że wysokość wynagrodzenia albo musi być udowodniona ściśle, albo zajdzie konieczność przyjęcia, że wynagrodzenie ograniczało się do składników pewnych, wypłacanych w spornym okresie stale i w określonej wysokości (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 11 stycznia 2012r. w sprawie III AUa 1414/11, LEX nr 1124829). Z kolei w braku dowodu choćby takich stałych i pewnych składników wynagrodzenia, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy, co wynika z art. 15 ust. 2a w związku z art. 174 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2009r., Nr. 153 poz. 1227 ze zmianami, powoływanej dalej jako „ustawa emerytalna”).

Dowody zaproponowane przez strony nie pozwoliły na wykazanie wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie w pełnej oczekiwanej przez niego wysokości. Ani dokumenty z akt osobowych, ani zeznania świadków nie dostarczyły danych szczegółowych, pozwalających na jednoznaczne określenie ewentualnego wynagrodzenia wnioskodawcy w poszczególnych miesiącach (czy choćby latach) za nadgodziny i z tytułu premii. Wprawdzie ponadto ze świadectwa pracy wynika, że dodatek zdrowotny wynosił od 0,50 zł do 1 zł za godzinę, nie było jednak możliwości ustalenia, w jakim okresie był on wypłacany w wysokości wyższej niż 0,50 zł za godzinę. Nie ma również żadnego dowodu na to, że dodatek z tytułu kierowania brygadą (15%) był obliczany od całości wynagrodzenia, a nie tylko od jego części zasadniczej. Nie może też być jednak wątpliwości – wobec treści umowy i późniejszych angaży z adnotacją o niezmienności pozostałych warunków umowy o pracę w powiązaniu z adnotacją o ostatniej wysokości wynagrodzenia – że po pierwsze dodatek zdrowotny był wypłacany przez cały okres zatrudnienia w wysokości nie mniej niż 0,50 zł za godzinę oraz po drugie że dodatek za kierowanie brygadą był wypłacany od dnia jego przyznania do dnia zakończenia stosunku pracy. Warto nadmienić, że po przeprowadzeniu postępowania dowodowego skarżący przyznał, iż nie jest w stanie przedstawić takich dowodów, które jednoznacznie określą wysokość premii czy wynagrodzenia za nadgodziny. W opisanej sytuacji zachodziła podstawa do przyjęcia, że łączna udowodniona stawka godzinowa wnioskodawcy w poszczególnych okresach kształtowała się następująco:

– od dnia 27 listopada 1973r. 10,75 zł + 0,50 zł = 11,25 zł,

– od dnia 1 kwietnia 1974r. 13,70 zł + 0,50 zł = 14,20 zł,

– od dnia 1 sierpnia 1974r. 15,60 zł + 0,50 zł = 16,10 zł,

– od dnia 1 sierpnia 1975r. 17 zł + 0,50 zł = 17,50 zł,

– od dnia 1 grudnia 1975r. 17 zł x 115% + 0,50 zł = 20,05 zł

– od dnia 1 lipca 1976r. 19 zł x 115% + 0,50 zł = 22,35 zł.

Uwzględniając ustalone w ten sposób stawki godzinowe, Sąd dokonał wyliczenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w spornym okresie, przyjmując tygodniową normę czasu pracy w wymiarze 46 godzin i uwzględniając dni ustawowo wolne od pracy. Do roku 1974 czas pracy był uregulowany ustawą z dnia 18 grudnia 1919r. o czasie pracy w przemyśle i handlu (Dz.U. Nr 94 poz. 734), następnie (do 1980r.) był on uregulowany w Kodeksie pracy. Dniami wolnymi od pracy w wyżej wymienionych latach, stosownie do art. 1 ustawy z dnia 18 stycznia 1951r. o dniach wolnych od pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 28 ze zmianami) były dni:

– 1 stycznia – Nowy Rok

– pierwszy dzień Wielkiej Nocy

– drugi dzień Wielkiej Nocy

– 1 maja – Święto Państwowe

– pierwszy dzień Zielonych Świątek

– dzień Bożego Ciała

– 22 lipca – Święto Odrodzenia Polski

– 1 listopada – Wszystkich Świętych

– 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia

– 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia

– niedziele.

Pierwszy dzień Wielkiej Nocy przypadał w niedziele. Drugi dzień Wielkiej Nocy przypadał 15 kwietnia 1974r., 31 marca 1975r., 19 kwietnia 1976r. i 11 kwietnia 1977r. Pierwszy dzień Zielonych Świątek przypadał w spornym okresie w niedziele. Boże Ciało przypadało 13 czerwca 1974r., 29 maja 1975r, 17 czerwca 1976r. i 9 czerwca 1977r.

Sposób wyliczenia wysokości wynagrodzenia za lata 1973 (od dnia 27 listopada) do 1977 włącznie obrazują wobec powyższego następujące tabele:

Rok 1973

Rok 1974:

Rok 1975

Rok 1976

Rok 1977

Trzeba wyjaśnić, że wynagrodzenie za 1973r. składa się łącznie z wynagrodzenia obliczonego w pierwszej z powyższych tabel oraz niespornego wynagrodzenia za okres przed dniem 27 listopada 1973r., ustalonego w wykazie wprowadzonych dochodów ubezpieczonego, sporządzonym w związku z wydaniem poprzedniej (z dnia 3 sierpnia 2009r.) decyzji o ponownym ustaleniu kapitału początkowego i wynosi (chronologicznie): 580,68 zł + 25.633 zł + 2.133,56 zł + 2.407,50 zł = 30.754,74 zł ≈ 30.755 zł.

Co do materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia należy wyjaśnić, że zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Wnioskodawca należy do tej właśnie kategorii ubezpieczonych. Zgodnie z art. 175 ust. 4 ustawy emerytalnej ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego następuje w okolicznościach określonych w art. 114 tej samej ustawy. Tenże art. 114 ustawy emerytalnej stanowi w ust. 1, że prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Powołane przepisy pozwalają więc na ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego w oparciu o nowe dowody, a takowe zostały zebrane w toku postępowania.

W tym miejscu trzeba przypomnieć, że przyjęte w zaskarżonej decyzji zasady obliczenia kapitału początkowego, określone w art. 174 ustawy emerytalnej i w przepisach, do których art. 174 odsyła, były w sprawie bezsporne. Wobec tego dalsze rozważania będą polegały na obliczeniach matematycznych przy wykorzystaniu ustalonego wyżej wynagrodzenia skarżącego. Wystarczy tylko przywołać art. 15 ust. 1 w związku z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej, z których wynika, że podstawę wymiaru kapitału początkowego stanowi ustalona w sposób określony w art. 15 ust. 4 i 5 ustawy emerytalnej przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego, co do zasady w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych z okresu sprzed dnia 1 stycznia 1999r. Trzeba wyjaśnić, że wprawdzie przywołana już wyżej poprzednia decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego kapitał ten wyliczała z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia, jednak wariant 10 kolejnych lat okazał się dla skarżącego korzystniejszy, o czym niżej.

Stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok zmienił się w spornym okresie i wynosił:

– za rok 1973 30.755 / 33.576 zł = 91,60%,

– za rok 1974 33.316 zł / 38.220 zł = 87,17%,

– za rok 1975 39.506 zł / 46.956 zł = 84,13%,

– za rok 1976 49.975 / 51.372 zł = 97,28%

– i za rok 1977 52.388 zł / 55.152 = 94,99%.

Podstawienie wyniku 91,60% w miejsce 87,80% za rok 1973 i wyników jw. za lata 1974-1977 zamiast najmniej korzystnych stosunków podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok z lat 1982, 1984, 1985 i 1987, ujętych w załączniku do decyzji z dnia 3 sierpnia 2009r. o ponownym ustaleniu kapitału początkowego (k.117 akt ZUS dot. kapitału początkowego) wskazuje, że obliczony w tym wariancie wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wzrósłby z 79,38% do 88,67%. Jak wynika z załączników do decyzji zaskarżonej i do decyzji z dnia 3 sierpnia 2009r., korzystniejszy dla skarżącego (nie określił on, przyjęcia jakiego wariantu i podstawy wymiaru z jakich konkretnie lat żąda) jest wariant kolejnych 10 lat sprzed 1999r., przy czym najkorzystniejsze dziesięciolecie to lata 1969-1978. Wynika to z tego, że stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia za rok 1968 (101,86%) jest niższy niż za rok 1978 (103,65%), a przy tym w latach kolejnych, tj. od 1979r. stosunek ten spadał i już od 1982r. oscylował około 50%. Suma stosunków podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia w latach 1969-1978 wynosi 1.080,33% (z lat 1969-1972 i 1978 stosunki te ustalono w poprzedniej decyzji i nie były one sporne, z lat 1973-1977 – w niniejszym postępowaniu), a więc wskaźnik podstawy wymiaru kapitału początkowego wynosi 108,03%, a podstawa wymiaru – 1.318,93 zł (1.220,89 zł x 108,03%). Okresy składkowe i nieskładkowe pozostają bez zmian w stosunku do zaskarżonej decyzji, stąd kapitał początkowy wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999r. przedstawia się następująco: 293,01 x 90,75% (współczynnik proporcjonalny) = 265,91 zł (jak w zaskarżonej decyzji) + 349 miesięcy składkowych x 1,3% x 1.318,93 zł / 12 = 498,67 zł + 13 miesięcy nieskładkowych x 0,7% x 1.318,93 zł /12 = 10 zł, co razem stanowi 774,58 zł i która to kwota pomnożona przez 209 miesięcy (średnie dalsze trwanie życia) daje ostateczną kwotę 161.887,22 zł, a więc wyższą, niż 141.286,09 zł przyjęte w zaskarżonej decyzji.

Opisane rozważania doprowadziły do zmiany zaskarżonej decyzji na podstawie art. 477 ¹⁴§2 kpc i ustalenia kapitału początkowego wnioskodawcy we wskazanej kwocie (pkt I. wyroku). W pozostałej części, a więc co do żądania uwzględnienia przy ponownym ustaleniu kapitału początkowego również premii, nadgodzin i zwiększonego dodatku zdrowotnego, wobec wskazanego wyżej braku dowodów, na podstawie których można by jednoznacznie określić te dodatkowe składniki wynagrodzenia, odwołanie było bezzasadne i podlegało oddaleniu na podstawie art. 477 ¹⁴§1 kpc (pkt II. wyroku).