Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 12 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie, Wydział VIII Gospodarczy,

w składzie:

Przewodniczący: SSO Piotr Sałamaj

Sędziowie: SO Patrycja Baranowska

SR del. Rafał Lila (spr.)

po rozpoznaniu w dniu 12 maja 2017 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa D. P.

przeciwko A. B., G. K., M. C.

o zapłatę

na skutek zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie, Wydział VIII Gospodarczy, w przedmiocie kosztów procesu zawarte w punkcie 2 sentencji wyroku z dnia 31 stycznia 2017 r., sygn. akt VIII Ga 505/16

postanawia:

I.  oddalić zażalenie,

II.  zasądza od powoda na rzecz pozwanych solidarnych kwotę 600 zł (sześciuset złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

D. P. dochodził od A. B., G. K. oraz M. C. zapłaty w sposób solidarny kwoty 55.992,76 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 22 stycznia 2016 r. Zobowiązania pozwanych do zapłaty tej kwoty upatrywał w ich odpowiedzialności jako członków zarządu (art. 299 k.s.h.) Biuro (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. w związku z bezskutecznością egzekucji wobec ww. spółki.

Wyrokiem z dnia 13 czerwca 2016 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, Wydział XI Gospodarczy, w sprawie o sygn. akt XI GC 601/16, uwzględnił powództwo w całości oraz postanowił zasądzić od pozwanych na rzecz powoda kwotę 10.000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiedli pozwani podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez wadliwą i dowolną ocenę materiału dowodowego przez przyjęcie, że egzekucja wobec wspomnianej spółki była bezskuteczna, choć istniały składniki majątku, z których była prowadzona skuteczna egzekucja.

W postępowaniu odwoławczym, po przeprowadzeniu uzupełniającego postępowania dowodowego, Sąd Okręgowy w Szczecinie, Wydział VIII Gospodarczy, w sprawie o sygn.. akt VIII Ga 505/16, w dniu 31 stycznia 2017 r., wydał wyrok na podstawie którego:

1.  zmienił wyrok Sądu Rejonowego poprzez oddalenie powództwa w całości i zasądzenie solidarnie na rzecz pozwanych od powoda kwoty 7.217 zł tytułem kosztów procesu;

2.  zasądził od powoda na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 6.400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu wyjaśnił, że po umorzeniu postępowania egzekucyjnego z wniosku powoda przeciwko Biuru (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością postanowieniem z dnia 30 października 2015 r. prowadzone były postępowania egzekucyjne w innych sprawach, w której wierzyciele byli częściowo zaspokajani. Powyższą okoliczność Sąd Rejonowy ustalił prawidłowo. W związku z tym nie można przyjąć, że postanowienie komornika z dnia 30 października 2015 r. przesądziło o bezskuteczności egzekucji. Sąd rozpoznający apelację zaznaczył, że na stan majątkowy spółki, pozwalający na prowadzenie skutecznej egzekucji, nie ma wpływu staranność wierzyciela w postępowaniu egzekucyjnym, zmierzająca do uzyskania wiedzy o składnikach majątkowych, z których egzekucja może być prowadzona. Istotny jest realny stan majątkowy spółki, a nie wiedza wierzyciela na jego temat. Sąd Okręgowy ustalił, że na dzień zamknięcia rozprawy apelacyjnej strona powodowa ponownie złożyła przeciwko ww. spółce wniosek egzekucyjny, a postępowanie pozostawało w toku, przy czym komornik sądowy zdołał wyegzekwować od spółki pierwsze drobne kwoty. Na tej podstawie przyjął, że dopóki postępowanie egzekucyjne się toczy nie można stwierdzić bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Nadto wskazał, że z materiału dowodowego przedstawionego w postępowaniu odwoławczym wynika, że spółka prowadzi działalność gospodarczą, wystawia faktury, posiada wierzytelności, które zajmowane są przez komornika prowadzącego przeciwko niej postępowania egzekucyjne.

Zdaniem Sądu powyższe uniemożliwiało przyjęcie, że została wykazana przesłanka bezskuteczności egzekucji, co skutkowało oddaleniem powództwa. Prowadziło to – stosownie do art. 386 § 1 k.p.c. – do zmiany wyroku przez oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kosztów postępowania w pierwszej instancji w wysokości 7.217 zł, obejmującej koszty zastępstwa procesowego, ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. zasądzając na rzecz pozwanych solidarnie od powoda kwotę 6.400 zł, na którą składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego będącego adwokatem, w wysokości 3.600 zł - stosownie do § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz kwota 2.800 zł tytułem opłaty od apelacji.

Postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego, zawarte w punkcie 2 sentencji wyroku zaskarżył w drodze zażalenia powód wnosząc o uchylenie ww. orzeczenia i nieobciążanie go kosztami postępowania odwoławczego, ewentualnie o zmianę postanowienia poprzez zasądzenie od pozwanych na jego rzecz w sposób solidarny kosztów postępowania apelacyjnego.

Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił:

-

naruszenie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1-3 k.p.c. przez zasądzenie od powoda na rzecz pozwanych kwoty 6.400 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego, podczas gdy biorąc pod uwagę całokształt okoliczności na dzień wniesienia pozwu (22 stycznia 2016 r.) powództwo było zasadne, a dowody stanowiące podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego w całości powstały i zostały przedstawione podczas rozprawy apelacyjnej, zatem pozwani dali powód do wytoczenia powództwa i występujący z żądaniem nie powinien ponosić kosztów procesu za instancję odwoławczą;

-

naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego niezastosowanie, chociaż dowody dające podstawę do zmiany wyroku Sądu Rejonowego zaistniały dopiero po wydaniu wyroku;

-

naruszenie art. 103 § 1 i 2 k.p.c. przez jego niezastosowanie podczas, gdy część dowodów stanowiących podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego mogła zostać przedstawiona przez stronę pozwaną przed Sądem Rejonowym, co pozwoliłoby uniknąć konieczności postępowania apelacyjnego.

W uzasadnieniu przedstawił argumentację na poparcie powyższych zarzutów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się bezzasadne.

W ocenie Sądu Okręgowego wniesione przez stronę powodową zażalenie stanowiło swoisty rodzaj polemiki z prawomocnym rozstrzygnięciem Sądu drugiej instancji i to nie w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego, lecz odnośnie meritum sprawy.

Zauważyć należy, że zdaniem D. P. wniesione przez niego powództwo było zasadne w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, a jedynie przedstawienie przez pozwanych nowych dowodów na etapie postępowania apelacyjnego doprowadziło do zmiany rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego i tym samym oddalenia powództwa.

Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić. Sąd drugiej instancji w uzasadnieniu wyroku z dnia 31 stycznia 2017 r. wskazał, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w zakresie dotyczącym umorzenia postępowania egzekucyjnego z wniosku powoda przeciwko Biuro (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością postanowieniem z dnia 30 października 2015 r. Po tej dacie, co również zostało uwzględnione przez Sąd Rejonowy, prowadzone były inne postępowania egzekucyjne, w których wierzyciele byli częściowo zaspokajani. Okoliczności te Sąd drugiej instancji, w przeciwieństwie do Sądu Rejonowego, ocenił jako niewystarczające do stwierdzenia bezskuteczności egzekucji wobec spółki, która stanowi przesłankę powództwa opartego na treści art. 299 k.s.h. ( vide 12 strona uzasadnienia – k. 305v).

W konsekwencji Sąd Okręgowy nie mógł podzielić stanowiska powoda, że na etapie postępowania przed Sądem Rejonowym powództwo było zasadne, a zmiana tego stanu nastąpiła dopiero po wydaniu wyroku w pierwszej instancji. Jak wynika z uzasadnienia Sądu drugiej instancji wyrok Sądu Rejonowego był nieprawidłowy, bowiem opierał się na niewłaściwej ocenie okoliczności faktycznych sprawy w kontekście bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Tym samym jako niezasadne należało ocenić zarzuty powoda, odwołujące się do czasu powstania i przedstawienia dowodów uwzględnionych przez Sąd drugiej instancji. Materiał dowodowy przedstawiony na etapie postępowania apelacyjnego wprawdzie wpłynął na uzupełnienie ustaleń faktycznych w sprawie, jednak to nie nowe dowody, a odmienna ocena dowodów zgromadzonych przed sądem pierwszej instancji była podstawą zmiany wyroku, co wynika z uzasadnienia orzeczenia wydanego w drugiej instancji. Nowe dowody prowadziły do wydania ww. orzeczenia w sposób niezależny od odmiennej oceny dowodów zgromadzonych w pierwszej instancji ( vide strona 13 uzasadnienia – k. 306). Przedstawione w postępowaniu odwoławczym dowody nie miały zatem zasadniczego wpływu na to, że w niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji wydał orzeczenie o charakterze reformatoryjnym, a jedynie stanowiły argument wzmacniający przekonanie o słuszności rozstrzygnięcia, które zapadłoby również wtedy, gdyby dowody te nie zostały przeprowadzone.

Zarzuty sformułowane przez D. P. sprowadzały się do tego, że jego zdaniem Sąd drugiej instancji nie powinien rozstrzygać o kosztach postępowania na podstawie art. 108 § 1 w zw. z art. 98 § 1-3 k.p.c., co uczynił, czyli według zasady odpowiedzialności za wynik procesu, stosownie do której strona przegrywająca winna zwrócić koszty procesu drugiej stronie. Zdaniem powoda należało odstąpić od obciążania go kosztami procesu na podstawie art. 102 k.p.c. albo należało obciążyć kosztami procesu w sposób solidarny pozwanych na podstawie art. 103 § 1 i 2 k.p.c.

Zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Natomiast na podstawie art. 103 k.p.c. niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem (§ 1), przy czym przepis § 1 dotyczy zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji (§ 2).

Zaakcentować należy, że powyższe przepisy stanowią wyjątki od ogólnej zasady odpowiedzialności finansowej za wynik postępowania (art. 98 k.p.c.), wobec czego nie mogą one podlegać wykładni rozszerzającej w myśl zasady exceptiones non sunt extentendae. Ponadto decyzja o skorzystaniu przez sąd z tych rozwiązań o charakterze wyjątkowym została pozostawiona dyskrecjonalnej władzy sądu, co wynika z tego, że przepisy te wprost wskazują na to, że sąd „może”, a nie musi je zastosować.

Przepis art. 102 k.p.c. pozwala na orzeczenie o kosztach procesu z uwzględnieniem względów słuszności. Wypadki szczególnie uzasadnione, w których sąd może odstąpić na podstawie art. 102 k.p.c. od obciążania strony przegrywającej kosztami procesu to przede wszystkim takie, które wynikają z negatywnej oceny nałożenia na stronę obowiązku zwrotu kosztów dokonanej przez pryzmat zasad współżycia społecznego. Do takich sytuacji kwalifikują się np. nieuwzględnienie roszczenia ze stosunku pracy z powodu prekluzji, wygórowane żądania o zadośćuczynienie, którego określenie zależy od oceny sądu, a powodowie są subiektywnie przekonani o jego zasadności, wyjątkowo ciężka sytuacja strony przegrywającej, czy oddalenie roszczeń powoda na podstawie art. 5 k.c. ( vide H. Ciepła, w: Kodeks postępowania cywilnego. Tom I. Komentarz. Art. 1–366, red. A. Marciniak, K. Piasecki, Legalis 2016, kom. do art. 102 k.p.c.).

Natomiast przepisy art. 103 k.p.c. pozwalają na orzeczenie o kosztach procesu w związku z zawinieniem strony. Dla zastosowania ww. przepisu wymagane jest istnienie winy kwalifikowanej w postaci niesumienności lub oczywiście niewłaściwego postępowania w toku procesu, nie zaś przed jego wytoczeniem ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 sierpnia 1967 r., sygn. akt II PR 53/67, OSPiKA 1968, Nr 6, poz. 120). Przypisanie stronie winy, o której stanowi art. 103 k.p.c. wymaga starannej oceny całokształtu okoliczności, m.in. sylwetki psychologicznej strony, miejsca, czasu i rodzaju czynności wywołującej dodatkowe koszty ( vide H. Ciepła, w: Kodeks…, kom. do art. 103 k.p.c.).

W ocenie Sądu Okręgowego okoliczności niniejszej sprawy, a także przebieg postępowania (zarówno przed Sądem Rejonowym, jak i przed Sądem drugiej instancji) nie dawał podstaw do odstąpienia od ogólnej zasady odpowiedzialności finansowej za wyniku procesu (art. 98 k.p.c.) na rzecz zastosowania zasad słuszności (art. 102 k.p.c.), czy zawinienia (art. 103 k.p.c.).

Zgodnie z merytorycznym rozstrzygnięciem Sądu drugiej instancji podstawy faktyczne do oddalenia powództwa istniały już w postępowaniu w pierwszej instancji. Niewłaściwa ocena dowodów przeprowadzona przez Sąd Rejonowy doprowadziła jednak do uwzględnienia powództwa, co następnie skutkowało – w związku z apelacją strony pozwanej – wydaniem orzeczenia reformatoryjnego. Przedstawienie przez stronę pozwaną nowych dowodów w postępowaniu odwoławczym nie miało w konsekwencji zasadniczego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy, ani nie powodowało znacznych dodatkowych kosztów. Powód przy tym nie podnosił, aby jego sytuacja życiowa przemawiała przeciwko obowiązkowi poniesienia kosztów procesu. Nie jest uzasadniona ocena, że obciążenie D. P. kosztami procesu jest przejawem niesprawiedliwości. Z uzasadnienia Sądu drugiej instancji wynika, że podstawy do oddalenia powództwa istniały już w postępowaniu przed Sądem Rejonowym, który dokonał niewłaściwej oceny zgromadzonego materiału pod kątem przesłanki bezskuteczności egzekucji wobec spółki. Taki zarzut apelacyjny sformułowała strona pozwana, co doprowadziło do uwzględnienia apelacji i wydania orzeczenia reformatoryjnego. Fakt, że jednocześnie uzupełniono postępowanie dowodowe, którego wynik również dawał podstawę do oddalenia powództwa nie był decydujący dla rozstrzygnięcia sprawy.

Oprócz samej zasady odpowiedzialności za koszty procesu strona powodowa nie negowała prawidłowego ustalenia ich wysokości. Rozpoznane zaś okoliczności sprawy prowadzą do wniosku, że Sąd drugiej instancji ustalił je trafnie.

Mając powyższe na względzie zażalenie należało oddalić jako bezzasadne na podstawie art. 385 w zw. z art. 397 § 2 w zw. z art. 394 ² § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania zażaleniowego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. oraz przy zastosowaniu § 2 pkt 4 w zw. z 10 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia zażalenia.

Sygn. akt VIII Ga 505/16

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...)

(...)

3.  (...)