Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2017 roku

Sąd Rejonowy w Zgierzu I Wydział Cywilny w składzie następującym:
Przewodnicząca: Sędzia SR Małgorzata Nowak

Protokolant: st. sekr. sąd Sylwia Domańska

po rozpoznaniu w dniu 13 kwietnia 2017 r. w Zgierzu na rozprawie sprawy

z powództwa J. G. (1)

przeciwko P. G.

o zapłatę z bezpodstawnego wzbogacenia

1.  zasądza od P. G. na rzecz J. G. (1) kwotę 5.700 złotych (pięć tysięcy siedemset) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od J. G. (1) na rzecz P. G. kwotę 874,50 złotych (osiemset siedemdziesiąt cztery 50/100) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt I C 1445/16

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 2 czerwca 2016 r. powódka J. G. (1) wystąpiła o zasądzenie na podstawie art. 405 k.c. od pozwanego P. G. kwoty 14.806,12 zł z ustawowym odsetkami od dnia 3 marca 2015 r. do 31 grudnia 2015 r. oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w czasie gdy strony pozostawały w konkubinacie, wpłaciła na rzecz (...) sp. z o.o. w Z. kwotę 10.000 zł w związku z zamiarem zawarcia umowy najmu lokalu mieszkalnego przez P. G.. Ponadto strony w okresie konkubinatu uiściły na rzecz (...) sp. z o.o. w Z. kaucję w kwocie 4.000 zł, która to kwota pochodziła z darowizn dokonanych ze strony matki J. U. S.. Powódka dochodzi również zapłaty kwoty 106,12 zł, którą uiściła celem zapłaty z tytułu dostawy energii elektrycznej do lokalu pozwanego w maju, czerwcu, lipcu i sierpniu 2006 r. oraz kwoty 700 zł stanowiącej nakład z majątku powódki na lokal w postaci przemalowania ścian i sufitów oraz położenia paneli podłogowych w sypialni.

( pozew – k. 2-14)

Pozwany P. G. wskazał, że kaucja w kwocie 4.000 zł pochodziła z jego środków. Pieniądze na panele zostały wpłacone przez jego matkę E. G.,
a środki na farby pochodziły z kredytu zaciągniętego przez pozwanego. Pozwany podniósł,
że ponosił opłaty za mieszkanie, w tym czynsz. Kwota 10.000 zł, zgodnie z umową ustną zwartą z powódką, miała być natomiast spłacana poprzez uiszczanie przez pozwanego rat kredytu zaciągniętego na nabycie samochodu, z którego korzystała wyłącznie powódka. Łącznie pozwany wpłacił z tego tytułu 4.300 zł. Pozostała kwota miała być spłacana w ratach.

(odpowiedź na pozew – k. 109-110)

Pismem procesowym z dnia 29 listopada 2016 r. pozwany zgłosił do potrącenia kwotę 4.300 zł z wierzytelności powódki w kwocie 10.000 zł.

( pismo procesowe – k. 123)

Na ostatnim terminie rozprawy pełnomocnik pozwanego uznał powództwo do kwoty 5.700 zł. Wniósł o rozłożenie jej spłaty na 6 rat płatnych do 10-ego dnia każdego miesiąca.

( protokół rozprawy – k. 162v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. G. (2) z domu K. i P. G. pozostawały w konkubinacie od sierpnia 2005 roku do 25 sierpnia 2006 roku , kiedy zawarli związek małżeński . W dniu 12 października 2005 r. powódka wpłaciła ze środków pochodzących z jej polisy ubezpieczeniowej na rzecz Towarzystwa Budownictwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w Z. kwotę 10.000 zł tytułem I wpłaty za wykup udziału w (...) sp. z o.o.

(bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia potwierdzenia przelewu – k. 20, kopia historii rachunku – k. 48, przesłuchanie powódki – k. 163 00:13:22-00:38:47)

W dniu 28 października 2005 r. P. G. przystąpił do (...) sp. z o.o. i objął 1 udział o wartości nominalnej 32.500 zł, pokrywając go w całości gotówką.

( bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia aktu notarialnego rep. A nr (...) sporządzonego przed notariuszem W. J. – k. 21-22)

W dniu 27 lutego 2006 r. P. G. dokonał przelewu na konto (...) sp. z o.o. kwoty 4.000 zł tytułem kaucji.

(przesłuchanie pozwanego – k. 163 00:38:47-00:52:33, potwierdzenie przelewu – k. 124, kopia historii rachunku – k. 160)

W dniu 8 marca 2006 r. P. G. zawarł z (...) sp. z o.o. umowę najmu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Z. na ul. (...). Lokal został przekazany do użytkowania w dniu 8 marca 2006 r.

( bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia aktu notarialnego rep. A nr (...) sporządzonego przed notariuszem W. J. – k. 23-26, kopia protokołu –
k. 27)

W okresie związku stron, powódka opłacała rachunki za energię elektryczną. W maju, czerwcu, lipcu i sierpniu 2006 r. zapłaciła łącznie 106,12 zł z tytułu dostawy energii elektrycznej do lokalu pozwanego. Resztę opłat za korzystanie z mieszkania uiszczał pozwany.

(historia rachunku bankowego – k. 46-przesłuchanie powódki – k.163 00:13:22-00:38:47)

Strony wyremontowały lokal z kredytu zaciągniętego przez pozwanego i jego matkę na sfinansowanie reszty ceny nabycia udziału.

( przesłuchanie pozwanego – k. k. 163 00:38:47-00:52:33)

Matka pozwanego dodatkowo przekazała synowi 300 zł na zakup paneli.

( zeznania świadka E. G. – k. 151 00:17:53-00:32:01, przesłuchanie pozwanego –
k. k. 163 00:38:47-00:52:33)

W trakcie trwania małżeństwa strony nabyły za środki uzyskane z kredytu zaciągniętego przez powódkę samochód osobowy, z którego korzystała powódka. Częściowo kredyt spłacił pozwany.

( przesłuchanie powódki – k.163 00:13:22-00:38:47)

Od listopada 2014 r. strony pozostawały w separacji.

( bezsporne)

W okresie od 3 października 2014 r. do 15 grudnia 2014 r. pozwany wpłacił na konto powódki 760 zł z tytułu spłaty kredytu samochodowego, w okresie od 26 stycznia 2015 r do 28 grudnia 2015 r. pozwany wpłacił z tego tytułu 2.835 zł, zaś w okresie od 1 lutego 2016 r. do 21 marca 2016 r. - 705 zł. Łącznie 4300 zł.

( bezsporne, nadto potwierdzenia przelewów – k. 125-142)

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2015 r. w sprawie II C 1791/14 Sąd Okręgowy w Łodzi rozwiązał związek małżeński stron przez rozwód.

( bezsporne, nadto poświadczona za zgodność kopia wyroku – k. 18-19)

Dnia 7 stycznia 2016 r. powódka wezwała pozwanego do rozliczenia majątku wspólnego oraz do zapłaty m.in. 10.000 zł, 106,12 zł za energię elektryczną oraz 700 zł nakładu finansowego na przemalowane sufitu, ścian i położenie paneli podłogowych
w terminie do dnia 15 stycznia 2016 r.

( bezsporne, nadto kopia wezwania wraz z załącznikami – k. 29-41, zpo – k. 42-43)

Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy , Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanego, iż wpłacił kaucję w kwocie 4.000 zł w własnych środków. Złożył bowiem potwierdzenie przelewu z własnego rachunku bankowego przedmiotowej kwoty jak i zeznał, że środki te pochodziły z jego majątku. Sąd w tym zakresie odmówił wiarygodności zeznaniom świadka U. S. – matki powódki . Zeznania tego świadka były niespójne również w kontekście zeznań powódki w tym zakresie . Świadek U. S. zeznała bowiem , że kwotę 4.000 zł wypłaconą w dniu 21 lutego 2006 roku , na co złożyła dowód w postaci wyciągu bankowego k 156 odw . wpłaciła w banku na konto TBS-u wpisując w dowodzie wpłaty nazwisko pozwanego. W późniejszych zeznaniach świadek podała, że numer konta podał jej pozwany, zaś dowód wpłaty przekazała stronom. Nie sprawdzała natomiast do kogo należał numer konta wskazany jej przez P. N. powódka twierdziła , że pieniądze wpłacone przez jej matkę jako kaucja były przez nią wypłacane kilkakrotnie ze względu na limit wypłat dziennych . natomiast wpłata własna 4.000 złotych na koncie P. G. została zanotowana w dniu 24 lutego 2006 roku ( k 160 ) natomiast przelanie 4.000 zł z konta pozwanego na rachunek TBS-u nastąpił 27 lutego 2006 roku . Trzydniowy odstęp w wypłacie pieniędzy przez świadka U. S. , a pojawieniem się kwoty 4000 zł na rachunku pozwanego nie uzasadnia wprost pochodzenia tej wpłaty od U. S. . Należało więc uznać , że strona powodowa nie udowodniła faktu pochodzenia pieniędzy na koncie pozwanego z wpłaty , raczej wtedy przypadkowej U. S. . Przypadkowość ta bowiem wynikałaby z faktu, że pieniądze miały być według zeznań świadka przelane przez nią na konto TBS – u , a numer konta został podany jej przez pozwanego . Niezrozumiały również jest fakt wypłaty kwoty 5.000 zł , a następnie dokonanie przelewu poza kontem świadka , skoro można było dokonać przelewu pieniędzy przeznaczonych na kaucję z konta świadka na drugie konto , co pozostawiłoby ślad dyspozycji przelewu również na koncie świadka U. S. , skoro jak zeznała świadek pieniądze od razu po wypłaceniu z konta przesłała na wypełniony przez siebie przelew na konto wskazane przez pozwanego .

Powódka nie udowodniła również roszczenia o zapłatę nakładów w kwocie 700 zł
za remont mieszkania. Powódka nie udowodniła, że środki na remont zostały przeznaczone
z jej majątku przed zawarciem związku małżeńskiego przez strony. W przypadku, gdy środki te przekazała po zawarciu związku małżeńskiego, podlegałyby one natomiast rozliczeniu
w sprawie o podział majątku wspólnego. W wyjaśnieniach informacyjnych powódka przyznała, że farby i panele zostały zakupione z kredytu mieszkaniowego zaciągniętego
przez pozwanego. Podała także, że częściowo spłaciła ten kredyt z darowizn matki, czego jednakże nie udowodniła. Matka powódki zeznała jedynie, że wpłacała niewielkie kwoty
na konto córki w okresie, gdy strony były w małżeństwie. Nie wiadomo jednakże, jakie to były kwoty i czy faktycznie zostały przekazane celem spłaty przedmiotowego kredytu. Pozwany zeznał natomiast, że spłacał kredyt z własnych środków. Zeznania powódki były zatem niewystarczające dla uwzględnienia roszczenia. Ponadto powódka w żaden sposób
nie udowodniła wysokości żądania w tym zakresie. Samo dokonanie nakładu finansowego
na przemalowane sufitu, ścian i położenie paneli podłogowych nie przekłada się przy tym
na wartość obecnego wzbogacenia. Zgodnie zaś ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, jeżeli zwrot bezpodstawnego wzbogacenia ma nastąpić w pieniądzu, to w razie uwzględnienia powództwa zasądzeniu podlega zwrot aktualnego wzbogacenia, przez co należy rozumieć, zgodnie z art. 405 k.c. w związku z art. 316 k.p.c. i stosowanym w drodze analogii art. 363 § 2 k.p.c., zwrot wzbogacenia istniejącego w chwili wyrokowania, co najlepiej realizuje cel tej instytucji (wyrok SN z dnia: 12 marca 1998 roku, I CSK 522/97, OSNC 1998/11/176, 3 października 2003 roku, III CKN 1313/00; 7 maja 2009 roku, IV CSK 27/09).

Sąd zważył, co następuje:

Jako podstawę swojego roszczenia powódka wskazała art. 405 k.c.

Zgodnie z art. 405 k.c., kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Zgodnie z art. 410 § 1 k.c., przepisy artykułów poprzedzających stosuje się
w szczególności do świadczenia nienależnego. Jak stanowi art. 410 § 2 k.c., świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca
do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Powódka domaga się rozliczenia kwot przekazanych pozwanemu w trakcie,
gdy strony pozostawały w nieformalnym związku. Kwestia rozliczeń majątkowych pomiędzy konkubentami nie została uregulowana w ustawie. Zawarte w Kodeksie rodzinnym
i opiekuńczym przepisy dotyczące stosunków majątkowych małżeńskich, w tym rozliczeń następujących po ustaniu wspólności, nie mogą znaleźć zastosowania do rozliczeń po ustaniu trwałego związku faktycznego. Oznaczałoby to bowiem zrównanie w pewnym zakresie małżeństwa oraz związku nieformalnego, do czego brak podstawy prawnej (uzasadnienie uchwały SN z 30.1.1986 r., III CZP 79/85, OSNCP Nr 1/1987, poz. 2).

W orzecznictwie wskazuje się natomiast możliwość zastosowania przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych i znoszeniu tej współwłasności albo zastosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Wybór jednego ze wskazanych uregulowań może być przy tym uzależniony od okoliczności konkretnej sprawy, a także od przedmiotu rozliczeń. W uchwale SN z 30 stycznia 1970 r., III CZP 62/69 (Legalis nr 14323) wskazuje się, że co do roszczeń z tytułu nabytych wspólnie nieruchomości i rzeczy ruchomych, jak również z tytułu nakładów dokonanych na te przedmioty należy stosować przepisy o zniesieniu współwłasności. Natomiast co do roszczeń z tytułu nakładów dokonanych przez jednego z konkubentów na wchodzące w skład wspólnego gospodarstwa przedmioty majątkowe, należące do drugiej z tych osób, zastosowanie znaleźć powinny przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (wyrok SN z 16 maja 2000 r. IV CKN 32/00, Legalis nr 48513).

W niniejszej sprawie powódka dokonała nakładu na majątek pozwanego w kwocie 10.000 zł celem uzyskania przez pozwanego prawa do lokalu mieszkalnego, co było bezsporne w niniejszej sprawie. Lokal stanowiący własność pozwanego został zatem nabyty w części kosztem majątku powódki. Kwota ta nie stanowiła darowizny, powódka dokonała wkładu w nabycie lokalu , z którego również miała korzystać. Po ustaniu małżeństwa stron, podstawa świadczenia w postaci wspólnego zamieszkiwania w lokalu pozwanego odpadła. Pozwany jest zatem zobowiązany do zwrotu tej kwoty stosownie do art. 405 k.c. Zgodnie bowiem z treścią tego przepisu i istotą bezpodstawnego wzbogacenia jest takie zdarzenie prawne , w wyniku którego bez podstawy prawnej powstaje nowa sytuacja , polegająca na wzroście majątku po stronie podmiotu wzbogaconego , kosztem jednoczesnego pogorszenia sytuacji majątkowej osoby zubożonej , a zarówno zubożenie , jak i wzbogacenie wywołane są tą samą przyczyną . Bezpodstawnie wzbogacony jest bowiem zobowiązany wydać uzyskaną korzyść majątkową w ramach aktualnie istniejącego wzbogacenia . Fakt przyczynienie się powódki do uregulowania zobowiązań finansowych skutkujących wynajmem lokalu wyłącznie przez P. G. i pozostawienie tego lokalu w jego wyłącznym użytkowaniu do chwili obecnej jest zdaniem sądu tą korzyścią , z której pozwany powinien rozliczyć się z powódką .

Odmienna sytuacja jest natomiast w przypadku żądanej kwoty 106,12 zł, którą powódka uiściła celem spłaty zadłużenia z tytułu dostawy energii elektrycznej do lokalu pozwanego. Trudno bowiem mówić o jakimkolwiek wzbogaceniu po stronie powoda. Przesłanką dochodzenia roszczenia na podstawie art. 405 k.c. jest uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej. Następuje zatem jednoczesne pogorszenie sytuacji majątkowej osoby zubożonej z jednoczesnym wzrostem majątku po stronie podmiotu wzbogaconego. Wskutek zapłaty za energię elektryczną przez powódkę nie doszło do żadnego przesunięcia majątkowego po stronie pozwanego. Ponadto strony mieszkały wspólnie w zajmowanym lokalu, wobec czego powódka także korzystała z energii elektrycznej.

Pozwany uznał powództwo w zakresie kwoty 5.700 zł. Stosownie do art. 213 § 2 k.p.c., sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa. Uznanie powództwa oznacza, iż strona pozwana uznała za zasadne samo roszczenie powoda jak i przyznała przytoczone przez niego okoliczności, w konsekwencji wyrażając zgodę na wydanie wyroku uwzględniającego powództwo. Sąd, co do zasady, jest związany uznaniem powództwa, zatem wydaje wyrok w zakresie uznania, bez przeprowadzania postępowania dowodowego. Uznanie to jest jednakże poddawane kontroli Sądu.

Jak wskazano wyżej, roszczenie powódki co do nakładu w kwocie 10.000 zł na majątek pozwanego było zasadne. Pozwany podniósł jednakże zarzut potrącenia kwoty 4.300 zł wpłaconej celem spłaty kredytu zaciągniętego na samochód powódki. Zgłoszony w ten sposób zarzut potrącenia został zakwestionowany przez stronę powodową jako złożony po terminie i przez nieuprawniona osobę jaką jest pełnomocnik pozwanego .

Stosownie do art. 498 § 1 k.c., gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Zgodnie z § 2, wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.

Dla wywołania skutku potrącenia konieczne jest jednoczesne zaistnienie następujących przesłanek: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość wierzytelności, ich wymagalność oraz zaskarżalność (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2000 r., sygn. akt III CKN 720/98; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 5 listopada 2010 r., sygn. akt VI ACA 364/10, Gazeta Prawna z dnia 21 lipca 2011 r.)

Sąd uznał natomiast , że od potrącenia jako czynności materialnoprawnej , która zresztą została dokonana przez samego pozwanego w jego piśmie z dnia 2 listopada 2016 roku ( k 109 ) należy odróżnić zarzut potrącenia będący czynnością procesową . Oświadczenie o potrąceniu , o którym mowa w art. 499 kc , jest czynnością materialnoprawną powodującą w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 kc odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności . Natomiast zarzut potrącenia jest czynnością procesową polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność ,że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło w skutek potrącenia . Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia , a do dokonania potrącenia może dojść zarówno w postępowaniu sądowym , jak i poza nim . Tak też jest w niniejszej sprawie , bowiem pozwany w ramach rozliczenia dokonywał spłaty 10.000 zł przesyłając powódce część zobowiązań wynikających z opłaty kredytu samochodowego w okresie , gdy strony były już w separacji i nie mieszkały wspólnie , a z samochodu korzystała wyłącznie powódka . Ponieważ dokonał tej spłaty w kwocie 4.300 zł potrącił ją z kwoty dochodzonej w niniejszej sprawie , traktując ją jako już zrealizowane zobowiązanie względem powódki .

Sąd nie znalazł podstaw do rozłożenia spłaty zadłużenia na raty stosownie do art. 320 k.p.c. Pozwany nie wykazał, aby nie był w stanie uiścić wskazanej kwoty jednorazowo, o obowiązku rozliczenia się z powódką zdawał sobie sprawę co najmniej od momentu , gdy rozpoczął spłaty kredytu samochodowego i zaprzestał pozostałych wpłat to jest co najmniej od marca 2016 roku , bowiem ostatnia spłata została dokonana właśnie w tym czasie .

Żądanie zapłaty kwoty 700 zł tytułem kosztów remontu należało oddalić jako nieudowodnione, o czym mowa była wyżej.

O obowiązku zapłaty odsetek Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zasądzając odsetki od dnia następnego po upływie terminu do zapłaty określonym w wezwaniu do zapłaty
z 7 stycznia 2016 r. Termin spełnienia świadczenia z bezpodstawnego wzbogacenia nie jest bowiem oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania. Bezpodstawnie wzbogacony powinien więc zwrócić korzyść po wezwaniu stosownie do art. 455 k.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. pierwsze k.p.c. Powód wygrał proces w 38 %. Powódka poniosła koszty procesu w kwocie 741 zł opłaty sądowej, 4800 zł wynagrodzenia pełnomocnika (§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w brzmieniu sprzed
27 października 2016 r., Dz. U. z 2015 r. poz. 1800) i 17 zł opłaty skarbowej
od pełnomocnictwa. Pozwany poniósł 4800 zł wynagrodzenia pełnomocnika i 17 zł opłaty skarbowej od pełnomocnictwa. Łącznie koszty procesu w niniejszej sprawie wyniosły 10.375 zł. 38 % ze wskazanej kwoty powinien ponieść pozwany (3.942,50 zł), a pozostałe 62 % - powódka (6.432,50 zł.). Na rzecz pozwanego należało zatem zasądzić różnicę kosztów, które winna była ponieść powódka, a które poniosła faktycznie, tj. kwotę 874,50 zł.

W tym stanie faktycznym należało orzec jak w sentencji.