Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I C 561/07/12 (I C 735/07/12)

UZASADNIENIE

Powódka(...)Spółka Akcyjna z siedzibą w G. w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt(...)wniósł o wydanie orzeczenia, iż treść księgi wieczystej KW (...)jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albowiem działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...), karta mapy 2, położone przy ulicy(...)w K., zapisane w księdze wieczystej (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K., nie przeszły na własność Skarbu Państwa, zaś prawo własności tych nieruchomości należy do powodowej Spółki (...)S.A. Wniósł również o nakazanie - w celu uzgodnienia treści tej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym - odłączenia działek nr (...) z księgi wieczystej KW (...) i urządzenia dla wskazanych działek nowej księgi wieczystej oraz wpisania w dziale II tej księgi (...) Spółkę Akcyjną jako właściciela nieruchomości.

Ponadto wniosła o nakazanie wykreślenia użytkowania wieczystego ustanowionego na przedmiotowych działkach gruntu nr (...) na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K., zasądzenie od pozwanych, solidarnie, na rzecz powoda kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Uzasadniając żądanie podniosła, iż działki gruntu(...), aktualnie wpisane do księgi wieczystej (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K. jako własność Skarb Państwa powstały w wyniku podziału działki gruntu nr (...)na mocy decyzji Prezydenta Miasta K. z dnia 24 września 1998 roku nr (...), która stanowiła własność powodowej Spółki. Zaznaczył, iż jest właścicielem działki co najmniej od roku 1926.

Wpis(...)Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. znajduje się bowiem w zamkniętej księdze dawnej M.-Z. tom V wykaz (...). Następnie, po II wojnie światowej działka (...) została przeniesiona do KW nr (...) SR w M. a następnie do KW nr (...). W wyniku zmiany obszarów właściwości Sądów Rejonowych w M. i K. księga wieczysta KW nr (...) przeniesiona została według właściwości do Sądu Rejonowego w Katowicach, gdzie nadano jej numer KW (...).

Powód wskazał, iż Skarb Państwa został wpisany jako właściciel nieruchomości na podstawie wniosku z dnia 6 lipca 1968 roku nr (...) odpisu protokołu zdawczo-odbiorczego z dnia 20 czerwca 1966 roku, odpisu zarządzenia Ministra Górnictwa nr 219 z dnia l stycznia 1951 roku, odpisu orzeczenia Ministrów z dnia 31 lipca 1965 roku, odpisu decyzji Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 lipca 1966 roku. Dokumenty te - za swoją podstawę prawną- wskazują art. 2 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 roku o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej - który zakładał przejście prawa własności przedsiębiorstw określonych podmiotów na Skarb Państwa z mocy prawa.

Zdaniem powoda prawo własności nie przeszło na Skarb Państwa, albowiem nie zostały spełnione przesłanki przejścia tego prawa określone w tym przepisie. Powodowa spółka nie jest i nie była bowiem w czasie drugiej Wojny Światowej lub w czasie nacjonalizacji podmiotem, który mieściłby się w zakresie stosowania przepisu art. 2 powołanej ustawy, albowiem przepisy ustępu 1 odnoszące się do prywatnych spółek kapitałowych nie znajdują zastosowania w odniesieniu do powodowej Spółki. Nie znajdują również zastosowania przepisy ust. 2 na podstawie którego Minister Sprawiedliwości wydał 11 kwietnia 1946 roku rozporządzenie o określeniu osób, których przedsiębiorstwa przechodzą na własność Państwa, w którym oznaczono co należy rozumieć za osobę prawną niemiecką lub gdańską (Dz. U. z 1946r. nr 17 póz. 115) lub za podmiot przez takie osoby kontrolowany. Skoro przedmiotowa nieruchomość nie podlegała w ogóle ustawie nacjonalizacyjnej, wpisanie zatem do księgi gruntowej M.-Z. tom 5 wykaz (...)SR M. - prowadzonej dla spornej nieruchomości - Skarbu Państwa jako właściciela odbyło się bez podstawy prawnej. Zaznaczył również, że w związku z faktem, iż Skarb Państwa nie był w dniu 5 grudnia 1990 r. właścicielem przedmiotowej nieruchomości, co wykazano powyżej, to nie powstało również z mocy powołanego przepisu użytkowanie wieczyste na rzecz drugiego pozwanego (...) S.A. Podkreślił, iż podstawą nabycia użytkowania wieczystego przez drugiego z pozwanych nie była czynność prawna, a nabycie nastąpiło nieodpłatnie. Nie może być więc mowy w niniejszej sprawie o ochronie nabywcy tego prawa na podstawie przepisów o rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Prezydent Miast K. wniósł o odrzucenie pozwu bądź ewentualnie o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Uzasadniając wniosek o odrzucenie pozwu, pozwany powołał się na art. 199 § l pkt l k.p.c. i art. 16 k.p.a., gdyż z twierdzeń pozwu wynika, że w sprawie były wydane ostateczne rozstrzygnięcia - decyzje administracyjne stanowiące podstawy wpisu w księgach wieczystych, których wzruszenie w drodze sądowej jest w ocenie pozwanego niedopuszczalne i wniesienie pozwu powinno skutkować jego odrzuceniem przez sąd. Wskazał również, iż pozwany Skarb Państwa - reprezentowany przez Prezydenta Miasta K. wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej nie jest kompetentny do zajęcia stanowiska w zakresie rozstrzygnięć nacjonalizacyjnych w żadnym aspekcie. Stąd zgłoszony jako ewentualny wniosek o oddalenie powództwa względem pozwanego jest w pełni uzasadniony.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Spółka Akcyjna w K. KWK (...) wniósł o odrzucenie pozwu bądź ewentualnie o oddalenie powództwa oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania. Pozwany na zasadzie art. 199 § l k.p.c., zarzucił niedopuszczalność drogi sądowej. Podniósł, iż podstawą wpisu prawa własności Skarbu Państwa oraz prawa użytkowania wieczystego pozwanego spornej nieruchomości były ostateczne decyzje administracyjne. Wobec czego skoro powód kwestionuje niezgodność tych decyzji z prawem, to powinien w pierwszej kolejności skorzystać ze środków prawnych przewidzianych w art. 16 § l k.p.a. Dopiero w sytuacji gdyby sąd administracyjny uznał się za niewłaściwy w tej sprawie, ewentualne wniesienie powództwa mogłoby zostać uznane za dopuszczalne (art. 199 1 k.p.c.). Niezależnie od powyższego i z ostrożności procesowej, pozwany zaprzeczył twierdzeniom powoda sformułowanym w uzasadnieniu pozwu i zastrzegł sobie możliwość podniesienia stosownych zarzutów, po doręczeniu przez pełnomocnika powoda odpisów dokumentów, na które się powołuje.

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. w sprawie zarejestrowanej pod sygn. akt (...)wniósł o wydanie orzeczenia, iż treść księgi wieczystej(...)jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym , albowiem działka gruntu o nr (...), obręb M. L. karta mapy 2, położona przy ul. (...) w K., zapisana w księdze wieczystej (...)prowadzonej przez Sąd Rejonowy Katowice Wschód w Katowicach nie przeszła na własność pozwanego Miasta K., zaś prawo własności tej nieruchomości należy do powodowej spółki.

Powód żądał nakazanie – w celu uzgodnienia treści tej księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – odłączenia działki nr (...)z księgi wieczystej (...)i urządzenia dla wskazanej działki nowej księgi wieczystej oraz wpisania w dziale II tej księgi (...) Spółki Akcyjnej jako właściciela nieruchomości oraz zasądzenia od pozwanego Miasta K. – Prezydenta Miasta K. zwrotu kosztów postępowania.

Pozwany Miasto K. – Prezydent Miasta K. wniósł o oddalenie powództwa w całości względnie odrzucenie pozwu i zasądzenia od powódki obowiązku zwrotu kosztów postępowania z uzasadnieniem jak pozostali pozwani ze sprawy I C 561/07/12

Postanowieniem z dnia 10 marca 2010 r. zarządzono połączenie spraw powództwa (...) Spółki Akcyjnej w G. o sygn. akt (...)i (...)do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia, albowiem są one ze sobą w związku (k. 547 akt).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Właścicielem przedsiębiorstwa pn. Kopalnia (...) w (...) - J. (przedwojenna nazwa: Kopalnia (...)) była, przed nacjonalizacją, spółka (...).A. z siedzibą w K., zarejestrowana w Rejestrze handlowym Sądu Okręgowego w Katowicach, wydział ni Handlowy dział B nr (...). Przedmiotowa spółka została pierwotnie utworzona jako spółka córka (...) spółki (...) von G. E. we W. (dalej: E.). W związku z ostatecznym ustaleniem granicy polsko-niemieckiej po I wojnie światowej, zgodnie z postanowieniami Traktatu Wersalskiego, w 1922 r. ponad 4/5 nieruchomości i kopalń znajdujących się na terenie G., a stanowiących własność E., znalazło się po stronie polskiej. W konsekwencji, niemiecka korporacja postanowiła cały majątek pozostały na terytorium Polski wnieść aportem do nowoutworzonej, zgodnie z prawem polskim, spółki córki - (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K..

W okresie po I wojnie światowej działalność wskazanych spółek nie przynosiła wymiernych korzyści, co negatywnie wpłynęło na ich sytuacje finansową. Problemy finansowe potęgowało również nałożenie przez władze polskie na (...) S.A. bardzo wysokich podatków, których spółka nie była w stanie spłacić (zadłużenie w wysokości ok. 10,000,000 USD). Wobec złej kondycji finansowej spółki, E. podjęła decyzję o poszukiwaniu inwestora i zdecydowała się sprzedać akcje spółki (...) S.A. Amerykanom.

Około 1925 r. dwie spółki amerykańskie - (...)Company oraz (...)& Company, Inc., rozważały nabycie od E. spółki (...) S.A. i sfinansowanie tego nabycia poprzez emisję obligacji na rynku amerykańskim.

W przeciwieństwie do władz niemieckich, Rząd Polski przychylał się do sprzedaży prawa własności do kopalń i nieruchomości, stanowiących mienie przedmiotowej spółki i był gotów pójść na ustępstwa w zakresie obciążeń finansowych i podatkowych.

Na mocy umowy z dnia 3 lipca 1926 r. zawartej pomiędzy C. K. Ministrem Skarbu i E. K. - Ministrem Przemysłu i Handlu, działającymi w imieniu Rządu Polskiego, a I. R., występującym w imieniu W.A. H. & Co.inc, Rząd Polski zaaprobował nabycie przez nowoutworzoną spółkę prawa amerykańskiego (zgodnie z umową zawartą przez spółkę W. A. (...) Company, Lic. oraz E. we W.), wszystkich akcji spółki (...) S.A. Umowa, o której mowa wyżej przewidywała, iż środki na; sfinansowanie tej transakcji zostaną pozyskane z emisji przez nową spółkę na rynku amerykańskim obligacji o 15-letnim terminie zapadalności, które będą zabezpieczone m. in. poprzez przewłaszczenie akcji spółki (...) S.A. Zgodnie z postanowieniami wskazanej umowy, nowopowstała (amerykańska) spółka zobowiązała się do dokonania, w okresie 5 lat od chwili wejścia w życie tej umowy, inwestycji w wysokości co najmniej 10.000,000 USD w tym około 5.000,000 USD na „rozwój kopalni, techniczne udoskonalenie zakładów, nowe budowle i modernizacje urządzeń" spółki (...) S.A. Rząd Polski zobowiązał się natomiast „udzielić wymienionej firmie określonych ułatwień i koncesji", tj. zrezygnować z przysługującego mu na mocy Konwencji Genewskiej oraz innych umów międzynarodowych prawa wywłaszczenia majątku spółki (...) S.A. i spółek powiązanych, jak również zwolnić w całości przedmiotową spółkę od podatku majątkowego na zasadzie ustawy z dnia 30 kwietnia 1926 r. o popieraniu przemyski cynkowego (Dz. U. 49, póz. 292). Na mocy § 11 niniejsza umowa miała wejść w życie „z dniem przelewu akcji Sp. A.. G. na nową amerykańską spółkę, o ile przed tą datą nowa amerykańska spółka przejmie do wykonania niniejszą umowę".

W następstwie tych ustaleń, w dniu 7 lipca 1926 r. utworzono, zgodnie z prawem stanu D., amerykańską spółkę - (...) - (...) (dalej: (...)), która w sierpniu 1926 r. przejęła cały kapitał spółki (...) S.A. i stała się jej jedynym akcjonariuszem.

Kapitał akcyjny spółki (...) S.A. wynosił 172.000.000 złotych i podzielony został na 172 akcje na okaziciela, po milion złotych wartości nominalnej każda. Akcje zostały zdeponowane w (...) Company w N. w 1926 r. i pozostawały w depozycie nieprzerwanie od tego dnia.

Przedmiotem przedsiębiorstwa spółki (...) S.A., zgodnie z pierwotnym wpisem do rejestru handlowego było: nabywanie i prowadzenie przedsiębiorstw górniczych i hutniczych wraz z wszelkim przemysłem uzupełniającym, pomocniczym i ubocznym, przemysłem udoskonalającym i uszlachetniającym oraz handel wyrobami własnymi oraz wyrobami firm obcych w kraju, jak i zagranicą. „Ze względu na przedmiot przedsiębiorstwa spółka nabyła i prowadzi majątki rolne i leśne [...] nie ograniczając zasięgu swej działalności jest ona [spółka] w szczególności uprawnioną: do nabywania, dzierżawienia, administrowania, używania, eksploatowania, pozbywania, wydzierżawienia oraz do spieniężenia i użytkowania w inny sposób własności gruntowych i górniczych, udziałów kopalnianych, majątków rolnych i leśnych b) do nabywania, eksploatowania lub w inny sposób korzystnego użytkowania oraz do pozbywania uprawnień górniczych, praw poszukiwawczych i wolnych poszukiwań górniczych, koncesji górniczych oraz innych koncesji i praw wszelkiego rodzaju, jak praw gruntowych, rolnych i tak dalej c) poszukiwanie „użytkownych" minerałów, ubieganie się o nadania górnicze, „wspomniane minerały odkrywać, otwierać i wydobywać, nabywać, wzbogacać, przerabiać w drodze hutniczej lub jakimkolwiek innym sposobem i je pozbywać" d) „zakłady górnicze i hutnicze i inne pokrewne oraz uzupełniające zakłady przemysłowe jak urządzenia kolejowe i inne urządzenia i zakłady nabywać, dzierżawić, budować, urządzać, zawodowo prowadzić wydzierżawiać i je pozbywać e) uczestniczyć w obcych przedsiębiorstwach we wszelki sposób, w szczególności przez nabywanie akcyz i udziałów, zakładać i otwierać oddziały w kraju i zagranicą oraz zawierać z innymi towarzystwami wszelkiego rodzaju umowy dla obrony swoich Interesów".

Członkami zarządu spółki (...) S.A. z siedzibą w K., zgodnie z wpisem w rejestrze handlowym z dnia 25 października 1946 r., byli: G. S. B., F. P. G., S. K., E. M. W. i E. G..

Z chwilą wybuchu II wojny światowej oraz zajęcia przez wojska niemieckie terytorium Rzeczypospolitej, kontrolę nad spółką (...) S.A. oraz jej majątkiem przejął, od dnia 4 września 1939 r., ustanowiony przez władze niemieckie komisarz (zarządca) - dr A. J. - jednocześnie szef departamentu prawnego E.. Poczynając od tego roku, strona niemiecka, działając poprzez dyrektora generalnego E. - E. S. (1) podjęła, we współpracy z grupą banków szwajcarskich, działania zmierzające do odzyskania kontroli nad (...) S.A. (tzw. plan repatriacyjny).

Wobec zajęcia przez okupanta mienia spółki (...)S.A., (...) została pozbawiona wszelkich dochodów ze spółki i nie była w stanie spłacać zobowiązań z tytułu wyemitowanych obligacji, co skutkowało złożeniem, dnia 29 lipca 1941 r., wniosku o jej reorganizację (upadłość) w trybie Rozdziału X Ustawy Upadłościowej z 1898 r. prawa Stanów Zjednoczonych Ameryki (B. A.).

Dnia 30 lipca 1941 r., wniosek (...) został przyjęty, a sąd upadłościowy ustanowił powierników spółki w osobie F. C.’a i E. S. ’a. Dnia 24 lutego 1956 r. zatwierdzono ostateczny plan reorganizacji przedmiotowej spółki. Na mocy jego postanowień 25 % kapitału zreorganizowanej spółki objęła spółka (...), 25 % - Prokurator Generalny, zaś grupa banków szwajcarskich, tj. S. B. (U. Bank of Switzerland), (...) Company, B. C. de B., (...) Company, która dokonała wpłaty prawie 700,000 USD na rzecz zreorganizowanej spółki - 50 % .

Po zakończeniu II wojny światowej, w dniu 5 lutego 1946 r., weszła w życie ustawa z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. z 1946 r. Nr 3, póz. 17 ze zm., dalej: ustawa nacjonalizacyjna), która umożliwiała władzom polskim przejęcie na własność Państwa określonych kategorii przedsiębiorstw, w celu „planowego odbudowania gospodarski narodowej, zapewnienia Państwu suwerenności gospodarczej i podniesienia ogólnego dobrobytu" (por. art. l ustawy nacjonalizacyjnej). W konsekwencji, przedsiębiorstwo pn. (...) Spółka Akcyjna - K., zostało umieszczone w wykazie pierwszym, stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 29 sierpnia 1946 r. o ogłoszeniu pierwszego wykazu przedsiębiorstw przechodzących na własność Państwa (M.P. Nr 94, póz. 176), pod Ip. 7. Sprzeciw od umieszczenia przedmiotowego przedsiębiorstwa w powyższym wykazie wniosła spółka (...) S.A., (...) oraz wyznaczeni przez amerykański sąd upadłościowy powiernicy, wskazując jako nieprawidłowe uznanie tej spółki za spółkę podpadającą pod art. 2 ustawy nacjonalizacyjnej, tj. jako mienie niemieckich osób prawnych. Reprezentanci kwestionowali m.in. podnoszony zarzut, jakoby zmiany nazwy spółki ujawnionej w rejestrze handlowym na niemiecką - G. A. dokonał zarząd spółki. Posiedzenia polskiej Komisji do Spraw Upaństwowienia Przedsiębiorstw miały miejsce w lipcu i grudniu 1947 r. W postępowaniu nacjonalizacyjnym spółkę (...) S.A. reprezentował prokurent J. K. i członek zarządu - F. G., którzy zostali upoważnieni do występowania w imieniu (...) w reorganizacji przez powierników F. C. ’a i E. S.’a oraz sąd upadłościowy. Z akt sprawy wynika, iż pomimo zgłaszania, przez ww. uprawnione strony, kolejnych sprzeciwów, postępowanie przed Główną Komisją do Spraw Upaństwowienia Przedsiębiorstw nie zostało zakończone do dnia podpisania Polsko-amerykańskiego układu indemnizacyjnego, tj. 16 lipca 1960 r.

W tym samym okresie podjęte zostały przez Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki oraz Rząd Polski wstępne negocjacje, dotyczące wypłacenia przez stronę polską odszkodowania za znacjonalizowane mienie stanowiące własność „osób amerykańskich" (tak fizycznych, jak i prawnych). W grudniu 1946 r. zawarto nieformalne porozumienie, w którym określono wstępny plan negocjacji. Przedmiotowe rozmowy zostały następnie zawieszone na okres kilku miesięcy, tj. do grudnia 1947 r., kiedy to opracowano kolejny projekt porozumienia. Wskazany projekt został przedłożony stronie polskiej, celem uzyskania , jej aprobaty, jednakże w związku z nieporozumieniami na tle polityki finansowej Stanów Zjednoczonych Ameryki (kwestia licencji eksportowych), nie doszło do zatwierdzenia przez władze polskie projektowanego porozumienia.

Ze względu na znaczną wartość mienia spółki (...)S.A., przejętego na własność Państwa Polskiego, roszczenie właściciela tej spółki było niewątpliwie roszczeniem największym i w związku z tym, stanowiło przedmiot wielu konferencji i uzgodnień oraz licznej korespondencji od chwili zakończenia II wojny światowej.

W toku negocjacji zarówno Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki, jak i Rząd Polski, miały na względzie specyficzną sytuację (...), w tym znaczną - na tle pozostałych roszczeń „osób amerykańskich", których mienie zostało znacjonalizowane - kwotę ewentualnego odszkodowania, jak również okoliczność reorganizacji przedmiotowej spółki oraz wynikającą z niej zmianę struktury jej kapitału. Zasadnicze wątpliwości, wynikały z faktu, iż pierwotnie, mniejszościowy pakiet akcji (...) (49% akcji zwykłych i 41,7 % akcji uprzywilejowanych) należał do (...) spółki (...). Większościowy pakiet akcji, tj. 58,3% akcji uprzywilejowanych i 51 % akcji zwykłych, stanowił natomiast własność (...) Company, którego akcjonariuszami byli (...) Company, W.A. H. & Co oraz obywatele.

W grudniu 1942 r., amerykański Nadzorca Własności Obcej ( (...)), w ramach Ustawy o Handlu z Wrogiem oraz na podstawie rozporządzenia nr 370, zajął mniejszościowe udziały w (...) (własność E.), jako stanowiące mienie wroga.

(...) odmówiło wydania akcji, zwracając się jednocześnie do sądu upadłościowego o ustalenie czy w świetle przepisów Ustawy o Handlu z Wrogiem zasadnym jest przejęcie akcji przez Nadzorcę Własności Obcej.

Podstawą tych wątpliwości była w szczególności okoliczność, iż w 1929 r. E. przekazało akcje (...) zur F. von U. des B. und der I. der N. (dalej: Non F.) - nowoutworzonej, zgodnie z prawem szwajcarskim, spółce zależnej E.. Przed sądami Stanów Zjednoczonych toczyło się w tej sprawie postępowanie zakończone w Sądzie Najwyższym Stanów Zjednoczonych, który podobnie jak sądy niższych instancji, potwierdził: prawo Nadzorcy Własności Obcej do przejęcia tych akcji. Wobec jednakże faktu, iż fizycznie dokumenty akcji zlokalizowane były w Europie, nastąpiło umorzenie akcji pakietu mniejszościowego i wyemitowanie w ich miejsce nowych akcji w imieniu i na rzecz Nadzorcy Własności Obcej.

W toku negocjacji Rząd Polski stał na stanowisku, iż dopóty dopóki spółka (...) S.A. będzie klasyfikowana jako przedsiębiorstwo podpadające pod art. 2 ustawy nacjonalizacyjnej, nie jest możliwa wypłata żadnego odszkodowania na rzecz (...). Przy czym, nawet w przypadku gdyby taka zmiana klasyfikacji była możliwa, ewentualna rekompensata pieniężna zostanie ustalona z wyłączeniem akcji pakietu mniejszościowego, pierwotnie stanowiącego własność niemieckiej spółki(...).

W następstwie toczących się przez kilkanaście lat negocjacji, w dniu 16 lipca 1960 r. zawarty został Polsko-amerykański układ indemnizacyjny. Wskazany układ przewidywał zaspokojenie roszczeń obywateli USA z tytułu nacjonalizacji lub innego rodzaju przejęcia, które miało miejsce w dniu lub przed dniem jego wejścia w życie. W załączniku A do układu określono przy tym, co należy rozumieć pod pojęciem „roszczeń obywateli Stanów Zjednoczonych", wskazując, że „są to prawa i interesy związane i odnoszące się do mienia znacjonalizowanego, przejętego na własność lub inaczej przejętego przez Polskę, które od daty nacjonalizacji, przejęcia na własność lub innego przejęcia, do dnia wejścia w życie niniejszego układu, były nieprzerwanie, z zastrzeżeniem postanowień w paragrafach B i C niniejszego załącznika:

/a/bezpośrednio własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych;

/b/ bezpośrednio własnością osób prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub innej jednostki politycznej, których pięćdziesiąt procent lub więcej kapitału akcyjnego lub udziałów majątkowych było własnością obywateli Stanów Zjednoczonych;

/c/ bezpośrednio własnością osób prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów
Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub innej jednostki politycznej, których pięćdziesiąt procent lub więcej kapitału akcyjnego lub udziałów majątkowych było własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych, bezpośrednio
lub pośrednio poprzez udziały w jednej lub kilku osobach prawnych jakiejkolwiek
narodowości;

/d/ pośrednio własnością osób fizycznych będących obywatelami Stanów Zjednoczonych

lub osób prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z

wchodzących w skład stanów lub ich innej jednostki politycznej, poprzez udziały w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa Stanów Zjednoczonych, jednego z wchodzących w skład stanów lub innej jednostki politycznej, które nie zostały objęte wyżej kategorią /b/lub/c/;

/e/ pośrednio własnością osób objętych wyżej kategorią /a/, /b/ lub /c/, poprzez własność kapitału akcyjnego lub bezpośrednich udziałów majątkowych w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa polskiego, których jakakolwiek część mienia została przejęta przez Polskę, lub w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa niemieckiego, których przeważająca część mienia została przejęta przez Polskę;

/f/ pośrednio własnością osób objętych wyżej kategorią /d/, poprzez własność osób prawnych, o których mowa w końcu zdania dotyczącego tej kategorii, kapitału akcyjnego lub bezpośrednich udziałów majątkowych w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa polskiego, których jakakolwiek część mienia została przejęta przez Polskę lub w osobach prawnych utworzonych na podstawie prawa niemieckiego, których przeważająca część mienia została przejęta przez Polskę, a które zaprzestały swej działalności lub

/g/ pośrednio własnością osób objętych wyżej kategorią /a/, /b/, /c/ lub /d/, mających interesy, które łącznie stanowią znaczną sumę, przez każdą ilość osób prawnych zorganizowanych na podstawie jakiegokolwiek kraju, których znaczna część mienia została przejęta przez Polskę, z wyjątkiem jednak interesów, które podlegają odszkodowaniu na mocy jakiegokolwiek innego układu międzynarodowego, w którym stroną jest Polska".

Za datę przejęcia własności uznano w myśl układu datę, w której tego rodzaju polskie prawa zostały po raz pierwszy zastosowane do mienia. Rząd polski zobowiązał się do zapłacenia kwoty 40 milionów dolarów amerykańskich na całkowite uregulowanie i zaspokojenie wszystkich roszczeń obywateli USA, zarówno osób fizycznych, jak i prawnych. Zapłata miała być uregulowana w 20 ratach, poczynając od dnia 10 stycznia 1961 r. (płatne do rąk sekretarza stanu USA). Należność została rozliczona do dnia 10 stycznia 1981 r. Katalog roszczeń oraz tytułów stanowiących podstawę, do których zaspokojenia zobowiązywał się rząd obcego państwa, był określony odrębnie dla każdego układu.

Układ polsko-amerykański roszczeniami określał utratę własności z tytułu:

a)  nacjonalizacji lub innego rodzaju przejęcia przez Polskę mienia oraz praw i interesów związanych lub odnoszących się do mienia;

b)  przejęcia własności albo utraty używania lub użytkowania na podstawie polskich ustaw, dekretów lub innych zarządzeń, ograniczających lub uszczuplających prawa i interesy związane lub odnoszące się do mienia;

c)długów przedsiębiorstw, które zostały znacjonalizowane lub przejęte
przez Polskę.

Artykuł IV układu stwierdzał, że Rząd Stanów Zjednoczonych nie będzie przedstawiał rządowi polskiemu ani nie będzie popierał roszczeń obywateli USA do rządu polskiego, a w przypadku, gdyby takie roszczenia zostały bezpośrednio przedłożone rządowi polskiemu, ten ostatni przekaże je rządowi USA.

Z kolei zgodnie z art. V lit. C, w odniesieniu do każdego roszczenia, które zostało przez Rząd Stanów Zjednoczonych uznane za ważne, Rząd Stanów Zjednoczonych dostarczy Rządowi Polskiemu oryginalne dokumenty odnoszące się do mienia znacjonalizowanego lub przejętego przez Polskę, z których wynika roszczenie, włączając akcje osób prawnych, stanowiące własność wnoszącego roszczenie, o ile całość mienia takiej osoby prawnej została znacjonalizowana lub przejęta przez Polskę. W przypadku, gdy roszczenie nie jest oparte na dokumentach, Rząd Stanów Zjednoczonych dostarczy Rządowi Polskiemu zwolnienie ze zobowiązania podpisane przez wnoszącego.

Na podstawie ww. układu indemnizacyjnego oraz protokołu z dnia 29 listopada 1960 r., sporządzonego przez przedstawicieli Ministerstwa Finansów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz Rządu Stanów Zjednoczonych, dotyczącego realizacji postanowień tego układu, Reprezentant Stanów Zjednoczonych zobowiązany był do przekazania Reprezentantowi Polskiemu m.in. papierów wartościowych emitowanych przez osoby prawne, a stanowiących własność takich osób, które uzyskują zaspokojenie roszczeń wynikających z nacjonalizacji lub innego rodzaju przejęcia przez Polskę całej ich własności.

Na mocy postanowień, ww. Układu strona polska w zamian za zapłatę globalnego odszkodowania, uznanego przez strony Układu za „odpowiednie" w świetle uregulowań prawa międzynarodowego, została zwolniona z obowiązku zaspokajania wszelkich roszczeń związanych ze znacjonalizowanym mieniem.

W 1957 r. (...) złożyła formularz rejestracyjny roszczenia w przedmiocie przyznania odszkodowania w związku ze stratami poniesionymi w wyniku nacjonalizacji mienia spółek „(...) Spółka Akcyjna", „G. Fabryka (...), Spółka Akcyjna", „S. M. et I." i (...) Fabryka (...), które zarejestrowane zostało przez Komisję ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych pod nr PO- (...).

Reprezentujący przedmiotową spółkę w postępowaniu przed wskazaną wyżej Komisją pełnomocnik - adw. William H. B., mając na uwadze kwotę główną wnioskowanego odszkodowania (powyżej 100 000 USD) przedstawił roszczenie omawianej spółki w celu jego specjalnego rozpatrzenia.

Wniosek (...) o przyznanie odszkodowania za nacjonalizację m.in. mienia (...) S. A. rozstrzygnięto Decyzją Komisji ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych z dnia 28 lipca 1965 r., nr PO- (...). W przedmiotowej decyzji wskazano, że wnoszący żądanie Posiadał „ 100% udziałów uprzywilejowanych w kapitale akcyjnym (...) Spółka Akcyjna, 100% udziałów uprzywilejowanych w (...) przedsiębiorstwie (...), Spółka Akcyjna, 89,25% w belgijskim przedsiębiorstwie (...) et I. oraz 92,875% w G. Fabryka (...), polskim przedsiębiorstwie posiadanym w całości przez (...) Spółka Akcyjna" .

Komisja na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego stwierdziła, iż majątek ww. przedsiębiorstw został znacjonalizowany przez rząd polski w dniu 5 lutego 1946 r. na mocy art. 2 ustawy nacjonalizacyjnej.

Udziały obywateli amerykańskich w (...) w dacie nacjonalizacji wynosiły 53,32%.

Kwota odszkodowania z tytułu nacjonalizacji majątku wnoszącego roszczenie odzwierciedlała przedwojenne wartości księgowe środków trwałych spółek zależnych roszczącego, z odjęciem spadku wartości i wyczerpania się zasobów w całkowitej kwocie 5% rocznie od roku 1939 do roku 1946 - daty nacjonalizacji majątku dokonanej przez Polskę. Wyliczone na tej podstawie z uwzględnieniem postanowień § B załącznika do Układu odszkodowanie wynosiło 16.421.825,65 USD wraz z należnymi odsetkami w wysokości 6 % rocznie, naliczonymi za okres od utraty mienia (5 luty 1946 r.) do dnia 16 lipca 1960 r. (data wejścia w życie Układu) w wysokości 14.123.931,13 USD.

(...) nie skorzystało z prawa do wniesienia sprzeciwu od proponowanej decyzji, co skutkowało, zgodnie z regulaminem Komisji ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych, zarejestrowaniem jej jako decyzji końcowej w dniu 13 października 1965 r.

Na mocy porozumienia dotyczącego roszczeń polskich z dnia 16 lipca 1960 r. oraz protokołu z dnia 29 listopada 1960 r. Komisja ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych zwróciła się do (...) o przekazanie m.in. akcji spółki (...) S. A. wskazując, iż dokumenty te stanowią najlepszy dowód na potwierdzenie prawa własności do znacjonalizowanego mienia. Negatywnie rozpoznano wniosek (...) o pozostawienie tych akcji u powiernika (...) Company w N..

Pismem z dnia 21 sierpnia 1963 r. (...) przekazało listę papierów wartościowych, pozostających w depozycie w (...) Company w N., a następnie przy piśmie z dnia 2 października 1963 r. przedłożono Komisji ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych m.in. akcje spółki (...) S.A. Należy przy tym wskazać, iż akcje przedmiotowej spółki zostały zdeponowane w (...) Company w N. w i 1926 r. i pozostawały w depozycie nieprzerwanie do dnia ich wydania ww. Komisji, tj- do dnia 2 października 1963 r.

Akcje spółki (...) S.A zostały przekazane, w zamian za przyznane odszkodowanie, celem przesłania Rządowi Polskiemu.

W wykonaniu układu indemnizacyjnego z dnia 16 lipca 1960 r. wyżej określona Komisja przekazała Rządowi Polskiemu papiery wartościowe w 44 pojemnikach, w tym sto siedemdziesiąt dwa świadectwa udziałowe na okaziciela akcji (...) Spółka Akcyjna w K. (numery: (...)) każde o wartości pierwotnej 1.000.000 zł. Fakt przekazania ww. papierów wartościowych potwierdza pismo z dnia 25 marca 1968 r. skierowane przez Komisję ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych do Ambasadora Stanów Zjednoczonych w Polsce, z treści którego wynika, iż „Komisja Stanów Zjednoczonych ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych zakończyła program związany z roszczeniami przewidzianymi Porozumieniem w sprawie polskich roszczeń z dnia 16 lipca 1960 r. Zgodnie z warunkami Porozumienia oraz Protokołu z dnia 29 listopada 1960 r., wymaga się od Rządu Stanów Zjednoczonych przekazania Rządowi Polski świadectw udziałowych, obligacji oraz innych papierów wartościowych, które stanowiły podstawę odszkodowań przyznanych obywatelom amerykańskim w myśl Porozumienia. Niniejsze papiery wartościowe, o objętości 50 stóp sześciennych [1,42 metra sześciennego] i wadze w przybliżeniu 1.900 funtów [862 kilogramy], zostały zapakowane do 44 pojemników. Paczki te zostaną przekazane Agencji Wysyłkowej Stanów Zjednoczonych, B., M., w celu ich wysyłki drogą morską do Ambasady Amerykańskiej w W. (...)”. W piśmie tym Komisja zwraca się jednocześnie o współpracę, w celu zorganizowania przekazania tych materiałów do Ministerstwa Finansów, w tym o skontaktowanie się z Panem F. H. (Dyrektorem Biura (...) Ministerstwa Finansów w W.) oraz o doręczenie oficjalnego potwierdzenia odbioru tych dokumentów przez polskich urzędników.

Mając na uwadze fakt, że analogiczne dokumenty, tj. kopia pisma Komisji z dnia 25 marca 1965 r. oraz lista wysyłkowa, pozyskane przez organ orzekający ze źródeł amerykańskich (akta archiwalne Departamentu Stanu), znajdują się również w zasobach archiwalnych Ministerstwa Finansów należy przyjąć, iż przedmiotowe papiery wartościowe, a w szczególności 172 sztuki akcji (...) S.A. zostały przekazane i skutecznie objęte przez Rząd Polski, a tym samym stały się własnością Skarbu Państwa. Jednocześnie, wypłata przez stronę polską odszkodowania z tytułu nacjonalizacji przedsiębiorstwa spółki (...) S.A. z jednej strony oraz późniejsze wydanie akcji tej spółki stronie polskiej, spowodowało wygaśnięcie roszczeń związanych z nacjonalizacją jej przedsiębiorstwa.

Na mocy Układu Indemnizacyjnego wszystkie akcje spółki (...) S.A. (172 akcje, wydane na pokrycie 100% jej kapitału zakładowego) zostały wydane Rządowi Polskiemu, który nigdy nie zbył ani tych akcji, ani praw korporacyjnych z nimi związanych; nie zbył oraz nie przekazał formalnie posiadania tych akcji żadnym podmiotom, ani w celach kolekcjonerskich, ani wraz z wynikającymi z nich prawami akcyjnymi.

Ministerstwo Finansów, Departament Finansów Resortu w piśmie z dnia 11 września 2009 r. stwierdza, iż „brak jest podstaw faktycznych i prawnych do przyjęcia, że miało miejsce zbycie akcji spółki (...) S.A., a w szczególności zbycie ich jako papierów wartościowych, tj. z wynikającymi z posiadania dokumentu prawami korporacyjnymi" oraz, iż „żadne dowody zbycia lub choćby planowania zbycia, jako papierów wartościowych, jakichkolwiek akcji uzyskanych w ramach tzw. układów indemnizacyjnych nie zostały odnalezione." W ocenie Ministerstwa Finansów nie istnieją przy tym żadne podstawy prawne, które umożliwiałyby zbycie takich akcji, albowiem „jedyne regulacje dotyczące postępowania z papierami wartościowymi uzyskanymi w wyniku wykonania układów indemnizacyjnych przewidywały przekazywanie ich poza zasoby archiwalne resortu finansów wyłącznie w celu zniszczenia". Tym samym należy uznać, iż Minister Finansów, jako reprezentant Skarbu Państwa, nie mógł dokonywać i nie dokonywał rozporządzeń prawami z tych dokumentów.

Powołując się na fakt posiadania 118 z 172 akcji spółki (...) S.A. panowie: M. N., P. R. i J. S., zwołali w dniu 23 września 2005 r. (akt not. Rep. A nr (...)) Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy spółki pn. (...) Spółka Akcyjna, na którym podjęto uchwały w sprawie wyboru członków Rady Nadzorczej oraz zobowiązania Rady Nadzorczej do bezzwłocznego wyboru zarządu spółki, zmiany siedziby spółki z K. na G., zmiany statutu spółki i podwyższenia kapitału akcyjnego spółki. Rada Nadzorcza, uchwałą z dnia 23 września 2005 r., wybrała zarząd w osobach: M. N., M. K. (1), M. K. (2), P. R., J. S., E. S. (2). Postanowieniem z dnia 22 marca 2006 r., sygn. KA VIII NS-REJ.KRS/(...), Sąd Rejonowy w Katowicach Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego wpisał spółkę: (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w G. do Krajowego Rejestru Sądowego pod nr (...). Z zaświadczenia Głównego Urzędu Statystycznego o numerze identyfikacyjnym REGON z dnia 4 kwietnia 2006 r. wynika, że podstawowym rodzajem prowadzonej przez spółkę działalności jest zagospodarowanie i sprzedaż nieruchomości na własny rachunek.

Istotnym jest, że wskazane wyżej osoby zrealizowały prawa korporacyjne z akcji spółki (...) S.A. poprzez zwołanie Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy 118 z istniejących 172 akcji spółki dopiero w roku 2005, zatem po upływie 40 lat od dnia przyznania odszkodowania z tytułu nacjonalizacji przedsiębiorstwa tej spółki, to jest od dnia wygaśnięcia roszczenia z tytułu nacjonalizacji.

Powołując się na wpis w KRS nr (...) spółka (...) S.A., reprezentowana przez radcę prawnego L. P., wystąpiła do Ministra Gospodarki o stwierdzenie nieważności wskazanego w sentencji niniejszej decyzji indywidualnego aktu nacjonalizacyjnego, wysuwając roszczenia, dotyczące części mienia znacjonalizowanego po II Wojnie Światowej i objętego polsko-amerykańskim układem indemnizacyjnym oraz decyzją odszkodowawczą Komisji ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych nr PO- (...), która „weszła w życie" 13 października 1965 r. W ramach tego układu zostały zaspokojone roszczenia „pośredniego" (zgodnie z regulacją ww. układu) właściciela - w zamian za zrzeczenie się wszelkich roszczeń, w formie przekazania Rządowi Polskiemu całego pakietu akcji spółki (...) S.A., przy czym przekazanie odszkodowania poprzedziło wydanie i objęcie akcji przez Skarb Państwa. Należy podkreślić, iż akcje te zostały przesłane stronie polskiej w roku 1968, zaś odszkodowanie przyznano już w roku 1965, to jest w okresie, gdy prawa z tych akcji wykonywało (...) .

Przedsiębiorstwo stanowiące własność Spółki (...) S.A. z siedzibą w K. wraz ze wszystkimi jego składnikami przeszło na własność Państwa z dniem wejścia w życie ustawy nacjonalizacyjnej, tj. 5 lutego 1946 r., co skutkowało umieszczeniem go w wykazie pierwszym, stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra (...) z dnia 29 sierpnia 1946 r. o ogłoszeniu pierwszego wykazu przedsiębiorstw przechodzących na własność Państwa (M.P. Nr 94, póz. 176), pod lp. 7.

Podjęte w tym okresie z inicjatywy Rządu Stanów Zjednoczonych Ameryki negocjacje z władzami polskimi w przedmiocie wypłaty odszkodowania za przejęte własność Państwa mienie należące do „osób amerykańskich" (w tym również (...)), zakończyły się podpisaniem, w dniu 16 lipca 1960 r., przywołanego wyżej Układu Indemnizacyjnego.

W związku z uregulowaniem, w sposób generalny, kwestii odszkodowania za znacjonalizowane przez stronę polską mienie, deklaratoryjnym orzeczeniem Ministrów: Górnictwa i Energetyki, Przemysłu Ciężkiego, Przemysłu Chemicznego oraz Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 31 lipca 1965 r., wydanym na podstawie art. 2 ust. l i 7 oraz art. 6 ust. l ustawy nacjonalizacyjnej, potwierdzono fakt przejścia z mocy prawa na własność Państwa przedmiotowego przedsiębiorstwa.

Zarządzeniem Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 13 sierpnia 1965 r. (znak: (...)) (...) Zjednoczenie Przemyski Węglowego w K. - W. zostało wyznaczone do objęcia przedsiębiorstwa (...)" - Spółka Akcyjna - (...)".

Wydanie przez Komisję ds. Rozpatrywania Roszczeń Zagranicznych indywidualnej decyzji dotyczącej roszczeń (...), w związku ze stratami poniesionymi w wyniku nacjonalizacji mienia m.in. spółki (...) S.A. (decyzja „weszła w życie" 13 października 1965 r.), określającej konkretną kwotę odszkodowania należnego za przejęty majątek, umożliwiło kontynuowanie procesu nacjonalizacyjnego.

W dniu 20 czerwca 1966 r. (...) Zjednoczenie Przemysłu Węglowego w K. - W. sporządziło protokół zdawczo-odbiorczy z przejęcia Kopalni (...), który następnie, na podstawie § 75a rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1947 r. w sprawie trybu postępowania przy przejmowaniu przedsiębiorstw na własność Państwa, został zatwierdzony decyzją Ministra Górnictwa i Energetyki z dnia 28 lipca 1966 r/ Tym samym, Minister Górnictwa i Energetyki ustalił, że wszystkie składniki majątkowe /wymienione w ww. protokole stanowią części składowe tego przedsiębiorstwa i przechodzą na własność Państwa z dniem wydania tego orzeczenia. W tym zatem dniu zakończyła się nacjonalizacja przedsiębiorstwa spółki (...) S.A.

Przekazanie strome polskiej przez stronę amerykańską wszystkich akcji spółki (...) S.A. w 1968 r., pozwoliło na ostateczne wykonanie zawartego przez Rząd Stanów Zjednoczonych Ameryki i Rząd PRL Układu Indemnizacyjnego.

Powyższe ustalenia były zasadniczo poza sporem albowiem, żadna ze stron ich nie kwestionowała (k. 520-531 akt I C (...)), zostały one przyjęte po zapoznaniu się z uzasadnieniem do decyzji Ministra Gospodarki z dnia 4 listopada 2009 r. (k. 404 – 427 akt) oraz całokształtem materiału dowodowego dokumentów zgromadzonych i przeprowadzonych w sprawie: dowodów załączonych do pozwu dokumentów w postaci załącznika do protokołu z dnia 13.07.1939r. – listy obecności akcjonariuszy spółki (...), protokołu rozprawy apelacyjnej w Sądzie Apelacyjnym II O. w N. z dnia 26.12.1950r. wraz z zawartym wyrokiem, odpisu pełnego KRS powodowej Spółki (...) według stanu na dzień 24.03.2006r. i 08.12.2009r. ( karta 179 – 183 akt ), kopii rejestru (...), kopii Monitora Polskiego zawierające zarządzenie Ministra Przemysłu z dnia 29.08.1946r.( karta 119 akt) i zawartego wykazu wraz z znajdującym się na kartach 120 – 161 wypisami z repertorium ksiąg wieczystych nr (...) decyzji Wojewody (...) nr (...)/c/94 odpisu księgi wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy Katowice – Wschód w Katowicach KW nr (...), odpis Decyzji Urzędu Dewizowego we W. z dnia 29.04.1942r. nr 96A i 96B, odpisu podania G. E. z dnia 07.04.1942r., odpisu notatki doktora M. z dnia 11.04.1942r., pisma Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego z dnia 1948r., wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 06.07.2007r., zawiadomienie o wszczęciu postępowania z dnia 17.08.2007r., pismo o rozszerzeniu wniosku o stwierdzenie nieważności z dnia 06.11.2007r., decyzji ministra gospodarki z dnia 04.11.2009r. wraz z uzasadnieniem.

Wpisy w prowadzonych przez Sąd Rejonowy Katowice Wschód w Katowicach księgach wieczystych o nr: (...) (k. 463-483 akt I C 561/07/12), (...) (k. 558-564 akt I C 561/07/12), (...) (k. 565-569 akt I C 561/07/12), (...) (k. 570-609 akt I C 561/07/12), są prawidłowe i zgodne z rzeczywistym stanem prawnym. Ujawnieni w/w księgach wieczystych właściciele (pozwani w niniejszej sprawie) zostali wpisani na podstawie ważnych aktów prawnych, które do czasu rozstrzygnięcia powództw (...) S.A. nie zostały uchylone (decyzja Ministra Gospodarki z 4.11.2009 r. k. 404-427 akt IC 561/07/12, wyrok WSA z dnia 17.12.2009r. k. 230 akt (...), ostatecznej decyzji Ministra Gospodarki z dnia 1 marca 2010 r. k. 240-270 akt I C (...), decyzja Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16.12.2008r. k. 646-651 akt(...), ostateczne postanowienie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 13.07.2009r. k. 652-654 akt (...)).

Sąd zważył co następuje:

W myśl art. 10 ust 1 ustawy o księgach wieczystych i hipotece z dnia 16 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm. – dalej ustawa) w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

W niniejszej sprawie powódka stała na stanowisku, iż wydane akty stwierdzające, że własność nieruchomości przeszła z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa, były wydane bezprawnie. Nie zostały bowiem spełnione w stosunku do powódki przesłanki wynikające z ustawy z dnia 03 stycznia 1946 roku o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. nr 3 póz. 17 z późn. zm.), na mocy których nieruchomości przeszły ex lege na rzecz Skarbu Państwa.

Po pierwsze należy zaznaczyć, iż wydana decyzja opierała się o przesłanki zawarte w obowiązującej ustawie dlatego też nie można przychylić się do stanowiska powoda jakoby przejście nieruchomości nastąpiło bez podstawy prawnej.

Inną kwestią jest natomiast kwestia prawidłowości zastosowania widniejących w ustawie przesłanek, a tym samym odpowiedź na pytanie czy własność nieruchomości przeszła na Państwo (Skarb Państwa, a w dalszej kolejności jednostkę samorządu terytorialnego, podmioty państwowe). Sąd badając powyższe musiałby w pierwszym rzędzie rozstrzygnąć, czy nieruchomość spełnia wymogi ustawy (w niniejszej sprawie określone w art. 2 ust. l i 2). Dopiero po dokonaniu powyższego ustalenia, mającego jednakże charakter zasadniczy, uzasadnioną byłaby konstatacja w przedmiocie przejścia własności nieruchomości na Państwo. Przez przyjęcie, że sąd miałby badać czy nieruchomość po prostu stała się własnością Państwa, dokonuje się nieuprawnionego skrótu myślowego, który w efekcie prowadzić może do zignorowania kompetencji właściwych organów administracji publicznej.

Podstawą bowiem widniejących w księgach wieczystych wpisów są akty administracyjne, które – w ocenie Sądu - są wiążące dla sądu powszechnego i nie mogą zostać wzruszone w toku postępowania o uzgodnienie księgi wieczystej, a jedynie w drodze postępowania administracyjnego. Twierdzenie to odnosi się zarówno do tzw. decyzji nacjonalizacyjnych jak i tzw. decyzji komunalizacyjnych. Zgodnie z art. 16 Kodeksu Postępowania Administracyjnego decyzje, od których nie służy odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne. Uchylenie lub zmiana takich decyzji, stwierdzenie ich nieważności oraz wznowienie postępowania może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych w kodeksie lub w ustawach szczególnych. Decyzje mogą być zaskarżane do sądu administracyjnego z powodu ich niezgodności z prawem, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych ustawach. Przepis ten w żaden sposób nie uzależnia zakresu związania od charakteru decyzji (deklaratywnego czy konstytutywnego). Stanowisko takie znajduje poparcie w wielu orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Należy również podkreślić, że dopuszczenie kontroli przez sądy powszechne decyzji administracyjnych o charakterze deklaratoryjnym podważałoby sens art. 16 k.p.a., z którego treści wynika, iż dotyczy on wszystkich decyzji administracyjnych (w tym również deklaratywnych).

W efekcie, rozstrzygając zasadnicze zagadnienie w zakresie dopuszczalności badania przez sąd powszechny przejścia prawa własności nieruchomości na Skarb Państwa w trybie w/w już ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. z 1946 r. Nr 3, póz. 17 ze zm., zwanej ustawą nacjonalizacyjną), która umożliwiała władzom polskim przejęcie na własność Państwa określonych kategorii przedsiębiorstw, w której konsekwencji, przedsiębiorstwo pn. (...) Spółka Akcyjna -K., zostało umieszczone w wykazie pierwszym, stanowiącym załącznik do zarządzenia Ministra Przemysłu z dnia 29 sierpnia 1946 r. o ogłoszeniu pierwszego wykazu przedsiębiorstw przechodzących na własność Państwa (M.P. Nr 94, póz. 176), pod Ip. 7 i Skarb Państwa przejął sporne nieruchomości należy stwierdzić, że sąd powszechny nie jest władny orzekać w tej kwestii (zob. uzasadnienia do wyroków Sądu Okręgowego w Katowicach z 11.10.2007 r. sygn. IV Ca 657/07, z 15.05.2007 r. sygn. IV Ca 241/07).

Mając powyższe na względzie orzeczono jak w pkt. Ia i IIa wyroku uznając, iż decyzja administracyjna stanowiąca podstawę do wpisu w księgach wieczystych Skarbu Państwa (w dalszej kolejności jednostki samorządu terytorialnego pozwanego Miasta K., pozwanej (...) S.A. w K. KWK (...)) może zostać wzruszona w drodze postępowania administracyjnego. Skoro na dzień wydawania wyroku decyzja ta nie została skutecznie wzruszona, powództwo nie mogło zostać uwzględnione, gdyż Sąd jest związany decyzjami organów administracyjnych, które stanowiły podstawy wpisów w księgach wieczystych.

Wydane decyzje i postanowienia przez organy administracyjne są ostateczne i mogą być jedynie wzruszone przed Sądami Administracyjnymi.

Powódka przed wytoczeniem rozpoznawanych w sprawie powództw powinna była wpierw uregulować stan prawny na drodze administracyjnej – jeżeli twierdzi, że aktualny stan prawny jest niezgodny z aktami wyższego rzędu i przysługującemu jej prawami – a dopiero w dalszej kolejności wytaczać powództwa przed sądem powszechnym o uzgodnienie treści ksiąg wieczystych z rzeczywistym stanem prawnym. W przeciwnym razie musi liczyć się z tym, że swoim przedwczesnym wytoczeniem powództw naraża się na konsekwencje w postaci oddalenia powództw skoro w dacie wydania wyroku ujawnione w wyżej opisanych księgach wieczystych wpisy są zgodne z rzeczywistym stanem prawnym. Wielokrotne składanie przez powódkę wniosków o zawieszenie postępowania do czasu rozpoznania na drodze administracyjnej kolejnych środków zaskarżania powódki prowadziło jedynie do przewlekłości postępowania.

Pozwani, a w dalszej kolejności zainteresowani wynikiem sprawy (mieszkańcy nieruchomości których powództwa dotyczyły) mają prawo żądać aby Sąd rozpoznał sprawę bez zbędnej zwłoki, w rozsądnym terminie.

Na marginesie należy wskazać, iż w czasie całego procesu Sąd doszedł do przekonania, iż nawet gdyby akty na podstawie których przedwojenna spółka (...) utraciła sporne prawa do nieruchomości zostały uchylone to i tak powództwa należało by oddalić z uwagi na zasady współżycia społecznego – art. 5 kc.

Za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego należy uznać nabycie akcji przedwojennej spółki (...) nie od prawnego właściciela.

Skoro Skarb Państwa nabył akcje spółki (...) od Stanów Zjednoczonych Ameryki i jednocześnie Skarb Państwa nie zbył tych akcji to logicznym jest iż nie może powódka żądać oddania jej praw, których właścicielem powinien być Skarb Państwa.

Powództwa Spółki (...) S.A w G. jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego nie mogły być uznane przez Sąd za wykonywanie prawa, a powódka nie mogła skorzystać z ochrony prawnej.

Konsekwencją oddalenia powództw było orzeczenie o kosztach sądowych na zasadzie art. 98 kpc czemu dano wyraz w pkt Ib, Ic oraz IIb wyroku.

Wszyscy pozwani byli reprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników, a zatem koszt każdego pozwanego z tego tytułu wyniósł 3.600 zł zgodnie z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu i § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Dodatkowo pozwanej (...) Spółce Akcyjnej w K. KWK (...) należało uznać koszt 17 zł poniesiony tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.

Dnia 29 kwietnia 2010 r.

Sygn. akt (...)

ZARZĄDZENIE

1)  (...);

2)  (...):

– r. pr L. P.,

– r. pr B. T.,

– adw. M. P.;

3)  (...).

Dnia 29 kwietnia 2010 r.

Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13