Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2013 roku

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Piotrkowie Trybunalskim,

Wydział V w składzie:

Przewodniczący: SSO Beata Łapińska

Sędziowie: SSO Mariola Mastalerz, SSR del. Urszula Sipińska-Sęk (spr.)

Protokolant: st.sekr.sądowy Marcelina Machera

po rozpoznaniu w dniu 8 listopada 2013 roku w Piotrkowie Trybunalskim

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) w R.

przeciwko J. L. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji powoda (...) w R.

od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie IV Wydziału Pracy

z dnia 9 maja 2013r.

sygn. IV P 309/12

1. zmienia zaskarżony wyrok w punktach:

- 2 (drugim) w ten sposób, że zasądza od pozwanego J. L. (1) na rzecz powoda (...) w R. kwotę 4.544, 79 ( cztery tysiące pięćset czterdzieści cztery złote 79/100)z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2012r. do dnia zapłaty,

- 3 (trzecim) podwyższając zasądzoną kwotę 2.319,00 zł do kwoty 2.518, 00 ( dwa tysiące pięćset osiemnaście ) złotych,

2. zasądza od pozwanego J. L. (1) na rzecz powoda (...) w R. kwotę 255, 00 ( dwieście pięćdziesiąt pięć) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Sygn. akt VPa 125/13

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 28 sierpnia 2012 roku pełnomocnik powoda (...) w R. wniósł o zasadzenie od pozwanego J. L. (2) kwoty 14.341,74 zł. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty tytułem nienależnego pozwanemu świadczenia wraz z kosztami procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 9 maja 2013 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie
w sprawie sygn. akt IV P 309/12 zasądził od pozwanego J. L. (1) na rzecz powoda (...) w R. kwotę 9.796,95 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 29 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałej części i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2319,47 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu w tym kwotę 1260 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Podstawę wyroku stanowiły następujące ustalenia faktyczne i rozważania Sądu Rejonowego:

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2009 roku Sąd Rejonowy w Bełchatowie zasądził od pozwanego (...) w R. poprzednio (...) w R. na rzecz powoda J. L. (1) kwotę 23.067,26,- zł z ustawowymi odsetkami od dnia 13 marca 2009 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 1.008,- zł kosztów zastępstwa procesowego.

Na skutek apelacji od tego wyroku Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Spoełcznych w Piotrkowie Trybunalski wyrokiem z dnia 5 maja 2010 roku oddalił apelację pozwanego.

W dniu 19 lutego 2010 roku na konto pozwanego wypłynęła kwota 20.455,98 zł.

W dniu 5 sierpnia 2010 roku została wniesiona skarga kasacyjna. Powyższy odpis pełnomocnik pozwanego otrzymała w dniu 11 sierpnia 2010 roku.

Na skutek wniesionej kasacji został uchylony wyrok Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskimi i przekazano temuż Sądowi sprawę do ponownego rozpoznania.

Na skutek orzeczenia Sądu Najwyższego Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 19 grudnia 2011 roku zmienił orzeczenie Sądu Rejonowego Bełchatowie obniżając wysokość odszkodowania do kwoty 12.311,00 zł.

W piśmie z dnia 17 stycznia 2012 roku powód wezwał pozwanego do uiszczenia kwoty 14.341,74 i w tym 10.755,83 zł należność główna, odsetki w kwocie 1 .677, 91 oraz 1.908 zł kosztów sądowych.

W dniu 27 czerwca 2010 roku pozwany wypłacił ze swojego konta kwotę 19.000,- zł.

Tegoż samego dnia został pokryty debet w kwocie 1.546,94 zł. Nadto z przedmiotowej kwoty powód pokrył honorarium należne swojego pełnomocnika w kwocie 2.450,- zł. Nadto kupił sobie samochód marki C. (...). Poza tym część pieniędzy przeznaczył na imprezę rodzinną w restauracji (...), za którą zapłacił rachunek w wysokości 2.350,- zł, był na w wczasach z żoną w miejscowości U., oraz część pieniędzy przeznaczył na prezenty dla swoich wnuków.

Różnica między posiadany samochodem H. L. z 1984 roku a C. (...) według cen na dzień 18.08.2010 wyniosła 5.800,00 zł.

Zarządzeniem nr (...)Prezesa Zarządu Dyrektora generalnego (...) uregulowano tryb postępowania w sprawach roszczeń o odszkodowania byłych pracowników (...). za zaniżone emerytury w związku z procesem weryfikacji.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo w zakresie żądania zwrotu części wypłaconego odszkodowania z tytułu zaniżonej emerytury zasługiwało na uwzględnienie w zakresie kwoty 9.796,95 zł., a w pozostałej części podlegało oddaleniu.

Uchylenie prawomocnego wyroku w ocenie Sądu Rejonowego sprawiło, że spełnione na jego podstawie świadczenie było nienależne w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego (orzeczenie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 29 grudnia 2005 roku I CA 1062/05).

Jak wskazał Sąd Rejonowy przepisy kodeksu pracy nie przewidują instytucji możliwości zwrotu nadpłaconego świadczenia. Jednakże przepis art. 300 kpc w kwestiach nienormowanych w kodeksie pracy umożliwia stosowanie przepisów kodeksu cywilnego. Zgodnie z 405 kc każdy, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten statuuje zasadę zwrotu korzyści majątkowej, która została uzyskana kosztem innej osoby. Sytuacja ta następuje w przypadku wzrostu majątku po jednej stronie kosztem drugiej, przy czym zarówno zubożenie jak i wzbogacenie wywołane są tą samą przyczyną.

Sąd Rejonowy podniósł, że strony w przedmiotowej sprawie nie kwestionowały okoliczności dotyczących wypłaty pozwanemu wypłaty odszkodowania z tytułu zaniżonej emerytury jak i faktu zmiany wysokości należności z tytułu uchylenia wyroku zasądzającego to odszkodowanie. Każda ze stron zajmowała jednak inne stanowisko w zakresie obowiązku zwrotu.

Przepisy kodeksu cywilnego przewidują możliwość wygaśnięcia obowiązku zwrotu. W myśl art. 409. kc obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba, że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Przesłankami wygaśnięcia obowiązku zwrotu są zużycie lub utrata korzyści, dokonujące się w kwalifikowany i obiektywny sposób, a także brak świadomości okoliczności wskazujących na istnienie obowiązku zwrotu.

W przedmiotowej sprawie w ocenie Sądu Rejonowego pozwany nie wykazał, że przed dowiedzeniem się o wpływie skargi kasacyjnej zużył otrzymane odszkodowanie w taki sposób, że nie był już wzbogacony. Z akt sprawy niewątpliwie wynikało, że dniu 11 sierpnia 2010 roku działający w imieniu pozwanego pełnomocnik otrzymała odpis skargi kasacyjnej. Najpóźniej dnia następnego winna zawiadomić klienta o jej wniesieniu i konsekwencjach wynikających z tego faktu. Z tą datą należało więc w ocenie Sądu Rejonowego przyjąć, że pozwany miał świadomość liczenia się z obowiązkiem zwrotu odszkodowania. Okoliczności sprawy ustalone w oparciu o przedstawiony Sądowi Rejonowemu wyciąg z konta bankowego potwierdzały, ze na dzień 20 lipca 2010 roku pozwany nie posiadał żadnych środków umożliwiającym mu zwrot jakiekolwiek kwoty.

Sąd Rejonowy podkreślił, że nie każde jednak zużycie lub utrata prowadzi do wygaśnięcia zwrotu, ale tylko takie, które w sposób wymierny i dający się obiektywnie ustalić powoduje ustanie wzbogacenia, a nadto nie towarzyszy mu określony stan wiedzy wzbogaconego. Z przedstawionych dowodów w postaci wyciągu z konta powoda i jego zeznań niewątpliwie wynikało w ocenie Sądu Rejonowego, że kwota z tytułu spłaconego kredytu w kwocie 1.546,94 zł oraz wypłata honorarium swojemu pełnomocnikowi w kwocie 2.450, stanowiły te kwoty podlegające zwrotowi. Sąd Rejonowy dla uzasadnienia swego stanowiska przywołał orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2011 roku w sprawie IV CSK 344/10, w którym wskazano, że zwolnienie z długu w drodze zaspokojenia wierzyciela jest uzyskaniem korzyści, w rozumieniu art. 405 k.c. przez dłużnika. Korzyścią majątkową bowiem w rozumieniu tego przepisu jest nie tylko bezpośrednie przesunięcie wartości majątkowych z majątku zubożonego do majątku wzbogaconego, ale również zapłacenie przez zubożonego długu, do którego zapłaty był zobowiązany wzbogacony. Z tych też względów spłacony z odszkodowania kredyt w kwocie 1.546,94 oraz honorarium należne jego pełnomocnikowi w kwocie 2.450,- zł należało oceniać z punktu widzenia istniejącego długu. Załączony do akt wyciąg z konta bankowego potwierdzał zeznania pozwanego, że już na dzień 20 lipca 2010 roku nie dysponował kwotą z przedmiotowego odszkodowania. Potwierdzało to, złożone do akt zaświadczenie „zestawienie operacji za okres od 1 maja 2010 roku do 31 lipca 2010 roku” „ że pieniądze pochodzące z przedmiotowego odszkodowania zostały zużyte w taki sposób, żeby to doprowadziło do powstania po stronie pozwanego korzyści majątkowej przewyższająca kwotę orzeczoną w wyroku . Nie bez znaczenia dla wysokości zasądzonego odszkodowania miał fakt, że nabyty w 2010 roku samochód zwiększył majątek pozwanego o kwotę 5.800zł, która to kwota podlegała zaliczenia do kwoty podlegającej zwrotowi.

Zaprezentowane przez stronę pozwaną dowody pokazały ponad wszelka wątpliwość, że jedynie wobec kwoty orzeczonej wyrokiem można przypisać mu uzyskanie korzyści.

Powyższe skutkowało, więc wydaniem orzeczenia merytorycznego, w którym Sąd Rejonowy zasądził kwotę 9. 796,95 zł, oddalając powództwo w pozostałej części mając za podstawę art. 405 kc. w związku z art. 300 kp. O odsetkach Sąd rejonowy orzekł na podstawie art. 481 kpc.

Zważywszy na datę pobrania pieniędzy i datę ewentualnego liczenia się z obowiązkiem z zwrotu kwota ta podlegała zwrotowi w pełnej wysokości.

Bezzasadne w ocenie Sądu Rejonowego było powoływanie się na uchwałę Zarządu (...) (...) w sprawie dalszego postępowania w sprawach dotyczących roszczeń o odszkodowania bowiem przepisy powyższe mówią jedynie o trybie postępowania w sprawach dotyczących roszczeń o odszkodowania byłych pracowników (...) (...) za zaniżone emerytury w związku z procesem weryfikacyjnym. Bezzasadny w ocenie Sądu Rejonowego był również zarzut pełnomocnika pozwanego, że doszło w przedmiotowej sprawie do uznawania roszczeń. Sąd pierwszej instancji podkreślił, że dla skutecznego uznania roszczenia, dochodzi przez:

a) uznanie niewłaściwe,

b) uznanie właściwe:

c) ugodę

W niniejszej sprawie, w ocenie Sądu Rejonowego, z okoliczności sprawy niewątpliwie wynikało, że znajdujące w aktach powoda - pracownika pozwanego zarządzenie z dnia 30 sierpnia 2010 roku nie może być traktowane jak uznanie roszczenia bowiem w świetle poglądów doktryny, które tutejszy Sąd Rejonowy podzielił. Uznanie właściwe może być zawarte w umowie, która poświęcona jest uregulowaniu innych stosunków. To nic innego jak umowa zawarta między wierzycielem a dłużnikiem, że dane roszczenie jest należne. Ugoda to umowa ustalająca z tą różnicą, że strony czynią sobie wzajemnie ustępstwa. Uznanie niewłaściwe to nic innego jak stwierdzenie dłużnika, że jest on przeświadczony o istnieniu zobowiązania. Załączone pismo w ocenie Sądu Rejonowego nie zawierało tych cech, zawierało jedynie informacje o trybie postępowania w danej kategorii Spraw.

W pozostałej części oddalił powództwo na skutek wykonania zobowiązania, co doprowadziło do wygaśnięcia zobowiązanego pozwanego w tym zakresie.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 98 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Powyższy wyrok zaskarżył apelacją powód w części dotyczącej pkt 2 , tj. w zakresie oddalenia powództwa co do kwoty 4.544,79 złotych oraz pkt 3 tj. w zakresie dotyczącym nieobciążania pozwanego zwrotem na rzecz powoda kosztami procesu w pełnej wysokości tj. nieobciążenie go kosztami procesu w kwocie 198,53 złote.

Skarżący zarzucił wyrokowi:

- naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a w szczególności art. 233 k.p poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na braku rozważenia przez Sąd I instancji w sposób wszechstronny, racjonalny, zgodny z zasadami logicznego rozumowania zebranego w sprawie materiału dowodowego i wyciągnięcie z niego błędnych oraz sprzecznych ze sobą wniosków, co w rezultacie doprowadziło do przyjęcia przez Sąd, iż choć w analizowanym stanie faktycznym mamy do czynienia ze świadczeniem nienależnym wskutek odpadnięcia jego podstawy prawnej oraz że nie zachodzą okoliczności wygaśnięcia obowiązku wydania tej korzyści lub zwrotu jej wartości, a pozwany w toku postępowania nie wykazał, iż nie jest już wzbogacony - to Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie nie zasądził na rzecz powoda całej dochodzonej przez niego kwoty, tj. kwoty 14.341,74 zł, lecz ograniczył się do zasądzenia kwoty 9.796,95 zł, w pozostałym zakresie oddalając powództwo,

- przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, polegające na dokonaniu wybiórczej i jednostronnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego i wyciągnięcie z niego błędnych oraz sprzecznych ze sobą wniosków, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego przyjęcia przez Sąd, iż różnica wartości między pojazdem marki H. (...) rok produkcji 1994 a pojazdem marki C. (...), (...) rok produkcji 2002 na dzień 18 sierpnia 2010 rok wyniosła 5 800,00 zł, gdy tymczasem ze sporządzonej przez biegłego sądowego opinii wynika, iż różnica ta wyniosła 11 000,00 zł, co w rezultacie doprowadziło do oddalenia powództwa w zakresie kwoty 4 544,79 zł,

- przekroczenie granic swobodnej oceny dow6dów, polegające na braku rozważenia przez Sąd I instancji w sposób wszechstronny, racjonalny, zgodny z zasadami logicznego rozumowania zebranego w sprawie materiału dowodowego i wyciągnięcie z niego błędnych oraz sprzecznych ze sobą wniosków, co w konsekwencji doprowadziło do dopuszczenia przez Sąd I instancji dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania pojazdów mechanicznych na okoliczność ustalenia różnicy w wartości samochodów mechanicznych, jakie posiadał pozwany, tj. między pojazdem maki H. (...) i rok produkcji 1994 a pojazdem marki C. (...), (...) rok produkcji 2002 — gdy tymczasem o uzyskaniu korzyści majątkowej przez powoda świadczy już sam fakt nabycia samochodu osobowego marki C. (...) o wartości 14 500,00 zł wynikającej z przedłożonej przez pozwanego faktury VAT nr (...), który zasilił majątek pozwanego i z tym samym zwiększył jego wartość, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa w zakresie kwoty 4 544,79 zł.

b) art. 328 § 2 k.p.c poprzez sporządzenie uzasadnienia zaskarżonego wyroku w sposób uniemożliwiający kontrolę instancyjną i poznanie powodów, dla których Sąd I oddalił powództwo w zakresie kwoty 4 544,79 zł, choć oddalenie powództwa w zakresie tejże kwoty nie znajduje żadnego merytorycznego ani faktycznego uzasadnienia w zebranym w sprawie materiale dowodowym.

2/ Naruszenia przepisów prawa materialnego:

a/ art. 409 k.c. w związku z art. 410 k.c. w związku z art. 300 k.p.

- poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu przez Sąd I instancji, iż pomimo uzyskania przez pozwanego od powoda nienależnego świadczenia, pozwany nie ma obowiązku jego zwrotu na rzecz powoda w zakresie oddalonej części powództwa,

- poprzez ich błędną wykładnię skutkującą przyjęciem, iż choć pozwany, nabywając samochód osobowy marki C. (...) o wartości 14 500,00 zł, niewątpliwie zasilił posiadany majątek i z tym samym zwiększył jego wartość, to w zakresie oddalonej części powództwa, tj. w zakresie kwoty 4 544,79 zł, zdaniem Sądu I instancji, nie pozostaje wzbogacony, co w konsekwencji doprowadziło do oddalenia powództwa w zakresie kwoty 4.544,79 zł.

Mając na uwadze powyższe wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie na rzecz powoda kwoty 14.341,74 złotych z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 29 sierpnia 2012 roku do dnia zapłaty, ewentualnie o uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Bełchatowie oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania za obie instancje w tym kosztów zastępstwa procesowego.

W odpowiedzi na apelację powoda pełnomocnik pozwanego wniósł o jej oddalenie w całości i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy dodatkowo ustalił co następuje:

Powód w wykonaniu wyroku Sąd Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie VPa 53/10 oddalającego apelację do wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie IVP 96/09 wypłacił pozwanemu w dniu 24 maja 2010r. kwotę 28.573,75zł. Na kwotę tą składa się kwota z tytułu odszkodowania za zaniżoną emeryturę w wysokości 23.067,26zł., odsetki w kwocie 2598zł. oraz koszty sądowe – 908zł.

(dowód: potwierdzenie wykonania transakcji – k. 5 akt, wyciąg z rachunku bankowego pozwanego – k. 38 akt)

Różnica pomiędzy kwotą zasądzoną na rzecz pozwanego od powoda prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. z dnia 19 grudnia 2011r. w sprawie V Pa 200/11, a kwotą wypłaconą przez pozwanego na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie VPa 53/10, uchylonego na skutek kasacji przez Sąd Najwyższy wynosi 14.341,74zł. (okoliczność bezsporna)

W dniu 27 maja 2010r. pozwany zakupił za kwotę 14.500zł. samochód osobowy C. (...) rok produkcji 2002. Pozwany przeznaczył na zakup samochodu pieniądze wypłacone mu przez powoda.

(dowód: faktura z 27 maja 2010r. – k. 42 akt)

W dniu 31 maja 2010r. pozwany sprzedał samochód H. (...) rok produkcji 1995 za kwotę 3000zł.

(dowód: umowa sprzedaży – k. 35 akt)

W dacie doręczenia pełnomocnikowi pozwanego odpisu kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie VPa 53/10 czyli w dniu 11 sierpnia 2010r. wartość samochodu osobowego:

- C. (...) rok produkcji 2002 wynosiła 14.500zł.

- H. (...) rok produkcji 1995 wynosiła 3500zł.

(dowód: opinia biegłego – k. 52-53 akt)

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja strony powodowej jest uzasadniona i czyni skutek w postaci zmiany zaskarżonego wyroku.

W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy zmienił ustalenia Sądu Rejonowego co do kwoty przekazanej przez powoda pozwanemu w wykonaniu wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie IVP 96/09. Wbrew bowiem ustaleniom Sądu I instancji nie była to kwota 20.455,98zł., a kwota 28.573,75zł. i została przekazana pozwanemu nie w dniu 19 lutego 2010r., lecz w dniu 24 maja 2010r. Wskazany przez Sąd Rejonowy jako dowód w sprawie numer konta bankowego nie jest numerem konta pozwanego, a nadto na wskazanej przez Sąd I instancji karcie akt, ani w żadnym innym miejscu, taki dokument się nie znajduje. Dodatkowo Sąd Okręgowy sprecyzował ustalenia w zakresie daty nabycia nowego samochodu i sprzedaży starego auta przez pozwanego, ceny zakupu i sprzedaży, pochodzenia środków na zakup, wartości aut w dacie doręczenia pozwanemu odpisu kasacji oraz kwoty nienależnie pobranego świadczenia przez pozwanego.

W pozostałym zakresie Sąd Okręgowy akceptuje i przyjmuje za własny na potrzeby rozpoznania apelacji stan faktyczny ustalony przez Sąd Rejonowy.

Sąd Rejonowy dokonał błędnej subsumcji stanu faktycznego tzn. źle zinterpretował przepisy prawa materialnego. Pomimo bowiem ustalenia, iż pozwany nie zużył przekazanej mu bez podstawy prawnej kwoty pieniężnej w taki sposób, że nie jest już wzbogacony w rozumieniu art. 409 k.c. oddalił powództwo co do kwoty 4544,79zł., bez wskazania podstaw prawnych i faktycznych tego rozstrzygnięcia.

Powyższe czyni słusznym zarzut apelacji naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu art. 233§1 k.p.c. i art. 328§2 k.p.c.

Przede wszystkim należy zaznaczyć, że nienależnie pobranym przez pozwanego świadczeniem, czego Sąd Rejonowy nie wskazuje, jest kwota 14.341, 74zł., stanowiąca różnicę pomiędzy kwotą wypłaconą przez powoda na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie VPa 53/10 (oddalającego apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Bełchatowie w sprawie IVP 96/09), uchylonego na skutek kasacji przez Sąd Najwyższy, a kwotą ostatecznie zasądzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. w sprawie VPa 200/11. Okoliczność ta nie była kwestionowana przez pozwanego, co pozwala uznać ją za bezsporną.

Sąd Rejonowy ustalił jakie kwoty zostały zużyte przez pozwanego przed doręczeniem mu odpisu kasacji od wyroku w sprawie V Pa 53/10, czyli przed dniem 11 sierpnia 2010r. w taki sposób, że czynią go nadal wzbogaconym i jako takie podlegają zwrotowi i taką też kwotę zasądził zaskarżonym wyrokiem.

Należy podzielić stanowisko Sądu Rejonowego, że pokrycie debetu na koncie bankowym oraz wypłacenie wynagrodzenia pełnomocnikowi, jako czynności powodujące zmniejszenie pasywów po stronie pozwanego, nadal czynią go wzbogaconym w rozumieniu art. 409 k.c.

Podobnie należy ocenić zakup nowego samochodu. Kupując auto pozwany powiększył swój majątek, a zatem wzbogacił się. Skoro pozwany zakupił nowy samochód w dniu 27 maja 2010r., a stan wzbogacenia podlegał ocenie Sądu na chwilę doręczenia odpisu kasacji, co nastąpiło w dniu 11 sierpnia 2010r., to należało ustalić wartość tego auta na tą chwilę, a ta jak wynika z opinii biegłego pozostaje niezmienna, gdyż nadal wynosi 14.500zł. Sąd Rejonowy bezkrytycznie podszedł do zeznań pozwanego, który twierdził że na zakup nowego auta przeznaczył kwotę uzyskaną ze sprzedaży dotychczas posiadanego pojazdu. Należy podnieść, że pozwany nie mógł przeznaczyć na zakup nowego samochodu kwoty 3000zł. pochodzącej ze sprzedaży starego auta, gdyż stare auto zostało sprzedane w dniu 31 maja 2010r., a zatem już po zakupie samochodu C. (27 maja 2010r.). Skoro zatem pozwany zakupił nowe auto wyłącznie za pieniądze uzyskane od powoda, a nie ze sprzedaży starego auta, to błędem było ustalanie przez Sąd Rejonowy różnicy wartości pomiędzy zbytym, a nowo nabytym samochodem.. A zupełnie niezrozumiałym jest przyjęcie przez Sąd Rejonowy różnicy pomiędzy w/w samochodami wg cen aktualnych (5.800zł.), skoro stan wzbogacenia należało ustalić na chwilę doręczenia odpisu kasacji (11 sierpień 2010r.). Co więcej Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wskazuje, że ustala stan wzbogacenia na chwilę doręczenia odpisu kasacji, a nie na chwilę wyrokowania. Ta zaś wynosi, jak trafnie podnosi strona powodowa 11.000zł., a nie 5.800zł., jak przyjmuje Sąd I instancji.

Powyższe czyni ustalenia faktyczne Sądu I instancji w przedstawionym wyżej zakresie sprzecznymi z zebranym materiałem dowodowym i uzasadnia zarzut przekroczenia granicy swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233§1 k.p.c.

Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają z jednej strony obowiązek wyprowadzenia przez sąd z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych (zgodnych z zasadami logicznego rozumowania), z drugiej strony ramy proceduralne (ocena dowodów musi respektować pewne warunki określone przez prawo procesowe, w szczególności art. 227-234 k.p.c.) i wreszcie poziom świadomości prawnej sędziego oraz dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa. Swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania Prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (por. wyrok SN z 10 czerwca 1999 r. II_UKN_685/98, OSNAPiUS 2000, nr 17, poz. 655).

Sąd Rejonowy nie ustalił także precyzyjnie na co pozwany zużył dochodzoną pozwem kwotę, co do której powództwo zostało oddalone. W tym zakresie Sąd I instancji ograniczył się do wskazania kosztu imprezy imieninowej pozwanego i jego żony, prezentów dla wnuków, wczasów. Nie rozważył jednak, czy takie przeznaczenie środków pieniężnych jest wyzbyciem się, które nie czyni go już wzbogaconym, a zatem także zobowiązanym do zwrotu w rozumieniu art. 409 k.c. Prowadzi to do naruszenia przepisu prawa materialnego art. 409 kc. w zw. z art. 410 k.c., jak trafnie zarzuca skarżący.

Sąd Rejonowy nie dokonał w tym aspekcie oceny zgromadzonych dowodów, co oznacza, że uznał je za wiarygodne. Taką ocenę dowodów, jako nie popartą żadnymi dowodami należy uznać za dowolną. Pozwany na okoliczność obdarowania wnucząt i wydatkowanych na ten cel kwot, wyprawienia imprezy imieninowej swojej i żony oraz pobytu i kosztów urlopu nie zgłosił jakichkolwiek dowodów, poza własnymi zeznaniami, co czyni je gołosłownymi. Dodatkowo należy podnieść, że pokrycie z otrzymanych bez podstawy prawnej środków kosztów swojego wypoczynku (urlopu), prowadzi do oszczędności we własnych wydatkach, a zatem utrzymuje stan wzbogacenia w rozumieniu art. 409 k.c.

Obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia jakim jest świadczenie, co do którego podstawa prawna odpadła, jak w niniejszej sprawie. wygasa bowiem dopiero wówczas, jeżeli ten kto korzyść uzyskał zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony (art. 409 k.c w zw. z art. 410§2 k.c.).

Sąd Okręgowy w niniejszej sprawie podziela pogląd utrzymujący się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że zużycie lub utrata korzyści bezpodstawnie uzyskanej powoduje według art. 409 KC wygaśnięcie obowiązku zwrotu świadczenia tylko wtedy, gdy zużycie lub utrata korzyści nastąpiły w sposób bezproduktywny, konsumpcyjny, tj. gdy wzbogacony, w zamian tej korzyści, nie uzyskał ani korzyści zastępczej ani zaoszczędzenia wydatku, gdy wydatek miał miejsce tylko dlatego, że uprzednio uzyskał on korzyść, bez której nie poczyniłby tego wydatku. Jeżeli natomiast w zamian za zużytą korzyść wzbogacony uzyskał do swojego majątku jakąkolwiek inną korzyść majątkową (np. mienie czy zwolnienie z długu, który w ten sposób spłacił), nie można uznać, że nie jest już wzbogacony, bowiem w wyniku dokonania tego wydatku, w jego majątku pozostaje korzyść w postaci zwiększenia aktywów bądź zmniejszenia pasywów (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 kwietnia 2010 r., V CSK 320/09; w wyroku z dnia 2 lutego 2012 r., II CSK 670/11, w wyroku z dnia 20 czerwca 2012r. w sprawie I CNP 76/11).

Skoro zatem pozwany pozostawał na datę doręczenia mu odpisu kasacji od wyroku Sądu Okręgowego w sprawie VPa 53/10 tj. w dniu 11 sierpnia 2010r. był osobą wzbogaconą w rozumieniu art. 409 k.c. w zakresie bezspornie zużytej kwoty otrzymanej od powoda w łącznej wysokości 18.496,94zł. (14.500zł.- zakup samochodu + 2450zł.- wynagrodzenie pełnomocnika + 1546,94zł. -spłata debetu), a świadczenie nienależnie przez niego pobrane (14.341,74zł.) jest kwotą niższą od kwoty utrzymującego się wzbogacenia (18.496,94zł.), to jest on zobowiązany do zwrotu całej kwoty nienależnie pobranego świadczenia na podstawie art. 409 k.c. w zw. z art. 410§2 k.c. To utrzymujący się bowiem stan wzbogacenia decyduje o tym, czy nienależnie pobrane na podstawie ary 410 §2 k.c. świadczenie podlega zwrotowi.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy na podstawie art. 386§1 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1 wyroku.

Ponieważ strona powodowa wygrała sprawę w całości o kosztach procesu, zarówno za pierwszą jak i drugą instancję, orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.

Z tych względów zmieniono punkt 3 zaskarżonego wyroku podwyższając zasądzoną kwotę z 2319zł. do kwoty 2518zł. oraz zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 255zł. tytułem zwrotu kosztów procesu za instancję odwoławczą.

Na kwotę tę składa się opłata sądowa od apelacji w kwocie 30zł. oraz koszty zastępstwa procesowego w wysokości 225zł. (§6 ustęp 3 w zw. z § 11ustęp 1 pkt 2 w zw. z §12 ustęp 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – Dz. U nr 163 poz. 1349 ze zm.)