Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 lutego 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie, II Wydział Karny w składzie:

przy udziale prokuratora Prokuratury Rejonowej del. do Prokuratury Okręgowej Joanny Biranowskiej-Sochalskiej

po rozpoznaniu w dniu 23 lutego 2017 r. sprawy

R. H., D. M. oraz M. M.

oskarżonych z art. 252 § 1 kk w zb. z art. 191 § 1 kk w zw. z art. 11 § 2 kk i innych

na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonego R. H.

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie

z dnia 20 września 2016 r., sygn. akt III K 85/16

I.  zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy,

II.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. S. (1)
i adw. K. C. kwoty po 738 (siedemset trzydzieści osiem) złotych z VAT, tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej odpowiednio oskarżonym D. M. i M. M. z urzędu
w postępowaniu odwoławczym,

III.  zasądza od oskarżonego R. H. na rzecz Skarbu Państwa 1/2 wydatków za postępowanie odwoławcze i wymierza mu opłatę za to
postępowanie w kwocie 300 (trzystu) złotych, a w pozostałym zakresie
wydatkami tego postępowania obciąża Skarb Państwa.

Małgorzata Jankowska Janusz Jaromin Stanisław Stankiewicz

Sygn. akt II AKa 206/16

UZASADNIENIE

Zakres poniższego uzasadnienia zdeterminowany jest wolą stron, dotyczy zatem jedynie takich kwestii, które stanowiły przedmiot apelacji obrońcy oskarżonego R. H., jako że wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku sądu odwoławczego złożył jedynie obrońca tego oskarżonego.

R. H. został oskarżony o to, że:

I. w dniu 18 listopada 2015 r. w S. na ul. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z D. M. i M. M. w celu zmuszenia innych osób do określnego zachowania się, wzięli P. S. jako zakładnika, w ten sposób, że przy użyciu przemocy polegającej na szarpaniu pokrzywdzonego przez D. M. i M. M. za odzież, wciągnęli go do samochodu marki (...) nr rej. (...), kierowanego przez R. H., gdzie go przetrzymywali używając przemocy w postaci bicia po twarzy oraz szarpania i uciskania mu skóry na prawej nodze przy użyciu kombinerek przez M. M., działając w celu zmuszenia P. S. do ujawnienia miejsca pobytu J. D. oraz w celu zmuszenia J. D. do wydania przesłanej mu paczki z telefonami komórkowymi

tj. o czyn z art. 252 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

II. w dniu 18 listopada 2015 r. w S., w samochodzie marki (...) nr rej. (...), działając wspólnie i w porozumieniu z D. M. i M. M., przywłaszczyli sobie dokument stwierdzający tożsamość innej osoby w postaci dowodu osobistego nr (...), wystawionego na nazwisko P. S. oraz dokument stwierdzający prawa majątkowe tej osoby w postaci karty bankomatowej o nr (...), wystawionej przez bank (...) na nazwisko P. S., w ten sposób, że wyjęli etui z tymi dokumentami z tylnej kieszeni spodni w.w. pokrzywdzonego i zabrali je,

tj. o czyn z art. 275 § 1 k.k.

III. w dniu 18 listopada 2015 r. w S., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M. i M. M., w celu zmuszenia J. D. do określonego zachowania się w ten sposób, że używali wobec niego przemocy polegającej na szarpaniu pokrzywdzonego za odzież i popychaniu go, czym działali w celu zmuszenia J. D. do wydania przesłanej mu paczki z telefonami komórkowymi,

tj. o czyn z art. 191 § 1 k.k.

Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z dnia 20 września 2016 r. sygn. akt III K 85/16 uznał R. H. za winnego tego, że:

I. w dniu 18 listopada 2015 r. w S., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M. i M. M. w celu zmuszenia P. S. do wskazania miejsca pobytu J. D. bądź wskazania miejsca przechowywania i wydania telefonów komórkowych uzyskanych przez J. D., przemocą wciągnęli P. S. do samochodu i tam pozbawili go wolności, stosując jednocześnie przemoc w postaci bicia po twarzy oraz uciskania skóry na prawej nodze przy użyciu kombinerek, tj. czynu z art. 189 § 1 k.k. w zb. z art. 191 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za to przestępstwo na podstawie art. 189 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 1 roku pozbawienia wolności,

II. uznał oskarżonego za winnego popełnienia czynu z art. 275 § 1 k.k. opisanego w pkt. II aktu oskarżenia i za to przestępstwo na podstawie art. 275 § 1 k.k. wymierzył R. H. karę 5 miesięcy pozbawienia wolności,

III. uznał oskarżonego za winnego tego, że w dniu 18 listopada 2015 r. w S., działając wspólnie i w porozumieniu z D. M. i M. M., w celu zmuszenia P. S. i J. D. do wydania telefonów komórkowych bądź wskazania miejsca ich przechowywania, stosował wobec wyżej wskazanych pokrzywdzonych przemoc w postaci szarpania, popychania, przytrzymywania za odzież, tj. popełnienia czynu z art. 191 § 1 k.k. i za to przestępstwo na podstawie art. 191 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Na podstawie art. 85 § 1 k.k. i art. 86 § 1 k.k. połączył kary orzeczone wobec R. H. i wymierzył mu karę łączną w wymiarze 1 roku i 2 miesięcy pozbawienia wolności. Na poczet tej kary zaliczył okres tymczasowego aresztowania oskarżonego od dnia 18 listopada 2015 r. godz. 19:50 do dnia 21 kwietnia 2016 r. godz. 15.05.

Zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa wydatki w części jego dotyczącej i wymierzył opłatę w kwocie 300 zł.

Apelację od powyższego wyroku złożył obrońca oskarżonego R. H. (odnośnie wszystkich oskarżonych apelację na ich niekorzyść wniósł nadto prokurator).

Obrońca R. H. zarzucił w swojej apelacji:

1. obrazę przepisów prawa materialnego, tj.:

a) art. 53 k.k. w zw. z art. 60 § 1 i 2 pkt. 1 i 2 k.k. poprzez wymierzenie oskarżonemu kary bez uwzględnienia w dostatecznym stopniu na jego korzyść, iż oskarżony nie był uprzednio karany, mimo popełnienia przestępstwa wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami, nie odegrał w nim wiodącej roli, pojednał się z pokrzywdzonymi i wyraził skruchę, co winno powodować wymiar kary postulowany w apelacji, również w wyniku nadzwyczajnego jej złagodzenia;

b) art. 60 § 3 k.k. poprzez jego niezastosowanie wobec oskarżonego R. H.;

2. rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu kary pozbawienia wolności w stosunku do okoliczności popełnienia przestępstwa, roli oskarżonego R. H. w jego popełnieniu, pojednania z pokrzywdzonymi, ujawnienia szeregu istotnych okoliczności związanych nie tylko z przestępstwem dotychczas zarzuconym, ale i w zakresie innych przestępstw, uprzedniej niekaralności oskarżonego, które to okoliczności winny powodować wymierzenie łagodniejszej kary łącznej pozbawienia wolności względem oskarżonego, a następnie warunkowe zawieszenie jej wykonania.

Podnosząc powyższe zarzuty, obrońca R. H. wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części poprzez wymierzenie oskarżonemu R. H. łagodniejszej kary łącznej pozbawienia wolności, a następnie warunkowe zawieszenie jej wykonania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego R. H. nie zasługiwała na uwzględnienie.

Kontrola odwoławcza zaskarżonego wyroku, obejmująca w zakresie dotyczącym R. H. także ocenę zasadności stwierdzenia braku przesłanek do nadzwyczajnego złagodzenia kary, zarówno na podstawie art. 60 § 3 k.k., jak też w oparciu o przepis art. 60 § 2 pkt. 1 k.k. - wykazała, iż powyższe postąpienie Sądu I instancji było zasadne.

Argumenty obrońcy ukierunkowane na wykazanie, że Sąd Okręgowy nieprawidłowo ocenił sytuację oskarżonego w płaszczyźnie art. 60 § 3 k.k., okazały się nieprzekonujące. Apelujący zaznaczył, że wprawdzie nie od razu, ale w toku kolejnych przesłuchań, oskarżony wyjawił wszystko na temat zdarzenia, że dostarczył przeciwko sobie informacji obciążających go w zakresie przestępstw, co do których wyłączono materiały do odrębnego postępowania i że ujawnił role innych osób w tamtym procederze. Zdaniem obrońcy, R. H. ujawnił też szereg istotnych okoliczności związanych ze zdarzeniem stanowiącym przedmiot postępowania w tej sprawie i dlatego istnieją podstawy do zastosowania wobec niego obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Twierdzenia obrońcy dotyczące powyższej kwestii, nie do końca odpowiadają rzeczywistości. Faktem jest, że w kolejnych wyjaśnieniach oskarżony sukcesywnie dawkował coraz więcej informacji na temat zdarzeń związanych z P. S. i J. D., jednakże w toku śledztwa, nie przedstawił szczerze i wyczerpująco swojej rzeczywistej roli w tych działaniach. Tymczasem nie ulega wątpliwości, że dla ocen czynionych w płaszczyźnie art. 60 § 3 k.k. istotne znaczenie ma nie tylko przedstawienie informacji na temat zakresu aktywności przestępczej wspólników, ale również szczere i pełne ujawnienie swojej roli (post. SN z 05.05.2003 r., V KK 170/02, OSNwSK 2003, nr 1, poz. 903). Sąd Okręgowy dostrzegł powyższą okoliczność i prawidłowo ją ocenił, a dotycząca tej kwestii argumentacja zasługiwała na pełną aprobatę. Dodać nadto należy, że eksponowana przez obrońcę w apelacji rzekoma nieświadomość oskarżonego co do tego, iż dane jego wspólników znane były organom ścigania zanim on je wskazał, nie przedstawia się również przekonująco. Trzeba bowiem zauważyć, że zarówno D. M. jak i M. M. zostali wskazani imiennie w zarzucie dotyczącym czynu z art. 252 § 1 k.k., który został przedstawiony R. H. w dniu 19.11.2015 r. Nie mógł on zatem być nieświadomym tego, że dane współsprawców były już wtedy znane funkcjonariuszom Policji. Jeśli zaś chodzi o ujawnienie okoliczności obciążających dla samego oskarżonego, a dotyczących procederu oszukańczego nabywania telefonów komórkowych od operatora przez podstawione osoby, to również odnośnie tej kwestii Sąd Okręgowy słusznie stwierdził, że fakt ów stanowi okoliczność mogącą mieć znaczenie, ale w odrębnie prowadzonym postępowaniu karnym, którego przedmiotem jest wskazany wyżej oszukańczy proceder.

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić trzeba, iż Sąd I instancji w pełni zasadnie uznał, że brak jest podstaw do zastosowania wobec R. H. nadzwyczajnego złagodzenia kary na podstawie art. 60 § 3 k.k. Argumentacja zawarta w apelacji obrońcy okazała się nieprzekonująca i stanowiska sądu meriti w tym względzie nie podważyła.

Chybione okazały się także zastrzeżenia obrońcy dotyczące niezastosowania przez Sąd Okręgowy fakultatywnego nadzwyczajnego złagodzenia kary w oparciu o przepis art. 60 § 2 k.k. Fakt przeproszenia pokrzywdzonych i pojednania się z nimi, czy nawet jakiejś miary zadośćuczynienie, jakkolwiek ma bez wątpienia wymiar pozytywny, w okolicznościach tej sprawy słusznie jednak, nie został potraktowany przez Sąd I instancji, jako asumpt do zastosowania wskazanego wyżej dobrodziejstwa. Miał on wpływ na wymiar kar jednostkowych orzeczonych wobec oskarżonego i zostało to w sposób jednoznaczny odzwierciedlone w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Analogiczny walor trafnie przypisał Sąd I instancji także kwestii wcześniejszej niekaralności oskarżonego i wyrażonej przez niego skrusze. Wszystkie te okoliczności, eksponowane przez obrońcę jako czynniki współtworzące podstawę do zastosowania wobec oskarżonego instytucji przewidzianej w art. 60 § 2 pkt. 1 k.k., należy jednak widzieć w kontekście całokształtu realiów sprawy - zarówno charakteryzujących przypisane oskarżonemu czyny, jak i jego sylwetkę, przy równoczesnym posiadaniu w polu widzenia racji jaką stanowi wzgląd na społeczne oddziaływanie kary. Sąd Okręgowy w takim właśnie horyzoncie dokonał swoich ocen, zasadnie konstatując, że stopień szkodliwości społecznej czynów popełnionych przez oskarżonego, zaistniałych nadto w związku z inną przestępczą jego działalnością, nie pozwolił na uznanie, że wymierzenie nawet najniższych kar przewidzianych za przypisane czyny, byłoby niewspółmiernie surowym potraktowaniem oskarżonego. Zgodzić się też należy z twierdzeniem Sądu I instancji, że również wzgląd na społeczne oddziaływanie kary, na potrzebę kształtowania prawidłowych postaw społecznych, w tym konkretnym przypadku, przemawiał przeciwko zastosowaniu nadzwyczajnego złagodzenia kary wobec R. H.. Zauważenia warte jest nadto, iż sięganie do dobrodziejstwa z art. 60 § 2 k.k. winno realizować się w sytuacjach wyjątkowych, szczególnych, a zatem nacechowanych takim ładunkiem elementów pozytywnych po stronie sprawcy, który w powiązaniu z charakterystyką konkretnego czynu zabronionego, przekonywałby, iż kara orzeczona poniżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, nie tylko w wymiarze indywidualnym, ale także społecznym, jawi się jako kara sprawiedliwa, która może właściwie spełnić przypisane jej ustawowo cele. W przypadku oskarżonego R. H. nie mamy do czynienia z taką sytuacją, na co wskazuje charakter czynów, sposób ich popełnienia oraz tło na jakim zostały dokonane. Wbrew temu co twierdzi obrońca, rola oskarżonego nie może być żadną miarą poczytywana jako marginalna, albowiem to on był inicjatorem przestępstw, w jego interesie i pod jego kontrolą dokonywały się poczynania dwóch pozostałych sprawców. Tak więc argumentacja obrońcy, dotycząca również fakultatywnego nadzwyczajnego złagodzenia kary, okazała w całości nieprzekonująca.

Orzeczone wobec R. H. kary jednostkowe są należycie wyważone. Sąd uwzględnił we właściwy sposób wskazania dotyczące kształtowania kary zawarte w art. 53 k.k., nie tracąc z pola widzenia żadnej z okoliczności łagodzących, w tym akcentowanych w apelacji przez obrońcę. Zauważyć należy, że w rezultacie orzeczone kary jednostkowe są należycie wyważone i z pewnością nie rażą surowością, natomiast kara łączna, jakkolwiek ustalona z zastosowaniem zasady asperacji, to jednak tylko w niewielkim stopniu (o 2 miesiące) jest wyższa od najwyższej z kar jednostkowych. Nie sposób zatem podzielić pogląd apelującego, jakoby kara łączna pozbawienia wolności orzeczona w wymiarze 1 roku i 2 miesięcy za trzy zbiegające się przestępstwa, mogła być postrzegana jako rażąco niewspółmiernie surowa. Kara rażąca surowością musi intensywnie zwracać uwagę swoją nieadekwatością do konkretnego przypadku – określonego czynu oraz jego sprawcy. Trzeba też mieć na względzie fakt, że wymiar konkretnej kary, dokonujący się w ramach wyznaczonych treścią art. 53 k.k., jest zarazem kwestią sędziowskiego swobodnego uznania i tylko wtedy, gdy jego granice zostaną w sposób wyraźny przekroczone, kara może razić niesprawiedliwością i wówczas można zasadnie zarzucać jej rażącą niewspółmierność (wyrok SA we Wrocławiu z 12.05.2016 r., II AKa 108/16, Legalis, wyrok SA w Katowicach z 04.04.2016 r., II AKa 370/15, Legalis). Kara łączna orzeczona w wymiarze przewyższającym rok, zgodnie z przepisem art. 69 § 1 k.k. (w brzmieniu obowiązującym od 01.07.2015 r.), nie kwalifikuje się do warunkowego zawieszenia jej wykonania, a zatem szczegółowe rozważania w tej mierze są w istocie bezprzedmiotowe. Niezależnie od tego zauważyć trzeba, iż związane z tym oczekiwania apelującego, jawią się też jako kontrowersyjne. Nawet bowiem z ewentualnego zastosowania zasady absorpcji (orzeczenie kary łącznej 1 roku pozbawienia wolności), nie wynikałaby, jako oczywista konsekwencja takiego postąpienia, kwestia orzeczenia warunkowego zawieszenia wykonania kary. Podkreślić bowiem trzeba, że czyny przypisane oskarżonemu w tej sprawie, nie są incydentalnym naruszeniem przez niego porządku prawnego, a co więcej - stanowią efekt jego znaczącego zaangażowania w inne działania sprzeczne z tym porządkiem, na co wskazują chociażby tylko te okoliczności, jakie sam oskarżony przedstawił w swoich wyjaśnieniach. Tak więc, nawet gdyby w niniejszej sprawie kara łączna nie przekraczała wymiaru 1 roku, to i tak wzgląd na społeczne oddziaływanie kary, przemawiałby raczej przeciwko orzeczeniu kary nieizolacyjnej.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do uwzględnienia apelacji obrońcy oskarżonego R. H..

Podstawę prawną wydanego wyroku stanowi przepis art. 437 § 1 k.p.k.

Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze, w tym o opłacie oparte jest o przepisy art. 634 k.p.k. w z art. 2 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach w sprawach karnych.

…............................... .......................... …...............................

Małgorzata Jankowska Janusz Jaromin Stanisław Stankiewicz