Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział IV Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący SSO Dorota Nowińska (spr.)

Sędziowie SSO Grzegorz Szepelak

SSO Anna Bałazińska - Goliszewska

Protokolant Katarzyna Wikiera

przy udziale Beaty Fedyk Prokuratora Prokuratury Okręgowej

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 r. sprawy

J. A. (1) , syna Z. i M., urodzonego (...) we W.

oskarżonego o przestępstwo z art. 155 kk

na skutek apelacji wniesionych przez oskarżonego i prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Krzyków

z dnia 25 maja 2015 r. sygn. akt VII K 550/10

I. utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

II. zasądza od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej A. K. (1) kwotę 420 (czterysta dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym;

III. zasądza od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe za postępowanie odwoławcze, w tym wymierza mu opłatę w kwocie 860 złotych za II instancję.

UZASADNIENIE

J. A. (1) został oskarżony o to, że w dniu 14 lipca 2007 r. w M. województwa (...), będąc Kierownikiem (...) w Ośrodku Szkolenia O. S., nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku wyznaczenia instruktora odpowiedzialnego za szkolenie ucznia skoczka J. K. i nie sprawował właściwego nadzoru nad przebiegiem tego szkolenia, dopuścił do odbycia skoku spadochronowego przez J. K. bez wyposażenia spadochronu zapasowego w urządzenie (...), nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku skontrolowania listy załadowczej oraz dopuścił do oddania skoku spadochronowego przez ucznia skoczka J. K. z zapiętym niezgodnie z instrukcją pokrowcem spadochronu głównego na dwa systemy otwarcia, co spowodowało zablokowanie samoczynnego otwarcia się spadochronu głównego, w wyniku czego nieumyślnie spowodował śmierć J. K., to jest o czyn z art. 155 k.k.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków wyrokiem z dnia 25 maja 2015 r., sygn. akt VII K 550/10, m.in.:

I.  uznał oskarżonego J. A. (1) za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w części wstępnej wyroku, to jest przestępstwa z art. 155 k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  (…)

III.  (…)

IV.  na podstawie art. 69 § 1 i § 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego J. A. (1) kary pozbawienia wolności na okres próby wynoszący 5 (pięć) lat;

V.  (…)

VI.  na podstawie art. 71 § 1 k.k. i art. 33 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu J. A. (1) karę grzywny w wysokości 80 (osiemdziesięciu) stawek dziennych, przy czym wysokość jednej stawki dziennej w oparciu o art. 33 § 3 k.k. określił na 70 (siedemdziesiąt) złotych;

VII.  (…)

VIII.  na podstawie art. 41 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego J. A. (1) zakaz wykonywania zawodu instruktora spadochronowego na okres 3 (trzech) lat;

IX.  (…)

X.  na podstawie art. 50 k.k. orzekł podanie wyroku do publicznej wiadomości poprzez zamieszczenie treści jego odpisu na stronie internetowej Związku (...) w zakładce aktualności przez okres trzech miesięcy;

XI.  na podstawie art. 44 § 2 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodów rzeczowych opisanych w wykazie Drz. (...), Drz. 711/10 – 727/10, Drz. 729/10 – 731/10, poprzez pozostawienie w aktach sprawy;

XII.  na podstawie art. 44 § 1 k.k. orzekł przepadek na rzecz Skarbu Państwa dowodu rzeczowego opisanego w wykazie Drz. 699/10 poz. 2 poprzez zniszczenie;

XIII.  na podstawie art. 231 § 1 k.k. orzekł złożenie do depozytu sądowego dowodów rzeczowych opisanych w Drz. 698/10 poz. 1, Drz. 700/10 – 710/10 poz. 3-13;

XIV.  na podstawie art. 627 k.p.k. i art. 616 § 1 pkt 1 k.p.k. zasądził od oskarżonego J. A. (1) kwotę po 5.552 zł (pięć tysięcy pięćset pięćdziesiąt dwa złote) na rzecz oskarżycielki posiłkowej A. K. (1) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

XV.  (…)

XVI.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego J. A. (1) od obowiązku uiszczenia kosztów sądowych w kwocie ponad 5.000 zł (pięć tysięcy złotych).

Wyrok ten zaskarżyli J. A. (1) i jego obrońca oraz Prokurator.

Oskarżony J. A. (1) w osobistej apelacji zarzucił obrazę przepisów postępowania, mogącą mieć wpływ na treść orzeczenia i błędy w ustaleniach faktycznych przyjętych za treść orzeczenia mogących mieć wpływ na treść orzeczenia, a polegających na:

1.  wyciągnięciu z wyjaśnień oskarżonego wniosków z nich nie wynikających i dowolnej ocenie zeznań świadka S. S., że oskarżony nie wskazał instruktorów odpowiedzialnych za poszczególnych uczniów-skoczków ani ustnie ani pisemnie, podczas gdy z wyjaśnień oskarżonego, z umowy pożyczki i z Karty Indywidualnych (...) oraz z listy załadowczej wynika, że oskarżony J. A. (1) przydzielił S. S. do wszystkich uczniów-skoczków;

2.  dowolnej ocenie zeznań świadka S. S. i częściowym wyjaśnień oskarżonego M. J., że oskarżony J. A. (1) wywierał naciski na instruktorów, mimo że z wyjaśnień oskarżonego J. A. (1) wynika, że nacisków takich nie było;

3.  dowolnej ocenie dowodu z opinii biegłego spadochroniarstwa, zeznań świadka M. A., M. B. (1), A. J., J. B., że powszechną praktyką stosowaną we wszystkich strefach spadochronowych jest przydzielenie uczniom-skoczkom spadochronów wyposażonych w automat (...), nawet przy założeniu obowiązującej karencji obowiązku używania automatów (...) do 31 grudnia 2009 r., mimo że świadkom tym chodziło wyłącznie o skoki nie „na linę”;

4.  dowolnej ocenie i wyciągnięcie faktów z nich nie wynikających zeznań świadków W. S., K. K., S. G., S. S., że oskarżony J. A. (1) nie dopełnił obowiązku imiennego wskazania instruktora nadzorującego, podczas gdy z wyjaśnień oskarżonego, z umowy pożyczki, Karty Indywidualnych (...) i własnoręcznego wpisu na listę załadowczą wynika, że oskarżony J. A. (1) przydzielił S. S. do wszystkich uczniów-skoczków, a świadkowie S. i G. zeznali, że nie pamiętają, czy oskarżony J. A. (1) informował ich o wyznaczeniu instruktora, a ponadto świadek G. w dniu 21.09.2011 zeznał, że S. S. przedstawiał mu się jako instruktor;

5.  sprzeczność w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegającą na uznaniu na stronie 10 uzasadnienia wyroku, że testy wiedzy przygotowywał oskarżony J. A. (1), mimo że m.in. z zeznań świadka S. S. wynika, że to ten świadek przygotował testy wiedzy i Sąd potwierdził tą okoliczność na stronie 2 uzasadnienia wyroku;

6.  dowolnej ocenie zeznań świadka S. S. i M. A. oraz wyjaśnień M. J., że J. A. (1) naciskał na S. S., a następnie na oskarżonego M. J., aby ci złożyli podpisy pod nazwiskiem J. K. na liście załadowczej oraz na wypełnienie Karty Indywidualnego (...) wszystkich uczniów-skoczków, mimo że wyjaśnienia oskarżonego J. A. (1) zaprzeczają tym okolicznością;

7.  wyciągnięciu faktów nie wynikających z instrukcji szkolenia, instrukcji operacyjnej i raportu końcowego (...), że urządzenie do automatycznego otwarcia spadochronu (...) jest obowiązkowe w skokach uczniów-skoczków, mimo że rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 25.04.2005 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy – Prawo lotnicze do niektórych statków powietrznych oraz określenie warunków i wymagań dotyczących używania tych statków, w załączniku nr 4(...) w ustępie 11.2 pkt 2) wyłącza do dnia 31 grudnia 2009 r. obowiązek, przy skokach ucznia-skoczka na linę desantową, stosowania automatu (...) oraz Instrukcja Operacyjna również taki obowiązek wyłącza;

8.  dowolnym uznaniu i wyciągnięciu wniosków niewynikających z raportu końcowego (...), zeznań świadka M. B. (2), listy układań spadochronów, zeznań świadka A. K. (2), opinii biegłego z zakresu spadochroniarstwa, że na strefie w M. w dniach 13-14 lipca 2007 r. były trzy zestawy spadochronowe z systemem (...), mimo że oskarżony J. A. (1) wyjaśnił, że były dwa takie spadochrony;

9.  wydaniu zaskarżonego wyroku nie o całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, tj. z pominięciem zeznań świadka J. A. (2), która to potwierdziła wyjaśnienia oskarżonego;

10.  odczytanie zeznań pozostałych świadków w oparciu o art. 333 par. 2 k.p.k. w sytuacji nie spełnienia przesłanek z tego przepisu i nie wyjaśnienie, o jakich świadków chodzi i jakie przesłanki zostały spełnione;

11.  wydaniu zaskarżonego wyroku nie o całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, tj. po przekazaniu Instrukcji (k. 370-480) do innego postępowania;

12.  naruszeniu art. 413 § 1 pkt 2 k.p.k. przez nie zamieszczenie w wyroku daty i miejsca rozpoznania sprawy;

13.  naruszenie art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. przez nie wyjaśnienie w uzasadnieniu wyroku, dlaczego Sąd nie uznał dowodów przeciwnych, co do okoliczności wyznaczenia instruktora przez oskarżonego J. A. (1);

14.  dowolnej ocenie opinii biegłego A. P., mimo że z ustnych wyjaśnień biegłego z dni 27.10.2014 r., 17.11.2014 r., wynika, że biegły swoje wnioski opiera na swoich wspomnieniach i doświadczeniu, a nie na ocenie sytuacji panującej w ośrodku w M., ponadto, że opiera swoje wnioski o zeznania świadka W. S., z których nie wynika treść opinii biegłego,

15.  dowolnej ocenie, że zapis w Instrukcji Operacyjnej o dopuszczeniu do szkolenia pilotów do licencji, a nie skoczków spadochronowych stanowi symbol chaosu i braku należytego podejścia do obowiązków ciążących na ścisłej kadrze ośrodka (...), mimo że była to jedynie omyłka pisarska;

16.  dowolnej ocenie i wyciągnięcie faktów niewynikających z zeznań świadków S. G. i W. S., że J. A. (1) nie wskazał instruktora prowadzącego szkolenie, mimo że świadkowie Ci zeznali, że nie pamiętają tej okoliczności (zeznania W. S. z 11.01.2012 r. i S. G. z 21.09.2011 r.) oraz S. G. zeznał, że szkoliło go nawet dwóch instruktorów;

17.  pominięcie okoliczności wynikających z Karty Indywidualnego (...) J. K., w której znajduje się adnotacja o wyznaczeniu S. S. na instruktora nadzorującego i uznanie na stronie 24 uzasadnienia wyroku, że J. A. (1) nie wypełnił obowiązku z pkt. 3.1.5. Instrukcji (...): przydzielenie szkolonemu określonego instruktora prowadzącego i odnotowanie tego w Indywidualnym Planie (...), mimo że z Karty tej wynika i z wyjaśnień oskarżonego, że obowiązek ten został spełniony;

18.  dowolnym uznaniu, że znaczna część dokumentacji szkoleniowej została wytworzona po zdarzeniu i nie wyjaśnienie, o jaką dokumentację chodzi (str. 24 uzasadnienia);

19.  dowolnym uznaniu, że na liście załadowczej nie jest wystarczające wpisanie samego imienia i nazwiska ucznia-skoczka, mimo że przepisy ww. rozporządzenia i Instrukcje stanowią wprost, że podpis nie jest wymagany w przypadku, gdy nadzór wynika z innych dokumentów, a takim była chociażby Indywidualna Karta (...), w której był stwierdzony nadzór instruktorki sprawowany przez S. S., ponadto oskarżony J. A. (1) był obecny na pokładzie samolotu w związku z czym widział, że obecny jest S. S., którego oskarżony wyznaczył na instruktora nadzorującego, w obecności swoich 3 uczniów skoczków i sprawował nad nimi nadzór;

20.  błędnym uznaniu, że niedopuszczalne jest poprawianie i przepisywanie listy załadowczej, mimo że żaden przepis tego nie zabrania, jeżeli było dokonane przed wylotem;

21.  błędnym ustaleniu, że S. S. nie został wyznaczony na instruktora nadzorującego, mimo że m.in. wpisał on własnoręcznie wszystkich uczniów-skoczków na listę załadowczą i został odnotowany w Kartach Indywidualnych (...);

22.  dowolnej ocenie listy załadowczej, że jedynie J. B. prawidłowo dopełnił obowiązku wpisu ucznia-skoczka na listę załadowczą, nie uwzględniając okoliczności, że jego uczeń-skoczek nie był uczestnikiem szkolenia w M., a więc nadzór nie wynikał z innych dokumentów, dlatego też podpis był wymagany;

23.  wyciągnięcie z materiału dowodowego okoliczności z niego nie wynikających, że J. K. wypełnił test w sposób, który eliminował możliwość wykonania przez niego skoku;

24.  dowolnej ocenie Raportu Końcowego (...), że wyłączenie czasowe nakazu skoków przez uczniów-skoczków z zestawami wyposażonymi w (...) nie miało dotyczyć zestawów, na których możliwe było zamontowanie takich automatów, gdy prowadzący szkolenie takimi automatami dysponowali. Zapis wyłączający ów zakaz został wprowadzony w celu zabezpieczenia ekonomiczno-prawnego interesu podmiotów, które zostały „zaskoczone” wprowadzeniem nakazu stosowania (...) na spadochronach zapasowych, mimo że ww. rozporządzenie nie zawierało takich stwierdzeń, a wprost wyłączało obowiązek stosowania (...), a ponadto wyjaśnienia (...) w tej kwestii nie mogą mieć żadnego znaczenia, gdyż (...) nie stanowiło i nie stanowi prawa, a po drugie zostało wydane 3 lata po zdarzeniu;

25.  dowolnej ocenie Raportu Końcowego (...), że jeżeli Ośrodek Szkolenia planował korzystanie z karencji od zakazu stosowania automatu (...), to powinien to jednoznacznie zaznaczyć w każdym punkcie dokumentów operacyjnych, mimo że taki obowiązek nie wynika z żadnego przepisu prawa;

26.  dowolnej ocenie i wyciągnięcie faktów niewynikających z zeznań świadków W. S. i S. G., że z ich zeznań niezbicie wynika, że na żadnym etapie szkolenia z ust J. A. (1) nie padło wskazanie, który z instruktorów prowadzących szkolenie będzie odpowiadał za którego ucznia-skoczka, mimo że z zeznań tych świadków wynika jedynie, że okoliczności tej nie pamiętają;

27.  pominięcie materiału dowodowego w postaci umowy pożyczki z 25.02.2007 r. pomiędzy S. S. a (...) sp. z o.o. (k. 585), z której wynika (paragraf 7), że S. S. będzie świadczył usługi prowadzenia szkolenia spadochronowego dla (...) sp. z o.o.;

28.  dowolnej ocenie zeznań A. S., S. S., A. J., że znaczna część dokumentacji szkoleniowej została wytworzona już po zdarzeniu i nie wyjaśnienie, o jaką dokumentację chodzi;

29.  dowolnej ocenie dokumentacji O. S. i uznanie, że wynika z niej jednoznacznie, że skoki uczniów-skoczków wykonywane być powinny na zestawach spadochronowych zawierających automat (...), mimo że chociażby pkt 2.8.5.3. 7) Instrukcji Operacyjnej zawiera wyłączenie w tym zakresie, a więc możliwość stosowania karencji z załącznika nr 4 ww. rozporządzenia;

30.  nie zastosowanie kontratypu ryzyka sportowego, mimo że sport skoków spadochronowych jest sportem ekstremalnym podwyższonego ryzyka.

Powyższe naruszenia zdaniem skarżącego doprowadziły do błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia mających wpływ na treść orzeczenia, a polegających na:

31.  na uznaniu, że oskarżony J. A. (1) nie wyznaczył imienne instruktora nadzorującego J. K., uznaniu, że oskarżony dopuścił się braku należytego nadzoru nad procesem szkolenia, nieskontrolowania nieprawidłowo wypełnionej listy załadowczej, dopuszczenia ucznia-skoczka na zestawie spadochronowym złożonym na podwójny system otwarcia i nie wyposażonym w automat (...). Na str. 42 uzasadnienia wyroku sąd stwierdza, że zezwolenie uczniowi-skoczkowi na oddanie skoku ze spadochronem bez (...), dodatkowo ułożonym w sposób nieprawidłowy w podwójny system otwarcia stanowi niedopełnienie obowiązków ciążących na M. J. jako instruktorze nadzorującym. Dlaczego więc sąd przypisuje za to winę oskarżonemu J. A. (3);

32.  tym, że pomiędzy działaniem oskarżonego J. A. (1) zachodzi relewantna przyczynowość skutku nieumyślnego spowodowania śmierci, gdyż sąd wskazał, że właściwe przeszkolenie pokrzywdzonego z procedur związanych z nieotwarciem się spadochronu głównego, wyeliminowanie uchwytu jako zbędnego i niebezpiecznego, wyposażenie zestawu spadochronowego w automat (...) niewątpliwie zapobiegłyby wystąpieniu skutku, jednak za działanie te odpowiedzialny jest instruktor nadzorujący, a nie oskarżony J. A. (1);

33.  przypisaniu niedbalstwa oskarżonemu, mimo, że na str. 30 uzasadnienia wyroku sąd uznał, że szef układaczy nie poinformował instruktorów o możliwości jednoczesnego zapięcia spadochronów zarówno na linę jak i na uchwyt, co nie może skutkować przypisaniem oskarżonemu z tego powodu niedbalstwa;

34.  przypisaniu niedbalstwa oskarżonemu, mimo że na str. 38-39 uzasadnienia Sąd jednoznacznie stwierdził, że relewantną przyczyną zgonu było przydzielenie pokrzywdzonemu niewłaściwego zestawu spadochronowego i nie zauważenie uchwytu wyzwalającego podczas procedury sprawdzenia, za co odpowiedzialność ponosi instruktor nadzorujący, a nie kierownik szkolenia;

35.  błędnym nie zastosowaniu przepisów załącznika nr 4 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy - Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków, tj.:

- ust. 4.4.3. stanowiącego, że zamieszczenie na liście załadowczej podpisów, o których mowa w pkt 4.4.2. ppkt 1, nie jest konieczne, jeżeli fakt nadzoru nad uczniem skoczkiem wynika z innych dokumentów, a w szczególności związanych z wyszkoleniem, i uznanie, że oskarżony J. A. (1) nie skontrolował błędnie wypełnionej listy załadowczej, mimo że nadzór wynikał z Indywidualnej Karty (...) i podpis nie był wymagany,

- ust. 6.4.4. w zw. z ust. 11.2. i uznanie, że oskarżony J. A. (1) bezprawnie dopuścił pokrzywdzonego do wykonania skoku bez automatu (...), mimo że przepisy te wyłączały obowiązek stosowania tego automatu,

- ust. 7.1.2. pkt 2 stanowiącego, że za ocenę gotowości do skoku, a w szczególności: użycie spadochronów posiadających dopuszczenie do skoków i ważne ułożenie, ważność dokumentacji osobistej skoczka, kompletność oraz gotowość do użycia spadochronów i wyposażenia, prawidłowość nałożenia spadochronu oraz wybór rodzaju wykonywanego skoku, odpowiedzialny jest w przypadku ucznia-skoczka instruktor spadochronowy wykonujący nadzór nad uczniem;

- ust. 7.2. stanowiącego, że za decyzję o wykonaniu oraz za poprawne wykonanie skoku odpowiedzialność ponosi sam uczeń-skoczek,

- ust. 7.3. stanowiącego, że na listę załadowczą może zgłosić ucznia skoczka jedynie instruktor spadochronowy odpowiedzialny za ucznia-skoczka,

- ust. 7.3.1. stanowiącego, że uczeń-skoczek nie ma prawa wykonać skoku, jeżeli na dany skok nie zapewnił sobie nadzoru instruktora spadochronowego;

36.  ustaleniu, że oskarżony nie sprawował właściwego nadzoru nad przebiegiem szkolenia, mimo że zgodnie z wyjaśnieniami ustnymi biegłego z 27.10.2014 r. biegły stwierdził, że „Nadzór merytoryczny kierownika szkolenia nad prowadzeniem zajęć teoretycznych oznacza: wizytację prowadzonych zajęć, prawidłowo prowadzoną dokumentację, wypełnienie i podpisanie protokołów egzaminacyjnych i zwrócenie uwagi generalnie, i dla instruktorów i skoczków, na zasady bezpieczeństwa. Wizytacja powinna wyglądać w ten sposób, że kierownik szkolenia powinien pojawić się na zajęciach, szczególnie, gdy omawiana jest technika skoków i zasady bezpieczeństwa oraz postępowanie w sytuacjach awaryjnych. Powinni się przysłuchiwać tym zajęciom i przedstawić uwagi prowadzącym w celu omówienia niedomówień. Wg mnie powinien on przebywać przynajmniej 1 godzinę czasu przy omawianiu ww. tematów”, mimo że zgodnie z wyjaśnieniami oskarżonego, takie właśnie czynności były realizowane, potwierdzają to wyjaśnienia M. J., że oskarżony przychodził na salę wykładową niejednokrotnie, odbywał z oskarżonym J. rozmowy, odbywał rozmowy z S. S., co potwierdzają również zeznania tego świadka, w tym, że wyraził zgodę na przeprowadzenie testów przygotowanych przez S..

Ponadto skarżący zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego polegającą na:

1.  błędnym niezastosowaniu art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w sytuacji, gdy czyn oskarżonego nie zawiera znamion czynu zabronionego;

2.  błędnym zastosowaniu art. 155 k.k., mimo że ustalony stan faktyczny nie pozwalał na jego zastosowanie.

Podnosząc powyższe zarzuty oskarżony J. A. (1) wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez uniewinnienie go od zarzucanego czynu, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Obrońca oskarżonego zaskarżył wyrok w części dotyczącej środka karnego, tj. punktu VIII, zarzucając rażącą niewspółmierność zastosowanego środka karnego w postaci zakazu wykonywania zawodu instruktora spadochronowego na okres 3 lat, przejawiającą się w nieuwzględnieniu przez Sąd I instancji faktu, iż od zdarzenia tj. od lipca 2007 roku aż do kwietnia 2014 roku oskarżony w praktyce nie wykonywał zawodu instruktora spadochronowego na skutek zawieszenia a następnie wygaśnięcia certyfikatu O. S. wynikających z decyzji Urzędu Lotnictwa Cywilnego, co w konsekwencji już w dacie wyrokowania spowodowało skutki tożsame z realizacją długotrwałego środka karnego, a tym samym jego obecne zastosowanie stanowić będzie de facto zastosowanie kary dodatkowej na okres wykraczający poza ramy ustawowe stanowiąc zbędnie nadmierną długotrwałą uciążliwość.

Stawiając powyższy zarzut obrońca wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie orzeczonego środka karnego.

Prokurator zaskarżył wyrok na niekorzyść oskarżonego J. A. (1) w części dotyczącej orzeczenia o karze zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zastosowania instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności, polegający na wysnuciu z okoliczności dotyczących zachowania i osoby oskarżonego J. A. (1), ustalonych przez Sąd, mylnego wniosku, że jego postawa oraz pozytywna prognoza kryminologiczna, uzasadniają przypuszczenie, że pomimo niewykonania kary pozbawienia wolności będzie on przestrzegał porządku prawnego, podczas gdy okoliczności te należycie ocenione prowadzą do wniosku przeciwnego, a w szczególności ilość istotnych zaniechań, których dopuścił się oskarżony świadczą o znacznym stopniu jego zawinienia o charakterze umyślnym, skutkującym w konsekwencji nieumyślnym spowodowaniem zgonu J. K..

Podnosząc powyższy zarzut Prokurator wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku wobec oskarżonego J. A. (1) poprzez uchylenie orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności, przy jednoczesnym utrzymaniu wyroku w pozostałej części bez zmian.

Na skutek wniesionych apelacji Sąd Okręgowy we Wrocławiu wyrokiem z dnia 3 listopada 2015 r., sygn. akt IV Ka 944/15, zmienił zaskarżony wyrok wobec oskarżonego J. A. (1) w ten sposób, że obniżył orzeczoną wobec tego oskarżonego karę pozbawienia wolności do 1 (jednego) roku, uchylił orzeczenie o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności i uchylił orzeczenie o wymierzeniu temu oskarżonemu kary grzywny, zaś w pozostałej części tenże wyrok wobec oskarżonego J. A. (1) utrzymał w mocy.

Od powyższego wyroku obrońca oskarżonego J. A. (1) wniósł kasację zarzucając rażącą obrazę prawa procesowego, mogącą mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, wyrażającą się w:

I. naruszeniu przepisów art. 433 § 2 k.p.k., art. 457 § 3 k.p.k. oraz art. 458 k.p.k. w związku z art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k., które to naruszenie polega na nierozważeniu wszystkich zawartych w apelacji oskarżonego zarzutów stawianych wyrokowi Sądu pierwszej instancji, a także nierozważeniu wszystkich przytoczonych na ich poparcie okoliczności, bądź też - w odniesieniu do części zarzutów - na ich rozważeniu w sposób sprzeczny z wymogami określonymi w dyspozycji art. 7 k.p.k. oraz art. 410 k.p.k., co w konsekwencji doprowadziło do zaabsorbowania w toku kontroli instancyjnej następujących naruszeń, jakich dopuścił się Sąd pierwszej instancji, a mianowicie:

A) obrazy przepisów postępowania, a to art. 7 w zw. z art. 410 k.p.k., polegającej na przekroczeniu granic swobodnej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, w szczególności zaś wyjaśnień oskarżonego, wyjaśnień M. J., dowodu z opinii biegłego z zakresu spadochroniarstwa oraz zeznań świadków: S. S., M. A., M. B. (1), A. J., J. B., W. S., K. K., S. G., A. K. (2), J. A. (2) i A. S., jak również dowodów z dokumentów: umowy pożyczki z dnia 25 lutego 2007 r., karty indywidualnych szkoleń, listy załadowczej, listy układań spadochronów, raportu końcowego Państwowej (...), instrukcji szkolenia oraz instrukcji operacyjnej, co doprowadziło w konsekwencji do błędnego (dowolnego) przyjęcia, że:

- J. A. (1) nie wskazał instruktorów odpowiedzialnych za poszczególnych uczniów-skoczków,

- J. A. (1) wywierał naciski na instruktorów,

- powszechną praktyką stosowaną we wszystkich strefach spadochronowych jest przydzielenie uczniom-skoczkom spadochronów wyposażonych w automat (...) oraz że zastosowanie takiego urządzenia w zaistniałych okolicznościach było obowiązkowe,

- testy wiedzy dla uczniów-skoczków przygotowywał J. A. (1),

- w ośrodku w M. w dniach 13-14 lipca 2007 r. znajdowały się trzy zestawy spadochronowe wyposażone w system (...),

- w ośrodku (...) nie prezentowano należytego podejścia do obowiązków ciążących na jego ścisłej kadrze,

- część dokumentacji szkoleniowej została wytworzona po zdarzeniu będącym przedmiotem stawianego J. A. (1) zarzutu,

- wpisanie imienia i nazwiska ucznia-skocznia na liście załadowczej nie jest wystarczające z perspektywy uregulowań wiążących w myśl rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy - Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków, jak również wspomnianych instrukcji szkolenia instrukcji operacyjnej,

- pokrzywdzony J. K. uzyskał z testu wiedzy teoretycznej wynik, który powinien skutkować niedopuszczeniem go do wykonania skoku,

- istnieje obowiązek jednoznacznego zaznaczenia w dokumentach operacyjnych skorzystania z przewidzianej w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków, możliwości odstąpienia od stosowania automatu (...);

B) obrazy prawa materialnego, a to art. 9 § 2 w zw. z art. 155 k.k., wyrażającej się w:

- przypisaniu oskarżonemu sprawstwa mimo braku stanowiącego podstawę obiektywnego przypisania związku między naruszeniem reguł ostrożności a skutkiem w postaci śmierci J. K.,

- przypisaniu sprawstwa J. A. (1) mimo wyraźnego ustalenia kolizji odpowiedzialności za skutek powiązany z zachowaniem oskarżonego M. J.,

- przyjęciu, że sprawcą czynu zabronionego popełnionego nieumyślnie może być również taka osoba, która nie mogła przewidzieć jego popełnienia;

II. naruszeniu przewidzianego przez przepis art. 434 § 1 k.p.k. zakazu reformationis in peius, poprzez wydanie orzeczenia na niekorzyść oskarżonego J. A. (1) (wyeliminowania rozstrzygnięcia o warunkowym zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności) nie ze względu na zarzuty i argumenty podniesione w apelacji oskarżyciela publicznego, a w oparciu treść osobistej apelacji oskarżonego;

III. naruszeniu przewidzianego w art. 6 k.p.k. prawa do obrony oskarżonego, poprzez wyciągnięcie negatywnych konsekwencji wobec J. A. (1) w wyniku sformułowania negatywnej prognozy kryminologicznej w oparciu o fakt wniesienia przezeń „całkowicie bezkrytycznego środka odwoławczego”.

Podnosząc powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu drugiej instancji i przekazanie mu sprawy do ponownego rozpoznania.

W wyniku rozpoznania kasacji Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 12 października 2016 r., sygn. akt V KK 153/16, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę J. A. (1) przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu we Wrocławiu w postępowaniu odwoławczym.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji oskarżonego, jako najdalej idącej w swoich wnioskach, na wstępie stwierdzić należy, że wbrew twierdzeniom skarżącego Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych w oparciu o grupę dowodów, które zostały poddane gruntownej i przekonującej analizie. Wyprowadzona następnie ocena prawna zrekonstruowanego zachowania oskarżonego jest także trafna i postawione zarzuty odnoszące się do sposobu procedowania przez Sąd meriti, jak i przyjętych konstrukcji prawnych w zaskarżonym rozstrzygnięciu nie przekonują i w ocenie Sądu Okręgowego stanowią jedynie polemikę z ustaleniami poczynionymi przez Sąd I instancji. Apelacja nie wykazała bowiem w skuteczny sposób, aby rozumowanie Sądu I instancji przy ocenie zgromadzonych w sprawie dowodów było wadliwe, bądź nielogiczne. Zarzuty przedstawione w apelacji w tym względzie opierają się wyłącznie na subiektywnej i odmiennej ocenie zebranych w sprawie dowodów, zaś wysnute z nich wnioski mają de facto charakter życzeniowy, nie znajdujący potwierdzenia w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym.

Analiza zarzutów zawartych w apelacji, a odnoszących się do obrazy przepisów postępowania, głównie dowolnej oceny materiału dowodowego, prowadzi do wniosku, że oskarżony buduje swoją linię obrony na treści własnych wyjaśnień oraz na tych fragmentach zeznań świadków oraz zgromadzonej dokumentacji, które mają potwierdzać wyjaśnienia oskarżonego. Z tych okoliczności skarżący próbuje wywieźć wniosek, iż nie mógł być on sprawcą przypisanych mu zachowań.

Tymczasem wbrew wywodom apelacji Sąd meriti potraktował krytycznie cały osobowy i rzeczowy materiał dowodowy, oceniając szczegółowo, które fragmenty wyjaśnień oskarżonego J. A. (1), jak i zeznań poszczególnych świadków posiadają walor obiektywności i wiarygodności, a które nie, kierując się przy tym kontekstem wszystkich dowodów, wiedzą i doświadczeniem życiowym oraz zasadami logiki. Ocenie tej nie można zarzucić braku wszechstronności, rzeczowości i logiki, a tym samym uznać należy, iż mieści się ona w ramach swobodnej oceny dowodów, do której Sąd I instancji był w pełni uprawniony. Kierując się zasadami wyrażonymi w art. 7 k.p.k. Sąd ten prawidłowo ocenił ujawnione dowody, co pozwoliło mu na wyprowadzenie słusznych ustaleń faktycznych, a w konsekwencji również zasadnych rozstrzygnięć w przedmiocie winy oskarżonego i co za tym idzie wymierzonej mu kary. Znalazło to zresztą odzwierciedlenie w poprawnym i umożliwiającym kontrolę zaskarżonego rozstrzygnięcia uzasadnieniu.

Ponowne przytaczanie wszystkich argumentów przedstawionych przez Sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu wyroku uznać należy za zbędne, niemniej jednak odnieść się należy do tych zarzutów stawianych przez skarżącego, które związane są oceną materiału dowodowego oraz ustalonymi na jego podstawie faktami relewantnymi z punktu widzenia odpowiedzialności oskarżonego i mającymi znaczenie dla ostatecznego rozstrzygnięcia.

Przed przystąpieniem jednak do szczegółowego omówienia zarzutów oskarżonego dla porządku poniższego wywodu przedstawić należało analizę przepisów dotyczących odpowiedzialności oskarżonego. Oskarżonemu zarzucono i przypisano popełnienie przestępstwa określonego w art. 155 k.k. Przestępstwo to popełnia ten kto nieumyślnie powoduje śmierć człowieka. Nieumyślność polega na tym, że sprawca nie zachowuje wymaganej w danych warunkach ostrożności i popełnia czyn, którego popełnić nie miał zamiaru, ale którego możliwość popełnienia przewidywał albo mógł przewidzieć. Przedmiotem odpowiedzialności z art. 155 k.k. będą więc te wszystkie wypadki spowodowania śmierci człowieka, gdy sprawca ani nie chciał tej śmierci, ani też się na nią nie godził, a jedynie dopuścił się nieostrożnego zachowania, w wyniku którego nastąpiła śmierć człowieka. Dla odpowiedzialności z art. 155 k.k. konieczne jest przy tym ustalenie związku przyczynowego między zachowaniem sprawcy (działaniem bądź zaniechaniem), a śmiercią ofiary. Związek ten zachodzi wówczas, gdy można przyjąć, że bez zachowania sprawcy nie nastąpiłaby śmierć ofiary. Co istotne - związku przyczynowego nie przerywa włączenie się w ciąg zdarzeń innego jeszcze faktu, mającego wpływ na śmierć ofiary.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy poza wszelkim sporem pozostawały przyczyny zgonu pokrzywdzonego. Obrona nie kwestionowała także - niebudzącego skądinąd żadnych wątpliwości - ustalenia Sądu, że pokrzywdzony J. K., szkolony w kierowanym przez oskarżonego J. A. (1) Ośrodku Szkolenia O. S., jako skoczek-uczeń został dopuszczony do odbycia skoku spadochronowego w niezalecanym dla uczniów spadochronie PD-230, z zapiętym niezgodnie z instrukcją pokrowcem spadochronu głównego na dwa systemy otwarcia (przy pomocy liny desantowej, jak i uchwytu wyzwalającego), co spowodowało zablokowanie samoczynnego (przy użyciu owej liny) otwarcia się spadochronu głównego, zaś spadochron zapasowy nie był wyposażony w zabezpieczający system automatycznego otwarcia ( (...)) i został zbyt późno użyty przez pokrzywdzonego.

Z faktami tymi obrona w żaden sposób nie polemizowała, zaś wynikały one z niebudzącego wątpliwości, bardzo obszernego materiału dowodowego, na który w szczególności składały się poza wyjaśnieniami oskarżonego i współoskarżonych oraz zeznaniami świadków – uczestników szkolenia i osób postronnych, opinia biegłego z zakresu spadochroniarstwa A. P., Raport Końcowy Państwowej (...) ( (...)) oraz wyniki przeprowadzonych w sprawie oględzin miejsca zdarzenia i eksperymentu procesowego.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i stawianego oskarżonemu zarzutu zasadniczą powinnością Sądu I instancji było ustalenie, jakie prawne i szczególne obowiązki mające zapobiegać skutkowi spoczywały na poszczególnych osobach uczestniczących w procesie szkolenia pokrzywdzonego, przygotowania go i dopuszczenia do oddania skoku spadochronowego, czy - a jeśli tak - to które z nich nie zostały dopełnione i w konsekwencji ustalenie, czy i naruszenie jakich konkretnych reguł ostrożności urzeczywistniało zabroniony skutek.

Wypada w tym miejscu przypomnieć, że poza oskarżonym J. A. (1) – kierownikiem szkolenia spadochronowego, przed Sądem stanęli również M. J., który przyjął na siebie obowiązki instruktora nadzorującego J. K. (i został prawomocnie skazany za czyn z art. 155 k.k.) oraz układacz spadochronów A. R. (1), uniewinniony od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Powinnością Sądu Rejonowego było zatem szczegółowe ustalenie zakresu obowiązków oskarżonego J. K. (reguł postępowania), ustalenie czy doszło do niedopełnienia obowiązków i wskazanie konkretnych zachowań (bądź zaniechań) oskarżonego, które stanowiły uchybienia w badanej sytuacji (naruszenia reguł postępowania), a w dalszej kolejności wykazanie powiązania pomiędzy naruszeniem przez niego konkretnej reguły a wystąpieniem skutku w postaci śmierci pokrzywdzonego.

W ocenie Sądu Odwoławczego z powinności tej Sąd Rejonowy wywiązał się należycie.

W pierwszej kolejności prawidłowo Sąd ten wskazał, iż źródłem obowiązków oskarżonego jako kierownika szkolenia były przepisy ustawy - Prawo lotnicze oraz regulacje zawarte w Instrukcji (...) i Programie (...) oraz (...) sp. z o.o. Ze źródeł tych wynika jasno, jakie obowiązki z tytułu kierowania ośrodkiem ciążą na kierowniku szkolenia, nadzorującym sprawy związane z bezpieczeństwem wykonywanych skoków, podejmującym kroki zaradcze, a także wykonującym nadzór nad instruktorami oraz bieżącą kontrolę standaryzacji i postępów w szkoleniu.

Obowiązki te wyczerpująco wymienił Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (str. 23 uzasadnienia, k. 2282) i nie ma potrzeby ich powtarzania w tym miejscu ponownie. Odnieść się zaś należało do tych obowiązków, co do których oskarżony bądź to kwestionował, że daną regułę postępowania naruszył, bądź to kwestionował w ogóle istnienie obowiązku w momencie zdarzenia. Prawidłowe wskazanie obowiązków jest o tyle istotne, iż pozwala z kolei na określenie charakteru odpowiedzialności oskarżonego J. A. (1) jako kierownika szkolenia.

W pierwszej kolejności odnieść się należy do zarzutu kwestionującego ustalenie Sądu I instancji, że oskarżony nie wskazał imiennie instruktora (ani pisemnie ani ustnie) odpowiedzialnego za poszczególnych uczniów-skoczków, w tym J. K..

Jest to jeden z podstawowych obowiązków, jakie spoczywają na kierowniku szkolenia. To do instruktora prowadzącego ucznia-skoczka należy bowiem nadzór jego szkolenia, dobór sprzętu i jego sprawdzenie przed wejściem na pokład samolotu. Wagę tego obowiązku dostrzega sam skarżący wielokrotnie zarzucając Sądowi Rejonowemu błędne ustalenia w tym zakresie (dublujące się zarzuty z punktów 1, 4, 16, 17, 21, 26, 27) i podnosząc każdorazowo, że wskazał on S. S. jako instruktora prowadzącego wszystkich uczniów-skoczków.

Zarzuty te są jednak niezasadne. Wyjaśnieniom oskarżonego w tym zakresie z jednej strony w oczywisty sposób przeczyły zeznania świadka S. S., a z drugiej nie potwierdzały ich zeznania świadka W. S. i S. G.. Świadek W. S. wprost zeznała, iż nikt jej nie poinformował, kto jest jej instruktorem prowadzącym. Wbrew odmiennemu twierdzeniu skarżącego także umowa pożyczki ani dokumenty w postaci Indywidualnej Karty (...) i listy załadowczej nie wskazują, by oskarżony przydzielił S. S. do wszystkich uczniów-skoczków.

Nie można w szczególności zasadnie twierdzić, że z racji umowy pożyczki, którą S. S. zawarł z oskarżonym, przyjął on na siebie obowiązki instruktora nadzorującego nad wszystkimi uczniami-skoczkami ośrodka. Z generalnego zobowiązania się S. S. do świadczenia pracy na rzecz O. S. i wykonywania usług prowadzenia szkolenia spadochronowego nie można z oczywistych względów wyciągać wniosku o przyjęciu na siebie funkcji instruktora nadzorującego co do wszystkich uczniów-skoczków, którzy w danym dniu będą uczniami-skoczkami ośrodka. Z zapisów umowy taki obowiązek w żaden sposób nie wynika. Również zapisy w Indywidualnej Karcie (...) i treść listy załadowczej nie potwierdzają wyznaczenia S. S. na instruktora pokrzywdzonego, albowiem nie ma w nich podpisu S. S..

Ustalenie to determinuje jednocześnie sposób rozprawienia się z zarzutami zawartymi w punktach 19 i 22 apelacji. Skoro bowiem nie doszło do prawidłowego wyznaczenia instruktora i nadzór ten nie wynikał również z ww. dokumentów, to za prawidłowe uznać należało ustalenie Sądu Rejonowego, iż lista załadowcza nie została w sposób zgodny z przepisami sporządzona (brak podpisu instruktora wykonującego nadzór nad uczniem w danym skoku) i skontrolowana przez kierownika szkolenia przed lotem.

Oskarżony nie ma również racji, kiedy podnosi, że Sąd Rejonowy w sposób nieuprawniony przyjął, iż pokrzywdzony J. K. został dopuszczony do odbycia skoku spadochronowego bez wyposażenia spadochronu w urządzenie (...), mimo iż taki obowiązek istniał wobec uczniów-skoczków (zarzuty 3, 7, 24, 25 i 29). Kwestionując istnienie takiego obowiązku (a tym samym kwestionując naruszenie tego zakazu), skarżący wskazywał na załącznik nr 4 do rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 25 kwietnia 2005 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy - Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków, w którym wprowadzenie takiego zakazu w inkryminowanym okresie zawieszono.

Wskazać należy, iż w Instrukcji Operacyjnej Ośrodka (...) z jednej strony zawarto kategoryczny obowiązek wyposażenia spadochronu ucznia-skoczka w automat (...), z drugiej -dopuszczono odstępstwa od tego obowiązku. Co istotne jednak - w Instrukcji (...) jednoznacznie zakazano wykonywania skoków przez ucznia-skoczka bez urządzenia zabezpieczającego (...) dla spadochronu zapasowego i w tym zakresie żadnych odstępstw nie przewidziano. Mimo zatem, iż wymienionym aktem prawnym określona reguła bezpieczeństwa została zawieszona i przewidziano możliwość odstępstwa od tej reguły, to z Instrukcji (...) wynika, iż kierownictwo ośrodka bezwzględnie zobowiązywało się do stosowania wyższego standardu. Skoro zatem organizator skoków wprowadził taki wymóg w swoim Ośrodku i w Instrukcji (...) nie uregulował od niego odstępstw, to winien go bezwzględnie stosować i takie oświadczenie uznać należy za wiążące. To zaś, że w ośrodku powinny znajdować się trzy zestawy spadochronowe wyposażone w automaty (...) wynika z listy układań spadochronów oraz informacji przedstawionych podczas audytu certyfikacyjnego.

Oskarżony podnosząc kolejne zarzuty dowolnej oceny materiału dowodowego istnienie tego uchybienia upatruje w bezzasadnym przyjęciu przez Sąd Rejonowy, iż oskarżony wywierał naciski na instruktorów, aby złożyli podpisy na liście załadowczej oraz wypełnili Indywidualne Karty (...) (zarzuty z punktów 2 i 6) oraz że po zdarzeniu wytworzona została dokumentacja szkoleniowa (punkt 18 i 28).

Odnosząc się do tej kwestii należy zauważyć, że okoliczności te nie zostały wymienione jako element sprawczy zachowania oskarżonego, który miałby wyczerpywać znamiona przypisanego mu czynu z 155 k.k. W związku z powyższym trudno zakładać, jak sugeruje to apelujący, by tego rodzaju ustalenie miało wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Pomijając jednak tę kwestię to prawdą jest, że oskarżony istotnie wywierał naciski na instruktorów. Tego rodzaju ustalenie wbrew stanowisku skarżącego należy uznać za prawidłowe, albowiem znajdują uzasadnienie w przeprowadzonych na tę okoliczność i prawidłowo ocenionych dowodach w postaci wyjaśnień M. J. oraz zeznań S. S. i A. S.. Oceny tej skarżący nie zdołał podważyć.

Na marginesie wskazać należy, iż działania podjęte przez oskarżonego celem sporządzenia już po zdarzeniu dokumentacji szkoleniowej, a w szczególności wymienione przez Sąd Rejonowy napisanie testu za J. K., muszą stawiać pod poważnym znakiem zapytania twierdzenia oskarżonego, w których kwestionował on swoje sprawstwo i twierdził, iż nadzorował szkolenie pokrzywdzonego oraz eksponował te działania pozostałych oskarżonych, które skutkowały wystąpieniem przedmiotowego zdarzenia.

Niezrozumiałym jest zarzut skarżącego (punkt 5 i 23) mający polegać na uznaniu przez Sąd na stronie 10 uzasadnienia, że testy wiedzy przygotowywał oskarżony. W żadnym fragmencie uzasadnienia takie ustalenie nie zostało poczynione. Sąd Rejonowy ustalił, że testy wiedzy przygotował S. S. (strona 2 uzasadnienia), natomiast we fragmencie ustaleń znajdujących się na stronie 10 uzasadnienia a dotyczących testu wiedzy, nastąpiła oczywista omyłka pisarska poprzez wskazanie, że test ten napisał (...), podczas gdy nie ulega przecież wątpliwości, że test pisał pokrzywdzony J. K., i został on – zgodnie z zeznaniami A. R. (2) – zniszczony z powodu słabego wyniku, jaki pokrzywdzony na tym teście uzyskał, a następnie napisany przez nią ponownie tak, aby jego wynik był pozytywny.

W tym miejscu zaakcentować należy, iż nie ma racji oskarżony podnosząc, że Sąd Rejonowy w sposób nieuprawniony przyjął, iż pokrzywdzony został dopuszczony do skoku nie posiadając wystarczającej ku temu wiedzy teoretycznej (wypełnił test w sposób, który w istocie eliminował go z możliwości wykonania skoku). Zaakcentować w tym miejscu trzeba, że pokrzywdzony powinien nie tylko odbyć kurs, lecz również poddać się następnie egzaminowi sprawdzającemu nabytą podczas szkolenia wiedzę. To właśnie rzeczony egzamin stanowić ma potwierdzenie posiadania przez ucznia-skoczka wiedzy, którą może potem wykorzystać w praktyce. Nieprawidłowości w przeprowadzonym szkoleniu pokrzywdzonego były zaś ewidentne, w szczególności nie sprawdzono testu pokrzywdzonego przed skokiem, szkolenie prowadziła osoba nieuprawniona a mimo przekazanych kierownikowi szkolenia zastrzeżeń co do konieczności przeprowadzenia dodatkowych zajęć, podjął on decyzję o skoku.

Brak jest również podstaw do uznania za zasadny zarzutu naruszenia przepisu art. 333 § 2 k.p.k. poprzez odczytanie zeznań świadków wskazanych przez Prokuratora w akcie oskarżenia. Przepis ten wprost przewiduje taką możliwość, a jednocześnie skarżący nie wskazał, jaki wpływ na treść zaskarżonego wyroku miałoby ewentualne uchybienie temu przepisowi, podobnie jak nie zamieszczenie w wyroku wszystkich dat rozpraw.

Podsumowując tę część rozważań, Sąd Odwoławczy stoi na stanowisku, iż skarżący nie wykazał w żaden sposób, aby rozumowanie Sądu I instancji, przy ocenie zgromadzonych w sprawie dowodów było wadliwe, bądź nielogiczne. Zarzuty przedstawione bowiem w apelacji mają w istocie charakter polemiczny i opierają się wyłącznie na odmiennej, subiektywnej ocenie zebranych dowodów. W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd meriti w sposób wnikliwy i wszechstronny rozważył wszystkie dowody i okoliczności ujawnione w toku rozprawy. Ocena materiału dowodowego została dokonana przez Sąd I instancji z uwzględnieniem reguł sformułowanych w art. 4, 5 i 7 k.p.k. - jest oceną wszechstronną i bezstronną, nie narusza granic swobodnej oceny dowodów, jest zgodna z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego oraz nie zawiera błędów faktycznych lub logicznych. Jak to wynika z treści wyjątkowo wnikliwego , obszernego i przekonującego pisemnego uzasadnienia zaskarżonego wyroku, sporządzonego zgodnie z regułami wskazanymi w art. 424 § 1 k.p.k., Sąd I instancji nie pominął przy wyrokowaniu żadnego dowodu, który mógł mieć w sprawie znaczenie. Każdy z tych dowodów ocenił w powiązaniu z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem wykazując, które i dlaczego uznał za wiarygodne, a którym tego przymiotu odmówił.

Przeprowadzona powyżej poprawna analiza obowiązków i przepisów dotyczących odpowiedzialności oskarżonego za przestrzeganie procedur pozwoliła w dalszej kolejności na trafne odniesienie się do pozostałych, nie omówionych jeszcze, zarzutów przedstawionych przez skarżącego, które odnoszą się w gruncie rzeczy do obrazy prawa materialnego.

Szczególną uwagę zwrócić należy na zasygnalizowany na wstępie wątek związku przyczynowego między zachowaniem się oskarżonego a skutkiem w postaci śmierci pokrzywdzonego, albowiem to on w istocie jest punktem atakowanym tezami skarżącego, zawartymi w punktach 31 i dalsze zarzutów apelacji.

Mianowicie, istota tych zarzutów apelacji sprowadza się do zarzucania Sądowi I instancji błędnego przyjęcia, iż pomiędzy zaniechaniami (działaniami) oskarżonego a nieumyślnym spowodowaniem śmierci pokrzywdzonego zachodził związek przyczynowy pozwalający przyjąć winę oskarżonego. Mówiąc inaczej, oskarżony kwestionuje możliwość poniesienia przez siebie odpowiedzialności za przestępstwo skutkowe, w istocie zarzucając Sądowi obrazę prawa materialnego, tj. art. 155 k.k.

Odnosząc się zatem do tych zarzutów wskazać należy po pierwsze, iż szafowanie przez skarżącego argumentem, że skoro relewantną przyczyną zgonu pokrzywdzonego było przydzielenie mu niewłaściwego zestawu spadochronowego i nie zauważenie uchwytu wyzwalającego podczas procedury sprawdzenia, a odpowiedzialność za to co do zasady ponosi instruktor nadzorujący, jest w okolicznościach niniejszej sprawy z gruntu błędne, skoro ustalone zostało, że oskarżony J. A. (1) jako kierownik szkolenia nie dopełnił obowiązku wyznaczenia instruktora nadzorującego. Co więcej – dopuścił do tego, by M. J. przyjął na siebie i wykonywał obowiązki instruktora, mimo iż nie posiadał uprawnień instruktorskich właściwych do prowadzenia szkolenia ani licencji skoczka zawodowego.

Analiza środka odwoławczego skarżącego wskazuje, iż skarżący zdaje się opacznie rozumieć istotę obowiązku wyznaczenia instruktora nadzorującego ucznia-skoczka, jaki ciąży na kierowniku szkolenia. Charakter odpowiedzialności kierownika szkolenia za bezpieczeństwo uczniów-skoczków jest uprzedni i nadrzędny wobec odpowiedzialności instruktorów. Oczywistym jest, że stosowne regulacje nie wymagają od kierownika szkolenia, aby w sytuacji prawidłowego wyznaczenia instruktora sprawował bezpośredni nadzór nad każdym elementem szkolenia. Nie tego jednak dotyczy istota przypisanego oskarżonemu czynu. P. jego zachowania przejawia się tym, że oskarżony poprzez niewyznaczenie instruktora nie zapewnił pokrzywdzonemu prawidłowego nadzoru nad jego szkoleniem i wykonywanym skokiem. W żadnym razie nie można uznać za wypełnienie tego obowiązku powierzenia szkolenia M. J., albowiem nie miał on odpowiednich kwalifikacji do szkolenia i instruktażu ucznia-skoczka. Stąd argumentacja skarżącego, że odpowiedzialnym za ocenę gotowości skoczka do skoku i gotowości użycia spadochronu oraz jego wybór był M. J. jest kompletnie chybiona.

Prawidłowa jest zatem konstatacja Sądu Rejonowego, że skoro oskarżony jako kierownik szkolenia nie wyznaczył imiennie instruktora nadzorującego i prowadzącego szkolenie ucznia-skoczka, to tym samym na nim spoczywała odpowiedzialność za przeszkolenie pokrzywdzonego oraz dobór sprzętu spadochronowego i jego sprawdzenie przed oddaniem skoku przez ucznia-skoczka.

Prawidłowo Sąd Rejonowy przyjął, że to oskarżony w takiej sytuacji miał obowiązek, ale i obiektywną możliwość przewidzenia, że pokrzywdzony ma spadochron nieprzystosowany do jego umiejętności (m.in. nieprzeznaczony dla uczniów-skoczków). To przecież oskarżony podjął decyzję o dopuszczeniu J. K. do skoku ze spadochronem zapasowym bez automatu (...), a więc wymagającym aktywności skoczka. To z kolei powinno wdrożyć jego szczególną ostrożność. Zwłaszcza w zaistniałej sytuacji, kiedy uczeń-skoczek wykonuje swój pierwszy skok w życiu, należało upewnić się, że spadochron główny jest prawidłowo zapięty. Zapięcie spadochronu na dwa systemy otwarcia nie jest przy tym sytuacją nieprzewidywalną, której prawdopodobieństwo wystąpienia byłoby tak znikome, że nie należy się z nim liczyć.

Za prawidłowe uznać należy również ustalenie Sądu Rejonowego, iż oskarżony powinien był jak i miał możliwość wychwycenia błędu oprzyrządowania spadochronu głównego pokrzywdzonego już po samym jego wyglądzie, wskazującym na równoległe zainstalowanie dwóch systemów otwarcia. Istotnym jest w tym kontekście, iż z zeznań świadka J. B., osoby obecnej w strefie ośrodka i niezwiązanej w żaden sposób z procedurą sprawdzania skoczka przed skokiem, wynika, że widział on wyraźnie uchwyt wskazujący na ułożenie spadochronu na dwa systemy zapięcia: po raz pierwszy w układalni a następnie już w samolocie siedząc obok J. K.. Wobec powyższego nie może budzić wątpliwości, iż również oskarżony mógł i powinien był spostrzec i ujawnić nieprawidłowo zapięty spadochron.

Pokrzywdzonemu został przydzielony spadochron zapięty na dwa systemy, co spowodowało brak uaktywnienia spadochronu głównego przy użyciu liny desantowej. Oczywistym jest, że do tragicznego w skutkach zdarzenia nie doszłoby, gdyby nastąpiło wyeliminowanie uchwytu jako zbędnego, a w okolicznościach skoku „na linę” po prostu niebezpiecznego. Do wypadku nie doszłoby również gdyby spadochron pokrzywdzonego wyposażony był w system (...) zgodnie z Instrukcją Operacyjną. Gdy chodzi o ten fakt, to zasadnie Sąd Rejonowy wskazał, iż zarówno opiniujący w sprawie biegły sądowy jak i członkowie komisji badania wypadków lotniczych byli zgodni co do tego, iż konieczność taka wynikała wprost z Instrukcji Operacyjnej, a jego brak stanowił naruszenie punktu, który mówi o zakazie wykonywania przez uczniów-skoczków skoków bez automatu (...).

Obowiązki te ciążyły na oskarżonym jako kierowniku szkolenia. Pomiędzy zachowaniem oskarżonego a skutkiem w postaci śmierci pokrzywdzonego zachodzi zatem bezpośredni związek przyczynowy, na co wskazał w uzasadnieniu Sąd I instancji i rozumowaniu temu nie sposób zarzucić dowolności czy też braku logiki.

Inaczej niż chce tego apelujący, sam fakt, że bezpośrednią przyczyną wypadku była nieprawidłowa technika wykonania skoku przez pokrzywdzonego, nie wyłącza odpowiedzialności wspomnianego oskarżonego, albowiem to właśnie on dopuścił do oddania skoku z nieprawidłowo zapiętym spadochronem i bez automatu (...). Zaznaczyć przy tym trzeba, że znamię „powoduje” charakteryzujące czynność sprawczą przestępstwa nieumyślnego spowodowania śmierci obejmuje w formie sprawczej wszystkie zachowania dające podstawę do obiektywnego przypisania skutku.

Pokrzywdzonemu jak najbardziej można przypisać nieprawidłowość polegającą na tym, że do otwarcia spadochronu zapasowego doszło zbyt późno, ale nawet to nieprawidłowe zachowanie należy rozpatrywać w kontekście obowiązków prawidłowego przeszkolenia i nadzorowania skoków przez nadzorującego kierownika szkolenia. To, że do zdarzenia doszło wynikało z faktu nieprawidłowo zorganizowanego i prowadzonego szkolenia, tego, że nie został zapewniony właściwy nadzór nad szkoleniem uczniów, a sprawdzenie sprzętu nie było przeprowadzone wystarczająco starannie i kompleksowo.

Na powyższe okoliczności w zakresie prawidłowości ustaleń dokonanych przez Sąd I instancji nie ma zatem wpływu podniesiony zarzut, że Sąd I instancji przypisał M. J. niedopełnienie częściowo tożsamych obowiązków. W sprawie nie ma wątpliwości, że M. J. przyjął na siebie obowiązki instruktora nadzorującego. To jednak nie zdejmuje odpowiedzialności z oskarżonego J. A. (1). Jeszcze raz podkreślić należy, że fakt, że określone uchybienia i zaniedbania w organizacji i przygotowaniu sprzętu oraz w szkoleniu i przygotowaniu ucznia-skoczka do skoku można zarzucić także M. J. (na co powołuje się oskarżony w apelacji), nie wyłącza odpowiedzialności karnej oskarżonego, podobnie jak związku przyczynowego pomiędzy czynem a skutkiem w postaci śmierci pokrzywdzonego nie przerywa włączenie się do łańcucha przyczyn okoliczności od sprawcy niezależnych, jeżeli działanie sprawcy było jednym z warunków, bez którego następstwo w postaci śmierci by nie nastąpiło. Z taką sytuacją mamy zaś do czynienia w niniejszej sprawie.

Odnosząc się na koniec do zarzutu skarżącego dotyczącego tego, że za poprawne wykonanie skoku odpowiedzialność ponosi sam uczeń-skoczek oraz że nie ma on prawa wykonać skoku, jeżeli na dany skok nie zapewnił sobie nadzoru instruktora, to najdobitniej świadczy on o elementarnym niezrozumieniu przez skarżącego charakteru odpowiedzialności kierownika szkolenia. Bez względu na stan zrozumienia przez pokrzywdzonego zasad oddawania skoków, to przede wszystkim na oskarżonym ciążył obowiązek takiego zorganizowania szkolenia i sposobu wykonywania skoku, aby życie i zdrowie pokrzywdzonego nie było zagrożone i to bez względu na postawę samego pokrzywdzonego.

Zachowania i postępowanie innych osób nie zwalniały oskarżonego z zachowania wszystkich procedur bezpieczeństwa. Oskarżony winien bowiem podjąć wszelkie możliwe kroki w celu zapewnienia bezpieczeństwa wykonywania skoku przez pokrzywdzonego, w czym zawierało się także odpowiednie sprawdzenie sprzętu, tak aby ujawnić wszelkie potencjalne niebezpieczeństwa grożące skoczkowi. Oskarżony znał swoje obowiązki, był zobowiązany do podjęcia stosownych działań, a jednak zaniechał ich spełnienia. Właściwie zatem Sąd Rejonowy przyjął, że oskarżonemu jako gwarantowi niezaistnienia skutku można było przypisać nieumyślne popełnienie zarzucanego czynu zabronionego, gdyż wiedząc o swoim zaniechaniu mógł taki skutek przewidzieć (art. 9 § 2 k.k.).

Reasumując, konkluzje Sądu meriti, co do tego, że oskarżony:

-

nie wyznaczył instruktora odpowiedzialnego za szkolenie ucznia skoczka J. K.,

-

nie sprawował właściwego nadzoru nad przebiegiem tego szkolenia,

-

dopuścił do odbycia skoku spadochronowego przez J. K. bez wyposażenia spadochronu zapasowego w urządzenie (...),

-

nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku skontrolowania listy załadowczej oraz

-

dopuścił do oddania skoku spadochronowego przez ucznia skoczka J. K. z zapiętym niezgodnie z instrukcją pokrowcem spadochronu głównego na dwa systemy otwarcia, co spowodowało zablokowanie samoczynnego otwarcia się spadochronu głównego, w wyniku czego nieumyślnie spowodował śmierć J. K.,

stanowią wynik rozważenia wszystkich okoliczności, a nade wszystko zostały wyczerpująco i logicznie - z uwzględnieniem wskazań wiedzy, doświadczenia życiowego i prawidłowego rozumowania - uzasadnione w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku. Przytoczone zaś na poparcie zarzutów apelacji argumenty stanowią jedynie próbę zaprezentowania własnej, odmiennej od dokonanej przez Sąd I instancji oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Argumentacja taka mogłaby być podzielona tylko wtedy, gdyby skarżący wykazał, że ocena Sądu meriti jest błędna, bądź dokonana z naruszeniem odpowiednich reguł postępowania, tzn. w sposób niepełny, nielogiczny, naruszający zasady wiedzy i doświadczenia życiowego, bądź zasadę bezstronności. Stwierdzić należy, że apelacja nie zdołała jednak, zdaniem Sądu Okręgowego, zrealizować wskazanych wyżej celów.

Sąd Odwoławczy nie znalazł także podstaw do ingerencji w rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego w zakresie zastosowanej wobec oskarżonego represji karnej, zarówno w kierunku jej zaostrzenia poprzez uchylenie orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności (apelacja Prokuratora), jak i w kierunku jej złagodzenia poprzez uchylenie zastosowanego środka karnego (apelacja obrońcy oskarżonego).

Przesłanki zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności określa art. 69 § 1 k.k., zgodnie z którymi Sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Środki probacyjne mają, co do zasady, na celu poddanie próbie sprawcy, którego czyn ma charakter incydentalny i co do którego można postawić pozytywną prognozę kryminologiczną. Sąd I instancji w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazał, iż orzekł wobec oskarżonego karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania ze względu na pozytywną prognozę kryminologiczną. W ocenie Sądu Odwoławczego powody, dla których Sąd Rejonowy uznał za możliwe i zasadne zastosowanie wobec oskarżonego tego dobrodziejstwa (w szczególności jego właściwości i warunki osobiste, nieumyślność działania) są wystarczające i właściwe. Sąd Odwoławczy uznał, iż kara ta została ukształtowana prawidłowo i jest adekwatna do wagi popełnionego czynu. Wnioskowana przez Prokuratora kara bez warunkowego zawieszenia, jej wykonania w sytuacji, gdy oskarżony nie jest osobą zdemoralizowaną wymagającą izolacji od społeczeństwa, byłaby karą zbyt surową i restrukcyjną. Dlatego też wniosku apelującego Prokuratora odnośnie wymierzenia oskarżonemu kary bezwzględnego pozbawienia wolności Sąd II instancji nie uwzględnił.

Jeśli zaś chodzi o orzeczony wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu instruktora spadochronowego na okres trzech lat, Sąd Odwoławczy uznał, iż również ten środek represji karnej jest współmierny do wagi popełnionego przez oskarżonego czynu. Zaaprobował on zatem stanowisko Sądu Rejonowego, który wskazał, iż orzeczony w stosunku do oskarżonego środek karny jest z jednej strony konieczny, aby wywołać w nim odpowiednią refleksję, a z drugiej - niezbędny dla czasowego wyeliminowania zagrożenia ze strony oskarżonego dla innych osób. Sąd I instancji słusznie ocenił, iż naruszenie elementarnych zasad bezpieczeństwa oraz następstwa działania oskarżonego w postaci zgonu pokrzywdzonego są dostatecznymi i wystarczającymi podstawami orzeczenia zakazu wykonywania zawodu instruktora na odpowiednio długi okres czasu. Okres ten w ocenie Sądu Okręgowego jest zarazem adekwatny do okoliczności czynu i stopnia winy oskarżonego.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając wniesione apelacje za bezzasadne.

W punkcie II wyroku Sąd Odwoławczy na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. i § 14 ust. 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz.1348 z późn. zm.) zasądził od oskarżonego na rzecz oskarżycielki posiłkowej kwotę 420,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

Na podstawie art. 636 § 1 k.p.k. oraz art. 2 ust. 1 pkt 4 i art. 3 ust. 2 w zw. z art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. (Dz. U. z 1983 r. Nr 49, poz. 223 z późn. zm.) o opłatach w sprawach karnych Sąd Odwoławczy obciążył oskarżonego kosztami postępowania odwoławczego i wymierzył mu opłatę za II instancję.