Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 10 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy E. B. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o wysokość świadczenia

na skutek apelacji E. B. (1)

od wyroku Sądu Okręgowego w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 grudnia 2011 r., sygn. akt V U 912/11

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Ubezpieczona E. B. (2) odwołała się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 9 września 2011 r. odmawiającej jej prawa do przeliczenia emerytury poprzez uznanie okresu urlopu wychowawczego jako okresu składkowego.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania oraz zasądzenie od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2011 r. Sąd Okręgowy w Słupsku V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie i zasądził od ubezpieczonej na rzecz pozwanego kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

W dniu 24 sierpnia 2011 r. ubezpieczona E. B. (1) złożyła wniosek o przeliczenie emerytury poprzez uwzględnienie okresów urlopu wychowawczego jako okresów składkowych. W okresach od 8 marca 1984 r. do 6 marca 1985 r. oraz od 13 czerwca 1985 r. do 31 sierpnia 1988 r. ubezpieczona sprawowała opiekę nad swoimi dziećmi w wieku poniżej 4 lat.

Decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 9 września 2011 r. odmówiono ubezpieczonej prawa do przeliczenia emerytury poprzez uznanie okresu urlopu wychowawczego jako okresu składkowego.

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 7 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 grudnia 1998r. (tekst jedn. Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.), okresami nieskładkowymi są przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury i renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresów niewykonywania pracy z powodu opieki na dzieckiem:

a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat;

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.

Sąd I instancji przypomniał, że w niniejszej sprawie ubezpieczona domagała się przeliczenia pobieranej emerytury poprzez zaliczenie okresów opieki nad swoimi dziećmi w wieku poniżej 4 lat ( od 8 marca 1984 r. do 6 marca 1985 r. oraz od 13 czerwca 1985 r. do 31 sierpnia 1988 r. ) jako składkowych z powołaniem na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I UZP 1/11.

Zgodnie z przywołaną uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., wskazał Sąd Okręgowy, okresy bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi a następnie urlopu wychowawczego - wykorzystane przed dniem 1 stycznia 1999 r. - są od dnia 28 stycznia 1972 r. okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy emerytalnej. Powyższe nie oznacza jednak, że zaliczenie tego okresu do okresu zatrudnienia przy ustalaniu prawa do emerytury powoduje uznanie go za składkowy. Przedmiotowa uchwała Sądu Najwyższego nie dotyczy wykładni przepisu art. 7 ust. 5 ustawy emerytalnej, ani razu w uchwale przepis ten nie został zacytowany. Przepis art. 7 ust. 5 w sposób jasny formułuje normę prawną nakazującą uznawać okresy w nim wskazane jako okresy nieskładkowe.

W ocenie Sądu I instancji uzasadniona w świetle powyższego jest konstatacja, że nie sposób przeliczyć podstawy wymiaru świadczenia w sposób oczekiwany przez ubezpieczoną. Wnioskodawczyni nie formułowała zaś innych zarzutów pod adresem zaskarżonej decyzji. W tych okolicznościach, uznając odwołanie za bezzasadne, na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie, o czym orzeczono w pkt I wyroku.

Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w wysokości określonej w § 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu Sąd Okręgowy zasądził od ubezpieczonej na rzecz organu rentowego zwrot kosztów procesu w wysokości 60 zł, o czym orzeczono w pkt II wyroku.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła wnioskodawczyni, wnosząc o uchylenie wyroku w całości i uwzględnienie powództwa. Skarżąca wyrokowi zarzuciła:

1. naruszenie art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach poprzez odmowę liczenia wcześniejszej emerytury od dnia jej przyznania, tj. od dnia 1 kwietnia 2004 r., gdyż o możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury decyduje kryterium ubezpieczenia pracowniczego, a nie formalnego pozostawania w stosunku pracy (osoba na wychowawczym ma status pracownika, chociaż nie pracuje);

2. wydanie wyroku sprzecznego z uchwałą Sądu Najwyższego składu siedmiu sędziów z dnia 18 maja 2011 r., sygn. akt I UZP 1/11;

3. zasądzenie kosztów procesu 60 zł, gdy postępowanie jest wolne od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu skarżąca podniosła, że urlop wychowawczy wg przepisów zawartych w art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest okresem pozostawania w ubezpieczeniu społecznym (przed rokiem 1999) lub emerytalno/rentowym (po roku 1988). Matka przebywająca na urlopie wychowawczym przed rokiem 1999 korzystała z ubezpieczenia społecznego: zdrowotnego (opieka zdrowotna w pełnym zakresie), emerytalno/rentowego (okres równorzędny z zatrudnieniem do naliczenia świadczeń emerytalnych). ZUS niewłaściwie naliczał kapitały początkowe, błędnie naliczał świadczenia emerytalne jak również odmawiał naliczenia świadczeń emerytalnych dla matek przebywających na urlopach wychowawczych w okresie 1972 r. do 1999 r.

E. B. (1) wskazała, że okres urlopu wychowawczego od 28 stycznia 1972 r. do 15 listopada 1991 r. jest okresem składkowym i liczony ze współczynnikiem 1,3 natomiast okres od 15 listopada 1991 r. do 1999 r. jest liczony ze współczynnikiem 0,7. W składzie siedmiu sędziów SN podjął uchwałę w dniu 18 maja 2011 r., sygn. akt I UZP 1/11 stwierdzając, że urlopy wychowawcze są okresem równorzędnym z ubezpieczeniem społecznym przed rokiem 1999. Powołując się na uzasadnienie przywołanej uchwały Sądu Najwyższego skarżąca wniosła o uwzględnienie apelacji.

W odpowiedzi na apelację organ rentowy wniósł o jej oddalenie apelacji oraz o zasądzenie od ubezpieczonej na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Ubezpieczona w piśmie procesowym z dnia 21 maja 2012 r. podtrzymała w całości wywiedzioną apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem nie zawiera zarzutów, które mogłyby skutkować zmianą bądź uchyleniem zaskarżonego wyroku. Sąd I instancji prawidłowo ustalił stan faktyczny w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy, zaś w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c., nie popełnił też błędów w rozumowaniu w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich oceny prawnej, albowiem prawidłowo zinterpretował i zastosował odpowiednie przepisy prawa. W konsekwencji, Sąd odwoławczy, oceniając jako prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji, uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., sygn. I PKN 339/98, OSNAPiUS z 1999 r., z. 24, poz. 776).

Spór w przedmiotowej sprawie sprowadzał się do tego, czy okresy od 8 marca 1984 r. do 6 marca 1985 r. oraz od 13 czerwca 1985 r. do 31 sierpnia 1988 r., kiedy to wnioskodawczyni pozostawała na urlopie wychowawczym, powinny zostać zaliczone jako okresy składkowe przy obliczaniu wysokości emerytury.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w art. 6 wymienia okresy zaliczane do okresów składkowych, natomiast w art. 7 – do okresów nieskładkowych. W pkt 5 art. 7 wymienione zostały przypadające przed dniem nabycia prawa do emerytury i renty okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresów niewykonywania pracy - z powodu opieki na dzieckiem:

a) w wieku do lat 4 - w granicach do 3 lat na każde dziecko oraz łącznie - bez względu na liczbę dzieci - do 6 lat;

b) na które ze względu na jego stan fizyczny, psychiczny lub psychofizyczny przysługuje zasiłek pielęgnacyjny dodatkowo w granicach do 3 lat na każde dziecko.

Cytowany przepis w sposób jednoznaczny kwalifikuje sporne okresy sprawowania przez ubezpieczoną opieki nad dziećmi jako okresy nieskładkowe. Kwalifikacji okresów wymienionych w powołanym wyżej przepisie prawa ( art. 7 pkt 5 ustawy emerytalnej ) nie zmienia przepis art. 29 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. W przepisie tym mowa jest bowiem o okresach podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu pozostawaniu w stosunku pracy, a nie jakichkolwiek innych. Wniosek taki nie płynie również z powoływanej przez ubezpieczoną uchwały Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2011 r., sygn. I UZP 1/11 (Lex nr 787407). Zgodnie z tą uchwałą, okresy bezpłatnego urlopu dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi a następnie urlopu wychowawczego - wykorzystane przed dniem 1 stycznia 1999 r. - są od dnia 28 stycznia 1972 r. okresem podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy w rozumieniu art. 29 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wbrew twierdzeniu skarżącej, uchwała ta nie stanowi o kwalifikacji urlopów wychowawczych jako okresów składkowych, a jedynie daje wskazówkę odnośnie tego, jak należy je traktować przy ocenie spełnienia przesłanek do przyznawania emerytury na podstawie art. 29 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nadto, w uchwale nie użyto sformułowania „okres składkowy”, a jedynie „okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy”, które to pojęcia nie są pojęciami tożsamymi. Przepisu art. 29 ust. 3 ustawy FUS nie można analizować w oderwaniu od treści art. 29 ust. 1, w którym ustawodawca posługuje się pojęciem okresów składkowych i nieskładkowych. Pojęcie „okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy” nie zostało w ustawie emerytalnej zdefiniowane.

Sąd Najwyższy w obszernych wywodach zawartych w uzasadnieniu cyt. uchwały nie negował kwalifikacji okresów urlopów wychowawczych jako okresów nieskładkowych w rozumieniu art. 7 pkt 5 ustawy FUS. Wskazując na ewolucję przepisów emerytalnych i ubezpieczeniowych ( począwszy od ustawy z dnia 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu społecznym ) wyjaśnił, że ubezpieczeniu społecznemu podlegają wszyscy pracownicy od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania. Tym samym pracownice korzystające z urlopów bezpłatnych dla matek pracujących, opiekujących się małymi dziećmi a później z urlopów wychowawczych objęte były w tym czasie ubezpieczeniem społecznym – ich stosunek pracy bowiem trwał aczkolwiek nie wykonując pracy, nie otrzymując wynagrodzenia nie były za nie odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z regulacją zawartą w uchwale Nr 13 Rady Ministrów z dnia 14 stycznia 1972 r. ( weszła w życie 28 stycznia 1972 r. ) w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się dziećmi ( M. P. Nr 5, oz. 26 ), w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi ( Dz. U. Nr 43, poz. 219), czy w późniejszym rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych okresy tych urlopów bezpłatnych, czy wychowawczych ( Dz. U. 19, poz. 97 ) uważane były za okresy zatrudnienia w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. § 19 rozporządzenia z 1981 r. w brzmieniu obowiązującym od 28 stycznia 1985 r. stanowił, że okresy urlopu wychowawczego w wymiarze nie przekraczającym 6 lat uważa się za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia w rozumieniu ustawy z 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin - Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.( art. 11 ust. 2 pkt 11). Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm. ) okresy te zaliczone zostały do okresów nieskładkowych. Analiza przywołanych wyżej przepisów prawa pozwala na konstatację, że wolą prawodawcy było wliczanie urlopów bezpłatnych a później wychowawczych zarówno do uprawnień pracowniczych jak i okresów od których uzależnione jest prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego: emerytur i rent. Jak już zaznaczono wyżej urlopy te były traktowane jak okresy zatrudnienia w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach, od 1 stycznia 1983 r. jak okresy równorzędne z okresem zatrudnienia zaś od 15 listopada 1991 r. jak okresy nieskładkowe. Przepis art. 29 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach stanowi o prawie do emerytury określonej grupy ubezpieczonych – pracowników. Ustawodawca w przepisie tym sprecyzował, że prawo do tego świadczenia przysługuje osobom, które ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o świadczenie były pracownikami przez co najmniej 6 miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy (i podlegały ubezpieczeniu społecznemu lub ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu ) albo przez cały okres składkowy i nieskładkowy wymagany art. 29 ust. 1 były pracownikami. Skoro w ust. 1 art. 29 ustawodawca posługuje się pojęciem okresów składkowych i nieskładkowych to wskazany w ust. 3 okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pozostawania w stosunku pracy należy rozumieć jako okres składkowy i nieskładkowy z tytułu bycia pracownikiem. Użyty przez ustawodawcę termin "tytuł" nie jest związany z ubezpieczeniem, ale ze stosunkiem pracy. Nie chodzi zatem o "tytuł ubezpieczenia" pracowniczego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ale o "ubezpieczenie z tytułu" pozostawania w stosunku pracy.

Reasumując potraktowanie przez ustawodawcę okresów urlopu wychowawczego jako ubezpieczenia z tytułu bycia pracownikiem nie czyni ich składkowymi – nadal są one okresami nieskładkowymi uwzględnianymi do prawa w zakresie wynikającym z pkt 5 art. 7 jak i art. 5 ustawy emerytalnej. Okresy nieskładkowe do wysokości emerytury uwzględnia się przy zastosowaniu współczynnika 0,7 % podstawy wymiaru. Argumenty przytoczone przez apelującą nie zasługują zatem na uwzględnienie.

Za niezasadny należy również uznać zarzut błędnego zasądzenia kosztów procesu w kwocie 60 zł od wnioskodawczyni na rzecz pozwanego. Wprawdzie zgodnie z treścią art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r., pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie mają obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, jednakże art. 108 w/w ustawy stanowi, iż zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. W związku z powyższym, skoro strona wygrywająca sprawę (pozwany) poniosła koszty zastępstwa procesowego, to Sąd Okręgowy trafnie, zgodnie z wyrażoną w art. 98 § 1 k.p.c. zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, zasądził od ubezpieczonej na rzecz pozwanego kwotę 60 zł stanowiącą stawkę minimalną wynagrodzenia radcy prawnego w sprawach o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego (§ 11 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację wnioskodawczyni.