Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach XII Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2015 roku w Gliwicach

sprawy z powództwa T. P.

przeciwko K. F.

uznanie umowy za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do powoda T. P. umowę darowizny zawartą dnia (...) roku pomiędzy A. F. (1) a pozwanym K. F. w formie aktu notarialnego przed notariuszem G. K. (Rep (...), na mocy której A. F. (1) dokonał darowizny na rzecz pozwanego K. F. nieruchomości zabudowanej położonej w K., gmina Z. składającej się z działki numer (...) o powierzchni 2908m ^{( 2)}, dla której Sąd Rejonowy w T. prowadzi księgę wieczystą numer (...), któremu to powodowi przysługuje w stosunku do A. F. (1) wierzytelność o zapłatę kwoty 70 000 Euro wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty zasądzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia(...) roku, sygn. akt (...), zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia (...) roku. sygn. akt (...);

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21 954 (dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt cztery i 00/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt XII C 110/13

UZASADNIENIE

Powód wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy darowizny zawartej dnia (...) roku pomiędzy A. F. (1) a K. F. przed notariuszem G. K. (Rep. (...)), na mocy której A. F. (1) dokonał darowizny na rzecz K. F. nieruchomości zabudowanej położonej w K., gmina Z. składającej się z działki o numerze (...) o powierzchni(...) dla której Sąd Rejonowy w T. prowadzi KW nr (...). Powód oświadczył, że przysługuje mu w stosunku do A. F. (1) wierzytelność o zapłatę kwoty 70.000 Euro wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 30 stycznia 2012 roku do dnia zapłaty zasądzona wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach, XII Wydział Cywilny z (...) roku, sygn. akt (...), zmienionym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach, V Wydział Cywilny z dnia (...) roku, sygn. akt (...). Uzasadniając żądanie wskazał, że na skutek zawartej umowy darowizny A. F. (1) przestał być właścicielem wartościowego składnika majątkowego, który mógł służyć do zaspokojenia roszczeń jego wierzycieli, a pozwany jako syn A. F. (1) w wyniku dokonanej czynności prawnej (darowizny) niewątpliwie odniósł korzyść w postaci nieodpłatnego nabycia prawa własności nieruchomości która należała do jego ojca. Z uwagi na nieodpłatny charakter dokonanej czynności powód nie jest w stanie zaspokoić swojego roszczenia ze środków uzyskanych z dokonanej czynności. Dłużnik nie posiada również żadnego majątku, a źródłem jego dochodu jest uzyskiwana w Niemczech emerytura w wysokości 309,51 Euro oraz emerytura z KRUS w kwocie 778,56 zł. W związku z powyższym uznać należy, że A. F. (1) nie posiada żadnego majątku i tym samym nie jest wypłacalny i nie jest w stanie spełnić roszczenia powoda o zwrot kwoty 70.000 Euro z odsetkami umownymi (k.2-154, k.317-354).

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości
i zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych w podwójnej wysokości. W ocenie pozwanego nie została spełniona podstawowa przesłanka skargi paulińskiej, a mianowicie pozwany w chwili dokonywania czynności nie działał z pokrzywdzeniem wierzycieli, ponieważ w dacie tej czynności nie istniało jeszcze roszczenie powoda o zapłatę należności. A. F. (1) nie miał również wiedzy, iż darując nieruchomość zmierza do pokrzywdzenia wierzycieli, ponieważ nie posiadał on żadnej wiedzy w przedmiocie domniemanego zawarcia umowy przedwstępnej przez jego pełnomocnika z T. P., a po drugie nie był wzywany do wykonania umowy, którą miał zawrzeć J. C. z T. P.. Pozwany przyznał, że A. F. (1) podpisał dla J. C. pełnomocnictwa do sprzedaży działek oznaczonych numerami (...) jednakże A. F. (1) nie był świadomy tego, że podpisując pełnomocnictwo z dnia (...) roku udziela pełnomocnictwa do sprzedaży działki, która miała być przeznaczona dla pozwanego jako darowizna. Podniósł, że numer działki (...) został wpisany dopiero w dniu (...) roku, a zatem po 55 dniach od udzielenia pełnomocnictwa. Pozwany podkreślił, że nie miał żadnej wiedzy na temat zawarcia umowy pomiędzy J. C., a T. P., której przedmiotem miała być działka otrzymana w drodze darowizny (k.193-198).

W oparciu o przeprowadzone postępowanie dowodowe Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. F. (1) mieszkającego od 26 lat w Niemczech i J. C. łączyły wspólne interesy od 2008 roku kiedy to A. F. (1) zwrócił się do J. C. z propozycją odkupienia od niego nieruchomości. Był on wówczas właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 15 ha. Na terenie gospodarstwa znajdował się dom, stodoła, szopa i chlew w zwartej zabudowie na jednej działce. Współpraca polegała na tym, że A. F. (1) proponował do sprzedaży określoną nieruchomość, strony uzgadniały cenę, a następnie udawały się do notariusza celem sporządzenia dokumentu pełnomocnictwa, na mocy którego J. C. posiadał umocowanie m.in. do rozporządzania wskazanymi przez A. F. (1) nieruchomościami. Przed udzieleniem pełnomocnictwa transakcja była rozliczana, cena sprzedaży zapłacona co też znajdowało odzwierciedlenie w treści udzielanego pełnomocnictwa. Za wszystkie nieruchomości łącznie J. C. zapłacił A. F. (1) około 300.000 euro. Jedną z zaproponowanych przez A. F. (1) nieruchomości stanowiła działka o numerze(...)o powierzchni 0.99 51ha zapisana w KW o numerze KW (...), za którą A. F. (1) w 2009 roku otrzymał kwotę 70.000 euro, którą przekazał synowi w (...) roku (zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43, zeznania świadka J. C. z dnia 15/06/2015r., 00:01:24 – 00:42:31, zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41,).

Na skutek działań samego A. F. (1) jak i jego pełnomocnika J. C. dokonano podziału nieruchomości o numerze (...) Na mocy decyzji Wójta Gminy Z. z dnia (...) roku nr (...) zatwierdzono projekt podziału nieruchomości zapisanej w KW nr (...) działki o numerze (...) o powierzchni 0.99 51ha, będącej własnością A. F. (1). W wyniku podziału został wydzielony grunt stanowiący odrębne działki: działka (...) o powierzchni 0.29 08 ha zabudowana budynkiem mieszkalnym i działka nr (...) o powierzchni 0.70 43ha. Decyzja ta została doręczona A. F. (1) (k.31). Z kolei na mocy Decyzji Wójta Gminy Z. z dnia (...) roku nr (...) zatwierdzono projekt podziału nieruchomości zapisanej w KW (...) działki o numerze (...) o powierzchni 0,7043 ha, stanowiącej własność A. F. (1). W wyniku podziału został wydzielony grunt stanowiący odrębne działki: działka nr (...) o powierzchni 0.15 01ha, działka nr (...) o powierzchni 0.15 01ha, działka nr (...) o powierzchni 0.15 01ha, działka nr (...) o powierzchni 0.15 58ha, działka nr (...) o powierzchni 0.09 82ha (droga wewnętrzna dojazdowa). Odpis decyzji przesłano do pełnomocnika A. F. (1) (k.32), ale również sam A. F. (1) otrzymał wskazaną decyzję w 2009 roku (decyzje Wójta Gminy Z. k. 31-32, zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43, zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41).

W dniu (...) roku przed notariuszem J. P. - A. F. (1) oświadczając, że jest właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), karta mapy nr 1 położonej w miejscowości K., objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w T. udzielił pełnomocnictwa J. C. do zarządu i administracji wskazaną nieruchomością, zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży – na rzecz dowolnych osób – w tym również na rzecz osoby samego pełnomocnika – całego lub części prawa własności nieruchomości za cenę i na warunkach określonych przez pełnomocnika w tym również do pokwitowania zadatku lub zaliczki oraz do reprezentowania we wszystkich sprawach i występowania przed wszystkimi osobami fizycznymi i prawnymi, instytucjami i urzędami, organami administracji samorządowej i państwowej, urzędami miejskimi, organami skarbowymi – zgodnie z § 4 pełnomocnictwa z dnia (...). k.29. W § 5 pełnomocnictwa określono, że pełnomocnictwo jest nieodwołalne i niegasnące z chwilą śmierci mocodawcy, albowiem rozliczenie A. F. (1) z J. C. zostało w całości dokonane. Akt ten został odczytany, przyjęty i podpisany (odpis pełnomocnictwa z dnia (...)., Rep. A nr (...), k.29-30, zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43,).

W dniu (...)roku przed notariuszem J. P. - A. F. (1) oświadczając, że jest właścicielem nieruchomości składającej się. m.in. z zabudowanej działki nr (...) położonej w miejscowości Z., obręb K., objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w T. udzielił J. C. pełnomocnictwa do zarządu i administracji wskazaną nieruchomością, zawarcia umowy sprzedaży – na rzecz dowolnych osób – w tym również na rzecz osoby samego pełnomocnika – całego lub części prawa własności wskazanej działki za cenę i na warunkach określonych przez pełnomocnika w tym również do pokwitowania i odbioru ceny, do wydania przedmiotu umowy w posiadanie, zawarcia ewentualnej umowy przedwstępnej sprzedaży, warunkowej i przeniesienia oraz do reprezentowania we wszystkich sprawach i występowania przed wszystkimi osobami fizycznymi i prawnymi, instytucjami i urzędami, organami administracji samorządowej i państwowej, urzędami miejskimi, organami skarbowymi – zgodnie z § 4 pełnomocnictwa z dnia (...) k.34. W § 5 pełnomocnictwa określono, że pełnomocnictwo jest nieodwołalne i niegasnące z chwilą śmierci mocodawcy, albowiem rozliczenie A. F. (1) z J. C. zostało w całości dokonane. Akt ten został odczytany, przyjęty i podpisany. O tym, że udzielają pełnomocnictwa do sprzedaży tej działki wiedział zarówno A. F. (1) jak i jego żona R.. (odpis pełnomocnictwa z dnia(...) roku, Rep. A nr(...), k.33-35, zeznania świadka J. C. z dnia 15/06/2015r., 00:01:24 – 00:42:31, zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43, zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41, zeznania świadka R. F., protokół rozprawy z dnia (...) roku w sprawie (...),). W tym samym dniu A. F. (1) oświadczając, że jest właścicielem nieruchomości składających się m.in. z działek oznaczonych numerami geodezyjnymi (...) położonej w miejscowości Z., obręb K., objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w T. udzielił J. C. pełnomocnictwa i upoważnił go do zawarcia umowy sprzedaży – na rzecz dowolnych osób – w tym również na rzecz osoby samego pełnomocnika – całego lub części prawa własności działek za cenę i na warunkach określonych przez pełnomocnika, do pokwitowania i odbioru ceny, do wydania przedmiotu umowy w posiadanie, w tym również do zawarcia ewentualnej umowy przedwstępnej sprzedaży, warunkowej i przeniesienia oraz do reprezentowania we wszystkich sprawach i występowania przed wszystkimi osobami fizycznymi i prawnymi, instytucjami i urzędami, organami administracji samorządowej i państwowej, urzędami miejskimi, organami skarbowymi – zgodnie z § 4 pełnomocnictwa z dnia (...) roku k.37. W § 5 pełnomocnictwa określono, że pełnomocnictwo jest nieodwołalne i niegasnące z chwilą śmierci mocodawcy, albowiem rozliczenie A. F. (1) z J. C. zostało w całości dokonane. Akt ten został odczytany, przyjęty i podpisany (odpis pełnomocnictwa z dnia (...) roku, Rep. (...), k.36-38, zeznania świadka J. C. z dnia 15/06/2015r., 00:01:24 – 00:42:31, zeznania świadka R. F., protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2012 roku w sprawie (...), zeznania świadka K. F., protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2012 roku w sprawie (...), zeznania pozwanego A. F. (1), protokół rozprawy z dnia 3 kwietnia 2012 roku w sprawie (...), zeznania świadka J. C. z dnia 24 stycznia 2012 roku, w sprawie (...)).

Dnia (...) roku wN. pomiędzy A. F. (1) reprezentowanym przez pełnomocnika działającego w oparciu o pełnomocnictwo udzielone dnia (...) roku J. C. a T. P. została zawarta przedwstępna umowa sprzedaży nieruchomości składającej się z zabudowanej działki nr (...) położonej w miejscowości Z., obręb K., objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w T.. Projekt umowy sporządził powód T. P.. Na mocy tej umowy pełnomocnik działający w imieniu A. P. zobowiązał się sprzedać nieruchomość T. P. za cenę 70.000 Euro, a T. P. zobowiązał się nieruchomość za tę cenę kupić. Umowa przyrzeczona miała zostać zawarta w terminie 2 lat od chwili zawarcia umowy przedwstępnej. Strony przewidziały prawo do odstąpienia od umowy w przypadku nie wymeldowania przez A. F. (1) mieszkającego w nieruchomości lokatora w terminie 18 miesięcy od daty zawarcia umowy, w przypadku ujawnienia się jakichkolwiek wad fizycznych lub prawnych nieruchomości, w tym w wypadku gdyby nieruchomość została obciążona rzeczowo w stopniu większym niż ma to miejsce w dniu zawarcia umowy. Zapłata ceny nastąpiła w całości gotówką w chwili zawarcia umowy. Strony ustaliły również, że w przypadku gdyby z przyczyn leżących po stronie A. F. (1) T. P. odstąpił od umowy przedwstępnej A. F. (1) zobowiązuje się do zwrotu uiszczonej kwoty, powiększonej o odsetki umowne w wysokości 20 % rocznie. O zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży J. C. poinformował A. F. (1) po około 2 tygodniach od zawarcia umowy uprzedzając go, że w terminie dwóch lat ma obowiązek wymeldowania zamieszkałego w nieruchomości lokatora (k.39 – 41, zeznania świadka J. C., zapis protokołu rozprawy z dnia 15/06/2015r., 00:01:24 – 00:42:31, zeznania powoda zapis protokołu rozprawy z dnia 15/06/2015r., 00:42:31 – 00:59:41, zeznania świadka J. C. z dnia 24 stycznia 2012 roku, w sprawie (...)).

Dnia (...) roku pomiędzy A. F. (1) a K. F. przed notariuszem G. K. została zawarta umowa darowizny nieruchomości położonej w K., stanowiącej podwórze, rolę i las o obszarze 2.908m ^{( 2)}, oznaczonej numerem geodezyjnym (...) mapy 1 dla której Sąd Rejonowy w T. prowadzi księgę wieczystą o numerze KW (...). A. F. (1) oświadczył, że nieruchomość jest wolna do jakichkolwiek praw i roszczeń osób trzecich nie ujawnionych w księdze wieczystej oraz, że nie istnieją żadne ograniczenia swobody rozporządzania nieruchomością (odpis umowy darowizny z dnia (...) roku, Rep. (...), k.42 – 46). W chwili dokonywania darowizny A. F. (1) nie miał żadnego majątku, żadnych oszczędności, ponieważ wszystkie uzyskane ze sprzedaży nieruchomości pieniądze przekazał synowi (zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43, zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41).

Około(...) toku T. P. rozpoczął rozmowy z J. C. o zawarciu przyrzeczonej umowy sprzedaży nieruchomości składającej się z zabudowanej działki nr (...) położonej w miejscowości Z., obręb K., objętej księgą wieczystą nr (...) Sądu Rejonowego w T.. Po sprawdzeniu księgi wieczystej okazało się, że A. F. (1) darował przedmiotową nieruchomość K. F.. J. C. nie próbował wyjaśniać z A. F. (1) tej sytuacji, ponieważ ich relacje uległy znacznemu pogorszeniu po tym, gdy organ administracyjny odnośnie działek będących przedmiotem transakcji naliczył opłatę planistyczną i obciążył nią A. F. (1), z czym on się nie zgadzał uważając, że opłatę powinien zapłacić J. C. (zeznania świadka J. C. z dnia 15/06/2015r., 00:01:24 – 00:42:31, zeznania powoda zapis protokołu rozprawy z dnia 15/06/2015r., 00:42:31 – 00:59:41, zeznania świadka J. C. z dnia 24 stycznia 2012 roku, w sprawie (...)).

W postępowaniu toczącym się na skutek pozwu złożonego dnia 1 sierpnia 2011 roku przez T. P. przeciwko A. F. (1) i K. F. o uznanie umowy za bezskuteczną wobec powoda na podstawie art. 59 k.c. ewentualnie o zapłatę wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2012 roku Sąd uznał za bezskuteczną w stosunku do powoda T. P. umowę darowizny z dnia (...) roku zawartą pomiędzy A. F. (1) a K. F. przed notariuszem G. K. Rep (...), na mocy której A. F. (1) darował K. F. nieruchomość objętą księgą wieczystą KW nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w T. – w stosunku do roszczeń powoda wynikających z umowy przedwstępnej sprzedaży tej nieruchomości zawartej w dniu (...) roku i zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 23 068 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania. Wyrokiem z dnia (...)roku Sąd Apelacyjny w Katowicach oznaczył wskazany wyżej wyrok jako wyrok częściowy, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo w zakresie nim objętym, uchylił rozstrzygnięcie o kosztach procesu, pozostawiając Sądowi pierwszej instancji rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Wyrokiem z dnia (...) roku Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanego A. F. (1) na rzecz powoda T. P. kwotę 70 000 euro wraz z odsetkami umownymi w wysokości 20% rocznie liczonymi od dnia (...) roku do dnia zapłaty i zniósł między stronami koszty. Wyrokiem z dnia (...) roku Sąd Apelacyjny w sprawie o sygn. akt (...) na skutek apelacji pozwanych umorzył postępowanie w stosunku do pozwanego K. F. i zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził ustawowe odsetki od kwoty 70.000 euro od dnia (...) roku, a w pozostałej części powództwo o odsetki oddalił, oddalił również apelację pozwanych w pozostałej części i zasądził od powoda na rzecz pozwanego A. F. (1) kwotę 13.951 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego (pozew z dnia 1 sierpnia 2011r.,47 – 52, odpowiedź na pozew, k.53-56, pisma procesowe stron k. 57-82, protokół rozprawy z dnia (...). k. 83-88, wyrok Sądu Okręgowego z dnia (...). wraz z uzasadnieniem k. 89 – 100, apelacja pozwanych wraz odpowiedzią na apelację, k. 101 -123, wyrok Sądu Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem k. 125-141, oraz protokół rozprawy z dnia (...)., k. 142- 153, wyrok Sądu Apelacyjnego wraz z uzasadnieniem k. 328 – 350).

A. F. (1) pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z małżonką R. F.. Jest na emeryturze. Wysokość polskiej emerytury wynosi 1040 złotych, a niemieckiej 340 euro. Od marca 2015 roku, na skutek dokonanego zajęcia emerytury przez komornika sądowego, otrzymuje emeryturę w kwocie 800 zł. Oprócz tych emerytur nie ma żadnego innego majątku. Nie jest właścicielem żadnych nieruchomości. Jestem właścicielem 6 – letniego mercedesa klasy A o wartości ok. 6 – 7 tysięcy euro. W Niemczech wynajmuje mieszkanie od państwa. Za wynajem mieszkania płaci prawie 500 euro czynszu. Poza tym opłaca prąd w kwocie 50 euro miesięcznie, radio – telewizor 18 euro, telefon 35 euro, ubezpieczenie 65 euro, koszt utrzymania 280 euro. Żona A. F. (1) również jest na emeryturze i uzyskuje świadczenie w wysokości 400 euro oraz 800 zł. Do czynszu małżonkowie otrzymują dopłatę w kwocie 70 euro miesięcznie. Małżonkowie nie mają żadnych oszczędności. Na lekarstwa wydają około 20 euro miesięcznie (oświadczenia majątkowe A. F. (1) i R. F., k.142-145, decyzja emerytalna z dnia 20 marca 2012 roku, k.146, oświadczenie majątkowe A. F. (1), k.378-381, zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43, zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41, zeznania pozwanego, zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 01:11:24 – 01:28:43).

Pozwany K. F. od ponad 20 lat mieszka w Niemczech. Pracuje w firmie transportowej gdzie zarabia około 2000 euro (zeznania pozwanego, zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 01:11:24 – 01:28:43).

Postępowanie egzekucyjne prowadzone pod sygn. akt (...) przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym K. P. S. w oparciu o wyrok końcowy Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia (...) roku wykazało, że A. F. (1) nie figuruje w bazie (...) jako właściciel pojazdów mechanicznych. Nie figuruje również w Systemie Informatycznym ZUS. Wszystkie banki, do których skierowano wnioski o udostępnienie informacji czy prowadzą na rzecz dłużnika rachunki udzieliły odpowiedzi negatywnej. Zajęcie świadczeń emerytalno – rentowych skierowane do ZUS okazało się nieskuteczne. Ustalono, że dłużnik ma pobierać świadczenie z KRUS. Z otrzymywanego z KRUS świadczenia dłużnika dokonywane jest potrącenie kwoty 200 zł. Zajęcia wierzytelności skierowane do Sądów Okręgowego w Gliwicach oraz Sądu Apelacyjnego w Katowicach również okazało się bezskuteczne. Małżeństwo A. i R. F. nie mają w Polsce żadnego majątku. Zajęcie nadpłaty podatków, skierowane do Urzędu Skarbowego okazało się nieskuteczne. (zawiadomienie o stanie egzekucji, k.377, zeznania świadka A. F. (1), zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:05:55-01:28:43, zeznania powoda zapis protokołu rozprawy z dnia 15/06/2015r., 00:42:31 – 00:59:41, zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41).

Wskazany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o powołane powyżej dokumenty, których prawdziwość nie została zaprzeczona. W zakresie spornym Sąd oparł się na zgodnych, logicznych i wzajemnie potwierdzających się dowodach osobowych. Sąd nie dał wiary zeznaniom R. F. oraz zeznaniom K. F. i A. F. (1) w części, w której twierdzili, że pozwany A. F. (1) podpisując pełnomocnictwo J. C. nie był świadomy, że udziela pełnomocnictwa do sprzedaży zabudowanej działki nr (...), gdyż miała ona być przeznaczona dla jego syna jako darowizna oraz że J. C. wykorzystał zaufanie A. F. (1) i oszukał go w zakresie oznaczenia działek. Wskazane bowiem zeznania nie znajdują potwierdzenia w zgromadzonym materiale dowodowym, ponieważ z wydanych Decyzji Wójta Gminy Z. z (...) roku jak i (...) roku już przed udzieleniem pełnomocnictwa, dokonując podziału nieruchomości i wydzielenia poszczególnych działek, w sposób wyraźny oznaczono numery dzielonej nieruchomości i przypisano im nowe numery geodezyjne. Decyzja z (...) roku nr (...) zatwierdzająca projekt podziału nieruchomości zapisanej w KW nr (...) działki o numerze (...) o powierzchni 0.99 51ha, na mocy której wydzielono grunt stanowiący odrębne działki: działka (...) o powierzchni 0.29 08 ha zabudowana budynkiem mieszkalnym i działka nr (...) o powierzchni 0.70 43ha została doręczona A. F. (1) (k.31). Zeznania te również są niewiarygodne w świetle zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, ponieważ w sposób wyraźny w treści pełnomocnictwa z dnia (...) roku wyraźnie wskazano, że dotyczy ono zabudowanej działki, a zabudowana działka była tylko jedna, tj. oznaczona numerem (...), co przyznał również sam A. F. (1) w swoich zeznaniach z dnia 15 kwietnia 2015 roku (zapis protokołu rozprawy, 00:05:55-01:28:43). Ponadto w treści udzielonego przez A. F. (1) pełnomocnictwa w § 1 wskazany jest nie tylko sam numer działki, ale wyraźnie zaznaczono charakter działki „zabudowanej działki nr (...)”, zaś w § 3 określającym zakres umocowania odwołano się do „opisanej powyżej działki”. Stąd też brak jest podstaw do przyjęcia, że A. F. (1) nie wiedział, że udziela pełnomocnictwa do sprzedaży zabudowanej działki, skoro był właścicielem tylko jednej zabudowanej działki. Brak również podstaw do przyjęcia, że w chwili dokonywania darowizny A. F. (1) nie wiedział, że powodowi przysługuje w stosunku do niego wierzytelność wynikająca z zawartej przedwstępnej umowy sprzedaży. Z zeznań świadka J. C. wynika, że poinformował A. F. (1) o zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży nieruchomości zabudowanej, uzgadniał z nim termin zawarcia umowy przyrzeczonej i uwzględnił jego życzenie, aby umowa przyrzeczona została zawarta w terminie dwóch lat od dnia zawarcia umowy przedwstępnej. Poinformował również A. F. (1) o obowiązku wymeldowania zajmującego nieruchomość lokatora.

Sąd zważył co następuje:

zgodnie z art. 527 § 1 k.c., gdy wskutek czynności prawnej dłużnika, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się o tym dowiedzieć. Zgodnie z § 2 tego przepisu czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli dłużnik wskutek tej czynności stał się niewypłacalny, albo stał się niewypłacalny w większym stopniu niż przed jej dokonaniem. Z kolei § 3 tego artykułu wprowadza domniemanie, iż jeżeli wskutek czynności dłużnika korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim stosunku z dłużnikiem, wiedziała ona, iż dłużnik działa ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W myśl natomiast art. 528 jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał on ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W doktrynie i orzecznictwie przyjmuje się, że art. 528 k.c. jako dalej idący wyłącza stosowanie art. 527 § 3 k.c. Komentowany przepis statuuje bowiem surowsze przesłanki uznania czynności za bezskuteczną, niż czyni to § 3 art. 527 k.c. Jeżeli zatem drugi z wymienionych przepisów dostatecznie pewnie usprawiedliwia żądanie strony powodowej, to odwoływanie się do pierwszego z nich jest bezprzedmiotowe (M. Pyziak-Szafnicka (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 1268; wyrok SN z dnia 8 grudnia 2005 r., II CK 309/05, LEX nr 188551; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 21 sierpnia 2012 r., I ACa 726/12, LEX nr 1312138). W wyroku z dnia 21 marca 2013 r. SA w Katowicach (V ACa 828/12, LEX nr 1298911) uznał, że w sytuacji z art. 528 k.c. nie ma potrzeby stosowania domniemań z art. 527 § 3 i 4 k.c., gdyż do zaskarżenia czynności dokonanej pod tytułem darmym wystarczające jest spełnienie pozostałych przesłanek z art. 527 § 1 i 2 k.c.

Przedmiotem skargi paulińskiej może być w zasadzie każda czynność prawna. Sposób dokonania i rodzaj wchodzących w grę czynności, które mogą stanowić przedmiot zaskarżenia w trybie art. 527 k.c. i nast. jest ujmowany zarówno w orzecznictwie jak i doktrynie bardzo szeroko. Jednakże czynność prawna dłużnika może być zaskarżona tylko wtedy, gdy została dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli przez co ustawa rozumie niewypłacalność bądź pogłębienie stanu niewypłacalności dłużnika. Niewypłacalność oznacza z kolei obiektywny stan majątku dłużnika, wskazany wszelkimi środkami dowodowymi, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej względem dłużnika. Nie jest jednak konieczne wszczęcie postępowania egzekucyjnego i wykazanie jego bezskuteczności (SA w Warszawie z dnia 6 grudnia 1996 roku, I ACr 853/96). W orzeczeniu Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2001 roku, IV CKN 525/00 stwierdzono, że dłużnik staje się niewypłacalny w wyższym stopniu i wtedy, gdy zaspokojenie można uzyskać z dodatkowym znacznym nakładem kosztów, czasu i ryzyka. Pokrzywdzenie (art. 527 § 2 k.c.) powstaje na skutek takiego stanu faktycznego majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (tak również SN w wyroku z dnia 29 czerwca 2004 roku, II CK 367/03).

Kolejną przesłanką uznania czynności prawnej za bezskuteczną jest świadomość dłużnika, że działa z pokrzywdzeniem wierzycieli. Do przyjęcia świadomości dłużnika pokrzywdzenia wierzycieli, o jakiej mowa jest w art. 527 § 1 k.c. wystarczające jest, aby dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności. Wierzyciel musi wykazać, że dłużnik wiedział o istnieniu wierzycieli jak również wiedział, że na skutek czynności prawnej – usunięcia z jego majątku określonych walorów majątkowych nadających się do zaspokojenia. Świadomość pokrzywdzenia wierzycieli poprzez dokonanie czynności jest wnioskiem, jaki osoba przeciętnie inteligentna powinna wyciągnąć z tych dwóch faktów /tak: prof. dr hab. Małgorzata Wydawnictwo C.H.Beck, Warszawa 2009/.

Przeprowadzone postępowanie wykazało, że zaistniały wszelkie przesłanki do uznania spornej czynności prawnej za bezskuteczną wobec powoda. Powód posiada względem dłużnika A. F. (1) niezaspokojoną wierzytelność w wysokości 70.000 euro, powiększoną o ustawowe odsetki i koszty procesu (stwierdzoną wyrokiem Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia (...) roku w sprawie o sygnaturze (...)). Dotychczasowa egzekucja wierzytelności powoda jest nieskuteczna, a prowadzący postępowanie egzekucyjne Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym K. P. S. zamierza postępowanie egzekucyjne umorzyć.

Dłużnik A. F. (1) zawarł z pozwanym (swoim synem) umowę darowizny nieruchomości z dnia (...) roku. Z tego tytułu do jego majątku nie wpłynęły żadne środki finansowe. Wskutek tych czynności prawnych nastąpiło pokrzywdzenie wierzyciela – powoda, ponieważ w chwili dokonywania czynności dłużnik wiedział, że w wyniku swojego działania może dojść do stanu pokrzywdzenia: wiedział o zawartej przez jego pełnomocnika przedwstępnej umowie sprzedaży i wyzbył się ostatniego składnika majątku w celu uniemożliwienia egzekucji. Powoływanie się przez dłużnika na brak wiedzy o zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży i braku istnienia wynikającej z niej wierzytelności nie mogło odnieść skutku, bowiem z samej istoty przedstawicielstwa wynika, że czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego (art. 95 k.c.). Jak wynika z treści udzielonego przez dłużnika A. F. (1) w formie aktu notarialnego w dniu (...) roku przed notariuszem J. P. pełnomocnictwa J. C. został umocowany do zarządu i administracji nieruchomością stanowiącą działkę nr (...) o powierzchni 0.29 08 ha zabudowaną budynkiem mieszkalnym położoną w miejscowości Z., obręb K., objętej księgą wieczystą KW nr (...) Sądu Rejonowego w T. jak również do zawarcia umowy sprzedaży – na rzecz dowolnych osób – w tym również na rzecz osoby samego pełnomocnika – całego lub części prawa własności wskazanej działki za cenę i na warunkach określonych przez pełnomocnika w tym również do pokwitowania i odbioru ceny, do wydania przedmiotu umowy w posiadanie, zawarcia ewentualnej umowy przedwstępnej sprzedaży, warunkowej i przeniesienia oraz do reprezentowania we wszystkich sprawach i występowania przed wszystkimi osobami fizycznymi i prawnymi, instytucjami i urzędami, organami administracji samorządowej i państwowej, urzędami miejskimi, organami skarbowymi – zgodnie z § 4 pełnomocnictwa z dnia 25 marca 2009r. (k.34). Nadto A. F. (1) miał świadomość, że udzielił takiego pełnomocnictwa i godził się ze wszystkimi konsekwencjami prawnymi z niego wynikającymi (zeznania świadka R. F., zapis protokołu rozprawy z dnia 15 kwietnia 2015 roku, 00:48:15 – 01:07:41). Sam pełnomocnik zawierając umowę z powodem działał w granicach udzielonego pełnomocnictwa i w imieniu swojego mocodawcy, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że zdziałana przez niego czynność prawna wywołała bezpośrednie skutki dla mocodawcy. Dłużnik A. F. (1), poinformowany przez J. C. o zawarciu przedwstępnej umowy sprzedaży, miał świadomość, że w chwili dokonywania czynności darowizny i zbycia nieruchomości uniemożliwi wykonanie umowy przedwstępnej co spowoduje powstanie po stronie kupującego roszczenia o zwrot całej kwoty otrzymanej przez jego pełnomocnika z tytułu zapłaty ceny za nieruchomość, a przekazanej dłużnikowi w chwili podpisania pełnomocnictwa.( kwota ta według twierdzeń pozwanego i dłużnika została następnie przekazana przez dłużnika pozwanemu). Wiedział więc, że w związku z wyzbyciem się prawa własności nieruchomości mogą powstać w stosunku do niego roszczenia majątkowe a tym samym posiadał świadomość pokrzywdzenia wierzycieli tym bardziej, że w chwili zawarcia umowy darowizny nie dysponował on już żadnym majątkiem umożliwiający zaspokojenie wierzyciela. Zarzut pozwanego o braku istnienia wierzytelności w chwili dokonywania czynności darowizny jest bezprzedmiotowy. Zgodnie bowiem z treścią art. 530 k.c. przepisy omówionych powyżej artykułów stosuje się również wówczas gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli , i również w przypadku czynności nieodpłatnej bez znaczenia jest wiedza osoby trzeciej . Dłużnik A. F. (1) miał świadomość, że w chwili dokonywania czynności darowizny i zbycia nieruchomości uniemożliwi wykonanie umowy przedwstępnej co spowoduje powstanie po stronie kupującego roszczenia o zwrot całej kwoty. Ostatecznie o istnieniu roszczenia względem A. F. (2) rozstrzygnęło postępowanie toczące się pod sygn. akt (...), w wyniku którego wyrokiem z dnia (...) roku Sąd Okręgowy w Gliwicach zasądził od pozwanego A. F. (1) na rzecz powoda T. P. kwotę 70 000 euro wraz z odsetkami umownymi w wysokości 20% rocznie liczonymi od dnia (...) roku do dnia zapłaty i zniósł między stronami koszty. Wyrok ten został zmieniony wyrokiem z dnia (...) roku przez Sąd Apelacyjny w Katowicach w sprawie o sygn. akt (...), który zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził ustawowe odsetki od kwoty 70.000 euro od dnia 17 września 2011 roku, a w pozostałej części powództwo o odsetki oddalił, oddalił również apelację pozwanych w pozostałej części i zasądził od powoda na rzecz pozwanego A. F. (1) kwotę 13.951 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że w chwili dokonywania czynności darowizny A. F. (1) był dłużnikiem T. P. i wyzbywając się ostatniego, jak sam przyznał na rozprawie w dniu 15 kwietnia 2015 roku, składnika majątku działał z pokrzywdzeniem wierzyciela. W chwili dokonywania darowizny na rzecz pozwanego w ocenie Sądu A. F. (1) wiedział o zawartej przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości, a przynajmniej winien się był liczyć z faktem, że jego pełnomocnik uprawniony jest do zawierania takich umów.

Jako, że czynność dokonana przez dłużnika była czynnością nieodpłatną to zastosowanie mają w sprawie wszystkie domniemania wynikające z treści art. 528 k.c. Domniemania tego pozwany nie obalił i nie udowodnił innych okoliczności. Przeciwnie, postępowanie dowodowe wskazało, że był on świadom, a przynajmniej przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o tym, że sporna czynność prawna dokonywana jest z pokrzywdzeniem wierzycieli. A. F. (1), nie mając żadnego majątku, wyzbył się własności ostatniej nieruchomości pod tytułem darmym, a pozwany wiedział, że J. C. jest zainteresowany nabyciem zabudowanej nieruchomości i że ojciec udzielił mu stosownego pełnomocnictwa jej dotyczącego. Ocena tych okoliczności prowadzi do uznania, iż pozwany wiedział, że celem spornej czynności prawnej jest pokrzywdzenie wierzyciela, a przynajmniej przy zachowaniu należytej staranności mógł to wiedzieć.

Wskutek zawarcia przez dłużnika A. F. (1) umowy darowizny nieruchomości stał się on niewypłacalny. Jak sam przyznał w chwili dokonywania darowizny dłużnik nie miał żadnego majątku, to była ostatnia z nieruchomości stanowiących jego własność. Nie miał żadnych oszczędności, ponieważ wszystkie pieniądze, które otrzymał na skutek dokonanych wcześniej czynności dotyczących nieruchomości stanowiących jego własność przekazał synowi. Aktualnie dłużnik uzyskuje świadczenia emerytalne, z których potrącana jest kwota 200 zł, a prowadzący postępowanie egzekucyjne Komornik Sądowy zamierza postępowanie egzekucyjne umorzyć wobec bezskutecznej egzekucji. Jak zeznał zarówno dłużnik jak i jego małżonka R. F. również aktualnie małżonkowie nie posiadają żadnego poza 7 – letnim samochodem majątku.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. Na zasądzoną od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21 954 złożyła się kwota 14.637 zł uiszczona przez powoda tytułem opłaty sądowej od pozwu, kwota 7.217 zł oraz kwota 100 zł uiszczona tytułem opłaty sądowej od złożonego wniosku o udzielenie zabezpieczenia powództwa.

Katarzyna Sznajder

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)

Katarzyna Sznajder