Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 marca 2017 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Powalska

Protokolant : sekr. Joanna Wołczyńska - Kalus

po rozpoznaniu w dniu 14 marca 2017 r. w Sieradzu

na rozprawie

sprawy z powództwa B. M.

przeciwko A. M. (1), T. M., A. M. (2) i G. M.

o odszkodowanie

1.  oddala powództwo ;

2.  przyznaje adwokatowi D. C. prowadzącemu Kancelarię Adwokacką w S. kwotę 4.428 ( cztery tysiące czterysta dwadzieścia osiem ) złotych, w tym podatek VAT w stawce 23% tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu i nakazuje wypłacić ją ze środków Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradzu;

3.  oddala wniosek pozwanych o zasądzenie kosztów procesu;

4.  nie obciąża powoda poniesionymi w sprawie wydatkami .

Sygn. akt I C 261/15

UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 20 stycznia 2014 r. powód B. M. wniósł o zasądzenie od M. M. kwoty 100.000 zł tytułem odszkodowania za sprzedaż bez wiedzy powoda nieruchomości w postaci działki rolnej w powierzchni 2,29 ha położonej w miejscowości S. przy ulicy (...) stanowiącej, w jego przekonaniu, jego wyłączną własność , (pozew k. 2).

Na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2014 r. pełnomocnik powoda B. M. wniósł o dopozwanie do udziału w sprawie A. M. (1) jako osoby, która nabyła w drodze darowizny przedmiotową nieruchomość. Pełnomocnik powoda sprecyzował postawę prawną pozwu i wskazał na art. 415 k.c. albo art. 405 k.c., (protokół rozprawy z dnia 25 kwietnia 2014 r. 00:03:57-00:07:37 w zw. z k. 39).

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2014 r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w sprawie I C 16/14 zawiesił postępowanie w sprawie z powództwa B. M. przeciwko M. M. i A. M. (1) z uwagi na śmierć pozwanego M. M., (postanowienie SO w Sieradzu z dnia 26 sierpnia 2014 r. w sprawie I C 16/14 k. 57).

Postanowieniem z dnia 08 października 2015 r. w sprawie I C 261/15 Sąd Okręgowy podjął zawieszone postępowanie z udziałem następców prawnych zmarłego pozwanego A. M. (2), T. M., G. M. i A. M. (1) , (dowód: postanowienie Sądu Okręgowego w Sieradzu z dnia 08 października 2015 r. 00:01:21 w zw. z k. 74).

Na rozprawie w dniu 26 lutego 2016 r. pozwani A. M. (2), A. M. (1), G. M. oraz T. M. podali, iż wnoszą o oddalenie powództwa, (protokół rozprawy z dnia 26 lutego 2016 r. 00:00:19-00:06:03 w zw. z k. 113-113v).

W dniu 27 czerwca 2016 r. powód B. M. złożył w Sądzie Okręgowym w Sieradzu pismo, w którym zmodyfikował żądanie pozwu i wniósł o zasądzenie od pozwanego A. M. (1) kwoty 120.000 zł tytułem odszkodowania za sprzedaż jego gruntu bez jego wiedzy oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, (pismo powoda B. M. k. 152).

Pozwani podnieśli zarzut przedawnienia roszczenia.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W 1995 r. powód B. M., zamieszkujący wówczas we wspólnym domu ze swoją matką w miejscowości S., zdecydował się na zakup od E. i L. S. gruntu rolnego o powierzchni 2,29 ha znajdującego się w miejscowości S. przy ulicy (...). Ponieważ powód od 1993 r. pobierał rentę rolniczą i nie mógł osobiście nabyć nieruchomości aby nie utracić uprawnień do pobieranego świadczenia z ubezpieczenia społecznego, ustalił z mężem swojej siostry - M. M., iż to on nabędzie ów grunt rolny za pieniądze przekazane mu przez powoda. ( bezsporne).

W dniu 27 grudnia 1995 r. sprzedający E. S. oraz L. S. zawarli z kupującym M. M. przed notariuszem w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) umowę sprzedaży nieruchomości składającej się z działki oznaczonej nr (...) o obszarze 2,29 ha stanowiącej grunt rolny we wsi S., dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o KW nr (...). W umowie tej kupujący oświadczył, że nieruchomość tę nabył do majątku odrębnego, za fundusze pochodzące z majątku odrębnego, co potwierdziła jego żona T. M.. W § 4 wskazanej umowy strony zastrzegły, że powodowi B. M. będzie przysługiwało prawo pierwokupu przy sprzedaży i wykupu przy darowiźnie przedmiotowej nieruchomości. Powód wyłożył pieniądze potrzebne do zapłaty ceny tej transakcji. Pomimo że prawnym właścicielem gruntu pozostawał M. M. powód B. M. korzystał z niektórych uprawnień wynikających z uprawnień właścicielskich i między innymi oddawał tę działkę rolną w dzierżawę B. S. i H. S. , (dowód: kserokopia umowy- dzierżawy k. 80, zeznania świadka R. P.- protokół rozprawy z dnia 11 grudnia 2015 r. 00:09:10-00:16:17 w zw. z k. 81v, zeznania świadka E. S.- protokół rozprawy z dnia 11 grudnia 2015 r. 00:16:17-00:23:07 w zw. z k. 81v-82, zeznania świadka L. S.- protokół rozprawy z dnia 11 grudnia 2015 r. 00:23:07-00:29:48 w zw. z k. 82, zeznania świadka H. S.- protokół rozprawy z dnia 11 grudnia 2015 r. 00:29:48-00:42:24 w zw. z k. 82, zeznania świadka B. S.- protokół rozprawy z dnia 11 grudnia 2015 r. 00:42:24-00:47:45 w zw. z k. 82-82v, odpis zwykły księgi wieczystej k. 111-112, zeznania pozwanego A. M. (2)- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:08:29-00:17:38 w zw. z k. 150v, zeznania pozwanej T. M.- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:17:38-00:41:11 w zw. z k. 150v, zeznania pozwanego G. M.- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:41:11-00:47:06 w zw. z k. 150v-151, odpis zwykły księgi wieczystej k. 158-160).

W 1999 r. M. M. z uwagi na planowane przejście na świadczenie przedemerytalne zwrócił się do powoda B. M. , iż chce oddać mu grunt rolny zakupiony w 1995 r. od E. i L. S., wobec sfinansowania uprzednio jego zakupu. Powód z uwagi na pobieranie nadal świadczenia rentowego nie był zainteresowany nabyciem gruntu i zdecydował, iż wszelkie prawa do nieruchomości daruje w prezencie małoletniemu synowi M. M.- a zarazem swojemu chrześniakowi- A. M. (1). W dniu 29 listopada 1999 r. M. M. zawarł z żoną T. A., działającą jako przedstawicielka ustawowa małoletniego syna A. M. (1) przed notariuszem I. K. prowadzącą Kancelarią Notarialną w W. przy ulicy (...) umowę darowizny, na mocy której M. M. darował swojemu synowi A. M. (1) nieruchomość składającą się z działki oznaczonej nr (...) o obszarze 2,29 ha stanowiącą rolę we wsi i gminie S., dla której Sąd Rejonowy w Wieluniu Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o KW nr (...). W § 3 umowy obecny przy tej czynności B. M. oświadczył, że zrzeka się wynikających z § 4 umowy sprzedaży z dnia 27 grudnia 1995 r. prawa pierwokupu i wykupu przedmiotowej nieruchomości, (dowód: kserokopia aktu notarialnego z dnia 29.11.1999 r. Rep. A Nr (...) k. 93-94, odpis zwykły księgi wieczystej k. 111-112, zeznania pozwanego A. M. (2)- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:08:29-00:17:38 w zw. z k. 150v, zeznania pozwanej T. M.- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:17:38-00:41:11 w zw. z k. 150v, zeznania pozwanego G. M.- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:41:11-00:47:06 w zw. z k. 150v-151, odpis zwykły księgi wieczystej k. 158-160).

Po pewnym czasie (...) uległ wypadkowi i potrzebował pieniędzy na pokrycie kosztów leczenia. W tym celu w dniu 28 lutego 2013 r. pozwany A. M. (1) zawarł przed notariuszem A. S. prowadzącym Kancelarię Notarialną w K. w formie aktu notarialnego Rep. A nr (...) z A. K. i K. K. umowę sprzedaży nieruchomości w postaci działki nr (...) za cenę 51.430 zł. Po dokonaniu tej transakcji powód B. M. po raz pierwszy zaczął domagać się od pozwanych zwrotu ziemi. Wartość rynkowa prawa własności nieruchomości gruntowej rolnej oznaczonej jako działka (...) położonej w S. wynosi 69.400 złotych. W dniu 14 sierpnia 2014 M. M. zmarł, (dowód: kserokopia odpisu skróconego aktu zgonu k. 54, kserokopia aktu notarialnego z dnia 28 lutego 2013 r. Rep. A nr (...) k. 95-97, odpis zwykły księgi wieczystej k. 111-112, zeznania pozwanego A. M. (2)- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:08:29-00:17:38 w zw. z k. 150v, zeznania pozwanej T. M.- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:17:38-00:41:11 w zw. z k. 150v, zeznania pozwanego G. M.- protokół rozprawy z dnia 10 maja 2016 r. 00:41:11-00:47:06 w zw. z k. 150v-151, odpis zwykły księgi wieczystej k. 158-160, opinia biegłego do spraw wyceny nieruchomości k. 165-197).

W niniejszej sprawie Sąd miał do czynienia z koniecznością oceny materiału dowodowego w kontekście twierdzenia prezentowanego przez pozwanych i popartego zeznaniami części przesłuchanych świadków, iż powód zgodził się w 1999 r. na darowanie przez M. M. synowi A. M. (1) spornej nieruchomości w postaci gruntu rolnego położonego w miejscowości S. przy ulicy (...), tym samym zupełnie rezygnując z jakichkolwiek praw własności względem tej nieruchomości, w konfrontacji z twierdzeniami samego powoda, który podnosił, że nigdy nie rezygnował z prawa własności do spornego gruntu i nawet w trakcie zawierania umowy darowizny na rzecz A. M. (1) w 1999 r. ustalił z pozwanymi ustnie, że zwrócą mu oni nieruchomość na każde jego żądanie. W oparciu o zaoferowane przez strony dowody Sąd za w pełni wiarygodną uznał relację strony pozwanej. Przede wszystkim wskazać należy, że zeznania pozwanych A. M. (2), T. M. i G. M. są logiczne, zgodne z zasadami doświadczenia życiowego, wyczerpujące, spójne ze sobą, z częścią zeznań powoda oraz z zeznaniami świadków R. P., E. S., L. S., H. S., B. S., którym Sąd dał w pełni wiarę. Nadto relacje wymienionych pozwanych odnajdują również potwierdzenie w rzeczowym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie w postaci kserokopii wypisów z aktów notarialnych, wypisem z księgi wieczystej spornej nieruchomości. Zauważyć bowiem należy, że zeznania T. M., zgodnie z którymi istniało porozumienie między powodem oraz M. M., że ten ostatni nabędzie na własne nazwisko sporną nieruchomość za pieniądze powoda i zwróci mu ją na każde wezwanie w pełni korelują z § 4 umowy sprzedaży z dnia 27 grudnia 1995 r. zawartej między E. S., L. S. a M. M., który stanowił że powodowi B. M. będzie przysługiwało prawo pierwokupu i wykupu przedmiotowej nieruchomości. Dopiero w świetle zeznań pozwanych Sąd dostrzegł przyczynę, dla której we wskazanej umowie znalazło się takie zastrzeżenie mające chronić interesy powoda będącego „ukrytym” właścicielem nieruchomości. Zeznania pozwanych odnośnie późniejszego przebiegu zdarzeń także, w ocenie Sądu, znajdują swe potwierdzenie w zgromadzonych dokumentach. Zgodnie bowiem z relacją A. M. (2), T. M. i G. M. w 1999 r. B. M. zdecydował się przekazać darowizną „w prezencie” działkę rolną swojemu małoletniemu chrześniakowi A. M. (1) zupełnie tym samym rezygnując ze wszelkich praw do nieruchomości. Wyrazem woli powoda jest, w ocenie Sądu, treść sporządzonej na tą okoliczność w formie aktu notarialnego umowy, w której w przeciwieństwie do poprzedniej umowy zabrakło jakiegokolwiek zastrzeżenia umownego chroniącego interesy B. M.. Brak takiego zastrzeżenia w przekonaniu Sądu nie jest przypadkowy i w pełni odpowiada rzeczywistym intencjom powoda, który zgodził się na dokonanie czynności pod tytułem darmym na rzecz A. M. (1). Podkreślić w tym miejscu należy, że umowa zawarta w 1999 r. nie była pierwszą umową dotyczącą spornego gruntu od czasu kiedy powód zdecydował się na jej nabycie. W pierwszej umowie B. M. zdecydował się na zabezpieczenie swoich interesów poprzez skłonienie stron umowy do zastrzeżenia na jego rzecz prawa pierwokupu. Dlatego też w ocenie Sądu gdyby powód nadal rościł sobie prawa do własności przedmiotowej nieruchomości, z pewnością skłoniłby strony umowy do sporządzenia stosownego zastrzeżenia, czego jednak nie uczynił. Przeszkodą w uzyskaniu takiego zastrzeżenia, w przekonaniu Sądu, nie byłby również fakt, iż w tamtym czasie obdarowany był osobą niepełnoletnią i obciążenie jego majątku wymagałoby zgody Sądu Rejonowego w Wieluniu Wydziału Rodzinnego i Nieletnich zgodnie z treścią art. 101 § 3 k.r.o. O rzeczywistych intencjach powoda wnosić również można z faktu, iż stracił on w całości środki utrzymania w postaci prawa do renty w 2008 r., zaś z pozwem w niniejszym postępowaniu wystąpił dopiero w roku styczniu 2014 r., jak sam przyznał na skutek informacji, że pozwany A. M. (1) sprzedał przedmiotową nieruchomość. Tym samym Sąd odmówił waloru wiarygodności twierdzeniom powoda w zakresie, w jakim są one sprzeczne z zeznaniami pozwanych, relacjami świadków oraz rzeczowym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Oceniając zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd uznał, iż dowody z dokumentów przedłożonych przez strony są wiarygodne, albowiem żadna ze stron nie kwestionowała autentyczności tych dokumentów, w szczególności zgodności przedstawionych przez strony kopii dokumentów z oryginałami, prawdziwości twierdzeń w nich zawartych, ani też żadna ze stron nie zaprzeczyła, iż osoby podpisane pod tymi dokumentami nie złożyły oświadczeń w nich zawartych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Pełnomocnik powoda zasadzał swoje roszczenie na treści art. 415 k.c. (odpowiedzialność deliktowa) albo na art 405 k.c. (bezpodstawne wzbogacenie). W ocenie Sądu materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, nie dawał podstaw do uznania, aby zaistniały przesłanki uzasadniające odpowiedzialność pozwanego zarówno w zakresie odpowiedzialności deliktowej, jak i z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia. Zgodnie z treścią art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Z analizy wyżej cytowanego przepisu wynika, że przesłankami koniecznymi tej odpowiedzialności są: wyrządzenie szkody, działanie bądź zaniechanie noszące znamiona winy oraz adekwatny związek przyczynowy pomiędzy zachowaniem powodującym szkodę a powstałą szkodą. Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy podnieść należy, że powód nie sprostał obowiązkowi dowodowemu i nie przedstawił żadnych dowodów potwierdzających bezprawności działania pozwanych i związku przyczynowego pomiędzy szkodą a działaniem bądź zaniechaniem pozwanych. Zaznaczyć wymaga, że jako źródło dochodzonych roszczeń powód wskazywał na ustną umową zawartą przez niego z pozwanymi przy okazji zawierania umowy darowizny z dnia 29 listopada 1999 roku, zgodnie z którą to umową nadal miał pozostawać „ukrytym właścicielem” nieruchomości rolnej położonej w miejscowości S., a pozwani mieli zwrócić mu jego nieruchomość na każde jego żądanie, czego jednak nie wykazał. Przypomnieć w tym miejscu należy, że w myśl art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Jeżeli chodzi o rozkład ciężaru dowodu, to powód powinien udowodnić fakty pozytywne, które stanowią podstawę jego powództwa tj. okoliczności prawo tworzące, a pozwany, jeżeli faktów tych nie przyznaje, ma obowiązek udowodnienia okoliczności niweczących prawo powoda. Podkreślić należy, że brak udowodnienia chociażby jednej przesłanki czynu niedozwolonego wyłącza konieczność badania pozostałych przesłanek. Same twierdzenia powoda w tym zakresie nie są zatem wystarczającą podstawą do uwzględnienia roszczenia, tym bardziej, że Sąd za w pełni wiarygodną uznał wersję zdarzeń forsowaną przez stronę pozwaną, zgodnie z którą powód zgodził się w 1999 r. na darowanie przez M. M. synowi A. M. (1) spornej nieruchomości w postaci gruntu rolnego położonego w miejscowości S. przy ulicy (...), tym samym zupełnie rezygnując z jakichkolwiek praw własności względem tej nieruchomości. Na taki przebieg zdarzeń wskazują relacje pozwanych A. M. (2), T. M. i G. M., częściowo zeznania świadków R. P., E. S., L. S., H. S., B. S. oraz rzeczowy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie, w szczególności w postaci kserokopii wypisów z aktów notarialnych, wypisu z księgi wieczystej spornej nieruchomości. W ocenie Sądu ogół wskazanych dowodów w pełni koreluje ze sobą, stanowi logiczną całość odzwierciedlającą rzeczywiste ustalenia stron postępowania względem spornej nieruchomości. Przyjęcie przez Sąd za wiarygodne relacji pozwanych, zgodnie z którymi powód zgodził się w 1999 r. na darowanie przez M. M. synowi A. M. (1) spornej nieruchomości, tym samym rezygnując z jakichkolwiek praw do gruntu, czyniło roszczenie powoda dochodzone w oparciu o art. 415 k.c. zupełnie niezasadnym. W tym kontekście brak jest bowiem zarówno zawinionego zachowania, zaistnienia szkody czy wreszcie adekwatnego związku przyczynowego, choć jest niewątpliwie uszczerbek w majątku powoda. O ile bezspornie powodowi przysługiwały zasadne roszczenia względem M. M. do dnia 29 listopada 1999 r., czemu zresztą strony postępowania dały wyraz dokonując w umowie z dnia 27 grudnia 1995 r. na rzecz B. M. zastrzeżenia prawa pierwokupu, o tyle po wskazanej dacie, kiedy nieruchomość została bez jakichkolwiek zastrzeżeń darowana A. M. (1) wszelkie roszczenia powoda wygasły.

W myśl natomiast art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. W ocenie Sądu powód nie przedstawił jakichkolwiek dowodów potwierdzających, że strona pozwana uzyskując nieruchomość w postaci gruntu rolnego położonego w miejscowości S. przy ulicy (...) uczyniła to bezpodstawnie. Wprawdzie powód podnosił, że strony przy okazji zawierania umowy darowizny z dnia 29 listopada 1999 r. zawarły ustną umowę, że powód nadal będzie pozostawał „faktycznym właścicielem nieruchomości”, jednakże tego w żaden sposób nie udowodnił. W świetle ustaleń poczynionych przez Sąd wzbogacenia dokonanego na rzecz A. M. (1) nie można ocenić jako bezpodstawne, albowiem istniała „ causa” tego przysporzenia w postaci woli darczyńcy B. M. obdarowania swego siostrzeńca A. M. (1).

Taka ocena już sama w sobie eliminuje podstawy dochodzonego roszczenia. Niezależnie jednak od tego, w ocenie Sądu skuteczny okazał się również podniesiony przez stronę pozwaną zarzut przedawnienia roszczenia. Zgodnie z dyspozycją art. 117 § 1 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. Zgodnie z treścią art. 118 k.c. jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. Istotą zarzutu przedawnienia jest umożliwienie zobowiązanemu uniknięcie obowiązku podejmowania merytorycznej obrony w sytuacji, gdy z uwagi na upływ czasu byłoby to szczególnie utrudnione. W myśl zaś art. 442 ¹ § 1 k.c. (jest on odpowiednikiem wcześniej obowiązującego art. 442 k.c.) roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Ustalając początek biegu przedawnienia roszczenia Sąd miał na uwadze, iż roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia należy do roszczeń wynikających ze zobowiązania nieterminowego, a zatem bieg terminu przedawnienia takiego roszczenia rozpoczyna się w dniu, w którym świadczenie powinno być spełnione, gdyby wierzyciel wezwał dłużnika do wykonania zobowiązania w najwcześniej możliwym terminie ( art.120 §1 zdanie drugie w zw. z art. 455 k.c.), niezależnie od świadomości uprawnionego co do przysługiwania mu roszczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 roku ICKN 316/01 OSNC 2004, Nr.7-8, poz.117). Mając na uwadze, iż świadczenie na rzecz pozwanego A. M. (1) na podstawie umowy darowizny miało miejsce w 1999 roku należało uznać, że w dacie wniesienia pozwu upłynął już określony w art. 118 k.c. dziesięcioletni termin przedawnienia zgłoszonego przez powoda roszczenia.

W przekonaniu Sądu w niniejszej sprawie zachodzą także podstawy do oddalenia powództwa w oparciu o art. 5 k.c. Zgodnie z art. 5 k.c. nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. W tym miejscu przypomnieć należy stanowisko judykatury prawa cywilnego, zgodnie z którym, nie może żądać ochrony prawnej ten, kto sam narusza w sposób świadomy i rażący zasady współżycia społecznego (zob. przykładowo wyroki Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1957 r., 2 CR 343/57, OSNPG 1958 nr 3, poz. 19; z dnia 11 września 1961 r., 1 CR 693/61, OSN 1963 nr 2, poz. 31, OSPiKA 1962 nr 11, poz. 290, z glosą A. Ohanowicza; z dnia 8 maja 1973 r., I PR 90/73, OSNCP 1973 nr 11, poz. 203; z dnia 29 stycznia 1975 r., III PRN 67/74, OSNCP 1975 nr 7-8, poz. 123; z dnia 6 marca 1998 r., I PKN 552/97, OSNAPiUS 1999 nr 4, poz. 124 oraz postanowienie z dnia 7 listopada 1962 r., II CR 884/62, LexPolonica nr 327917). W przedmiotowej sprawie powód B. M. wystąpił do Sądu Okręgowego w Sieradzu z pozwem domagając się ochrony prawnej dla swojego prawa własności w sytuacji, gdy w 1995 r. sam ominął przepisy ustawy i nabył za swoje pieniądze na nazwisko swojego szwagra- pozwanego w niniejszym postępowaniu M. M.- nieruchomość w postaci gruntu rolnego położonego w miejscowości S. przy ulicy (...). Próbował tym samym obejść obowiązujące w tamtym czasie przepisy prawa, chcąc nabyć grunt o wskazanej powierzchni i jednocześnie pobierać świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Takie działanie powoda nie może być uważane za wykonywanie prawa i nie może korzystać z ochrony prawnej. Tym samym przyznanie powodowi dochodzonego roszczenia pieniężnego naruszałoby zasady współżycia społecznego, o których mowa w art. 5 k.c.

Mając na uwadze powyższe, Sąd oddalił powództwo w całości.

Sąd na podstawie § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokatów oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013 poz. 461) przyznał adwokatowi D. C. prowadzącemu Kancelarię Adwokacką w S. kwotę 4.428 złotych, w tym podatek VAT w stawce 23 % tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu i nakazał wypłacić ją ze środków Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w Sieradzu.

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd oddalił wniosek pozwanych o zasądzenie kosztów procesu. Zgodnie z brzmieniem powołanego przepisu, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W odniesieniu do zasady słuszności zawartej w art. 102 k.p.c. określone zostały przesłanki, których zaistnienie warunkuje możliwość obciążenia strony przegrywającej jedynie częścią kosztów albo nieobciążania jej w ogóle tymi kosztami. Obejmują one wystąpienie w sprawie wypadków szczególnie uzasadnionych, które powodują, że zasądzenie kosztów na rzecz wygrywającego przeciwnika w całości, a nawet w części, byłoby sprzeczne z powszechnym odczuciem sprawiedliwości oraz zasadami współżycia społecznego . Podkreślić przy tym należy, że wskazany przepis nie precyzuje pojęcia wypadków szczególnie uzasadnionych, pozostawiając w tym zakresie, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi orzekającemu swobodę oceny (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 października 2013 r., IV CZ 61/13). Zgodnie z poglądami doktryny i orzecznictwa jako okoliczności brane pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu wskazuje się na te związane z samym przebiegiem postępowania, jak przedawnienie roszczenia, charakter dochodzonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, okoliczność, iż strona przegrywająca znajduje się w wyjątkowo trudnej sytuacji majątkowej, a wytaczając powództwo była subiektywnie przeświadczona o słuszności dochodzonego roszczenia, natomiast strona wygrywająca korzystała ze stałej obsługi prawnej i nie poniosła dodatkowych nakładów na prowadzenie procesu, ale także leżące poza procesem, dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2011 r., I CZ 13/11, wyrok Sądu Najwyższego z 17 listopada 1972 roku, I PR 423/72, uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 r., I CZ 183/12). Zakwalifikowanie konkretnego przypadku jako "szczególnie uzasadnionego" wymaga rozważenia całokształtu okoliczności sprawy łączących się z charakterem żądania poddanego pod osąd, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego.

Dokonując rozstrzygnięcia w zakresie obowiązku zwrotu kosztów procesu, Sąd wziął pod uwagę dwa aspekty: sytuację majakową powoda, jego stan zdrowia, oraz charakter wysuniętego żądania, w tym okoliczność, że wytaczając powództwo B. M. był subiektywnie przekonany o słuszności dochodzonego roszczenia.