Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 kwietnia 2017 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SA Jolanta Pyźlak

Sędziowie: SA Marcin Łochowski

SO del. Magdalena Sajur – Kordula (spr.)

Protokolant: Izabela Nowak

po rozpoznaniu w dniu 20 kwietnia 2017 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) sp. z o.o. z siedzibą w W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenia praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

z dnia 25 listopada 2014 r.

sygn. akt XVII AmA 126/13

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. kwotę 270 zł (dwieście siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt VI ACa 127/15

UZASADNIENIE

Decyzją Nr (...) z dnia 28 czerwca 2013r. pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów:

I. na podstawie art. 27 ust. l i 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do treści art. 33 ust. 6 tej ustawy uznał, że działanie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. polegające na stosowaniu we wzorcach umownych postanowień o treści:

A. „Opłaty Członkowskie Klubu mogą wzrastać, pod warunkiem powiadomienia Członka o tym fakcie z jednomiesięcznym wyprzedzeniem, z wyjątkiem Składek Członkowskich przedpłacanych kwartalnie lub rocznie, które wzrastają z momentem przedłużenia umowy." (pkt 1.12 „Warunków członkostwa w klubach (...)” i pkt 1.11 „ Warunków członkostwa w klubach (...) ");

B. - „Z zastrzeżeniem pkt 4.5 w czasie minimalnego okresu członkostwa Członek nie może zrezygnować ze swojego członkostwa, z powodów innych niż: (i) gdy Klub rażąco narusza warunki umowy i pomimo pisemnego wezwania udzielającego mu 21 dniowego terminu na zaniechanie naruszeń nie naprawia takiej sytuacji." (pkt 3.4„ Warunków członkostwa w klubach (...)"),

- „W czasie minimalnego okresu członkostwa Członek nie może zrezygnować ze swojego członkostwa, z powodów innych niż: (i) gdy Klub rażąco narusza warunki umowy i pomimo pisemnego wezwania udzielającego mu 21 dniowego terminu na zaniechanie naruszeń nie naprawia takiej sytuacji." (pkt 3.4 „Warunków członkostwa w klubach (...)");

C. „W przypadku rozwiązania umowy z przyczyn wskazanych w art. 3.8, 3.9 Członek jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Klubu kary umownej w wysokości stanowiącej równowartość Składek Członkowskich za liczbę miesięcy zadeklarowaną w Formularzu Aplikacyjnym, za które Członek nie dokonał zapłaty." (pkt 3.10„ Warunków członkostwa w klubach (...)" i pkt. 3.10 „Warunków członkostwa w klubach (...)");

D. - „Pisemne powiadomienia, które są wymagane od którejkolwiek ze stron winny być wysyłane listem poleconym lub kurierem na adres podany w Formularzu Aplikacyjnym lub inny adres podany przez którąkolwiek ze stron, z wyjątkiem postanowień artykułów (...) 1.12, (...), gdzie zawiadomienie może być podane poprzez wywieszenie informacji w danym obiekcie Klubu" (pkt 4.6 „Warunków członkostwa w klubach (...)"),

- „Pisemne powiadomienia, które są wymagane od którejkolwiek ze stron winny być wysyłane listem poleconym lub kurierem na adres podany w Formularzu Aplikacyjnym lub inny adres podany przez którąkolwiek ze stron, z wyjątkiem postanowień artykułów (...) 1.11, (...), gdzie zawiadomienie może być podane poprzez wywieszenie informacji w danym obiekcie Klubu" (pkt 4.6 „Warunków członkostwa w klubach (...)"); stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, polegającą na stosowaniu postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 47945 Kodeksu postępowania cywilnego, co stanowi naruszenie art. 24 ust. 2 pkt l w zw. z art. 24 ust. l ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów - i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 31 grudnia 2012 r.

II. na podstawie art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do treści art. 33 ust. 6 tej ustawy w związku ze stwierdzeniem stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w pkt. I niniejszej decyzji, w celu usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów zobowiązał (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. do przedstawienia konsumentom propozycji podpisania aneksów do umów zawartych z konsumentami przed dniem 31 grudnia 2012 r., na podstawie których Spółka nadal świadczy usługi na rzecz konsumentów, w sposób zapewniający wyeliminowanie z ich treści naruszeń wskazanych w pkt. I sentencji niniejszej decyzji, w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

III. na podstawie art. 106 ust. l pkt 4 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) oraz stosownie do treści art. 33 ust. 6 tej ustawy nałożył na (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. karę pieniężną w wysokości 184 920 zł płatną do budżetu państwa z tytułu naruszeń określonych w pkt. I niniejszej decyzji.

Wyrokiem z dnia 25 listopada 2014 r. Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił zaskarżoną decyzję.

Sąd Okręgowy oparł rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Przy zawieraniu umów z konsumentami powodowa spółka wykorzystywała wzorce umowne w rozumieniu art. 384 k.c. (...) Sp. z o.o. posługiwało się formularzem członkowskim „Twoje członkostwo. Formularz aplikacyjny”, do którego dołączane były w zależności od rodzaju klubu - „Warunki członkostwa w klubach (...)" albo „Warunki członkostwa w klubach (...)". Spółka prowadziła bowiem kluby (...) oraz kluby (...), które różniły się zakresem oferowanych usług.

We wzorcu umownym zatytułowanym „Warunki członkostwa w klubach (...)” obowiązującym od grudnia 2011r. Spółka zamieściła:

1. w pkt 1.12 wzorca postanowienie o treści: „Opłaty Członkowskie Klubu mogą wzrastać, pod warunkiem powiadomienia Członka o tym fakcie z jednomiesięcznym wyprzedzeniem, z wyjątkiem Składek Członkowskich przedpłacanych kwartalnie lub rocznie, które wzrastają z momentem przedłużenia umowy. "

2. w pkt 3.4 wzorca postanowienie o treści: „Z zastrzeżeniem pkt 4.5 w czasie minimalnego okresu członkostwa Członek nie może zrezygnować ze swojego członkostwa, z powodów innych niż: (i) gdy Klub rażąco narusza warunki umowy i pomimo pisemnego wezwania udzielającego mu 21 dniowego terminu na zaniechanie naruszeń nie naprawia takiej sytuacji."

3. w pkt 3.10 wzorca postanowienie o treści: „W przypadku rozwiązania umowy z przyczyn wskazanych w art. 3.8, 3.9 Członek jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Klubu kary umownej w wysokości stanowiącej równowartość Składek Członkowskich za liczbę miesięcy zadeklarowaną w Formularzu Aplikacyjnym, za które Członek nie dokonał zapłaty."

4. w pkt 4.6 wzorca postanowienie o treści: „Pisemne powiadomienia, które są wymagane od którejkolwiek ze stron winny być wysyłane listem poleconym lub kurierem na adres podany w Formularzu Aplikacyjnym lub inny adres podany przez którąkolwiek ze stron, z wyjątkiem postanowień artykułów (...) 1.12, (...), gdzie zawiadomienie może być podane poprzez wywieszenie informacji w danym obiekcie Klubu".

We wzorcu zatytułowanym „Warunki członkostwa w klubach (...)" (k. 74 akt adm.) obowiązującym od grudnia 2011r. Spółka zamieściła:

5. w pkt 1.11 wzorca postanowienie o treści: „Opłaty Członkowskie Klubu mogą wzrastać, pod warunkiem powiadomienia Członka o tym fakcie z jednomiesięcznym wyprzedzeniem, z wyjątkiem Składek Członkowskich przedpłacanych kwartalnie lub rocznie, które wzrastają z momentem przedłużenia umowy. "

6. w pkt. 3.3 wzorca postanowienie o treści: „W czasie minimalnego okresu członkostwa Członek nie może zrezygnować ze swojego członkostwa, z powodów innych niż: (i) gdy Klub rażąco narusza warunki umowy i pomimo pisemnego wezwania udzielającego mu 21 dniowego terminu na zaniechanie naruszeń nie naprawia takiej sytuacji."

7. w pkt. 3.9 wzorca postanowienie o treści: „W przypadku rozwiązania umowy z przyczyn wskazanych w art. 3.7, 3.8 Członek jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Klubu kary umownej w wysokości stanowiącej równowartość Składek Członkowskich za liczbą miesięcy zadeklarowaną w Formularzu Aplikacyjnym, za które Członek nie dokonał zapłaty."

8. w pkt. 4.5 wzorca postanowienie o treści: „Pisemne powiadomienia, które są wymagane od którejkolwiek ze stron winny być wysyłane listem poleconym lub kurierem na adres podany w Formularzu Aplikacyjnym lub inny adres podany przez którąkolwiek ze stron, z wyjątkiem postanowień artykułów 1.11, (...), gdzie zawiadomienie może być podane poprzez wywieszenie informacji w danym obiekcie Klubu".

Od dnia 01 stycznia 2013 r. Spółka stosuje w obrocie konsumenckim nowy wzorzec umowny zatytułowany „Ogólne warunki członkostwa”.

Zamiast kwestionowanego postanowienia dotyczącego podwyżki opłat członkowskich (pkt 1.12 „Warunków członkostwa w klubach (...)" i pkt. 1.11 „Warunków członkostwa w klubach (...)" Spółka wprowadziła w nowym wzorcu postanowienie o treści: „ (...) powiadomi Członka w przypadku wzrostu kosztów świadczenia usług w trakcie Minimalnego Okresu Członkostwa z jednomiesięcznym wyprzedzeniem. Członkowi będzie przysługiwało prawo do odstąpienia od umowy w terminie jednego miesiąca od dnia zawiadomienia o zmianach w Opłatach" (pkt 1.5 „Ogólnych warunków członkostwa").

Natomiast zamiast postanowień z pkt. 3.4 i 3.10 „Warunków członkostwa w klubach (...)" oraz 3.3 i 3.9 „Warunków członkostwa w klubach (...)" Spółka zastosowała w nowym wzorcu następujące postanowienia:

- „ W czasie trwania Umowy Członek może ją rozwiązać bez wypowiedzenia w sytuacji, gdy (...) rażąco narusza warunki Umowy i pomimo pisemnego wezwania z zakreślonym co najmniej 21 dniowym terminem na zaniechanie naruszeń nie naprawia takiej sytuacji" (pkt 2.2 „ Ogólnych warunków członkostwa");

- „Okres wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieokreślony wynosi jeden miesiąc kalendarzowy, który jest liczony od pierwszego do ostatniego dnia miesiąca następującego po złożeniu wypowiedzenia. W okresie wypowiedzenia Członek jest zobowiązany do uregulowania wszelkich zaległych Opłat oraz jest zobowiązany do opłacenia Składki Członkowskiej za okres wypowiedzenia" (pkt 2.3 „ Ogólnych warunków członkostwa");

- „W przypadku rozwiązania umowy przed upływem Minimalnego Okresu Członkostwa z przyczyn innych niż wskazane w punkcie 2.2., Członek zapłaci (...) kwotę w wysokości 40% Składek należnych (...) do końca Minimalnego Okresu Członkostwa" (pkt 2.5 „Ogólnych warunków członkostwa").

Postanowienia pkt 4.6 „Warunków członkostwa w klubach (...)" oraz 4.5 „Warunków członkostwa w klubach (...)” nie pojawiły się w treści nowego wzorca.

W rejestrze klauzul abuzywnych zamieszczone zostały postanowienia, które według Prezesa UOKIK są tożsame z odpowiednimi zakwestionowanymi w niniejszym postępowaniu postanowieniami.

W ocenie Sądu I instancji odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, albowiem powód słusznie zarzucił pozwanemu naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm.) w zw. z art. 47943 kpc poprzez uznanie, że zakaz stosowania postanowień wzorca wpisanych do rejestru postanowień wzorców umownych za niedozwolone dotyczy wszystkich przedsiębiorców, podczas gdy zakaz ten dotyczy wyłącznie przedsiębiorcy będącego stroną postępowania o uznanie danego wzorca umowy za niedozwolony.

Sąd wskazał, że pozwany przyjął, iż postanowienia stosowane przez (...) Sp. z o.o. w wykorzystywanych w obrocie z konsumentami wzorcach umownych o nazwach „Warunki członkostwa w klubach (...)" oraz „Warunki członkostwa w klubach (...)” są tożsame z postanowieniami wpisanymi do rejestru klauzul abuzywnych prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Pozwany pominął przy tym fakt, iż rzeczone klauzule wpisane zostały do rejestru na skutek prawomocnych wyroków zapadłych w postępowaniu o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone wobec innych przedsiębiorców, stosujących te klauzule w innych wzorcach. Pozwany stoi bowiem na stanowisku, iż stosowanie klauzuli tożsamej z klauzulą wpisaną do rejestru przez innego przedsiębiorcę, który nie był stroną lub uczestnikiem postępowania zakończonego wpisaniem danej klauzuli do rejestru, stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów.

Sąd I instancji zaprezentował jednak odmienne stanowisko, również poparte orzecznictwem sądowym, które jak wynika z powyższego, nie jest w przedmiotowym zakresie jednolite. Wskazano, że działanie powoda określone w Decyzji stanowiło według Prezesa UOKiK praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Zgodnie z art. 24 ust. 1 tej ustawy zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. Z art. 24 ust. 2 pkt 1 tej ustawy wynika, że przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie bezprawne działania przedsiębiorcy, w szczególności jak stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, o którym mowa w art. 479 ⁴⁵ kpc. W ocenie Sądu chodzi tu jednak nie o stosowanie postanowień wzorca wpisanych do rejestru postanowień uznanych za niedozwolone przez jakiegokolwiek innego przedsiębiorcę, ale tylko przez przedsiębiorcę, który uczestniczył w postępowaniu zakończonym wpisem do rejestru. Artykuł 24 ust. 2 pkt 1 ustawy znajduje bowiem zastosowanie wyłącznie do przedsiębiorcy, który nie stosuje się do orzeczonego zakazu wykorzystywania niedozwolonych postanowień umowy.

Sąd I instancji przyjął w niniejszej sprawie, że tożsame w opinii Prezesa UOKiK z objętymi zaskarżoną Decyzją klauzule wpisane do rejestru były stosowane przez innych niż powód przedsiębiorców i zostały wpisane do rejestru na podstawie prawomocnych wyroków zapadłych przeciwko innym niż powód przedsiębiorcom, co wynika z ustaleń poczynionych w stanie faktycznym.

Reasumując, w ocenie Sądu I instancji nie można uznać za działanie bezprawne stosowanie przez powoda postanowień wpisanych do rejestru na skutek orzeczenia wydanego przeciwko innemu przedsiębiorcy, a zatem nie została spełniona przesłanka uznania tego działania za zakazaną praktykę w świetle art. 24 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji konsumentów.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów uchylił zaskarżoną Decyzję na podstawie art. 479 ^31a § 3 kpc jako wydaną z rażącym naruszeniem prawa.

Apelację od wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając:

1) naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 24 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. Nr 50, poz. 331, ze zm.), poprzez jego błędną wykładnię, a w efekcie jego błędne zastosowanie i przyjęcie, że praktyką naruszającą zbiorowe interesy konsumentów w myśl tego przepisu jest stosowanie przez stronę postępowania administracyjnego toczącego się przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone, tylko w takim przypadku, gdy ten sam przedsiębiorca uczestniczył w postępowaniu sądowym zakończonym wpisem postanowienia wzorca umowy do rejestru;

2) naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 27 ust. 1 i 2 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez niewłaściwe uznanie przez Sąd I instancji, iż w sprawie nie zaszły okoliczności do zastosowania ww. przepisów w pkt I zaskarżonej decyzji;

3) naruszenie art. 26 ust. 2 w zw. z art. 27 ust. 4 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez niewłaściwe uznanie przez Sąd I instancji, iż w niniejszej sprawie nie zaszły okoliczności do zastosowania tego przepisu, wobec braku naruszenia art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów;

4) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w zw. z art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, poprzez niewłaściwe uznanie przez Sąd I instancji, iż w niniejszej sprawie nie zaszły okoliczności do zastosowania tego przepisu.

W konkluzji apelacji pozwany wniósł o zmianę wyroku w części zaskarżonej, poprzez oddalenie odwołania powódki oraz zasądzenie kosztów postępowania za I instancję stosownie do wyniku postępowania według norm przepisanych, ewentualnie o udzielenie zaskarżonego wyroku w części zaskarżonej i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. W każdym przypadku pozwany wniósł o zasądzenie od Powódki na rzecz Pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalanie jako bezzasadnej, wraz z zasądzeniem od pozwanego na jego rzecz kosztów procesu za II instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego okazała się bezzasadna, zaś wyrok Sądu I instancji odpowiada prawu. Wskazać również należy, że Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny podziela i uznaje za swoje.

Wbrew zarzutom apelującego Sąd I instancji nie naruszył prawa materialnego t.j. art. 24 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331 ze zm., dalej jako ustawa okik), w brzmieniu obowiązującym do dnia do dnia wejścia w życie nowelizacji wprowadzonej ustawą z dnia 5 sierpnia 2015r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych ustaw (Dz.U. z 2015r. poz. 1634) uznając, że zaskarżona decyzja podlegała uchyleniu w zakresie pkt I t.j. w części dotyczącej uznania za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów stosowania przez powoda postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i wpisanych do rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Sąd Apelacyjny podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 listopada 2015 r., sygn. akt III CZP 17/15, z której wynika, że przewidziana w art. 479 ⁴³ k.p.c. rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa jednokierunkowo t.j. na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że „odmienność interesów reprezentowanych po stronie czynnej i biernej postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone daje podstawę do zajęcia stanowiska, że - jakkolwiek brzmienie art. 479 ⁴³ k.p.c. nie przewiduje odpowiedniego zróżnicowania trzeba w ramach wykładni dokonać jego teleologicznej redukcji. Powinna ona skutkować przyjęciem, że przewidziana w tym przepisie rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa jednokierunkowo, tj. na rzecz wszystkich osób trzecich, ale wyłącznie przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, przeciwko któremu ten wyrok został wydany. W efekcie omawiany wyrok działa na rzecz wszystkich, tj. strony powodowej i wszystkich osób trzecich, ale tylko przeciwko konkretnemu pozwanemu przedsiębiorcy.” Sąd Apelacyjny przychyla się do poglądu Sądu Najwyższego, że „ograniczenie działania prawomocności wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone wyłącznie do pozwanego przedsiębiorcy oznacza, że niekorzystne skutki tego wyroku kierowane są jedynie do tego podmiotu, który miał zapewnione prawo do wysłuchania w postępowaniu.”

Wskazać należy, że przedstawiona uchwała Sądu Najwyższego nie stoi w sprzeczności z treścią wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie C-119/15, Biuro (...) sp. z o.o. sp.k. w D. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (...). W orzeczeniu tym Trybunał Sprawiedliwości, odpowiadając na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Apelacyjny w Warszawie, stanął na stanowisku, iż „artykuł 6 ust. 1 i art. 7 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich w związku z art. 1 i 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/22/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie nakazów zaprzestania szkodliwych praktyk w celu ochrony interesów konsumentów należy w świetle art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej interpretować w ten sposób, że nie stoją one na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu, pod warunkiem – czego zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego – że przedsiębiorcy temu przysługuje skuteczny środek prawny zarówno przeciwko decyzji uznającej tożsamość porównywanych postanowień, obejmujący kwestię, czy – przy uwzględnieniu wszystkich istotnych okoliczności właściwych danej sprawie – owe postanowienia są materialnie identyczne, zwłaszcza pod względem wywoływanych przez nie szkodliwych dla konsumentów skutków, jak i przeciwko decyzji ustalającej w danym wypadku kwotę kary pieniężnej.”

Przedmiotowe pytanie zostało zadane postanowieniem z dnia 19 listopada 2014 r., a więc przed wydaniem przez Sąd Najwyższy wskazanej uchwały, w okresie gdy linia orzecznicza polskiej judykatury nie była ustalona. Sąd Najwyższy opowiedział się za prezentowanym poglądem np. w wyroku z dnia 12 lutego 2014r. (III SK 18/13) i w wyroku z dnia 30 maja 2014r. (III CSK 798/12), stanowisko to nie było jednak jednolite. Odpowiedź na pytanie prejudycjalne mogła mieć w tym okresie węzłowe znaczenie dla wykładni prawa polskiego.

Sąd Najwyższy w powołanej uchwale, odnosząc się do tego pytania trafnie wskazał, że jest ono aktualne „przy założeniu, że wynikająca z art.479 ⁴³ k.p.c. rozszerzona podmiotowo prawomocność materialna wyroku uwzględniającego powództwo o uznanie postanowienia wzorca umowy za niedozwolone działa nie tylko przeciwko pozwanemu przedsiębiorcy, ale także każdemu innemu przedsiębiorcy, oraz że pod względem przedmiotowym prawomocność materialna takiego wyroku obejmuje nie tylko konkretne uznane za niedozwolone postanowienie konkretnego wzorca umowy, lecz również każde inne tożsame treściowo postanowienie wzorca umowy, a ponadto że przedmiotowy i podmiotowy zakres skutków uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone w ramach kontroli abstrakcyjnej determinuje przedmiotowy i podmiotowy zakres działania zakazu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumenta określonej w art. 24 ust. 2 pkt 1 OchrKonkurU”.

Analiza treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości nie daje w podstaw do przyjęcia, że zasada efektywności prawa unijnego nakazuje akceptację wariantu interpretacyjnego odmiennego od tego, który za właściwy uznał Sąd Najwyższy. Wywody Trybunału Sprawiedliwości odnoszą się do tego, czy relewantne unijne unormowania „stoją (…) na przeszkodzie temu, by stosowanie postanowień wzorców umów o treści tożsamej z treścią postanowień uznanych za niedozwolone prawomocnym wyrokiem sądu i wpisanych do krajowego rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone mogło zostać uznane w stosunku do innego przedsiębiorcy, który nie brał udziału w postępowaniu zakończonym wpisem owych postanowień do wspomnianego rejestru, za działanie bezprawne, stanowiące podstawę nałożenia kary pieniężnej z tego tytułu”. Nie wynika z nich w żaden sposób by wprowadzenie do krajowych systemów prawnych takich rozwiązań było obowiązkiem państw członkowskich. Zgodnie z powołaną uchwałą Sądu Najwyższego, prawo polskie nie przewiduje rozwiązań analogicznych do tych, które opisano w cytowanym fragmencie uzasadnienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości. Fakt, że w orzeczeniu tym przesądzono, iż ich ewentualne wprowadzenie do krajowego porządku prawnego nie naruszałoby prawa unijnego nie ma znaczenia dla rozpatrywanej sprawy.

Rozważania zaprezentowane przez Trybunał Sprawiedliwości nie podważają prawidłowości analiz, które doprowadziły polski Sąd Najwyższy do przyjęcia wskazanego stanowiska.

Do mylnych wniosków prowadzić może proste zestawienie fragmentów wskazanych orzeczeń. W tym kontekście wskazać należy, iż Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, iż „nie można utrzymywać, że system krajowy taki jak ten, w który wpisuje się postępowanie główne, narusza przysługujące przedsiębiorcom prawo do obrony lub zasadę skutecznej ochrony sądowej” (pkt 43). Sąd Najwyższy uzasadnił natomiast swoje stanowisko potrzebą zapewnienia prawa do wysłuchania i wskazał, że gwarantowane jest ono na poziomie konstytucyjnym (art. 45 ust. 1), w art. 6 ust. 1 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz w art. 47 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

Sprzeczność stanowisk Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego jest jednak pozorna. Treść przedmiotowych standardów ochrony praw podstawowych na poziomie krajowym i unijnym nie musi być identyczna. Na analizowanej płaszczyźnie, prawo unijne nie stoi na przeszkodzie zapewnieniu w krajowych porządkach prawnych gwarancji prawa do obrony, prawa do wysłuchania i zasady skutecznej ochrony prawnej idących dalej aniżeli analogiczne standardy ochronne przyjęte w prawie Unii Europejskiej. Przyjęcie, że kierunek wykładni odrzucony przez Sąd Najwyższy nie pozostaje w sprzeczności z prawem unijnym, nie prowadzi bowiem do wniosku, że jest on zgodny z prawem polskim.

Podkreślenia wymaga również, że Trybunał Sprawiedliwości nie badał bezpośrednio zgodności prawa polskiego w prawem unijnym, lecz dokonywał wykładni prawa Unii Europejskiej. Poza płaszczyzną oddziaływania prawa unijnego na krajowe porządki prawne, ustalenia Trybunału dotyczące treści prawa polskiego mają zatem jedynie pomocniczy charakter i nie są wiążące dla sądów krajowych. Wskazać należy, iż Trybunał Sprawiedliwości zastrzegł, że jego stanowisko dotyczące prawa polskiego opiera się na przedłożonych mu informacjach, „których zweryfikowanie należy do sądu odsyłającego” (pkt 43).

Na tym tle uwidacznia się też to, że odpowiedź udzielona przez Trybunał Sprawiedliwości zachowuje walor użyteczności na obecnym etapie rozwoju prawa polskiego, a więc w stanie, dla którego ukształtowania się węzłowe znaczenie miała powołana uchwała Sądu Najwyższego. Orzeczenie unijne wytyczyło granice, w których polska judykatura mogłaby bez naruszania prawa unijnego zmienić swoje stanowisko w przedmiotowej kwestii. W ich ramach mieściłoby się przyjęcie kierunku analitycznego zasadniczo odmiennego, od tego który zaaprobował Sąd Najwyższy. Z wywodów Trybunału Sprawiedliwości wynika natomiast, że niedopuszczalne byłoby uznanie, że wystarczające do zapewnienia przedsiębiorcom poziomu ochrony wymaganego przez prawo unijne jest przyjęcie, że zakres sądowego badania tożsamości relewantnych klauzul ograniczać się może „wyłącznie do zwykłego formalnego porównania badanych postanowień z tymi widniejącymi w rejestrze” (pkt 42).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że cytowane w decyzji wyroki Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdzające abuzywność poszczególnych klauzul nie zostały wydane w stosunku do powoda.

Z uwagi na to, że rozszerzona prawomocność materialna wyroku nie działa przeciwko innemu przedsiębiorcy, niż ten przeciwko któremu ten wyrok był wydany, brak jest możliwości uznania, że stosowanie wskazanych klauzul przez powoda było bezprawne.

Z tych względów prawidłowe było rozstrzygnięcie Sądu I instancji uchylające decyzję w zakresie stwierdzenia praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów, w konsekwencji również w części dotyczącej nałożonej z tego tytułu kary pieniężnej oraz w części dotyczącej zobowiązania do usunięcia trwających skutków naruszeń. Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu na mocy art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego adwokatem ustalono na mocy § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 18 ust. 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013r. poz. 461 ze zm.).