Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 5 kwietnia 2017 r.

Pozwem z dnia 14 lipca 2016 r. (data prezentaty) powód (...) spółka akcyjna z siedzibą w W. (dalej także jako (...) S.A.) wniósł o zasądzenie od pozwanego J. J. kwoty 852,58 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Ponadto wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu powód wskazał, że zawarł z pozwanym umowę pożyczki, na mocy której J. J. zobowiązał się do spłaty łącznego zobowiązania w wysokości 3 927,06 zł. Zaznaczył, że ostatecznie, wobec zmniejszenia rocznej stopy oprocentowania, kwota należna do spłaty została pomniejszona o 53,48 zł. Podał, że z tytułu powyższej umowy pozwany dokonał wpłat w łącznej wysokości 3 021 zł, a według stanu na dzień wniesienia pozwu do uregulowania całości zobowiązania pozostała łączna kwota w wysokości 852,58 zł ( pozew k. 2-4).

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwany J. J. podniósł, że żądanie zapłaty zgłoszone w pozwie jest bezpodstawne oraz wniósł o zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwany podał, że w dniu 8 maja 2016 r. spłacił zaciągniętą pożyczkę w całości, a ostatnia rata w wysokości 1 800 zł była ustalona wspólnie z przedstawicielem powoda. W treści uzasadnienia pozwany powołał się na pismo z dnia 3 października 2016 r., skierowane przez niego do powoda, w którym nadmieniał, że pobieranie przez (...) S.A. opłaty za obsługę długu w domu klienta, która nie nastąpiła, jest ewidentnym nadużyciem ( sprzeciw od nakazu zapłaty k. 21-22v).

W odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty powód ograniczył powództwo do kwoty 318,49 zł, jednocześnie cofając powództwo i zrzekając się roszczenia w zakresie kwoty 534,09 zł. Powód wskazał, że podjął decyzję o udzieleniu pozwanemu rabatu w kwotach: 106,67 zł z tytułu ubezpieczenia pożyczki, 84,75 zł z tytułu odsetek oraz 342,67 zł z tytułu opłaty za obsługę domową – to jest łącznie w kwocie 534,09 zł ( pismo k. 36-36v).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 3 sierpnia 2014 r. (...) S.A., jako pożyczkodawca, zawarł z J. J., jako pożyczkobiorcą, umowę pożyczki pieniężnej nr (...) na okres 60 tygodni. Zgodnie z umową całkowite zobowiązanie J. J. do spłaty wynosiło 3 927,06 zł. Na kwotę te składały się: całkowita kwota pożyczki – 2 000 zł, koszt ubezpieczenia – 320 zł, opłata przygotowawcza – 232 zł, dodatkowa opłata przygotowawcza – 92,80 zł, łączna kwota odsetek – 254,26 zł oraz opłata za obsługę pożyczki w domu – 1028 zł. Strony ustaliły, że pożyczka będzie spłacana w 60 w ratach płatnych tygodniowo w wysokości 65,46 zł, z tym, że ostatnia rata miała być płatna w wysokości 64,92 zł. Zgodnie z punktem 15 umowy „z zastrzeżeniem postanowień punktu 1, dokonane przez Klienta spłaty zalicza się na składniki wymagalnych rat w następującej kolejności: a) Opłata za obsługę pożyczki w domu, b) wymagalne odsetki, c) Kwota brutto pożyczki. Opłata za obsługę pożyczki w domu pobierana jest jako procent wpłacanej przez Klienta kwoty obliczony poprzez podzielenie kwoty z pozycji F („Opłata za obsługę pożyczki w domu”) przez kwotę z pozycji G („Łączne zobowiązanie do spłaty”). Procent ten może ulegać zmianie w przypadku zmian oprocentowania powodujących zmianę Łącznego zobowiązania do spłaty, zgodnie z punktem 8. W przypadku wcześniejszej spłaty Łącznego zobowiązania do spłaty w całości, zostanie pobrane pozostałe do spłaty saldo Opłaty za obsługę pożyczki w domu. W tym przypadku Pożyczkodawca rozliczy należny Klientowi rabat w Opłacie za obsługę pożyczki w domu zgodnie z punktem 12 (...).” W punkcie 2 umowy wskazano, że „Opcja obsługi pożyczki w domu” to metoda obsługi pożyczki w domu, do wyboru Klienta, polegająca na spłacie rat pożyczki poprzez odbiór przez Doradcę Klienta spłacanych przez Klienta rat pożyczki w miejscu zamieszkania Klienta oraz dostarczeniu Całkowitej Kwoty P. w gotówce do domu Klienta ( umowa pożyczki k. 5-6v).

Pismem z dnia 6 maja 2016 r. (...) S.A. wezwał J. J. do zapłaty kwoty 852,58 zł z tytułu umowy pożyczki nr (...) w terminie do dnia 20 maja 2016 r. ( przedsądowe wezwania do zapłaty k. 8).

Pismem z dnia 16 września 2016 r. (...) S.A. poinformował J. J., że łączne zobowiązanie do spłaty wynosi 3873,58 zł, a wpłacono łącznie 3 020,50 zł. Ponadto z pisma wynika, że kwota zadłużenia wynosi 852,58 zł, na co składa się kapitał – 626,32 zł i obsługa domowa – 226,26 zł ( pismo k. 24).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych wyżej dowodów z dokumentów, które nie budziły wątpliwości co do ich autentyczności i nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo okazało się niezasadne.

W pierwszej kolejności należy podkreślić, że w toku postępowania powód cofnął pozew co do kwoty 534,09 zł. Zgodnie z art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia - aż do wydania wyroku. (...) S.A. cofnął pozew wraz ze zrzeczeniem się roszczenia, w związku z czym – pomimo tego, że rozpoczęła się rozprawa – nie było wymagane zezwolenie pozwanego na dokonanie tej czynności. Przepis art. 355 § 1 k.p.c. stanowi, że sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania, jeżeli powód cofnął ze skutkiem prawnym pozew lub jeżeli wydanie wyroku stało się z innych przyczyn zbędne lub niedopuszczalne. W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 355 § 1 k.p.c. umorzył postępowanie w części, w jakiej powód dochodził zapłaty kwoty 534,09 zł.

Odnosząc się do pozostałej części żądania, czyli co do kwoty 318,49 zł, należy stwierdzić, że powództwo w tym zakresie nie było zasadne. Na wstępie rozważań Sąd wskazuje, że zgodnie z zasadą kontradyktoryjności (art. 232 k.p.c.) ciężar dowodu spoczywa na stronach postępowania cywilnego i to strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Natomiast zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten określa reguły dowodzenia, to jest przedmiot dowodu oraz osobę, na której spoczywa ciężar udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy cywilnej. Wobec powyższego to na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia okoliczności uzasadniających jego roszczenie, tak co do zasady jak i co do wysokości. Ciężar udowodnienia faktu należy rozumieć z jednej strony jako obarczenie strony procesu obowiązkiem przekonania sądu dowodami o słuszności swoich twierdzeń, ale z drugiej strony jako obarczenie jej konsekwencjami poniechania realizacji tego obowiązku, lub jego nieskuteczności. Tą konsekwencją jest zazwyczaj niekorzystny dla strony wynik procesu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2007 r w sprawie II CSK 293/07). Ponadto w orzecznictwie wyrażono pogląd, że rzeczą sądu nie jest zarządzanie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie, ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzania z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1996r. w sprawie I CKU 45/96).

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania należy stwierdzić, że powód nie sprostał ciężarowi dowodu w niniejszej sprawie, bowiem nie wykazał należycie wysokości swojego roszczenia. W uzasadnieniu pozwu szczegółowo zostało opisane, z jakich elementów składa się dochodzona przez powoda kwota – powód wskazał jakie konkretne kwoty składają się na sumę dochodzoną pozwem. Jednak do pozwu zostały dołączone jedynie umowa pożyczki oraz pisma kierowane do pozwanego w okresie po zawarciu umowy. Przedstawiona przez powoda dokumentacja co do zasady nie mogła służyć jako dowód na okoliczność wysokości zobowiązania pozwanego względem powoda. Wymaga podkreślenia, że powód nie przedstawił żadnej dokumentacji o charakterze księgowym, z której wynikałoby, jakie kwoty uiścił pozwany na poczet spłaty swojego zobowiązania oraz w jaki sposób powód wyliczył kwotę pozostałą do zapłaty. Potrzeba przedstawienia dowodu na okoliczność wysokości aktualnego zadłużenia J. J. powstała w związku z podniesionym przez pozwanego zarzutem spełnienia świadczenia. W tej sytuacji gołosłowne twierdzenia powoda o stanie zadłużenia pozwanego stały się niewystarczające do uwzględnienia powództwa, bowiem zostały one zaprzeczone przez stronę przeciwną. Nie można było zatem uznać za fakt przyznany, że wysokość zadłużenia wynosi 318,49 zł. W tej sytuacji kwestia aktualnego zadłużenia pozwanego wymagała więc dowodu, którego jednak strona powodowa nie przedstawiła. Reakcja powoda na podniesiony przez pozwanego zarzut spełnienia świadczenia ograniczyła się do częściowego cofnięcia pozwu. Powód nie przedstawił żadnego dowodu na okoliczność sposobu obliczenia żądanej kwoty oraz tego na jakiej podstawie oraz za jaki okres żądał dochodzonej ostatecznie kwoty 318,49 zł. Należy też wskazać, że do akt sprawy zostało dołączone pismo z dnia 16 września 2016 r. adresowane do pozwanego (k. 24). Z pisma tego wynika, że wysokość łącznego zobowiązania do spłaty jest inna, niż wskazana w pozwie. Wprawdzie w treści pozwu powód zaznaczył, że wobec zmniejszenia rocznej stopy oprocentowania kwota należna do spłaty z tytułu odsetek została pomniejszona o 53,48 zł, jednak w toku postępowania nie wyjaśniono mechanizmu zmniejszenia oprocentowania pożyczki. Podobnie nie jest jasne na podstawie jakich przesłanek powód w toku postępowania udzielił pozwanemu rabatu w łącznej w kwocie 534,09 zł, cofając powództwo w tym zakresie. Sąd nie kwestionuje prawa powoda do udzielenia tego rodzaju rabatu, bowiem kwestia ta mieści się w ramach swobody kontraktowej stron oraz zasady dyspozytywności w procesie cywilnym. Tego rodzaju zachowanie powoda nie może być przez Sąd odczytywane w ten sposób, że skoro powód cofnął pozew w pewnej części w odpowiedzi na podniesienie przez pozwanego zarzutu spełnienia świadczenia, to wysokość pozostałej części żądania należy uznać za udowodnioną co do wysokości. Nie istnieją bowiem podstawy, aby przyjmować, że powód cofnął pozew w takiej tylko części, w jakiej było ono niezasadne wobec zasadności zarzutu spełnienia świadczenia.

Pozwany w sprzeciwie od nakazu zapłaty podnosił również kwestie związane z rozliczeniami z tytułu indywidualnej obsługi pożyczki w domu. Domagał się między innymi proporcjonalnego rozliczenia kosztów obsługi w domu, z uwzględnieniem spłaty pożyczki przed terminem. Również do tego zarzutu powód nie odniósł się merytorycznie. Pozwany powoływał się również, że wpłacona przez niego ostatnia rata w wysokości 1 800 zł została uzgodniona z przedstawicielem powoda, co może sugerować, że strony czyniły jakieś ustalenia związane z ostatecznym rozliczeniem. Również ta kwestia nie doczekała się żadnej reakcji ze strony powoda. Wobec powyższego Sąd nie miał możliwości ustalenia, jaka rzeczywiście kwota należała się powodowi od pozwanego z tytułu opłaty za usługę w postaci obsługi pożyczki w domu klienta.

Mając na uwadze przeprowadzone rozważania, Sąd uznał, że na podstawie dowodów przedstawionych przez stronę powodową nie można ustalić wysokości kwoty należnej powodowi od pozwanego z tytułu spłaty pożyczki. Zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu w procedurze cywilnej, to powód ponosi konsekwencje takiego stanu rzeczy – w postaci przegrania procesu.

Ubocznie należy zaznaczyć, że postanowienie umowne pozwalające na pobranie opłaty za obsługę pożyczki w domu zostało uznane przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów - decyzja z dnia 20 kwietnia 2015 r. Nr RWA - (...). W decyzji tej nakazano (...) spółce akcyjnej z siedzibą w W. wprowadzenie opłaty za obsługę w domu w wysokości stałej (zryczałtowanej), określonej w tabeli opłat i naliczanej za każde zdarzenie, tj. za każdą zakontraktowaną wizytę w domu klienta. Pożyczkodawca został ukarany karą pieniężną za naruszenie zakazu stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, zobowiązany do zaniechania stosowania wskazanej praktyki oraz wprowadzenia określonych zamian we wzorcu umownym w terminie do dnia 1 sierpnia 2015 r. Wobec powyższego postanowienia umowne pozwalające na pobranie opłaty za obsługę pożyczki w domu mogą być postrzegane nawet jako niedozwolone postanowienia umowne w rozumieniu art. 3851 § 1 k.c. Można bowiem zasadnie twierdzić, że unormowanie dotyczące obciążania pozwanego opłatą za obsługę pożyczki w domu miało doprowadzić do uzyskania dodatkowego źródła zysku przez pożyczkodawcę i stanowiło próbę ominięcia przepisów dotyczących odsetek maksymalnych .

Mając przede wszystkim na uwadze, że powód nie sprostał ciężarowi dowodu, brak było podstaw do uwzględnienia powództwa rozpatrywanego w niniejszej sprawie. W związku z powyższym powództwo to zostało oddalone – w części, w jakiej nie podlegało ono umorzeniu.

Wobec powyższego orzeczono jak w sentencji.

SSR Paweł Szymański

Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda.