Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 maja 2017 r.

Sąd Okręgowy w Siedlcach II Wydział Karny w składzie:

przy udziale Prokuratora Iwony Filimoniuk

po rozpoznaniu w dniu 22 maja 2017 r.

sprawy T. R.

oskarżonego z art. 107§1 kks w zw. z art. 6§2 kks

na skutek apelacji, wniesionej przez Urząd Celny w Siedlcach

od wyroku Sądu Rejonowego w Garwolinie

z dnia 8 grudnia 2016 r. sygn. akt II K 319/15

wyrok uchyla i sprawę T. R. przekazuje Sądowi Rejonowemu w Garwolinie do ponownego rozpoznania.

Sygn. akt II Ka 171/17

UZASADNIENIE

T. R. został oskarżony o to, że:

I. od bliżej nieokreślonego czasu do dnia kontroli, tj. 26.11.2013r. w punkcie Stacja Paliw (...) w miejscowości (...) (...)-(...) S. urządzał i prowadził gry na automatach przy wykorzystaniu 4 szt. automatów o nazwie H. (...) nr (...) B. (...) nr (...), H. (...) nr (...) i H. (...) nr b/n, o wygrane rzeczowe, działających w celach komercyjnych, na których prowadzone gry miały charakter losowy oraz zawierały element losowości, udostępnione do publicznego korzystania, wbrew przepisom art. 2 ust. 3-5, art. 3, art. 6 ust. 1, art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2009 r. nr 201 poz. 1540), tj. o przestępstwo z art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.;

II. od bliżej nieokreślonego czasu do dnia kontroli, tj. 07.10.2014r. w budynku stacji paliw (...) pod adresem G. 3B, (...)-(...) S. urządzał i prowadził gry na 5 szt. automatów o nazwie H. (...) nr (...) D. (...) nr (...), (...), (...) nr (...) i H. (...) nr (...), o wygrane rzeczowe, działających w celach komercyjnych, na których prowadzone gry miały charakter losowy oraz zawierały element losowości, udostępnione do publicznego korzystania, wbrew przepisom art. 2 ust. 3-5, art. 3, art. 6 ust. 1, art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2009 r. nr 201 poz. 1540), tj. o przestępstwo z art. 107 § 1 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s.,

III. o to, że w okresie od 02.12.2014 r. do 30.03.2015 r. w lokalu stacji paliw (...) A. N. w G. 3B, (...)-(...) S. urządzał gry na 5 automatach do gry o nazwie (...), H. (...) bez nr, (...), (...) oraz (...) działających w celach komercyjnych, na którym prowadzone gry miały charakter losowy, udostępnionych do publicznego korzystania, wbrew przepisom art. 2 ust. 3-5, art. 3, art. 6 ust. 1, art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. z 2009 r. nr 201 poz. 1540 z późn. zm.), tj. o przestępstwo skarbowego określonego w art. 107 § 1 k.k.s.

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Garwolinie oskarżonego T. R. uniewinnił od popełnienia zarzuconych mu czynów, na podstawie art. 113 § 1 k.k.s. w zw. z art. 230§2 k.p.k. orzekł zwrot oskarżonemu dowodów rzeczowych zatrzymanych w dniu 26 listopada 2013r. w postaci 4 automatów do gry wraz z 23 kluczami oraz 5 automatów do gry, i środki pieniężne w kwocie 3710 złotych oraz zwrot A. N. - właścicielowi Stacji Paliw (...) w G. dowody rzeczowe w postaci 2 umów najmu, wyciągu z zaświadczenia, opinii technicznej, zaświadczenia o wpisie i regulaminu oraz zwrot oskarżonemu dowodów rzeczowych zatrzymanych w dniu 30 marca 2015r. w postaci 5 automatów do gry, kosztami postępowania obciążając Skarb Państwa.

Powyższy wyrok zaskarżył w całości na niekorzyść oskarżonego oskarżyciel publiczny Urząd Celny w Siedlcach, zarzucając mu:

1)  na podstawie art. 438 pkt 1 k.p.k. obrazę przepisów prawa materialnego, a mianowicie:

a)  art. 107 § 1 k.k.s. w związku z art. 4 § 3 k.k.s. poprzez uznanie, iż w zaistniałym stanie faktycznym czyn zabroniony został popełniony nieumyślnie, co skutkowało wydaniem zaskarżonego wyroku,

b)  art. 1 § 1 kks w zw. z art. 107 § 1 kks w zw. z art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych poprzez przyjęcie, że oskarżony nie popełnił przestępstwa, o którym mowa w art. 107 § 1 kks, albowiem ustawa o grach hazardowych, w tym jej art. 14 ust. 1 nie obowiązuje z powodu braku procedury notyfikacji w Komisji Europejskiej.

2)  na podstawie art. 438 pkt 2 k.p.k. obrazę przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 7 k.p.k. przez:

a)  dowolną i jednostronną ocenę zebranego w sprawie materiału dowodowego, dokonaną z naruszeniem wskazań wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego, a przejawiającą się w szczególności w bezgranicznym obdarzeniu wiarą wyjaśnień oskarżonego,

b)  dowolne uznanie, że w działaniach oskarżonego nie występują znamiona przestępstwa skarbowego określonego w art. 107 § 1 k.k.s.,

c)  brak odniesienia się przez Sąd Rejonowy do istotnych okoliczności takich, że oskarżony miał świadomość znajomości przepisów ustawy o grach hazardowych i doświadczenie w eksploatacji automatów do gier (oskarżony poprzez urządzanie i prowadzenie w przeszłości gier na automatach wbrew przepisom ustawy oraz poprzez swoiste „zabezpieczenie” się w niniejszej sprawie w opinię Z. S.),

3)  wadliwe uzasadnienie wyroku polegające chociażby na tym, że Sąd nie ustosunkował się w nim wbrew obowiązkowi jaki na niego nakłada art. 424 k.p.k. do kwestii zawartych w wyroku, czyli do tych ustaleń, które przyjął w wyroku, co w konsekwencji nie pozwala na pełną kontrolę prawidłowości rozumowania i kontrole decyzji Sądu, tj. nie zawarcie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku ustaleń, co do strony przedmiotowej przypisanego oskarżonemu przestępstwa opisanego w zarzucie oraz brak dokonania wywodów dotyczących stopnia społecznej szkodliwości zarzucanego czynu oraz nie przeprowadzenie choćby pobieżnej jego oceny.

Podnosząc powyższe zarzut wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

W odpowiedzi na apelację obrońca oskarżonego wniósł o utrzymanie w mocy zaskarżonego wyroku Sądu I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja oskarżyciela publicznego okazała się uzasadniona i zasługiwała na uwzględnienie w zakresie wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Jak wynika z pisemnych motywów zaskarżonego wyroku, przyczynami uniewinnienia T. R. od popełnienia wszystkich trzech zarzuconych mu czynów była z jednej strony niemożność przypisania mu winy wobec podjęcia przez niego przed przystąpieniem do eksploatacji zabezpieczonych przez funkcjonariuszy celnych urządzeń działań, zmierzających do wyjaśnienia wątpliwości co do charakteru urządzanych na nich gier, z drugiej zaś niemożność zastosowania przez Sąd przepisów art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych z uwagi na nienotyfikowanie projektu tej ustawy Komisji Europejskiej.

W pierwszej kolejności należy odnieść się do drugiej kwestii, ponieważ możliwość zastosowania przepisów prawa materialnego, pozwalających na rozważanie bezprawności czynu, warunkuje rozważania o możliwości przypisania oskarżonemu winy rozumianej jako postąpienie niezgodne z prawem mimo odmiennej możliwości.

Faktem jest, iż polska judykatura przez długi okres nie mogła wypracować jednoznacznego stanowiska co do charakteru niektórych przepisów ustawy o grach hazardowych, oczekując na orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w przedmiocie pytania prejudycjalnego Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 24 kwietnia 2015 r. w sprawie IV Kz 142/15. Po wydaniu w tym przedmiocie przez TSUE wyroku z dnia 13 października 2016 r. w sprawie C – 303/15 stanowisko Sądu Najwyższego, wskazane m.in. w orzeczeniach w sprawach I KZP 17/16, II KK 342/16, IV KK 282/16, V KK 21/17 czy V KK 24/17 ujednoliciło się. SN wskazał w nich bowiem, iż art. 6 ust. 1 ustawy hazardowej jako niemający charakteru normy technicznej niewątpliwie może stanowić wypełnienie normy blankietowej art. 107 kks, zaś art. 14 ust. 1 tej ustawy – w zależności od daty zarzucanego czynu w związku z notyfikowaniem projektu jego zmiany w dniu 2 września 2015 r. Zauważyć przy tym należy, że w uchwale z dnia z dnia 19 stycznia 2017 r. w sprawie I KZP 17/16 SN w końcowym fragmencie uzasadnienia zauważył, że TSUE de facto uchylił się od odpowiedzi na pytanie Sądu Okręgowego w Łodzi w przedmiocie charakteru skutków nienotyfikowania przepisów ustawy o grach hazardowych w zależności od celu ich wprowadzenia (czy sankcja niestosowania przepisów nienotyfikowanych nie musi być wdrożona przez sąd krajowy wówczas, gdy przepisy techniczne dotyczą swobód traktatowych podlegających ograniczeniom na podstawie art. 36 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej), wobec czego kwestia ta dla definitywnego rozstrzygnięcia wymagałaby nowego pytania prejudycjalnego.

Niemniej jednak wszystkie trzy zarzucone oskarżonemu czyny, zakwalifikowano w akcie oskarżenia z art. 107 § 1 kks w zw. m.in. z art. 6 § 1 ustawy o grach hazardowych. Niezależnie więc od tego, czy można rozważać odpowiedzialność oskarżonego również w kontekście działania niezgodnie z normą art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych (bowiem wszystkie zarzuty dotyczą dat sprzed 2 września 2015 r., a tylko do czynów popełnionych później art. 14 ust. 1 ustawy o grach hazardowych mógłby mieć zastosowanie), za nieprawidłowe należało uznać stanowisko Sądu Rejonowego w Garwolinie, wyrażone w zaskarżonym wyroku, że brak jest możliwości rozważania odpowiedzialności oskarżonego w zakresie popełnienia czynów kwalifikowanych z blankietowego art. 107 § 1 kks z uwagi na niemożność zastosowania wobec oskarżonego jako nienotyfikowanych jakichkolwiek przepisów ustawy o grach hazardowych, które wypełniałyby tę normę blankietową.

Również w zakresie drugiej przyczyny uniewinnienia oskarżonego (tj. jak wynika z treści uzasadnienia wyroku - niemożności przypisania oskarżonemu winy wskutek działania pod wpływem błędu co do znamion czynu zabronionego) stanowisko Sądu Rejonowego w Garwolinie nie zasługuje na aprobatę. Tylko usprawiedliwiony błąd co do okoliczności stanowiącej znamię czynu zabronionego sprawia, że osoba dopuszczająca się czynu nie popełnia przestępstwa z uwagi na niemożność przypisania jej winy. Sąd Rejonowy w pełni zaaprobował procesowe opinie biegłych A. C. (1) i A. C. (2), dotyczące sposobu działania zakwestionowanych automatów, zaś oceny świadka Z. S., autora prywatnych opinii w tym przedmiocie, uznał za błędne. Różnice między tymi ocenami są zasadnicze, bowiem odmiennie wskazują na to, czy charakter i wynik prowadzonej gry zależy od zręczności gracza, czy też jest od niej niezależny. Urządzając gry na owych urządzeniach oskarżony musiał znać zasady ich działania (od tego przecież zależy legalność lub nielegalność ich urządzania), jeśli więc wg opinii biegłych zręczność gracza nie wpływa na możliwość prowadzenia gry (gra będzie kontynuowana nawet bez wykazywania się jakąkolwiek zręcznością), oskarżony musiał zdawać sobie z tego sprawę. W ocenie Sądu odwoławczego w takiej sytuacji zasłanianie się uzyskaną na prywatne zlecenie opinią, nawet pochodzącą od osoby wpisanej na listę biegłych sądowych, niekoniecznie musi usprawiedliwiać błędne przekonanie, że gry urządzane na należących do oskarżonego automatach nie podpadają pod działanie ustawy o grach hazardowych. Sąd Rejonowy nie rozważył przy tym w żadnym stopniu, iż tylko pierwsze automaty zostały przez funkcjonariuszy celnych zakwestionowane w dniu 26 listopada 2013 r., a mimo to oskarżony nadal urządzał w tym samym miejscu i to dwukrotnie nowe gry na automatach, zasłaniając się ponownie prywatną opinią. Sąd I instancji nie wziął pod uwagę (a przynajmniej nie uwidocznił tego w pisemnych motywach wyroku), że w tej sytuacji co najmniej po pierwszym zakwestionowaniu legalności urządzanych gier przekonanie o ich legalności (a więc usprawiedliwienie błędu) powinno u oskarżonego zdecydowanie osłabnąć i nakłonić go do co najmniej dokładniejszej, bardziej urzędowej weryfikacji zgodności z prawem przedsiębranych działań. Nie rozważał Sąd również podnoszonych w apelacji oskarżyciela publicznego okoliczności osobistych, dotyczących oskarżonego, a mianowicie jego wcześniejszych doświadczeń z urządzaniem gier na automatach, co ma znaczenie dla oceny stopnia usprawiedliwienia ewentualnego błędu również w zakresie pierwszego z zarzuconych mu czynów.

Z powodu wskazanych powyżej uchybień koniecznym było uchylenie przedmiotowego wyroku i przekazanie sprawy w tym zakresie Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. Z uwagi na to Sąd nie odnosił się do pozostałych zarzutów apelacji oskarżyciela publicznego, na co zezwala treść art. 436 kpk. Zgodzić należy się jedynie z treścią odpowiedzi na apelację, iż zarzut braku w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozważań Sądu na temat strony przedmiotowej przypisanego oskarżonemu przestępstwa czy na temat stopnia społecznej szkodliwości tego czynu – w sytuacji uniewinnienia oskarżonego – jest całkowicie i oczywiście chybiony.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd ponownie przeprowadzi postępowanie dowodowe - w zakresie, o jakim mowa w art. 442 § 2 kpk, poprzestając na ujawnieniu tych dowodów, które nie miały wpływu na uchylenie wyroku, ale w miarę potrzeby uzupełniając materiał dowodowy w kierunku, wskazanym we wcześniejszej części uzasadnienia, a więc w zakresie, mającym wpływ na możliwość oceny (z obiektywnego punktu widzenia) stopnia usprawiedliwienia błędnego przekonania oskarżonego o legalności urządzanych gier, a następnie zebrany materiał wnikliwie oceni. W zależności od wyników tej analizy, bacząc przy tym, po myśli art. 442 § 3 kpk, na zapatrywania prawne wyrażone w niniejszym uzasadnieniu, Sąd Rejonowy wyda prawidłowe rozstrzygnięcie. Jeśli zaś w wyniku ponownego rozpoznania sprawy uzna za stosowne przypisanie oskarżonemu w granicach zarzutów sprawstwa czynów zabronionych, podejmie działania w celu prawidłowego skonstruowania opisu czynu, uwzględniając zróżnicowany charakter przepisów ustawy o grach hazardowych, mających wypełnić blankietową normę art. 107 § 1 kks.

Mając na uwadze powyższe na mocy art. 437 § l i 2 kpk i art. 456 kpk Sąd orzekł, jak w wyroku.