Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXI Wydział Pracy w składzie:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 kwietnia 2017 r. w Warszawie

sprawy z powództwa J. K.

przeciwko B. w W.

o odszkodowanie

na skutek apelacji wniesionej przez pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie

z dnia 19 października 2016 roku sygn. akt VII P 1170/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od B. w W. na rzecz J. K. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w instancji odwoławczej.

Dorota Czyżewska Grzegorz Kochan Sylwia Kulma

Sygn. akt XXI Pa 58/17

UZASADNIENIE

1.  stanowiska stron

24 lipca 2014 r. komisja pojednawcza w B. w W. na podstawie art. 254 k.p. w związku z brakiem możliwości zawara ugody, przekazała, zgodnie z żądaniem J. K., sprawę z odwołania J. K. od wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przez pozwaną B. w W. (k. 2).

W piśmie procesowym z 13 sierpnia 2014 r. J. K. sprecyzował powództwo, wnosząc o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne, a po upływie okresu wypowiedzenia o przywrócenie do pracy na dotychczasowych warunkach. Wniósł również o zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

B. w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

2.  wyrok Sądu I instancji

Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 19 października 2016 r. zasądził od B. w W. na rzecz J. K. kwotę 18.581,70 zł tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem wypowiedzenie umowy o pracę, zasądził od B. w W. na rzecz J. K. kwotę 3.435,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 60,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu oraz wyrokowi nadał rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 6.193,00 zł.

3.  ustalenia faktyczne Sądu I instancji

J. K. był zatrudniony w B. w W. od 8 listopada 1971 r. na podstawie umowy o pracę, zawartej na trzymiesięczny okres próbny na stanowisku młodszego bibliotekarza w zakładzie druków nowszych. Po upływie okresu próbnego umowa o pracę uległa przedłużeniu na czas nieokreślony. 1 sierpnia 1974 r. został przeniesiony do pracy w komórce naukowo-badawczej B. w W. – (...) i pracował tam jako starszy asystent. Od 1 września 2007 r. pracownik był zatrudniony na stanowisku adiunkta-kierownika pracowni badania historii czytelnictwa w (...).

Zakres działania (...) obejmował: prowadzenie badań nad społecznym funkcjonowaniem książki i prasy oraz innymi formami uczestnictwa w kulturze w XIX i w pierwszej połowie XX wieku na ziemiach polskich i na obczyźnie, gromadzenie materiałów dotyczących historii książki i prasy (polskiej i mniejszości narodowych) oraz instytucji zajmujących się produkcją, kontrolą, rozpowszechnianiem i upowszechnianiem (drukarń, wydawnictw, księgarni, bibliotek, cenzury, organizacji różnego typu), publikowanie wyników badań oraz ich upowszechnienie (organizowanie konferencji, wystaw), współpracę z innymi analogicznymi ośrodkami naukowymi w kraju i za granicą.

W 2007 roku nastąpiła zmiana na stanowisku dyrektora B. w W. i zadecydowano o poszerzeniu zakresu badań naukowych pracowni badania historii czytelnictwa i funkcjonalności wspomnianej jednostki organizacyjnej.

11 kwietnia 2014 r. dyrektor Biblioteki Narodowej wydał zarządzenie nr (...) w sprawie ustalenia zakresu działania Instytutu Książki i Czytelnictwa. Zgodnie z powyższym zarządzeniem realizacji zadań Instytutu Książki i Czytelnictwa służą pracownie: badań czytelnictwa, bibliotekoznawstwa, historii bibliotek i czytelnictwa. Stosownie do treści załącznika nr 4 do wspomnianego zarządzenie zakres kompetencji pracowni historii bibliotek i czytelnictwa obejmował: prowadzenie badań naukowych nad dziejami bibliotek polskich od średniowiecza do współczesności, dziejów czytelnictwa oraz dziejów księgozbiorów polskich, znajdujących się poza granicami kraju, upowszechnianie wyników prac naukowych w postaci recenzowanych monografii i tomów zbiorowych, artykułów w recenzowanych tomach zbiorowych i w czasopismach naukowych o zasięgu krajowym lub światowym, bibliografii, edycji źródeł przekładów a także referatów na krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych, współpraca naukowa z instytucjami naukowymi i bibliotekami w kraju i za granicą, przygotowanie ekspertyz i innych opracowań na potrzeby Biblioteki Narodowej, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz innych organów administracji publicznej i instytucji, działalność szkoleniowa i konsultacyjna, działalność informacyjna i popularyzatorska.

W związku z reorganizacją przeprowadzono rekrutacje na wszystkie stanowiska pracy w pracowni historii bibliotek i czytelnictwa. Wymagania konkursowe dotyczyły wykształcenia (co najmniej stopień doktora nauk humanistycznych), umiejętności, doświadczenia, znajomości środowiska naukowego, historycznego i bibliologicznego znajomości metodologii badań historycznych i bibliologicznych, bardzo dobrej znajomości historii bibliotek i czytelnictwa, dobrej znajomości języka rosyjskiego i bardzo dobrej znajomości języka angielskiego z uwagi na kompetencję pracowni w zakresie prowadzenia współpracy międzynarodowej.

J. K. zgłosił swoją kandydaturę na stanowisko kierownika wspomnianej jednostki organizacyjnej, jednak z uwagi na brak znajomości języka angielskiego, co stanowiło brzegowy wymóg kwalifikacyjny, jego kandydatura nie przeszła do dalszego etapu procesu rekrutacji. Podstawowym językiem, jakim pracownik bardzo dobrze posługiwał się w swej pracy w zakładzie pracy był język rosyjski.

Komisja rekrutacyjna na posiedzeniu 29 kwietnia 2014 r. zadecydowała o dopuszczeniu do dalszego etapu rekrutacji na stanowisko kierownika pracowni bibliotek i czytelnictwa dr hab. M. D. (1), która ostatecznie została zatrudniona na wspomnianym stanowisku.

Po przeprowadzeniu procedury konkursowej do pracy w pracowni historii bibliotek i czytelnictwa, kontynuowano współpracę także z niektórymi pracownikami zatrudnionymi w pracowni badania historii czytelnictwa.

Oświadczeniem z 1 lipca 2014 r. pracodawca wypowiedział pracownikowi umowę o pracę z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia z powodu likwidacji stanowiska pracy. Pracodawca wskazał, iż przyczyną likwidacji stanowiska pracy są zmiany merytoryczne w działalności naukowej (...) w zakresie badań historycznych, wynikające z podsumowania dotychczasowej pracowni badania historii czytelnictwa i związane z nim zmiany organizacyjne polegające na: ustaleniu zakresu działania (...) zarządzeniem nr (...) dyrektora B. z dnia 11 kwietnia 2014 r.; wyznaczeniu podstawowych celów poznawczych badań historycznych w (...) i utworzeniu do ich realizacji pracowni historii bibliotek i czytelnictwa oraz ustaleniu jej zakresu działania i struktury zatrudnienia; ogłoszeniu i przeprowadzeniu otwartej rekrutacji pracowników naukowych na poszczególne stanowiska w pracowni historii bibliotek i czytelnictwa; zakończeniu działalności pracowni badania historii czytelnictwa w (...).

Zgodnie z zaświadczeniem pracodawcy wynagrodzenie pracownika obliczone według zasad ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy wynosiło 6.193,90 zł.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy niniejszej i dokumentów zawartych w aktach osobowych powoda, których autentyczności nie podważała żadna ze stron, podstaw ku temu nie znalazł również Sąd.

Ustalając stan faktyczny Sąd Rejonowy oparł się na zeznaniach świadków O. C., M. M., M. D. (2), R. C., powoda J. K..

Sąd Rejonowy dał wiarę zeznającym w sprawie osobom w zakresie, w jakim opisywały one zmiany w kompetencjach wewnętrznej jednostki organizacyjnej pozwanego, przeprowadzenia procedury konkursowej w związku z naborem na stanowiska pracy w pracowni historii bibliotek i czytelnictwa i wymogów stawianych na stanowisko pracy, na które aplikował powód. Wskazać należy, iż zeznania wszystkich osób w sprawie dotykały zagadnień realizacji obowiązków powoda jako kierownika adiunkta pracowni badania historii czytelnictwa pozwanego oraz pracy samej pracowni i w tym zakresie zostały pominięte w ustalaniu stanu faktycznego, albowiem przyczyną rozwiązania z powodem umowy o pracy, wskazaną w oświadczeniu o wypowiedzeniu nie było niewłaściwe wykonywanie obowiązków służbowych przez powoda, a jedynie likwidacja, zajmowanego przez niego stanowiska pracy. Szerokie w swej treści oświadczenie o wypowiedzeniu zawierało ocenę dotychczasowej pracy powoda i kierowanej przez niego pracowni, jednak w odniesieniu do tej części wypowiedzenia pracodawca nie postawił powodowi żadnych zarzutów i nie sformułował w tym zakresie odrębnej przyczyny\przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę.

4.  ocena prawna Sądu I instancji

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powództwo J. K. jest uzasadnione.

W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy stwierdził, że w treści oświadczenia, jako przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę, wskazano likwidację stanowiska pracy powoda, pozostającą w związku ze zmianami organizacyjnymi, jakie zaszły u pozwanego pracodawcy. W sytuacji, gdy pracodawca rozwiązując umowę o pracę, podając jako przyczynę likwidację stanowiska pracy w związku ze zmianami organizacyjnymi, tak jak to miało miejsce w okolicznościach niniejszej sprawy, kontroli sądu pracy nie podlega zasadność przyjętych przez pracodawcę decyzji o zmianie struktury organizacyjnej zakładu pracy, a jedynie ocenia się, czy wskazana przyczyna wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę faktycznie miała miejsce i czy była to rzeczywista przyczyna zwolnienia go z pracy. Sąd pracy nie jest powołany do badania zasadności i celowości zmian organizacyjnych. Sąd jest jednak uprawniony do badania i ustalenia, czy te zmiany i w konsekwencji likwidacja stanowisk pracy jest autentyczne, czy też ma charakter pozorny (fikcyjny), mający jedynie na celu uzasadnienie rozwiązania umowy o pracę z konkretnym pracownikiem (wyrok Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1982 r., I PRN 130/82).

Odnosząc powyższe rozważania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego Sąd Rejonowy zważył, iż pracodawca nie zlikwidował stanowiska pracy powoda (adiunkta – kierownika pracowni badania historii czytelnictwa). W realiach niniejszej sprawy zmiany organizacyjne, zapoczątkowane zarządzeniem dyrektora B. z 11 kwietnia 2014 r. miały charakter pozorny. W ich rezultacie dotychczasowa komórka pracownia badania historii czytelnictwa nie została zlikwidowana, a jedynie uległa przekształceniu i zmieniła nazwę na pracownię historii bibliotek i czytelnictwa. Wraz ze zmianą nazwy zwiększono zakres zadań wspomnianej jednostki organizacyjnej. Przede wszystkim poszerzony został zakres merytoryczny badań naukowych. Pracownia historii bibliotek i czytelnictwa miała prowadzić badania naukowe całości dziejów książki i czytelnictwa na ziemiach polskich od średniowiecza po wiek XX, a także dzieje polskich księgozbiorów. Z powyższego wynika, iż w istocie nie doszło do zmiany organizacyjnej, ale jedynie do zwiększenia funkcjonalności komórki organizacyjnej pozwanego, która oprócz dotychczasowych badań nad społecznym funkcjonowaniem książki i prasy oraz nad innymi formami uczestnictwa w kulturze w XIX i pierwszej połowie XX wieku na ziemiach polskich i na obczyźnie, miała też prowadzić badania nad dziejami bibliotek polskich od średniowiecza do współczesności, a także miała za zadanie prowadzić badania dotyczące księgozbiorów polskich znajdujących się poza granicami kraju. Pracodawca nie udowodnił, by poza poszerzeniem zadań pracowni badań historii czytelnictwa zaszły jakiekolwiek zmiany organizacyjne. Co prawda pracodawca przeprowadził rekrutację do „nowej” komórki, jednak w wyniku procedury konkursowej na stanowiska pracy w Pracowni Historii Bibliotek i Czytelnictwa zostały zatrudnione także osoby, zatrudniane wcześniej w jednostce funkcjonującej przed zmianą nazwy. W konsekwencji, biorąc pod uwagę, iż w komórce organizacyjnej pozwanej nie doszło do zmiany organizacyjnej, a jedynie do pewnego poszerzenia zakresu zadań jednostki, stanowisko pracy powoda – kierownika nie zostało zlikwidowane, funkcjonowało ono dalej w jednostce o poszerzonym zakresie zdań, zatem nieuzasadnione było rozwiązanie z powodem umowy o pracę właśnie z powodu likwidacji stanowiska pracy, która była tak samo pozorna jak „zmiany organizacyjne” przeprowadzone przez B. w W.. Na stanowisko to w drodze konkursu powołana została M. D. (1).

Sąd Rejonowy uznał, że wypowiedzenie powodowi umowy o pracę przez pozwanego było nieuzasadnione i naruszało treść art. 45 § 1 k.p. Zgodnie z przepisem art. 45 § 1 k.p. w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Powód w niniejszym postępowaniu wnosił o przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach. Stosownie do treści art. 45 § 2 k.p. Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

Sąd Rejonowy wskazał, iż orzeczenie przywrócenia powoda do pracy byłoby niecelowe, albowiem pozwany pracodawca podkreślał, co znajduje potwierdzenie w wymaganiach procedury konkursowej, iż na stanowisku kierownicze w pracowni historii bibliotek i czytelnictwa niezbędne jest posługiwanie się językiem angielskim w stopniu bardzo dobrym. Wskazany wymóg do piastowania stanowiska kierowniczego we wspomnianej komórce organizacyjnej pozwanego jest jak najbardziej uzasadniony. Zważyć należy, iż obecnie język angielski pełni w nauce funkcję, jaką miała w średniowieczu i w czasach antycznych łacina. Jego nieznajomość tak jak w przypadku powoda z pewnością poważnie utrudniałaby prawidłowe kierowanie jednostką, zwłaszcza biorąc pod uwagę, iż pracodawca zdecydował się na poszerzenie w sensie terytorialnym i czasowym zakresu zadań jednostki, którą dotychczas zawiadywał powód.

Z powyższych względów Sąd Rejonowy orzekł o odszkodowaniu. Z treści art. 47 ¹ k.p. wynika, iż odszkodowanie, o którym mowa w art. 45 k.p., przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. W niniejszej sprawie Sąd postanowił zasądzić na rzecz powoda odszkodowanie w wysokości trzykrotności jego wynagrodzenia, biorąc pod uwagę fakt, iż powód był zatrudniony u pozwanego pracodawcy od 8 listopada 1971 r., co zgodnie z treścią art. 36 § 1 pkt 3 k.p. dawało mu prawo do trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony.

W myśl zasady odpowiedzialności za wynik procesu wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. Sąd Rejonowy zasądził na rzecz powoda od pozwanego zwrot kosztów procesu na które składały się opłata od pozwu w kwocie 3.375,00 zł i koszty zastępstwa procesowego w kwocie 60,00 zł – stosownie do § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461)

5.  apelacja pozwanej

Pozwana B. w W. zaskarżyła powyższy wyrok w całości, zarzucając naruszenie:

1)  art. 227 k.p.c. poprzez nieustalenie rzeczywistego stanu faktycznego sprawy i uznanie, że przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę była tylko likwidacja stanowiska pracy powoda, nadto uznanie, iż likwidacja ta była pozorna;

2)  art. 233 § 1 w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie części zeznań świadków O. C., M. M., M. D. (1), R. C., które to okoliczności Sąd I instancji uznał za nieistotne dla sprawy, w zakresie w jakim dotyczyły one zagadnień realizacji obowiązków powoda jako kierownika adiunkta (...), co w konsekwencji doprowadziło do błędu w ustaleniach faktycznych oraz przyjęciu, iż powyższe zeznania nie dotyczyły w ogóle ustalenia przyczyn rozwiązania z powodem umowy o pracę;

3)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną, a nie swobodną ocenę dowodu z zeznań złożonych przez świadków O. C., M. M., M. D. (1) oraz R. C., sformułowanie wniosków z naruszeniem zasad logicznego rozumowania oraz braku wszechstronnej oceny materiału dowodowego i dokonanie ustaleń niemających oparcia w materiale dowodowym co do okoliczności dotyczących powodów wypowiedzenia umowy o pracę, a polegającym na wybiórczej ocenie zeznań ww. świadków, podczas gdy zeznania te są konsekwentne i logiczne, nie stoją w sprzeczności z zebranym materiałem dowodowym oraz wynika, z nich jednoznacznie, iż przyczyną wypowiedzenia umowy b pracę była likwidacja stanowiska oraz ocena dotychczasowej pracy powoda. Nadto zarzucam Sądowi I instancji dowolne przyjęcie, że nie dokonano reorganizacji i nie zlikwidowano stanowiska pracy powoda - wszystkie czynności w tym zakresie pozwanej były pozorne i miały za cel jedynie stworzenie uzasadnienia do rozwiązania z powodem stosunku pracy, co w rzeczywistości nie miało miejsca;

4)  art. 30 ust. 4 k.p. poprzez uznanie, że wypowiedzenie powodowi stosunku pracy nie zawiera uzasadniającej tę czynność przyczyny, wobec zdaniem Sądu I instancji, pozorności reorganizacji i pozorności likwidacji stanowiska pracy zajmowanego przez powoda, co w rzeczywistości nie miało miejsca;

5)  art. 45 § 1 k.p. poprzez uznanie, że w stanie faktycznym sprawy ma on zastosowanie;

6)  § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej udzielonej z urzędu poprzez jego zastosowanie i przyjęcie, iż ww. rozporządzenie stanowi podstawę prawną ustalenia wysokości kosztów zastępstwa procesowego, podczas gdy przedmiotowe rozporządzenie, utraciło moc prawną już z dniem 1 stycznia 2016 r.

Wobec powyższego strona pozwana wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i oddalenie powództwa w całości oraz obciążenie powoda kosztami procesu przed Sądem II instancji, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych ewentualnie, z ostrożności procesowej na wypadek nieuwzględnienia powyższego wniosku, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania.

Dodatkowo strona pozwana wniosła o ponowne rozstrzygnięcie o kosztach procesu, w tym o kosztach zastępstwa procesowego, poniesionych przed sądem I instancji.

Na podstawie art. 102 k.p.c, w wypadku oddalenia apelacji pozwanej, pozwana wniosła o odstąpienie od obciążania pozwanej kosztami postępowania przed sądem II instancji.

6.  odpowiedź na apelację

Powód J. K. w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów procesu.

7.  ocena prawna Sądu Okręgowego

Apelacje pozwanej, jako bezzasadna podlega oddaleniu.

Sąd Okręgowy w pełni podziela ustalenia stanu faktycznego niniejszej sprawy dokonane przez Sąd I instancji oraz ich ocenę prawną i przyjmuje je za własne. Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy przeprowadził prawidłową i szczegółową analizę zebranego materiału dowodowego, a następnie dokonał jego rzetelnej i wszechstronnej oceny. Wyprowadzone na tej podstawie wnioski są zgodne z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym i jako takie znalazły całościową aprobatę Sądu odwoławczego.

W ocenie Sądu Okręgowego skarżąca, poza własną oceną dowodów, odmienną od tej, której dokonał Sąd Rejonowy, nie wykazała, że Sąd naruszył zasady oceny dowodów. W szczególności, Sąd Okręgowy nie dostrzega w rozumowaniu Sądu Rejonowego niekonsekwencji i sprzeczności, które podważyłyby jego ocenę dowodów. Apelująca przeciwstawia ocenie dokonanej przez Sąd pierwszej instancji swoją analizę zgromadzonego materiału dowodowego i własny pogląd na sprawę, z pominięciem okoliczności dla niej niewygodnych lub nieodpowiadających jej wersji zdarzeń. Tymczasem prawidłowo zrealizowanym zadaniem Sądu Rejonowego było przeprowadzenie całościowej oceny zebranego w sprawie materiału, ponieważ tylko taka mogła dać pełny obraz spornych okoliczności. W konsekwencji polemika pozwanej z prawidłowymi ustaleniami Sądu Rejonowego nie mogła odnieść zamierzonego skutku.

W tym kontekście Sąd Okręgowy zauważył, że nieuzasadnione okazały się zarzuty dotyczące naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 233 § 1 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu z zeznań świadków O. C., M. M., M. D. (1), R. C., jako dowodów niemających istotnego znaczenia dla sprawy. Sąd Rejonowy w tym przedmiocie wyjaśnił, że zeznania powołanych świadków dotykały zagadnień realizacji obowiązków powoda, jako kierownika adiunkta pracowni badania historii czytelnictwa pozwanej oraz pracy samej pracowni, i w tym zakresie dowody te zostały pominięte w ustalaniu stanu faktycznego, albowiem przyczyną rozwiązania z powodem umowy o pracy, wskazaną w oświadczeniu o wypowiedzeniu nie było niewłaściwe wykonywanie obowiązków służbowych przez powoda, a jedynie likwidacja stanowiska pracy zajmowanego przez pracownika. Twierdzenia te w całej rozciągłości podziela również Sąd Okręgowy.

Nie ulega wątpliwości, że przyczyną rozwiązania z powodem umowy o pracę była likwidacja stanowiska pracy w związku ze zmianami organizacyjnym w strukturze pozwanej. Pracodawca w toku procesu argumentował, dlaczego niezbędna jest likwidacja stanowiska pracy powoda oraz kierowanej przez niego komórki organizacyjnej, niemniej jednak nie wskazywał w treści wypowiedzenia, aby powód nierzetelnie lub niepoprawnie wykonywał swoje obowiązki. Wobec utrwalonej linii orzeczniczej, że Sąd pracy w sprawie o odszkodowanie lub przywrócenie do pracy w związku z wypowiedzeniem umowy o pracę, jest związany wyłącznie przyczynami wskazywanymi w wypowiedzeniu, Sąd Okręgowy uznał, że pracodawca nie był uprawniony do rozszerzania katalogu przyczyn ponad wskazane w spornym oświadczeniu. To z kolei determinowało pominięcie oceny zeznań świadków w zakresie, w jakim dotyczą wykonywania obowiązków pracowniczych przez powoda, gdyż okoliczności te nie miały żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia istoty sprawy.

Pozwana zarzuciła również Sądowi Rejonowemu dowolne przyjęcie, że nie dokonano reorganizacji i nie zlikwidowano stanowiska pracy powoda. Ze stanowiskiem apelującej nie zgadza się jednak Sąd odwoławczy. Pozwana w odpowiedzi na pozew przyznała, że od 3 września 2007 r. w skład Instytutu Książki i Czytelnictwa wchodziły trzy pracownie: badań czytelnictwa, bibliotekoznawstwa oraz badań historii czytelnictwa. Kierownikiem ostatniej pracowni był powód. Z kolei do zadań pracowni należało prowadzenie badań nad społecznym funkcjonowaniem książki i prasy oraz innymi formami uczestnictwa w kulturze w XIX i w pierwszej połowie XX wieku na ziemiach polskich i na obczyźnie, gromadzenie materiałów dotyczących historii książki i prasy (polskiej i mniejszości narodowych) oraz instytucji zajmujących się produkcją, kontrolą, rozpowszechnianiem i upowszechnianiem (drukarń, wydawnictw, księgarni, bibliotek, cenzury, organizacji różnego typu), publikowanie wyników badań oraz ich upowszechnienie (organizowanie konferencji, wystaw), współpracę z innymi analogicznymi ośrodkami naukowymi w kraju i za granicą.

Z kolei zarządzeniem dyrektora B. w W. z 11 kwietnia 2014 r. w ramach Instytutu Książki i Czytelnictwa miały działać trzy pracownie: badań czytelnictwa, bibliotekoznawstwa oraz historii bibliotek i czytelnictwa. Do zadań pracowni historii bibliotek i czytelnictwa należało: prowadzenie badań naukowych nad dziejami bibliotek polskich od średniowiecza do współczesności, dziejów czytelnictwa oraz dziejów księgozbiorów polskich, znajdujących się poza granicami kraju, upowszechnianie wyników prac naukowych w postaci recenzowanych monografii i tomów zbiorowych, artykułów w recenzowanych tomach zbiorowych i w czasopismach naukowych o zasięgu krajowym lub światowym, bibliografii, edycji źródeł przekładów, a także referatów na krajowych i zagranicznych konferencjach naukowych, współpraca naukowa z instytucjami naukowymi i bibliotekami w kraju i za granicą, przygotowanie ekspertyz i innych opracowań na potrzeby B., Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz innych organów administracji publicznej i instytucji, działalność szkoleniowa i konsultacyjna, działalność informacyjna i popularyzatorska.

W kontekście tych bezspornych faktów zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy słusznie uznał, że reorganizacja (...) miała jedynie pozorny charakter i jej konsekwencją nie była likwidacja jednostki organizacyjnej kierowanej przez powoda, ale zmiana jej nazwy z pracowni badań historii czytelnictwa na pracownię historii bibliotek i czytelnictwa oraz przydzielenie pracowni nowych zadań. Nie może budzić wątpliwości, że tego typu proces, która polega jedynie na zmianie nazwy czy też zwiększeniu zadań jednostki nie oznacza automatycznej konieczności rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym kierownikiem jednostki. Jedynie zmiana struktury organizacyjnej danej jednostki polegająca na: podzieleniu jednostki, wydzieleniu dodatkowych komórek organizacyjnych, połączeniu dwóch lub większej liczby komórek organizacyjnych lub całkowitej likwidacji jakiejś komórki lub jednostki mogłaby uzasadniać twierdzenie o konieczności likwidacji określonego stanowiska. W niniejszym przypadku pozwana nie przeprowadził reorganizacji jednostki organizacyjnej, w której pracował powód, a jedynie przeprowadziła zmiany, które zasadniczo nie dotykały kwestii organizacyjnych. Co więcej, pozwana nie zlikwidowała faktycznie stanowiska pracy powoda, bowiem stanowisko kierownika jednostki organizacyjnej – pracowni historii bibliotek i czytelnictwa (uprzednio pracowni badań historii czytelnictwa), w dalszym ciągu pozostawało w strukturze, a zostało powierzone M. D. (1) po przeprowadzeniu konkursu. W ten sposób pracodawca pod pozorem zmian organizacyjnych wypowiedział powodowi umowę o pracę, nie dokonując merytorycznej oceny jego pracy ani jako kierownika, ani jako pracownika merytorycznego. W konsekwencji nie sposób zgodzić się ze stroną apelującą, że Sąd Rejonowy z materiału dowodowego wyprowadził błędne wnioski co do pozorności likwidacji stanowiska pracy powoda.

Pozwana zarzuciła również naruszenie art. 227 k.p.c. Jednakże przepis art. 227 k.p.c. ma zastosowanie przed podjęciem rozstrzygnięć dowodowych i uprawnia sąd do selekcji zgłoszonych dowodów, jako skutku przeprowadzonej oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Tym samym twierdzenie, że przepis ten został naruszony przez sąd rozpoznający sprawę ma rację bytu tylko w sytuacji, gdy wykazane zostanie, że sąd przeprowadził dowód na okoliczności niemające istotnego znaczenia w sprawie i ta wadliwość postępowania dowodowego mogła mieć wpływ na wynik sprawy, a jego pośrednie naruszenie może polegać na odmowie przeprowadzenia przez sąd dowodu z uwagi na powołanie go do udowodnienia okoliczności niemających istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w sytuacji, kiedy ocena ta była błędna. Należy zatem uznać, że do naruszenia art. 227 k.p.c. dochodzi także wówczas, gdy sąd oddala wnioski dowodowe zmierzające do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 23 listopada 2016 r., I ACa 456/16, Legalis). Wobec powyższego bezzasadne jest twierdzenie pozwanej, że Sąd Rejonowy naruszył przepis poprzez nieustalenie rzeczywistego stanu faktycznego sprawy.

Sąd Okręgowy stwierdził, że zarzuty pozwanej dotyczące naruszenia prawa procesowego są nieuzasadnione.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego Sąd Okręgowy wskazuje, że podstawą materialnoprawną dla roszczenia powoda jest regulacja art. 45 § 1 k.p., zgodnie z którą w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika – orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu – o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu. Z podanej wyżej regulacji wynika, że przesłankami dla uznania roszczenia powoda o przywrócenie jej do pracy za zasadne są uznanie, iż wręczone pracownikowi wypowiedzenie umowy o pracę jest nieuzasadnione, bądź też uznanie, iż wypowiedzenie to jest niezgodne z prawem.

Z treści wypowiedzenia wynika, że jego przyczyną była likwidacja stanowiska pracy powoda, co z kolei miało być związane z likwidacją pracowni badania historii czytelnictwa i zastąpienie jej pracownią historii bibliotek i czytelnictwa.

Co ważne z wyroku Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1982 r. (I PRN 130/82, Legalis) wynika, iż organy powołane do rozstrzygania sporów pracowniczych nie są uprawnione do badania celowości i zasadności zmniejszenia stanu zatrudnienia, czy to w ramach wprowadzonej reformy gospodarczej, zmiany struktury organizacyjnej zakładu, czy też z innych uzasadnionych przyczyn. Są one jednak uprawnione do badania i ustalania, czy zmniejszenie zatrudnienia i w konsekwencji likwidacja stanowisk pracy jest autentyczna, czy też ma charakter pozorny (fikcyjny) mający na celu jedynie uzasadniać rozwiązanie umowy o pracę z konkretnym pracownikiem. Także, zgodnie z ustalonymi poglądami orzecznictwa, kwestia czy występuje potrzeba dokonania przez pracodawcę zmian organizacyjnych, w tym likwidacji stanowiska należy do autonomii zarządczej pracodawcy i nie podlega ocenie sądu. W szczególności zaś zmniejszenie stanu zatrudnienia w zakładzie pracy stanowi uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia, a organ rozpatrujący spory pracownicze nie jest powołany do badania zasadności i celowości zmniejszenia stanu zatrudnienia. Sąd może jedynie badać czy zmiana ta została faktycznie dokonana. (wyrok Sądu Najwyższego z 3 listopada 2010 r. I PK 93/2010, Legalis).

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego i przyjął, że likwidacja stanowiska pracy powoda miała jedynie pozorny charakter. Stanowisko to bowiem nie zostało w rzeczywistości zlikwidowane, bowiem pozwana zmieniła jedynie nazwę pracowni, w której powód był kierownikiem – z pracowni badania historii czytelnictwa na pracownię historii bibliotek i czytelnictwa – i dodał nowe zadania do jednostki. Pozwana w dalszym ciągu potrzebowała kierownika pracowni i zatrudniła M. D. (1) na miejsce powoda. W ocenie Sądu powyższe okoliczności wskazują, że przyczyna w postaci likwidacji stanowiska pracy trafnie została oceniona jako pozorna, a tym samym wypowiedzenie złożone powodowi za sprzeczne z przepisami prawa pracy.

Na marginesie Sąd Okręgowy odniósł się również do zarzutów pozwanej zmierzających do oceny pracy powoda. W wypowiedzeniu umowy o prace z powodem pozwana wskazała jako przyczynę wypowiedzenia jedynie likwidacje stanowiska pracy powoda. Pozwana nie rozwiązała umowy o pracę twierdząc, że powód nieprawidłowo wywiązuje się ze swoich obowiązków. Tego typu zarzuty pojawiły się dopiero w toku postępowania sądowego. Z kolei sąd pracy oceniając zasadność wypowiedzenia związany jest przyczynami wskazanymi w treści oświadczenia, stąd przedmiotem badania sądu mogą być jedynie przyczyny podane w wypowiedzeniu umowy o pracę. Natomiast inne zdarzenia, których pracodawca nie wskazał jako okoliczności uzasadniających wypowiedzenie, sąd nie może badać i oceniać, nawet jeśli potencjalnie mogłyby uzasadniać wypowiedzenie umowy. Przyczyna rozwiązania umowy o pracę powinna być konkretna, a pracownik ma wiedzieć i rozumieć, z jakiego powodu pracodawca wypowiada mu umowę o pracę, gdyż jest on adresatem jego oświadczenia. Pracownik nie może mieć także wątpliwości, jakie są okoliczności uzasadniające wypowiedzenie mu umowy o pracę. Pracodawca jednoznacznie powinien wskazać te przyczyny, gdyż zbyt ogólne ich wskazanie, mało konkretne czy niezrozumiałe stanowi naruszenie prawa (Sądu Najwyższego z 26 maja 2000 r., I PKN 670/99, Legalis).

Pozwana zarzuciła nadto w apelacji, że Sąd Rejonowy błędnie, jako podstawę zasądzenia kosztów procesu, wskazał rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej udzielonej z urzędu zamiast rozporządzenia z 1 stycznia 2016 r. Pozwana pomija, że z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800) wynika, że do spraw wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie rozporządzenia stosuje się przepisy dotychczasowe do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Rozporządzenie powyższe weszło w życie 1 stycznia 2016 r. Z kolei niniejsza sprawa została zainicjowana wnioskiem komisji z 24 lipca 2014 r. Zatem Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieodpłatnej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Sąd Okręgowy o kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności stron za wynik procesu (art. 98 k.p.c.) oraz zasadą rozstrzygania o kosztach w orzeczeniu kończącym sprawę w danej instancji (art. 108 § 1 k.p.c.). Pozwana okazała się stroną przegrywającą postępowanie apelacyjne, gdyż apelacja została oddalona w całości. W toku postępowania apelacyjnego powód poniósł koszty zastępstwa procesowego w kwocie 120,00 zł (§ 10 ust. 1 pkt 1 w zw. § 9 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie - Dz.U. z 2015 r. poz. 1800).

Sąd Okręgowy, mimo wniosku pozwanej, nie znalazł podstaw do odstąpienia od obciążenia pozwanej kosztami procesu. Pozwana nie przedstawiła w tym zakresie żadnych dowodów oraz twierdzeń, które uzasadniałyby taki wniosek.

Mając na uwadze całość rozważań, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p. oddalił jako bezzasadną apelację pozwanejB. w Warszawie.

Dorota Czyżewska Grzegorz Kochan Sylwia Kulma