Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Tarnowie – Wydział IV Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:SSR del. Jacek Liszka

Protokolant: st. sekr. sądowy Małgorzata Houda

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2013 roku w Tarnowie na rozprawie

sprawy z odwołania S. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

z dnia 23 lipca 2012 roku nr (...)-2012

w sprawie S. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T.

o ustalenie kapitału początkowego

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala kapitał początkowy odwołującego się
z uwzględnieniem jako nieskładkowego okresu zatrudnienia od dnia 16 lutego 1987r. do dnia 31 lipca 1987r. w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B.;

2.  oddala odwołanie w pozostałej części.

Sygn. akt IV U 1384/12

UZASADNIENIE

wyroku Sądu Okręgowego z dnia 4 września 2013 roku

Decyzją z dnia 23 lipca 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił dla S. S. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku. Do ustalenia wartości kapitału początkowego ZUS przyjął podstawę wymiaru kapitału w kwocie 898,70 złotych, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 73,61 %, oraz uwzględniono 18 lat, 11 miesięcy i 19 dni okresów składkowych, tj. 227 miesięcy. Nie uwzględniono między innymi okresu 1963-1966 odpłatnej nauki zawodu oraz okresów od 28.03.1983 r. do 30.09.1983 r., jak i od 16.02.1987 r. do 18.04.1988 r. z uzasadnieniem, iż ubezpieczony przebywał wówczas na urlopach bezpłatnych.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył S. S., wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie i obliczenie wartości kapitału początkowego z uwzględnieniem powyższych okresów, tj. od 1.09.1963 r. do 24.06.1966 r. okresu zatrudnienia (jako młodociany) oraz niezaliczonych przez ZUS okresów podczas zatrudnienia w Rolniczych Spółdzielniach Produkcyjnych w L., tj. okresu od 28.03.1983 r. do 30.09.1983 r., jak i w B. w okresie od 16.02.1987 r. do 18.04.1988 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy domagał się jego oddalenia. Uzasadniając swoje stanowisko wskazał, iż za okresy wykonywania zajęć praktycznych w ramach tzw. nauki zawodu nie zostało przedłożone świadectwo pracy lub zaświadczenie pracodawcy potwierdzające fakt zatrudnienia odwołującego, ewentualnie indywidualna umowa o naukę zawodu zawarta między młodocianym uczniem a zakładem pracy. Ponadto do dnia 8.09.1964r. kiedy to nie ukończył on jeszcze 15 lat zgodnie z obowiązującymi przepisami okres ten i tak nie podlegałby zaliczeniu. Podobnie jak sporne okresy kiedy ubezpieczony zdaniem ZUS przebywał na urlopie bezpłatnym.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

S. S. urodził się dnia(...)roku. Po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczął od dnia 1 września 1963 roku naukę w (...) Szkole Zawodowej przy Kopalni (...) w L., którą kontynuował do dnia 24 czerwca 1966 r.

Częścią procesu nauki było odbywanie przez uczniów praktyk. W tym okresie ubezpieczony przez 3 dni w tygodniu miał zajęcia teoretyczne, a kolejne 3 dni poświęcone były praktycznej nauce zawodu w szkole i w warsztatach, a na trzecim roku nawet pod ziemią po 6 godzin dziennie. Odwołujący został skierowany przez szkołę na przedmiotową praktykę. Nie musiał poszukiwać samodzielnie zakładu pracy w którym mógłby przyuczać się do zawodu. Podczas zajęć praktycznych w szkole byli nauczyciele, którzy sprawowali opiekę nad uczniami. Po ukończeniu szkoły odwołujący otrzymał tylko świadectwo ukończenia szkoły zawodowej. Nie otrzymał natomiast świadectwa pracy z Kopalni. W świadectwach szkolnych otrzymywanych po ukończeniu kolejnych lat nauki wpisywana była jako jedna z ocen ocena z zajęć praktycznych.

Dowód: - akta ZUS,

- zeznania odwołującego k.30-31,

- pisemna informacja wraz z wzorem umowy o naukę przekazana przez Zespół Szkół w L. k. 20-22.

Odwołujący w okresie od 28.03.1983 r. do 30.09.1983 r. podczas zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w L. przebywał na urlopie bezpłatnym.

Dowód: - akta ZUS,

- pisemna informacja Spółdzielni w L. z dnia 4.06.2013 r. wraz z załącznikami w postaci wniosków urlopowych oraz kart urlopowych k. 41-46.

Kolejno podczas członkostwa w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w B. w okresie od 9.01.1987 r. do 31.07.1987 r. , ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim i pobierał zasiłek chorobowy. Po okresie zwolnienia odwołujący przebywał na urlopie bezpłatnym, a następnie po jego zakończeniu nie zgłosił się do pracy w związku z czym z dniem 18.04.1988 r. rozwiązano z nim stosunek członkostwa.

Dowód: - akta ZUS,

- częściowo zeznania odwołującego k.30-31,

- pisemna informacja ZUS z dnia 24.05.2013 r. k. 38-39,

- legitymacja ubezpieczeniowa odwołującego k. 28,

- akta osobowe odwołującego z okresu pracy w Spółdzielni w B..

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów oraz zeznań odwołującego się.

Sąd w całości podzielił wnioski i tezy wypływające z dokumentów zalegających w aktach ZUS i sprawy. Uznał bowiem, że ich autentyczność oraz wiarygodność nie była kwestionowana przez strony. Brak zatem jakichkolwiek podstaw, które należało by uwzględnić, nawet z urzędu, aby dokumentom tym odmówić właściwego znaczenia dowodowego. Stąd stosownie do treści art. 244 § 1 kpc dokumenty urzędowe stanowiły dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone, a dokumenty prywatne, że osoba która je podpisała złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (art. 245 kpc).

Zeznania odwołującego Sąd uznał za wiarygodne jedynie w zakresie w jakim korespondowały one z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w niniejszej sprawie w postaci stosownych dokumentów. Niewiarygodne – w świetle jednoznacznej dokumentacji osobowej - w szczególności były twierdzenia o nie przebywaniu na urlopach bezpłatnych.

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Odwołanie w części zasługiwało na uwzględnienie, a w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu.

Zgodnie z brzmieniem art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r., Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

W świetle art. 174 ust 2 wskazanej ustawy przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia ustawy w życie okresy składkowe, o których mowa w art. 6 powołanej ustawy oraz okres nieskładkowe, o których mowa w art. 7 ustawy. Wyliczenie tych okresów składkowych i nieskładkowych jest enumeratywne i kompletne, co oznacza, że nie można za takie uznać okresy w nich nie wymienione.

Odwołujący domagał się między innymi uwzględnienia w wysokości kapitału początkowego okresu od 1 września 1963 r. do 24 czerwca 1966 r. jako pracy w charakterze pracownika młodocianego.

Zgodnie z art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych okresami składkowymi jest okres zatrudnienia młodocianych na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1.01.1975 roku. Identyczną regulację zawierał art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. nr 104 poz. 450 ze zm.).

W judykaturze za ugruntowane należy uznać poglądy, że przy ustalaniu przedmiotowego okresu składkowego należy badać spełnienie warunków określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych, obowiązujących w okresie wskazanym przez zainteresowanego jako okres zatrudnienia (zob. wyrok SN z dnia. 2.02.2000r., II uKN 349/99, OSNP 2001/11/398). Za takie okresy uważa się okresy uczęszczania do szkół uczniów, którzy oprócz wykonywania obowiązku nauki teoretycznej, pozostają w stosunku pracy młodocianego pracownika, jeżeli chodzi o zajęcia praktyczne. Okresem składkowym jest okres zatrudnienia wykonywanego na podstawie indywidualnej umowy między zakładem pracy a szkolącym się młodocianym, a więc nie jest takim okresem okres praktyki odbywanej w zakładzie pracy na podstawie umowy zawartej między szkołą a zakładem pracy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 10 maja 1994 r. III AUr 129/94, OSAiSN 1994/7-8 poz. 52; wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 20 stycznia 1999 r. III Aua 754/98, OSA 1999/6 poz. 33). Okresy wykonywania zajęć praktycznych w ramach tzw. praktyki warsztatowej wynikające z procesu kształcenia uczniów szkół zawodowych i objęte jedynie stosunkiem typu administracyjno-prawnego między uczniem a szkołą, nie mogą być uznane za okresy równorzędne z okresami zatrudnienia (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17.12.1991 r., III Aur 277/91, OSA 1992/9/46).

W przedmiotowej sprawie brak było podstaw do przyjęcia, że odwołujący w spornym okresie świadczył pracę jako pracownik młodociany i zaliczyć mu ten okres jako składkowy. Zgromadzony materiał dowodowy nie pozwalał na przyjęcie takiej tezy. S. S. nie przedłożył stosownej umowy z zakładem pracy, gdzie miał pracować jako młodociany ani świadectwa pracy – a to na nim spoczywał ciężar dowodu w świetle art. 6 kc. Jego depozycje są niejednoznaczne i niekonkretne w kwestii czy zawierał taką odrębną umowę czy też nie.

Trzeba tylko wspomnieć, iż przedłożona przez Zespół Szkół w L. kserokopia umowy „o naukę w przyzakładowej szkole górniczej” nie może być uznana za stosowną umowę zawartą między uczniem a zakładem pracy, choćby z tego powodu, iż jej stroną była przedmiotowa Szkoła w L.. Zatem okoliczności wskazują, iż odwołujący odbywał praktykę w zakładzie pracy na podstawie umowy zawartej między szkołą a uczniem, że były to zajęcia praktyczne w ramach tzw. praktyki warsztatowej wynikające z procesu kształcenia uczniów szkół zawodowych i objęte jedynie stosunkiem typu administracyjno-prawnego między uczniem a szkołą. Odwołujący został bowiem skierowany przez szkołę na przedmiotową praktykę. Sam nie podpisywał jakiejkolwiek odrębnej umowy z tym zakładem. Nie musiał poszukiwać samodzielnie zakładu pracy w którym mógłby przyuczać się do zawodu. W szkole zawodowej do której uczęszczał był nauczyciel - kierownik zajęć praktycznych.

Nie wystąpiła więc sytuacja uregulowana w obowiązującej ówcześnie ustawie z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. z 1958 r. Nr 45 poz. 226 ze zm.), która obowiązywała do 1 stycznia 1975 roku. W myśl art. 9 ust. 1 niniejszego aktu prawnego zakład pracy przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy jest obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego. Poza sporem jest, że przesłany przez szkołę wzór umowy (k. 21-22) to nie umowa o której mowa we wskazanej ustawie.

Podkreślenia wymaga, że zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 1998r., sygn. II UKN 440/97, OSNP 1998/22/667). Takich dowodów odwołujący w przedmiotowym postępowaniu nie przedłożył.

Ponadto na marginesie należy wspomnieć, iż ubezpieczony ukończył wiek 15 lat z dniem (...) r., a na gruncie wówczas obowiązujących przepisów prawa oraz ugruntowanego stanowiska judykatury wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 23.04.1999 r. (II UKN 593/98, OSNP 2000/12/485) zatrudnienie po dniu 21 lipca 1961 r. młodocianego, który nie ukończył 15 lat nie może być uznane jako okres zatrudnienia na warunkach ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczeniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45, poz. 226 ze zm.) w brzmieniu ustalonym ustawą z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania (Dz. U. Nr 32, poz. 160), a więc nie może być uważane za okres składkowy (art. 2 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Nawet zatem w przypadku gdyby ubezpieczony wykazał, że w spornym okresie nauki w szkole był zatrudniony na podstawie indywidualnej umowy między nim a zakładem pracy, brak byłoby możliwości zaliczenia mu okresu do momentu osiągnięcia 15 lat, czyli do dnia (...) r.

Przechodząc do omawiania pozostałych okresów spornych, w których jak wynika z ustalonego stanu faktycznego odwołujący przebywał między innymi na urlopach bezpłatnych należy podkreślić, iż okresy urlopów bezpłatnych nie można uznać ani za okresy składkowe ani za nieskładkowe i w związku z czym uwzględniać ich jak tego domagał się odwołujący do ustalania kapitału początkowego.

W tym zakresie należy stwierdzić, że przepisy ustawy z dnia 17 października 1991 roku o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz. U. Nr 10, poz. 450 ze zm. ) za okresy składkowe uznały zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 11 okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych objęte obowiązkiem ubezpieczenia społecznego, za które opłacono składkę na ubezpieczenie społeczne lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki i przypadające przed dniem objęcia obowiązkiem ubezpieczenia społecznego z tego tytułu, przy czym okresy te oblicza się na zasadach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem wejścia w życie tej ustawy. Powyższa zasada – uwzględniania jako okresów składkowych – pracy przebytej przed dniem 15 listopada 1991 roku w rolniczych spółdzielniach produkcyjnych została zachowana także w art. 6 ust. 2 pkt 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sposób ustalania okresów pracy w spółdzielni – w czasie relewantnym dla przedmiotowej sprawy – regulował dekret z dnia 4 marca 1976 roku o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin ( Dz. U. z 1983 roku, Nr 27 poz. 135 z późn. zm.).

Żadne jednak z powyżej wymienionych regulacji prawnych nie uwzględniało jako okresów składkowych bądź nieskładkowych okresów, kiedy to pracownik przebywał na urlopie bezpłatnym.

Odnosząc powyższe do omawianego stanu faktycznego nie może być jakichkolwiek wątpliwości, iż w okresie od 28.03.1983 r. do 30.09.1983 r., ubezpieczony podczas zatrudnienia w Rolniczej Spółdzielni Produkcyjnej w L. przebywał na urlopie bezpłatnym. Wynika to wprost z dokumentacji pracowniczej z przedmiotowej Spółdzielni, gdzie widnieją jego wnioski urlopowe oraz karty urlopowe (k. 44-46).

Przechodząc z kolei do omawiania kolejnego spornego okresu, czyli okresu od 16.02.1987 r. do 18.04.1988 r., kiedy to podczas zatrudnienia w Spółdzielni Produkcyjnej w B. ubezpieczony przebywał na zwolnieniu lekarskim (od dnia 9.01.1987 do dnia 31.07.1987) należy stwierdzić, iż okres ten pobierania zasiłku chorobowego (16.02.1987-31.07.1987) jako nieskładkowy podlega uwzględnieniu do ustalenia kapitału początkowego po myśli obowiązującego wówczas art. 6 powyższego dekretu o ubezpieczeniu społecznym członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych oraz ich rodzin, jak i art. 7 pkt1 lit. b obecnej ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Odwołujący był niezdolny do pracy i spełniał przesłanki do wypłaty zasiłku chorobowego w świetle normy art. 6 dekretu. W legitymacji ubezpieczeniowej odwołującego widnieje wpis o jego niezdolności do pracy w powyższym okresie. Po zakończeniu okresu zwolnienia lekarskiego ubezpieczony przebywał na kilkumiesięcznym urlopie bezpłatnym po zakończeniu którego nie wrócił jednak do pracy w związku z czym skreślono go z listy członków z dniem 18.04.1988 r. Potwierdza to karta wynagrodzeń z przedmiotowej Spółdzielni.

Mając powyższe na uwadze na mocy powołanych przepisów oraz art. 477 ¹⁴ § 2 kpc, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w sposób wskazany w sentencji, w pozostałym zaś zakresie oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 kpc.