Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 8 maja 2017r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie VI Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Renata Bober

Sędziowie : SO Beata Hass-Kloc ( spr. )

SO Anna Walus - Rząsa

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Joanna Kościak

po rozpoznaniu w dniu 8 maja 2017r. w Rzeszowie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: (...) sp. z o.o. w C.

przeciwko: (...) sp. z o.o. w K.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Rejonowego
w P. V Wydziału Gospodarczego z dnia 14 lutego 2017r., sygn. akt V GC 76/17;

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu Katowice – Wschód w Katowicach VII Wydziałowi Gospodarczemu, pozostawiając temu sądowi orzeczenie w przedmiocie kosztów postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 14 lutego 2017r , sygn.. akt V GC 76/17 Sąd Rejonowy w Przemyślu oddalił wniosek pozwanego o ograniczenie zabezpieczenia wydanych w sprawach o sygn. akt : V GNc 797/16, V GNc 798/16, V GNc 799/16 i V GNc 800/16 nakazów zapłaty. W uzasadnieniu powyższego wskazał, że w przepisanych terminach pozwany od wydanych nakazów zapłaty złożył zarzuty wnosząc o uchylenie nakazów zapłaty w takim zakresie, w jakim stanowią one tytuł zabezpieczenia, gdyż jego zdaniem dokumenty stanowiące podstawy dla wydania nakazu zapłaty nie spełniają wymogów przewidzianych w art. 485 § 1 pkt. 2 k.p.c. i art. 485 § 2a k.p.c.

Przedmiotowe sprawy zostały połączone do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia na wniosek pozwanego pod sygn. akt V GC76/17.

W odpowiedzi na powyższe powód wniósł o oddalenie wniesionych wniosków o uchylenie nakazów zapłaty jako tytułów zabezpieczenia. Powód podał, iż w pozwie nie jest konieczne wskazywanie sposobu zabezpieczenia, pozwany nie wniósł na rachunek depozytowy Ministra Finansów kwoty zasądzonej nakazem zgodnie z art. 492 § 2 k.p.c. , nie wykazał też, żeby wykonanie nakazów mogło spowodować dla niego szkodę. Wskazał również , iż pozwany dokonał potrącenia przed doręczeniem pozwu, jednak zdaniem powoda nie wykazał skutecznie tej okoliczności i nie przedłożył do potrącenia roszczenia dokumentów, o których mowa w art. 485 k.p.c. Pozwany odebrał roboty, co potwierdza protokół odbioru robót, podpisany przez wskazanych w umowie przedstawicieli pozwanego, zaksięgował faktury i złożył bezskuteczny zarzut potrącenia, co czyni roszczenie powoda oczywiście zasadnym.

Następnie Sąd Rejonowy podał ,że w obecnym stanie prawnym zgodnie z art. 202 k.p.c. niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Sąd nie bada z urzędu tej niewłaściwości również przed doręczeniem pozwu.

uwolnienia sądu od podejmowania z urzędu kontroli ustaleń dokonanych

w umowie stron, a mianowicie w odniesieniu do niewłaściwości sądu dającej się usunąć w drodze umowy stron oraz zapisu na sąd polubowny. Ta rezygnacja z wyręczania – w rozważanym przypadku - strony pozwanej jest - jak stwierdził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 16 lipca 2004 r., I CK 41/04, OSNC 2005, nr 7-8, poz. 136 - stałym wzmacnianiem przez współczesnego ustawodawcę elementów kontradyktoryjności, uwypuklających indywidualistyczny charakter procesu cywilnego oraz zasadę autonomii praw prywatnych.

Zdaniem Sądu Rejonowego treść art. 202 k.p.c. pozwala na stwierdzenie, że to założenie ustawodawca właśnie realizuje poprzez wprowadzenie prekluzji w zgłoszeniu stosownego zarzutu. Skorzystanie z niego zostało wyraźnie ograniczone w czasie. Mianowicie omawiany przepis statuuje obowiązek pozwanego do zgłoszenia zarzutu co do niewłaściwości usuwalnej - pod rygorem jego utraty - przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Tym samym , jak dalej podniósł ,Sąd Rejonowy w Przemyślu Wydział V Gospodarczy miał pełne podstawy do wydawania nakazów zapłaty w tych sprawach i badania zarzutu niewłaściwości miejscowej tut. Sądu dającej się usunąć za pomocą umowy stron na zarzuty pozwanego należycie uzasadnione, po wniesieniu zarzutów od wydawanych nakazów zapłaty.

Sąd ten podał ,że zgodnie z treścią art. 485 § 1 pkt. 2 k.p.c. Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu: zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem. Tym samym wbrew zarzutom podniesionym w tym piśmie w ocenie Sąd Rejonowego miał on pełne podstawy do wydania nakazów zapłaty co najmniej na tej podstawie.

Podał ,że w uzasadnieniu uchwały z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 97/04 (OSNC 2006, nr 2, poz. 24), Sąd Najwyższy podkreślił, że kognicja sądu w pierwszej fazie postępowania nakazowego jest ograniczona. Sprowadza się do stwierdzenia istnienia podstaw do wydania nakazu zapłaty, określonych w art. 485 k.p.c. . Istnienie tych podstaw na tyle uprawdopodabnia jednak zasadność powództwa, że z woli ustawodawcy nakłada na sąd obowiązek wydania nakazu zapłaty, bez dalszego merytorycznego badania zasadności powództwa. W tym miejscu należy również przywołać wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu w sprawie I ACA 1096/06, w którym Sąd ten stwierdził, iż istota faktury w płaszczyźnie procesu cywilnego została podkreślona w art. 485 § 1 pkt 2 k.p.c., który definiuje tzw. podstawy wydania nakazu zapłaty. W przepisie tym mowa wyraźnie o zaakceptowanym przez dłużnika rachunku jako egzemplifikacji takiej podstawy.

Sąd Rejonowy przyjął , że postacią rachunku jest właśnie faktura, przy czym w przypadku faktury akceptacja następuje na ogół przez jej podpisanie przez osobę upoważnioną do przyjęcia. W przedmiotowej sprawie faktura VAT nr (...) z dnia 19.02.2015 r. została opatrzona podpisem i pieczęcią strony pozwanej, a ewentualne zarzuty pozwanego w tym zakresie podniesione po wydaniu nakazu zapłaty, co do faktu rzeczywistego braku akceptacji tej faktury, a jedynie jej przyjęcia na wpływ przez pozwanego, powinny zostać rozpoznane na etapie merytorycznego badania sprawy, do której tut. Sąd nie jest właściwy w sytuacji podniesienia przez pozwanego skutecznie zarzutu niewłaściwości miejscowej.

Następnie wskazał ,że w zarzutach od nakazów zapłaty pozwany podał, iż zgodnie z art. 498 i 499 k.c. dokonał skutecznie potrącenia wzajemnych wierzytelności wobec powoda, co skutkowało umorzeniem wierzytelności powoda. Stwierdził w związku z tym , że potrącenia można dokonać wobec wierzytelności istniejącej i wymagalnej, która może być dochodzona przed Sądem. W konsekwencji pozwany wskazując na dokonanie potrącenia uznał roszczenie strony powodowej objęte niniejszym postępowaniem, co dodatkowo potwierdza zasadność wydania nakazów zapłaty na etapie postępowania nakazowego, zaś rozstrzygnięcie skuteczności dokonanego przez pozwanego zarzutu potrącenia powinna zostać dokonana na dalszym etapie postępowania przy merytorycznym badaniu sprawy.

W tym miejscu Sąd ten przywołał treść art. 492 § 1 i 2 k.p.c. Podał następnie ,że kwota zasądzona nakazem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika na rachunek depozytowy Ministra Finansów w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, zwany dalej "rachunkiem depozytowym Ministra Finansów", wystarczy do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu. Powód wnosząc o dokonanie zabezpieczenia jest obowiązany wskazać sposób zabezpieczenia. Sąd na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. Przepis art. 742 k.p.c. oraz przepisy o ograniczeniu zabezpieczenia przeciwko Skarbowi Państwa stosuje się odpowiednio.

Podniósł ,że nałożenie na powoda (uprawnionego) obowiązku zgłaszania do sądu wniosku w przedmiocie sposobu zabezpieczenia stoi w sprzeczności z istotą nakazu zapłaty jako tytułu zabezpieczenia. Określenie przez sąd sposobu zabezpieczenia nie może nastąpić w nakazie zapłaty. Zakres rozstrzygnięcia w nakazie zapłaty jest ściśle określony w art. 491 § 1 k.p.c. Wydawanie odrębnego postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia byłoby sprzeczne z art. 492 § 1 k.p.c., który postanawia, że tytuł zabezpieczenia stanowi sam nakaz zapłaty - bez jakiegokolwiek dodatkowego orzeczenia. Zdaniem tego Sądu należy uznać, że norma nakazująca powodowi wskazanie we wniosku o dokonanie zabezpieczenia sposobu zabezpieczenia odnosi się do wymogów formalnych wniosku kierowanego przez powoda do komornika.

Sąd ten zaznaczył ,że pozwany może w każdym czasie wystąpić

z wnioskiem o ograniczenie zabezpieczenia, w szczególności zaś w sytuacji, gdy złoży odpowiednią sumę na rachunek depozytowy na Ministra Finansów w rozumieniu przepisów o finansach publicznych. Odniósł się do treści art. 492 § 1 k.p.c. i wskazał ,że pozwany nie złożył odpowiedniej sumy na rachunek depozytowy ograniczając się do kwestionowania podstaw do wydania nakazów zapłaty. W konsekwencji, zdaniem tego Sądu wnioski pozwanego podlegały oddaleniu.

Powyższe postanowienie zostało zaskarżone zażaleniem pozwanego. Pozwany w zażaleniu tym podniósł, że Sąd Rejonowy w Przemyślu nie był właściwy do rozpoznania przedmiotowych wniosków , albowiem skoro zarzut braku właściwości pozwany może zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy to Sąd powinien w pierwszej kolejności rozpoznać ten wniosek wydając w tym przedmiocie stosowne postanowienie . Wbrew temu Sąd Rejonowy podjął dalsze działania w tej sprawie po wniesieniu zarzutów , gdy już zachodziła jego niewłaściwość. Następnie wskazał ,że brak było podstaw do wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym powołując się w tym zakresie na orzeczenie SO w Katowicach , gdzie Sąd w oparciu o te same twierdzenia i dowody odmówił wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Zarzucił ,że zarzut potrącenia pojawił się tylko w jednej z połączonych spraw i co do zakresu robót , które pozwany nigdy nie kwestionował i który zaakceptował w protokole odbioru robót z dnia 31.12.2014r; natomiast nie uczynił tego w 3 z pozostałych spraw w których podniósł ,że nie potwierdzał, poprzez podpisanie protokołów robót, ich wykonania .

Opierając się na powyższym wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do Sądu Rejonowego w Katowice-Wschód w K. i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Powód w odpowiedzi na powyższe wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy mając na uwadze powyższe zważył co następuje:

Zażalenie pozwanego zasługuje na uwzględnienie.

Należy przypomnieć ,że zgodnie z art. 492 § 1 kpc nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Kwota zasądzona nakazem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika na rachunek depozytowy Ministra Finansów w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, zwany dalej "rachunkiem depozytowym Ministra Finansów", wystarczy do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu.

Powód wnosząc o dokonanie zabezpieczenia jest obowiązany wskazać sposób zabezpieczenia. Sąd na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. Przepis art. 742 kpc oraz przepisy
o ograniczeniu zabezpieczenia przeciwko Skarbowi Państwa stosuje się odpowiednio ( § 2 ).

Odpowiednie stosowanie tego przepisu w postępowaniu nakazowym, do którego odsyła art. 492 § 2 zd. 3, oznacza możliwość uchylenia w ogóle prawa powoda do zabezpieczenia roszczenia stwierdzonego nieprawomocnym nakazem zapłaty (np. wykazując, że świadczenie zostało spełnione). Pozwany uprawniony jest również do uzyskania zmiany sposobu zabezpieczenia wybranego przez uprawnionego na inny - względniejszy. Z uwagi na fakt, że powód może korzystać z nakazu zapłaty jako tytułu zabezpieczającego w dowolny (dopuszczalny prawem) sposób, tj. korzystać z wielu sposobów zabezpieczenia, w art. 492 § 2 zd. 2 przyznane zostało pozwanemu prawo żądania ograniczenia zabezpieczenia. Polega ono na możliwości ograniczenia nie tylko sposobów zabezpieczenia, lecz także jego rozmiaru, jak również określenia okresu, w którym nakaz jako tytuł zabezpieczenia nie będzie wykonywany.

Stosownie do treści art. 742 § 1 kpc obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia.
Z odpadnięciem podstawy zabezpieczenia mamy do czynienia przede wszystkim w razie odpadnięcia interesu prawnego w uzyskaniu zabezpieczenia. Odpadnięcie lub zmiana przyczyn zabezpieczenia występuje także wtedy, gdy roszczenie objęte zabezpieczeniem w całości lub w części zostało zaspokojone, przestało być wiarygodne albo ustała obawa, że brak zabezpieczenia może pozbawić uprawnionego zaspokojenia ( komentarz do art. 742 kpc pod red. Tadeusza Erecińskiego, Warszawa 2009, tom 3, str. 516 ).

Z powyższego wynika, iż każdy wniosek o ograniczenie zabezpieczenia, także zabezpieczenia w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym wymaga od Sądu dokonania oceny przez pryzmat zarówno przesłanki uprawdopodobnienia roszczenia jak i interesu prawnego.

W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy dokonując analizy wniosku o uchylenie zabezpieczenia dokonał tej oceny jedynie przez pryzmat , że w jego ocenie istniały podstawy do wydania nakazów zapłaty w /w sprawach oraz odniesienia się do podniesionego zarzutu potrącenia w jednej z połączonych spraw. Sąd Rejonowy rozpoznając przedmiotowy wniosek nie dokonał natomiast jego oceny poprzez zarzuty merytoryczne podniesione przez pozwanego w wszystkich złożonych zarzutach od wydanych w poszczególnych sprawach nakazach zapłaty, a tym samym czy zarzuty te podważyły wiarygodność dochodzonych kolejnymi pozwami roszczenia.

Dlatego też Sąd Okręgowy uznał, że zaskarżone postanowienie winno ulec uchyleniu. Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu wniosku pozwanego o ograniczenie zabezpieczenia dokona oceny jego zasadności przez pryzmat obydwu w/w przesłanek; szczególnie ,że pozwany w piśmie z dnia 04.04.2017r podał ,że powód poprzez zajęcie mu rachunków bankowych utracił możliwość wykonywania bieżących płatności i zarządzania swoimi środkami pieniężnymi. W jego ocenie poprzez te czynności doznał szkody i będzie się ona powiększać , bowiem odzyska on środki pieniężne dopiero po uchyleniu nakazu zapłaty.

W związku z tym, że prawomocnym postanowieniem Sądu Rejonowego w Przemyślu z dnia 14 lutego 2017r. sprawa została przekazana do Sądu Rejonowego Katowice-Wschód w Katowicach VII Wydziału Gospodarczego tutejszy Sąd uchylając zaskarżone postanowienie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi właściwemu miejscowo, mając na względzie treść art. 200 § 3 kpc.

Na marginesie sprawy, albowiem te okoliczności nie były podstawą rozstrzygania w niniejszej sprawie, mając jednak na uwadze zarzuty podniesione w zażaleniu, Sąd Okręgowy zaznacza , że gdy przepis ustawy przewiduje możliwość skutecznego wystawienia dokumentu bez podpisu wystawcy, dokument ten może stanowić podstawę wydania nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym. Nie dotyczy to jednak podpisu odbiorcy rachunku. Zaakceptowanie rachunku przez dłużnika może nastąpić w każdy sposób wyrażający wolę jego przyjęcia bez zastrzeżeń. W przypadku faktury akceptacja następuje na ogół przez jej podpisanie przez osobę upoważnioną do przyjęcia. Nie jest wykluczone zgłoszenie zastrzeżeń co do prawidłowości wykonania zobowiązania już po przyjęciu faktury, jednakże wówczas zastrzeżenia te powinny zostać podniesione przez pozwanego w zarzutach od nakazu zapłaty. Nie zmienia to postaci rzeczy, że brak podpisu dłużnika na fakturze uniemożliwia wydanie nakazu zapłaty na podstawie art. 485 § 1 pkt 2.

Zważywszy na powyższe okoliczności Sąd Okręgowy , na mocy art. 386 § 4 kpc w zw. z art. 397 § 2 kpc oraz art. 108 § 2 kpc orzekł jak w sentencji.

ZARZĄDZENIE

- (...)

- (...)