Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 kwietnia 2017 r.

Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze w VI Wydziale Karnym Odwoławczym w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SSO Andrzej Żuk(spr.)

Protokolant Urszula Kołodziej

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Jeleniej Górze D. K.

po rozpoznaniu w dniu 24 kwietnia

sprawy M. K. ur. (...) w W.

s. H., L. z d. M.

oskarżonego z art. 190 § 1 kk w związku z art. 64 § 1 kk i art. 217 § 1 kk w związku z art. 64 § 1 kk i art. 244 kk

z powodu apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Bolesławcu

z dnia 3 listopada 2016 r. sygn. akt II K 587/16

I.  zmienia zaskarżony wyrok wobec oskarżonego M. K. w ten sposób, że:

- w pkt I części dyspozytywnej wyroku ustala, że przypisane mu zachowania oskarżony podjął z góry powziętym zamiarem i z podstawy skazania eliminuje przepis art. 91 § 1 kk oraz uzupełnia tę podstawę skazania o przepis art. 12 kk,

- obniża karę orzeczoną w pkt III części dyspozytywnej wyroku do 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, zaś karę łączną orzeczoną w pkt IV części dyspozytywnej wyroku do 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności;

II.  w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy;

III.  zasądza od Skarbu Państwa na rzecz adw. D. M. koszty nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej oskarżonemu z urzędu w kwocie 516,60 zł w tym 96,60 zł podatku od towarów i usług;

IV.  zwalnia oskarżonego od ponoszenia na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze, w tym od opłaty.

Sygn. akt VI Ka 73/17

UZASADNIENIE

M. K. oskarżony został o to, że:

1.  w okresie od 20 maja 2016 r. do 1 czerwca 2016 r. w Ł., powiatu (...), działając w warunkach powrotu do przestępstwa, w krótkich odstępach czasu i w podobny sposób, używając noża kuchennego groził T. A. i A. A. pobiciem i pozbawieniem życia, a groźby te wzbudziły w pokrzywdzonych uzasadnioną obawę, że zostaną spełnione, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Bolesławcu z dnia 5 lutego 2013 r. o sygn. II K 1132/12 za czyn z art. 190 § 1 k.k. na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbył w całości w okresie od 29 kwietnia 2013 r. do 29 listopada 2013 r. i wyrokiem Sądu Rejonowego w Bolesławcu z dnia 27 sierpnia 2014 r. o sygn. akt II K 115/14 za czyn z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., którą odbył w całości w okresie od 31 grudnia 2013 r. do 31 grudnia 2015 r., tj. o czyn z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

2.  w dniu 20 maja 2016 r. w Ł., powiatu (...), działając w warunkach powrotu do przestępstwa, uderzył T. A. pięścią w brzuch czym naruszył jej nietykalność cielesną, przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio skazany wyrokiem Sądu Rejonowego w Bolesławcu z dnia 5 lutego 2013 r. o sygn. II K 1132/12 za czyn z art. 190 § 1 k.k. karę 7 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbył w całości w okresie od 29 kwietnia 2013 r. do 29 listopada 2013 r. i wyrokiem Sądu Rejonowego w Bolesławcu z dnia 27 sierpnia 2014 r. o sygn. II K 115/14 za czyn z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., którą odbył w całości w okresie od 31 grudnia 2013 r. do 31 grudnia 2015 r., tj. o czyn z art. 217 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.

3.  w okresie od 31 grudnia 2015 r. do 1 czerwca 2016 r. w Ł., powiatu (...), naruszył orzeczony wyrokiem Sądu Okręgowego w Jeleniej Górze z dnia 16 stycznia 2015 r. o sygn. VI Ka 596/14 środek karny w postaci nakazu opuszczenia lokalu mieszkalnego położonego w Ł. pod nr(...) zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonymi T. A. i A. A. na okres 5 lat, w ten sposób, że po odbyciu kary pozbawienia wolności nie opuścił tego lokalu mieszkalnego, tj. o czyn z art. 244 k.k.

Sąd Rejonowy w Bolesławcu wyrokiem z dnia 3 listopada 2016 r. w sprawie II K 587/16:

I.  uznał oskarżonego M. K. winnym popełnienia zarzucanych mu czynów opisanych w pkt I części wstępnej wyroku, stanowiących przestępstwa z art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 190 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. wymierzył mu karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.

II.  uznał oskarżonego M. K. winnym popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w pkt II części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo z art. 217 § 1 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.

III.  uznał oskarżonego M. K. winnym popełnienia zarzucanego mu czynu opisanego w pkt III części wstępnej wyroku, stanowiącego przestępstwo z art. 244 k.k. i za to na podstawie tego przepisu wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności.

IV.  na podstawie art. 85 k.k., art. 86 § 1 k.k. i art. 91 § 2 k.k. połączył kary orzeczone w pkt I-III wyroku i wymierzył oskarżonemu M. K. karę łączną w wysokości 2 (dwóch) lat i 8 (ośmiu) miesięcy pozbawienia wolności.

V.  na podstawie art. 63 § 1 k.k. na poczet orzeczonej kary zaliczył oskarżonemu okres pozbawienia wolności w sprawie od dnia 1 czerwca 2016 r. godzina 21:00 do dnia 3 listopada 2016 r.

VI.  na podstawie art. 41a § 1 k.k., § 3a i § 5 k.k. orzekł wobec oskarżonego nakaz opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonymi w miejscowości Ł. nr (...) na okres 7 lat oraz zakaz zbliżania się do pokrzywdzonych T. A. i A. A. na odległość mniejszą niż 100 metrów na okres 7 lat, przy czym opuszczenie lokalu mieszkalnego winno nastąpić niezwłocznie po opuszczeniu przez oskarżonego jednostki penitencjarnej, w której wykonywana będzie wobec niego kara pozbawienia wolności za przestępstwa objęte niniejszym wyrokiem;

VII.  na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. zwolnił oskarżonego od zapłaty na rzecz skarbu Państwa kosztów sadowych;

VIII.  na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. D. M. kwotę 840 zł plus dalsze 193,20 zł tytułem podatku VAT w związku z nieopłaconą pomocą prawną udzieloną oskarżonemu z urzędu.

Wyrok ten zaskarżył w całości na korzyść oskarżonego jego obrońca. We swojej apelacji zarzucił:

1.  obrazę przepisów postępowania mającą wpływ na treść orzeczenia, tj. przepisów art. 193 k.p.k. w zw. z art. 202 k.p.k. polegającą na niepowołaniu biegłych lekarzy psychiatrów celem wydania opinii w przedmiocie stanu zdrowia psychicznego oskarżonego w czasie popełnienia czynu dla stwierdzenia, czy oskarżony miał zniesioną zdolność rozumienia zarzucanych mu czynów i pokierowania swoim postępowaniem, mimo że jego zachowanie wzbudzało wątpliwości co do jego poczytalności,

2.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na wynik postępowania, a mianowicie błędne przyjęcie, że oskarżony celowo uderzył pokrzywdzoną pięścią w brzuch, podczas gdy jak wskazywał „uderzył ją przez przypadek”,

3.  błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, który mógł mieć wpływ na wynik postępowania, a mianowicie błędne przyjęcie, że oskarżony, używając noża kuchennego, groził T. A. i A. A. pobiciem i pozbawieniem życia, podczas gdy oskarżony trzymał nóż w ręce w chwili przygotowywania sobie posiłku, co nie świadczyło o chęci użycia noża wobec członków rodziny, przebieg zdarzenia został przez nich nietrafnie zinterpretowany, a użyte przez oskarżonego słowa nie mogły wywołać w T. A. i A. A. obawy, że zostaną spełnione.

Stawiając powyższe zarzuty, obrońca wniósł o uniewinnienie oskarżonego od popełnienia zarzuconego czynu, ewentualnie o przekazanie sprawy sadowi rejonowemu w Bolesławcu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy, pomimo niezasadności podniesionych zarzutów, była skuteczna o tyle, że doprowadziła do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

W pierwszej kolejności należało ocenić zarzut dotyczący wszystkich czynów zarzuconych oskarżonemu, a zatem obrazy przepisów postępowania art. 193 k.p.k. w zw. z art. 202 k.p.k. W toku postępowania przygotowawczego ani sądowego przed Sądem I instancji żaden z organów postępowania nie powziął wątpliwości co do poczytalności oskarżonego M. K. w czasie popełnienia przez niego czynów. Nie wzbudzało takich wątpliwości ani jego zachowanie, ani też jego dotychczasowa linia życiowa. Oskarżony nie deklarował problemów zdrowotnych, ani jakichkolwiek objawów mogących wskazywać na nieprawidłowości w zakresie jego zdrowia psychicznego. Ani on sam, ani też wyznaczony mu z urzędu obrońca nie sformułowali w toku postępowania przed Sądem I instancji wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów. Skoro więc w czasie rozpoznawania sprawy na rozprawie Sąd Rejonowy nie powziął wątpliwości we wskazanym zakresie, to oczywiście niesłuszny jest zarzut apelacyjny nieprzeprowadzenia dowodu z opinii sadowo - psychiatrycznej. Sąd ten nie miał obowiązku dopuścić z urzędu dowodu z opinii sądowo – psychiatrycznej, skoro nie dostrzegał w tym zakresie podstaw faktycznych.

Z uwagi na sformułowany w apelacji wniosek dowodowy o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych lekarzy psychiatrów, Sąd Okręgowy w postępowaniu odwoławczym zasięgnął opinii sądowo-psychiatrycznej wydanej przez biegłych lekarzy psychiatrów W. D. i P. M. w celu zbadania poczytalności oskarżonego. Biegli ci jednoznacznie wskazali, że M. K. nie jest osobą chorą psychicznie, ani upośledzoną umysłowo. Nie miał on zniesionej, ani w znacznym stopniu ograniczonej zdolności rozumienia zarzucanych mu czynów i pokierowania swoim postępowaniem. Przeciwko tej opinii nie zostały podniesione jakiekolwiek zarzuty, a z uwagi na jej rzetelność, spójność i logiczność, Sąd Okręgowy jednoznacznie mógł stwierdzić, że w chwili popełnienia zarzuconych mu czynów M. K. był poczytalny i tym samym podlega on odpowiedzialności karnej.

Obrońca oskarżonego w apelacji podniósł ponadto dwa zarzuty błędnych ustaleń faktycznych w zakresie czynów przypisanych M. K. w pkt I i II części dyspozytywnej wyroku. Oba te zarzuty były bezpodstawne i nie mogły skutkować uniewinnieniem oskarżonego od tych czynów, ani też nie wymagały uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Zarzuty te zostały w bardzo znikomym zakresie uzasadnione w apelacji, niemal w całości argumentacja oparta jest na treści wyjaśnień oskarżonego. Skarżący zupełnie zaś pominął logiczność i spójność ustaleń faktycznych Sadu Rejonowego opartych na przeprowadzonych w toku postępowania wszystkich dowodach, ocenionych swobodnie zgodnie z wymogami z art. 7 kpk. Odmienne stanowisko obrońcy jest jednostronne, bo pomija niemal wszystkie dowody obciążające oskarżonego, przez to stanowi jedynie gołosłowną polemikę z prawidłowymi i wyważonymi ustaleniami Sądu I instancji.

Zupełnie bezpodstawny jest zarzut błędu ustaleń w zakresie pkt I wyroku oparty jedynie na twierdzeniu oskarżonego o przypadkowości uderzenia. Mając na uwadze zebrane dowody, w szczególności zeznania pokrzywdzonych, nie sposób zgodzić się z wersją M. K.. Ustalenia Sądu Rejonowego poczynione zostały w oparciu o wszechstronną ocenę zebranych dowodów, przeprowadzoną zgodnie z wymogami zasad logiki, doświadczenia życiowego i wiedzy. Sąd Okręgowy w pełni aprobuje i tę ocenę, i te ustalenia. Słusznie Sąd I instancji czynił je na podstawie konsekwentnych i stanowczych zeznań pokrzywdzonych, które ze sobą wzajemnie korespondowały, ale również znajdowały - przynajmniej pośrednie - potwierdzenie w innych dowodach. Skarżący poza przytoczeniem nielogicznych i niespójnych wyjaśnień oskarżonego, nie zakwestionował wniosków Sądu rzetelnie zaprezentowanych w pisemnym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.

Podobnie nieprzekonujący jest zarzut błędów w ustaleniach faktycznych w zakresie czynu przypisanego oskarżonemu w pkt II wyroku. Oparty został także na gołosłownych i nielogicznych twierdzeniach oskarżonego, pozostając w rażącej sprzeczności z konsekwentnymi i wzajemnie uzupełniającymi się zeznaniami pokrzywdzonych i innymi dowodami wskazanymi przez Sąd Rejonowy jako podstawa ustaleń faktycznych w sprawie. Ani wiek oskarżonego, ani też jego stan zdrowia nie wykluczały podjęcia przez niego agresywnych działań przeciwko pokrzywdzonym. Obrońca formułując swój zarzut i podkreślając w uzasadnieniu, że pokrzywdzeni jako osoby młodsze i w pełni sprawne psychicznie nie obawialiby się spełnienia gróźb kierowanych pod ich adresem, zdaje się zupełnie pomijać niekwestionowaną przecież okoliczność, że to oskarżony trzymał w ręce ostry nóż, był też w przeszłości karany. Wszystko to natomiast uwzględniał w swojej analizie Sąd Rejonowy. Apelujący prezentował wnioski jednostronne, oparte na jednym tylko dowodzie, tj. wyjaśnieniach oskarżonego. Nie można na tej podstawie skutecznie podważyć dokonanych ustaleń Sądu I instancji, który na ich podstawie wyprowadzał wnioski w zakresie odpowiedzialności karnej M. K..

W świetle powyższych rozważań i niezasadności zarzutów zawartych w apelacji, jako oczywiście niesłuszne należało ocenić również wnioski apelacyjne - o uniewinnienie oskarżonego od przypisanych mu czynów oraz o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Apelacja była skierowana przeciwko całości orzeczenia, a zatem również przeciwko karze. Mając ponadto na uwadze stanowisko oskarżonego zaprezentowane przez obrońcę na rozprawie odwoławczej, Sąd rozpoznał apelację również w tym zakresie, kierując się okolicznościami z art. 440 kpk dostrzegł podstawę zmiany zaskarżonego wyroku.

Rażąca niewspółmierność zachodzi wówczas, gdy orzeczona kara bądź suma zastosowanych kar zasadniczych i środków karnych wymierzonych przez sąd za przypisane oskarżonemu przestępstwo nie uwzględnia należycie stopnia szkodliwości społecznej czynów oraz nie realizuje w wystarczającej mierze celów kary w zakresie społecznego oddziaływania oraz celów zapobiegawczych i wychowawczych, jakie ma uczynić w stosunku do osoby skazanej. Innymi słowy, tylko wtedy można uznać, że przesłanka rażącej niewspółmierności kary jest spełniona, jeśli z punktu widzenia nie tylko sprawcy, ale i ogółu społeczeństwa, kara jawi się jako niesprawiedliwa, zbyt drastyczna, przynosząca nadmierną dolegliwość lub też łagodna, wykazująca nadmierną pobłażliwość (zob. wyrok SA w Białymstoku z dnia 21 grudnia 2015r. II AKa 206/15). Dokonując analizy wymierzonych oskarżonemu kar, Sąd Okręgowy wnioskował, że jako rażąco wysoka jawi się kara wymierzona w pkt III wyroku oraz kara łączna orzeczonej w pkt IV części dyspozytywnej wyroku. Oczywiście zachowanie oskarżonego wymagało wymierzenia mu odpowiednio surowych kar. Jest on sprawcą niepoprawnym, pomimo orzekanych już kar pozbawienia wolności nadal dokonywał czynów przestępczych na szkodę pokrzywdzonych. Za te przestępstwa wymierzone mu zostały kary w pkt I i II wyroku. Czyn z art. 244 kk sam w sobie nie był popełniony na szkodę pokrzywdzonych. Biorąc pod uwagę rozmiar grożącej mu sankcji za ten czyn, jako adekwatną do społecznej szkodliwości czynu i stopnia winy i wystarczającą dla odniesienia jej celów, Sąd Okręgowy uznał karę 1 roku i 6 miesięcy pozbawienia wolności. Miał przy tym na uwadze sytuację osobistą i majątkową oskarżonego, który w rzeczywistości nie miał miejsca, do którego mógłby się wyprowadzić. Nie zwalniało go to z obowiązku wykonania środka karnego i odpowiedzialności karnej za niestosowanie się do niego, jednak miało wpływ na stopień winy, skoro nieopuszczenie lokalu wynikało w dużej mierze z braku alternatywy.

Biorąc pod uwagę, że zmianie uległa jedna z kar jednostkowych, które weszły w skład orzeczonej kary łącznej, zasadne było obniżenie również tej kary. Gdy ponadto zważyć na ścisły związek poszczególnych czynów ze sobą, tożsamość pokrzywdzonych oraz bliskość czasową, za wystarczającą reakcję karną Sąd Okręgowy uznał karę łączną 2 lat pozbawienia wolności. Będzie to okres wystarczający do zabezpieczenia bytu pokrzywdzonych, ale również podjęcia wobec oskarżonego oddziaływać o charakterze zapobiegawczym i wychowawczym.

Nie było natomiast podstaw do złagodzenia środka karnego orzeczonego na podstawie art. 41a § 1 k.k., § 3 a i § 5 k.k. tj. zakazu zbliżania się do pokrzywdzonych na odległość nie mniejszą niż 100 metrów na okres 7 lat i nakazu opuszczenia lokalu na taki sam okres. Dobro pokrzywdzonych wymaga tego, by nie groziła im w ich miejscu zamieszkania obawa przed innymi domownikami. Oskarżony swoim działaniem wzbudzał u pokrzywdzonych poczucie zagrożenia, był niepoprawny i nie respektował ciążących na nim obowiązków. Z tego względu w pełni zasadne było połączenie dwóch obowiązków w ramach środka karnego i określenie czasu jego trwania na 7 lat. Nie ma jakiegokolwiek argumentu, który przemawiałby za skróceniem tego czasu.

Niezależnie od podniesionych zarzutów, mając na uwadze stanowisko oskarżyciela publicznego wyrażone na rozprawie odwoławczej, Sąd za celową (i zgodną z kierunkiem apelacji wniesionej tylko na korzyść oskarżonego) uznał zmianę kwalifikacji zachowania oskarżonego przypisanego mu w pkt I części dyspozytywnej wyroku. Biorąc pod uwagę treść zarzutu z pkt I części wstępnej wyroku, w którym nie zostały jednoznacznie zidentyfikowane czyny przestępcze co do daty ani sposobu działania, ich ilości oraz redakcję pkt I części dyspozytywnej wyroku, w którym Sąd Rejonowy nie opisał na nowo czynów, brak było podstaw przypisania oskarżonemu działania w ciągu przestępstw. Opis zachowania oskarżonego oddaje istotę czynu ciągłego z art. 12 kk, przy czym konieczne było uzupełnienie tego opisu o niezbędne znamię "działania z góry powziętym zamiarem". Zastosowanie przepisu art. 12 k.k. jest dla oskarżonego korzystniejsze z uwagi na powstanie powagi rzeczy osądzonej w stosunku do wszystkich zdarzeń wyczerpujących znamiona z art. 190 § 1 kk mających miejsce w okresie wskazanym w opisie czynu, a zatem zmiana nie narusza kierunku apelacji.

Z powyższych względów na podstawie art. 437 § 1 kpk orzeczono jak w pkt I rozstrzygnięcia. W pozostałym zakresie wyrok Sądu I instancji utrzymano w mocy.

Na podstawie art. 29 Ustawy – Prawo o Adwokaturze Sąd Okręgowy zasądził na od Skarbu Państwa rzecz obrońcy oskarżonego z urzędu – adw. D. M. kwotę 516,60 zł tytułem kosztów nieopłaconej obrony z urzędu w postępowaniu odwoławczym, w tym 96,60 zł podatku od towarów i usług.

Na podstawie art. 624 § 1 k.p.k. w zw. z art. 634 k.p.k. wobec sytuacji materialnej i osobistej oskarżonego Sąd Okręgowy zwolnił go od zapłaty na rzecz Skarbu Państwa kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.