Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód „Krajowy Rejestr Długów Biuro (...)” S.A. we W. domagał się zasądzenia od pozwanego M. Z. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) kwoty 1.459,82 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od kwot:

c)  430,50 złotych od dnia 13 lutego 2015 roku do dnia zapłaty,

d)  430,50 złotych od dnia 13 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

e)  430,50 złotych od dnia 15 maja 2015 roku do dnia zapłaty,

f)  168,32 złotych od dnia wniesienia pozwu, tj. 8 grudnia 2015 roku do dnia zapłaty oraz zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód podał, że w ramach prowadzonej działalności gospodarczej strony w formie telefonicznej zawarły umowę o współpracy na czas nieokreślony. Powód wyjaśnił, że na mocy przedmiotowej umowy świadczył na rzecz pozwanego usługi określone w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych zaś pozwany zobowiązał się do uiszczania miesięcznego abonamentu oraz opłat dodatkowych. Podał, że pozwany nie uregulował roszczeń w terminach wskazanych w wystawionych fakturach VAT, ponadto powód podniósł, iż nabył uprawnienie do żądania rekompensaty za koszty odzyskiwania należności równowartości 40 euro przeliczone na złote według średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie stało się wymagalne.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym pozwany zarzucił, że nigdy nie zawarł umowy z powodem, którą otrzymał drogą mailową. Pozwany podał, że zwrócił się do powoda o udostępnienie mu nagrania rozmowy, jednak powód odmówił. W ocenie pozwanego przedmiotowe faktury są niezgodne ze stanem faktycznym, ponieważ nie zostały wystawione na podstawie podpisanej przez pozwanego umowy.

W piśmie procesowym z dnia 24 marca 2016 r. powód cofnął pozew co do kwoty należności głównej w wysokości 61 zł wraz ze zrzeczeniem się roszczenia, a w piśmie z dnia 3 października 2016 r. wyjaśnił, że cofnięcie pozwu w części dotyczy faktury nr (...) (tj. wystawionej na kwotę 430,50 zł – z terminem płatności w dniu 12 litego 2015 r.).

Wyrokiem z dnia 16 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 1.398,82 zł (uwzględniając sprostowanie dokonane postanowieniem z dnia 9 stycznia 2017 r.) z ustawowymi odsetkami od kwot:

- 430,50 złotych od dnia 15 maja 2015 roku do dnia zapłaty,

- 369,50 złotych od dnia 13 lutego 2015 roku do dnia zapłaty,

- 430,50 złotych od dnia 13 marca 2015 roku do dnia zapłaty,

- 168,32 złotych od dnia 6 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty,

umorzył postępowanie w zakresie kwoty 61 zł, oddalił powództwo w pozostałym zakresie, a ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 227 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że w dniu 23 września 2014 r. powód zawarł z pozwanym umowę na podstawie, której świadczył na rzecz pozwanego usługi określone w Ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymiennie danych gospodarczych, pozwany zobowiązał się natomiast do uiszczania miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 350 zł netto miesięcznie. Umowa obowiązywała w ograniczonym zakresie do czasu przesłania przez pozwanego własnoręcznie podpisanego oryginału tekstu umowy i obejmowała m.in. możliwości sprawdzenia siebie jak i innych przedsiębiorców w rejestrze powoda. Do czasu przesłania podpisanej umowy pozwany nie mógł przekazywać informacji gospodarczych oraz sprawdzać informacji o konsumentach. Pozwany potwierdził, iż akceptuje informacje zawarte w regulaminie umieszczonym na stronie internetowej powoda jak również został poinformowany, że na stronie internetowej może zapoznać się z ogólnymi warunkami umowy. Umowa została zawarta na czas nieokreślony, a tego samego dnia powód przesłał na adres poczty elektronicznej pozwanego wiadomość potwierdzającą fakt jej zawarcia i wskazanie, iż skorzystanie z pełnego dostępu do usług (...) wymaga przesłania przesłać czytelnie podpisanego egzemplarza umowy i aneksu na adres siedziby powoda.

Sąd Rejonowy ustalił, że powód wystawił pozwanemu następujące faktury VAT : w dniu 2 lutego 2015 roku nr (...) na kwotę 350,00 złotych netto (430,50 złotych brutto) tytułem opłaty za abonament za okres od 1 stycznia 2015 r. z terminem płatności wyznaczonym na 12 lutego 2015 roku, w dniu 2 marca 2015 roku nr (...) na kwotę 350,00 złotych netto (430,50 złotych brutto) tytułem opłaty za abonament za okres od 1 lutego 2015 r. z terminem płatności wyznaczonym na 12 marca 2015 roku i w dniu 4 maja 2015 roku nr (...) na kwotę 350,00 złotych netto (430,50 złotych brutto) tytułem opłaty za abonament za okres od 1 kwietnia 2015 r. z terminem płatności wyznaczonym na 14 maja 2015 roku. Powód wezwał następnie pozwanego do zapłaty powyższych kwot, z tym zastrzeżeniem, że żądanie zapłaty wynikające z faktury nr (...) wynosiło 369,50 zł. Powód żądał również zapłaty kwoty 168,32 zł tytułem kosztów dochodzenia należności.

Ustalając stan faktyczny w niniejszej sprawie Sąd Rejonowy oparł się na dowodach z dokumentów prywatnych, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości oraz na treści nagrania rozmowy telefonicznej, która nie była kwestionowana przez strony postępowania jak również nie budziła wątpliwości Sądu.

Sąd Rejonowy zważył, że strony łączyła umowa o świadczenie usług. Zgodnie zaś z treścią art. 750 k.c. do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu. Sąd Rejonowy podkreślił, że w sprawie niniejszej pozwany kwestionował zawarcie umowy pomiędzy stronami i wystawione na tej podstawie faktury VAT. W ocenie Sądu pierwszej instancji, treść rozmowy przeprowadzonej przez pozwanego pozwalała na przyjęcie, że zawarł on umowę dotyczącą korzystania z usług powoda, akceptując jego ofertę (art. 70 § 1 k.c.). Umowa taka mogła być zawarta również w formie ustnej za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległość, tj. przez telefon (art. 60 k.c.). Konsultant powoda przedstawił pozwanemu podstawowe warunki umowy, w tym na jakiej podstawie działa powód, zakres świadczonych usług, wynagrodzenie miesięczne oraz okres obowiązywanie umowy, które to warunki pozwany zaakceptował. Umowa obowiązywała w ograniczonym zakresie do czasu przesłania przez pozwanego własnoręcznie podpisanego oryginału tekstu umowy i obejmowała m.in. możliwości sprawdzenia siebie jak i innych przedsiębiorców w rejestrze powoda. Do czasu przesłania podpisanej umowy pozwany nie mógł przekazywać informacji gospodarczych oraz sprawdzać informacji o konsumentach. Pozwany wyraził jednak na to zgodę potwierdzając zawarcie umowy w ograniczonym zakresie w dniu 23 września 2014 r. Zdaniem Sądu Rejonowego, wyłącznie po stronie pozwanego leżała inicjatywa przesłania podpisanej umowy, w celu uzyskania dostępu do całego pakietu usług świadczonych przez powoda. Konsekwencjami zaniechania w tym zakresie powinien zostać zatem obciążony sam pozwany.

Mając na uwadze powyższe, w myśl art. 735 § 1 k.c. w związku z art. 750 k.c. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę łączną 1.291,50 złotych stanowiącą wynagrodzenie za usługi świadczone przez powoda na rzecz pozwanego. Na podstawie natomiast art. 10 ust. 1 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych Sąd ten zasądził również od pozwanego na rzecz powoda żądaną kwotę w wysokości 168,32 zł (równowartość kwoty 40 euro) tytułem rekompensaty za koszty odzyskiwania należności. O odsetkach za czas opóźnienia orzekł w oparciu o treść art. 481 § 1 i § 2 k.c. W tym zakresie podkreślone zostało, że gdy chodzi o odsetki od ww. kwoty 168,32 zł nie było uzasadnione żądanie ich od daty wniesienia pozwu, lecz dopiero od udowodnionego wezwania do zapłaty (art. 455 k.c.), tj. – jak przyjął Sąd pierwszej instancji – od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu. Jedynie w powyższym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Wobec cofnięcia powództwa w części dotyczącej kwoty 61 złotych Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w tym zakresie. O kosztach procesu orzeczono stosownie do art. 100 k.p.c. Skoro powód uległ jedynie co do nieznacznej części żądania Sąd ten nałożył na pozwanego obowiązek zwrotu powodowi wszystkich kosztów postępowania, na które złożyły się kwoty : 17 złotych stanowiąca opłatę skarbową od pełnomocnictwa, 180 złotych tytułem wynagrodzenia pełnomocnika, a także 30 złotych tytułem opłaty od pozwu.

Pozwany w apelacji zaskarżył powyższy wyrok w części zasądzającej (pkt I), a także w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach (pkt IV), domagając się oddalenia powództwa i zasądzenia od powoda kosztów postępowania za obie instancje. Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji błąd w ustaleniach faktycznych, polegający na przyjęciu, że pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy. Podniósł, że żaden z przedłożonych przez powoda dokumentów nie został podpisany ani też przesłany w formie faksu czy też jako skan, który to obowiązek wynikał z ust. 1 Ogólnych warunków współpracy Serwis Ochrony (...). Pozwany zaprzeczył, aby umowa obowiązywała pomiędzy stronami choćby w ograniczonym zakresie. Podkreślił również, że nie otrzymał od powoda kodów umożliwiających dostęp do korzystania z jego usług.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Okręgowego, rozpoznając niniejszą sprawę w postępowaniu uproszczonym (art. 505 ¹ pkt 1 w zw. z art. 505 ¹² k.p.c.) Sąd Rejonowy dokonał błędnych ustaleń faktycznych i na ich podstawie bezpodstawnie przyjął, że doszło do zawarcia umowy pomiędzy stronami, a w konsekwencji, że pozwany jest zobowiązany do poniesienia opłat wynikających z przedłożonych przez powoda faktur VAT.

Na wstępie należy wyjaśnić, że z uwagi na charakter stosunku prawnego wynikającego z umowy o udostępnianie informacji gospodarczych, będącej w istocie umową o świadczenie usług przez biuro na rzecz wierzyciela, w kwestiach nieuregulowanych w umowie ani w ustawie należy odpowiednio stosować – na zasadzie analogii z art. 750 k.c. – przepisy o zleceniu, tj. art. 734 i nast. k.c.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (tekst jednolity Dz.U. z 2014 r., poz. 1015 ze zm. - dalej jako (...)) umowę o udostępnianie informacji gospodarczych sporządza się na piśmie, pod rygorem nieważności. Powołany przepis posługuje się co prawda pojęciem „sporządzenia” umowy, a nie „zawarcia” umowy, jednak dokonywanie jakiegokolwiek rozróżnienia na gruncie tego przepisu pomiędzy zawarciem umowy, a jej sporządzeniem byłoby nieuprawnione (T. Ostrowski Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Komentarz. Warszawa 2012, nb 5 do art. 12, SIP Legalis). Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że – w przypadku braku umowy na piśmie pomiędzy wierzycielem i biurem – przekazanie informacji gospodarczych obarczone byłoby nieważnością z mocy samego prawa i stanowiłoby podstawę do roszczeń cywilnoprawnych osób, których dane przekazano (A. M. Ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Komentarz , LEX, 2011, teza 2 do art. 12).

W myśl art. 78 § 1 k.c. do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli; do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany. Niezachowanie formy pisemnej zastrzeżonej ad solemnitatem pociąga za sobą nieważność umowy z mocy samego prawa (art. 73 § 1 k.c.).

Konsekwencją uznania umowy o udostępnianie informacji gospodarczych za umowę nazwaną będzie konieczność kształtowania praw i obowiązków stron w sposób zgodny z przepisami ustawy mającymi charakter iuris cogentis. Umowa o udostępnianie informacji gospodarczych nie może zawierać postanowień, które byłyby sprzeczne z ustawą lub zmierzały do obejścia jej przepisów.

W przedmiotowej sprawie w pkt II ust. 1 Ogólnych warunków współpracy, wskazano, że umowa wchodzi w życie z dniem rejestracji w systemie powoda ( zob. k. 25 - 26). Klient zaś zobowiązany jest dostarczyć oryginał umowy na adres jego siedziby. Jakkolwiek powód dopuścił możliwość rejestracji umowy z tzw. ograniczonym zakresem usług (brak możliwości dopisywania informacji o dłużnikach oraz sprawdzania informacji o zobowiązaniach konsumentów) – w przypadku przesłania przez klienta umowy w formie elektronicznej (skan) lub za pośrednictwem faksu – to jednak, w ocenie Sądu Okręgowego – nie wykazał, aby pozwany przesłał mu podpisany oryginał umowy wraz z aneksem w postaci skanu, pozwany zaś okoliczności tej zaprzeczył już w sprzeciwie od nakazu zapłaty.

Wbrew regułom wynikającym z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c., powód nie wykazał, aby pozwany w ogóle otrzymał przesłaną mailem korespondencję ani, aby dokonał rejestracji w systemie powoda ( (...)). Powód nie wykazał, aby pozwany w ogóle logował się do systemu informacji administrowanych przez powoda oraz aby z niego korzystał (powód nie przedstawił raportów logowania się pozwanego do systemu). Tymczasem dokonanie rejestracji w systemie było warunkiem wejścia w życie umowy - zgodnie z punktem 1 ogólnych warunków współpracy określonych przez powoda. Również ustalenie opłaty miesięcznej w wysokości 350 złotych miało obowiązywać od „daty zarejestrowania umowy w systemie (...) (pkt II ust. 5 Ogólnych warunków współpracy – zob. k. 26).

Powód nie przedstawił jakiegokolwiek oświadczenia pozwanego potwierdzającego fakt zawarcia i jej obowiązywania poza zgodą na zawarcie umowy złożoną w rozmowie telefonicznej. Nie można jednakże tracić z pola widzenia faktu, że w trakcie rozmowy telefonicznej pozwany nie znał treści umowy, przedstawiciel powoda zaś przedstawił mu jej warunki jedynie w skrócie. W odniesieniu do warunków finansowych konsultant odwołał się wyłącznie do pisemnej treści szczególnych warunków współpracy, której pozwany nie miał okazji jeszcze nawet przejrzeć, podczas gdy z analizy rozmowy (nagranie CD, zob. k. 10) wynika, że pozwany początkowo deklarował jedynie co najwyżej chęć „rozważenia” oferty zawarcia umowy z powodem, najpierw chciał bowiem zapoznać się z ofertą powoda „na spokojnie”.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, treść przeprowadzonej rozmowy telefonicznej i wskazany w umowie pisemnej dzień wejścia jej w życie z momentem rejestracji, a przede wszystkim wymóg formy pisemnej dla jej zawarcia - i to pod rygorem nieważności, nie dają – wbrew stanowisku Sądu Rejonowego – podstaw do przyjęcia, że doszło do skutecznego zawarcia umowy z pozwanym i że zachodzą podstawy do obciążenia powoda wynikającymi z umowy opłatami. Zdaniem Sądu drugiej instancji powód nie miał podstaw do nałożenia na pozwanego opłaty za abonament skoro nie doszło nawet do jej zawarcia z ograniczonym zakresem usług „po jej przesłaniu przez pozwanego w formie elektronicznej (skan) lub za pośrednictwem faksu” (pkt II ust. 1 ogólnych warunków współpracy).

Mając powyższe okoliczności na względzie, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo także i w pozostałym zakresie, o czym orzekł na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 505 ¹⁰ § 1 k.p.c. Dokonując zmiany wyroku, Sąd drugiej instancji na nowo rozstrzygnął także o kosztach procesu – zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik (art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.). Na zasądzoną z tego tytułu na rzecz pozwanego kwotę 197 zł złożyły się: koszty zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł ustalone na podstawie § 6 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednolity Dz.U. z 2013, poz. 490 ze zm.) w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804 ze zm.) oraz wydatek w postaci opłaty skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł).

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 i art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c., a także w zw. z § 2 pkt 2 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 ww. rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Na należną pozwanemu z tego tytułu kwotę 165 zł złożyły się: koszty zastępstwa procesowego (135 zł) oraz opłata sądowa od apelacji (30 zł).